Congenitale en erfelijke nieraandoeningen

Congenitale en erfelijke nieraandoeningen Thema: nier, 1e jaar arts Congenitale afwijkingen •Normale ontwikkeling •Hypoplasie •Dysplasie •Polycystische nieren –Recessief –Dominant

•Ontstaan als ureterknop: een divertikel van buis van Wolff Ureterknop vertakt tot pyelon en kelken  De eerste vertakkingen van de ureterknop maken het nierbekken en de kelken Inductie van nefronen door vertakkingen van ureterknop (nefrogene ampulla)  Bij de splitsingen van de nefrogene ampulla worden nefronen geïnduceerd. Door inductie ontstaan eerst de diepe glomeruli  Foetus 32 weken, opeenvolgende inductie van nefronen Normale volwassen nier •Normale nier •12-16 papillen •Cortex 8 mm •8-12 lagen glomeruli •Totaal: 800.000 glomeruli per nier Hypoplasie Nota: Potter’s sequens Potter’s sequens •Structurele afwijking van nieren is oorzaak van intrauteriene nierinsufficiëntie –Oligohydramnios –Foetus gekneld in amnion •Afwijkingen aan aangezicht: Potter’s face •Afwijkingen aan ledematen •Longhypoplasie Hypoplasie •Agenese –Unilateraal –Bilateraal •Hypoplasie in enge zin

–Oligomeganefronie –(dikwijls geassocieerd aan dysplasie) agenesis •Geen vorming van ureterknop –Geen ureter –Geen inductie •Bilateraal: niet compatibel met postnataal leven:overlijden door respiratoire insufficiëntie •Unilateraal: hoe is andere nier? –Normaal aantal nefronen? En de andere nier? •Normale vorming? –Compensatoire hypertrofie •Te weinig nefronen? –Compensatoire hypertrofie –Destructie door segmentaire hyalinisatie Sequens van te weinig nefronen tot segmentaire hyalinisatie… Loslaten van podocyt

Glomerulair hyalijn bolletje

Lokale ernstige hyperfiltratie

Indikken van filtratie residus

Mesangiale matrix toename

Mesangiale sclerose

… die leidt tot destructie van de nier Hypertrophy of glomeruli

Capillary hypertension

Loss of epithelial cells

Hypoplasie in enge zin

Loss of glomerulus

Segmental hyalinisation

•Twee nieren met te weinig nefronen

–Te weinig splitsing van de ureterknop –Te weinig inductie van nefronen –Een combinatie van beide

•De nieren kunnen normaal van grootte zijn of te klein •Prognose is afhankelijk van totaal aantal gevormde nefronen Hypoplasie en dysplasie •Hypoplasie: te kleine maar overigens normale nier •Dysplasie: fout in inductie: misvormde nier Noot: heeft niets te maken met dysplasie als precancereus letsel! Dysplasie •Malformatie van de nier –Meestal door niet-erfelijke (unilaterale) obstructie-atresie van kelk of van ureter •Niet induceren van nefronen in een niersegment •Daardoor te weinig nefronen => dus ook hypoplasie –Soms deel van genetische afwijking Histologie van dysplasie –Belemmering van inductie met als gevolg: •Peritubulair glad spierweefsel •Kraakbeen •Resten van nefrogene ampulla -Concentrische myofibroblasten rond d. colligens -kraakbeen Verspreiding van letsels bij dysplasie •Hoge volledige obstructie: (atresie van nierbekken) volledige nier is abnormaal (aplasie) •Lage obstructie: (blaashalsobstructie) alleen laatst gevormde nefronen zijn abnormaal •In kader van genetische afwijking: beide nieren zijn abnormaal, meestal met talrijke cysten Oorzaak van obstructie: uretraklep Genetische afwijking: Dysplasie bij trisomie 18 Polycystose •Altijd bilateraal, altijd genetisch, min of meer symmetrische afwijking –Recessieve polycystose •Mutatie van gen op 6p (fibrocystin) –Dominante polycystose •Mutatie van ADPKD1 16p (polycystin1)

•Mutatie van ADPKD2 4q (polycystin2) Recessieve polycystose •Grote nieren bij foetus (soms dystocie) •Spoelvormige cysten in cortex –In tubuli colligentes •Geassocieerde letsels –Congenitale leverfibrose (obligaat) -Recessieve polycystose: 10.5 cm (nl: 3.9 cm) -Recessieve polycystose: dilatatie van tubuli colligentes -Evolutie van recessieve polycystose (patiëntje van 10 jaar oud) -Obligate leverpathologie bij recessieve polycystose -Congenitale leverfibrose

•Meestal intra-uteriene nierinsufficiëntie:

–Oligohydramnios (neonatale vorm) –Worden niet meer voldragen •Mildere vorm met progressieve nierinsufficiëntie (5 – 15 jaar) (infantiele en juveniele vorm) –Kliniek van portale hypertensie •Komen in aanmerking voor gecombineerde lever en niertransplantatie Dominante polycystose •Zeer grote nieren (0.5 tot 3 of meer kg) •Afgeronde cysten –Cysten op alle niveau’s van het nefron –Cysten toenemend met leeftijd •Geassocieerde letsels (klein percentage) –Lever, pancreas cysten –Aneurysmata van circulus van Willis of van aorta -Zeldzaam bij pasgeborene -Cysten glomerulair -Levercysten -Cysten in pancreas bij dominante polycystose •Klinische symptomen meestal pas in 3e of 4e decade •Symptomen door massa –Zwaartegevoel, pijn –Bloedingen, infecties •Variabele graad van nierinsufficiëntie, ADPKD2 is milder dan ADPDK1 •Progressie van nierinsufficiëntie: de helft van de patiënten aan 60 jaar in dialyse •Grote variatie van presentatie binnen zelfde familie End of show…