Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een

2-1-2017

Programma

Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Mariska Schutte Gedragsdeskundige Syndion

Visie op seksualiteit bij mensen met een EV(M)B • Mensen met EV(M)B hebben geen seksuele behoeften. • Een volwassen cliënt hoort niet meer op schoot te zitten. • Mensen met EV(M)B kunnen je als begeleider in verlegenheid brengen door het krijgen van een erectie of met een verliefde blik, omdat je het van hen niet verwacht. • Als iemand met EV(M)B het eigen geslachtsdeel aanraakt of schuurt is dit toeval of een vorm van spelen.

Babyfase (0-6 Babyfase 0-6 maandenmaanden)

• Visie • Seksuele ontwikkeling 0-7 jaar • Hermeneutische cirkel als beeldvormingsmethodiek • Lichaamsbesef • Afronding

Seksuele ontwikkeling van 0-7 jaar • Seksuele responsiviteit en lichamelijkheid • Intimiteit en relatievorming • Sekse en gender

• Seksuele ontwikkeling begint bij geboorte • Directe behoeftebevrediging • Huidcontact belangrijk • Lichamelijke (on)lustgevoelens • Ontdekken (toevalligerwijs) van lichaamsdelen door grijpen / voelen / zuigen • Veilig en geborgen voelen

1

2-1-2017

Baby-dreumesfase (Baby- dreumesfase 0 – 1 ½ jaar8 maanden)

• Knuffelen, strelen, kusjes geven • Ontdekken dat ene plekje lekkerder voelt dan andere • Mond blijft belangrijk voor ontdekken • Ontdekken eigen lijf, handen, voeten, oren, neus, geslachtsdelen • Leren vertrouwen dat er wordt ingegaan op behoeften

Peuterfase 1 ½ - Peuterfase 1 ½ - 3 jaar3 jaar • Grote interesse voor eigen lichaam en dat van anderen • Bloot lopen voelt lekker, interesse in poep • Lichaamsbesef: bekijken van anderen • Verschil jongen / meisje op basis van uiterlijke kenmerken • Aanraken van geslachtsdelen is rustgevend • Ik-besef / ontdekken eigen wil (nee) • Wereld ontdekken

Eind peuter- en kleuterfase (3-7 jaar) • Doktertje spelen • Kleuters willen weten waar kindjes vandaan komen • Lijfelijk contact belangrijk maar minder in openbaar / ontwikkelen preutsheid • Verliefd zijn: iemand lief vinden / vriendschappen • Duidelijke ideeën over jongens / meiden • Leren wat wel en niet mag, normen en waarden

2

2-1-2017

Hermeneutische cirkel als beeldvorming

Ontwikkelingsdenken LACCS

Sensatiefase; kenmerken

Sensatiefase

• Gerichtheid op sensaties (eigen lichaam wordt ervaren, omgeving wordt ervaren)

• • • •

Emotie: sensaties zijn prettig of niet-prettig Het lichaam is de basis Weg = weg Lichaamsgebonden geheugen: deze prikkel ken ik gewenning

• basis van alle ordeningen (baby ervaart zo) • ervaren van de prikkel op het moment dat hij er is: bij toeval ervaar je je lichaam, lichamelijk genieten • het overkomt je, je zoekt het niet zelf op • prikkels (opgewondenheid) kan niet uitgesteld worden, opgewonden raken van geluiden, geuren, smaken, visuele prikkels

Klikfase; kenmerken • Verwachtingen hebben • Twee of meer dingen horen bij elkaar – – –

Als je het ene ziet, dan weet je al Als het ene gebeurt, dan doe je al Als je dit doet, verwacht je al

• Daar denk je vaak net zo over na, het gaat gewoon zo (hoort zo) • Gewoonten, automatismen, trucs, koppeling, routine, ritueel, klikjes…

• vaste patronen worden herkend en verwacht: eerst dit …………dan dat • ontdekken • paniek bij afwijken van gewoontes • lichamelijk genieten: als ik dit doe, krijg ik dat gevoel • nog geen normbesef, dit moet je aanleren: bijvoorbeeld masturberen in privéruimte • dwangmatig gedrag kan voorkomen • communicatie: vaak napraten van anderen, reacties uitlokken, inhoud niet snappen

3

2-1-2017

Kort: Begripsfase • • • •

Inzicht Waarom “ja, maar…” Lichamelijk genieten gekoppeld aan persoon / situatie

Iemand snapt de achterliggende gedachte Hierdoor is iemand flexibeler bij veranderingen

Communicatieniveau Communicatieniveaus beschreven volgens model van Oskam en Scheres (Totale Communicatie): • Situatieniveau I en II • Signaalniveau I en II • Symboolniveau I en II

• variaties in vaste patronen, gedachten onderling vormen nieuwe gedachten: inzicht ontwikkelen • kiezen uit verschillende mogelijkheden • beginnend praten over gevoelens, rekening houden met anderen • lichamelijk genieten koppelen aan personen / situatie

Situatieniveau I en II Situatieniveau I: leven van moment tot moment. Communicatie is onbewust. Het is aan de ander om gedrag op te merken en te vertalen naar de vraag voor dat moment. Situatieniveau II: behoeftes en verwachtingen worden uitgezonden naar anderen, op welke manier dan ook. Herkenning van actuele situatie

Signaalniveau I en II

Symboolniveau I en II

• Signaalniveau I: communiceren over de werkelijkheid via een code, representatiebesef (foto, woord, gebaar buiten het direct waarneembare). Eén betekenis aan één vaste code (foto buitenspelen bij oma) • Signaalniveau II: meer betekenissen koppelen aan één code. Situatie speelt zich af op dagbesteding en op wonen (foto buitenspelen). Communicatie via codes alleen over dagelijkse of frequent voorkomende thema’s

• Symboolniveau I: communiceren over ervaringen uit eigen belevingswereld waarvan er een herkenbare, oproepbare ervaring is opgeslagen • Symboolniveau II: communiceren over thema’s waarvan geen letterlijke of soortgelijke ervaring ligt opgeslagen in het geheugen maar op basis van redenering en variatie aan ervaringen maken ze zich een voorstelling

4

2-1-2017

Koppeling ontwikkelingsdenken en communicatieniveau • Sensatiefase: situatieniveau I • Klikfase: Situatieniveau II en Signaalniveau I • Begripsfase: Signaalniveau II en Symboolniveau I

Ik-project • Doel : het verbeteren van het lichaamsbesef en stimuleren van het zelfbewustzijn. • Vorm : het aanbieden van ervaringsgerichte activiteiten / activiteiten gericht op cognitie

Lichaamsbesef • Informatie over en het opdoen van ervaring met je lichaam gaat vooraf aan communiceren over seksualiteit. • Lijfelijke ervaring opdoen, informatie verkrijgen over je lichaam is belangrijk om je bewust te worden van jezelf. • Het hebben van een bewust lichaamsbesef is geen voorwaarde om seksuele gevoelens en ervaringen te hebben.

Fases van ik-project • Fase 1: activiteiten aangeboden gericht op het ervaren van de grove / grote lichaamsdelen, te weten hoofd, romp, armen, benen, handen en voeten • Fase 2: activiteiten aangeboden gericht op de meer gedetailleerde lichaamsdelen zoals ogen, neus, mond etc. • Fase 3: aandacht besteed aan geslachtskenmerken, groei en persoonlijkheid

Wat neem je mee terug? • Handout • Beeldvorming aan de hand van de hermeutische cirkel • ......................

5