DE FUNCTIE ANGSTSTOORNIS ZELFSTURING BIJ ANGSTEN

ZELFSTURING BIJ Angsten

Weerbaarheid in mentaal veeleisend Werk Weerbaarheid in mentaal veeleisend Werk

Iedereen is wel ergens een beetje bang voor. Of het nu voor spinnen, kikkers of slangen is, voor de buurman die altijd op je moppert, voor inbrekers, voor het presenteren voor grote groepen, voor het verblijven in kleine ruimtes, voor het rijden langs water of door tunnels, voor de (onzekere) toekomst, voor terroristische aanslagen, voor tentamens, voor hoogtes of voor reacties van anderen. De angst loopt van “je niet op je gemak voelen” of “bezorgd zijn”, tot een niveau waarop het je leven gaat beheersen en jou in het uitvoeren van je levenstaken belemmert.

De functie

Angst kent lichamelijke, cognitieve, emotionele en gedragscomponenten. Angstgevoelens worden vaak lichamelijk geuit door een verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk, hartkloppingen, duizeligheid, misselijkheid, veranderingen in de ademhaling en hoofdpijn. Angst is van oorsprong een geweldig functioneel mechanisme. De fysieke reactie die je bij hevige angst ervaart, geeft het signaal af dat er gevaar dreigt en stelt jou in staat om daar adequaat op te reageren door te vechten of te vluchten. Bij een gematigd niveau van angst kan dit jou net het ‘duwtje’ geven om je allerbeste prestatie neer te zetten. Je bent (kortdurend) in staat om je net iets beter te concentreren.

Angststoornis

Wanneer je angsten ervaart die niet reëel zijn, of zo hevig dat je gewone dingen in je leven niet meer durft te doen, is de angstreactie niet langer functioneel. Onder de categorie ‘angststoornis’ vallen een aantal verschillende stoornissen. Het is een veel voorkomende psychische aandoening, waarbij de angst leidt tot problemen in het sociale, werk- of privéleven. Er is niet altijd een duidelijke oorzaak voor het ontstaan van de angst. Desalniettemin krijgt zo’n 15 – 20% van de Nederlanders te maken met een angststoornis. Er kan hierbij sprake zijn van gerichte en niet-gerichte angst. Gerichte angst heeft betrekking op een specifieke situatie, voorwerp of dier. Je ervaart bijvoorbeeld spanning op het moment dat je met je auto door de tunnel rijdt (je angst) en de spanning verdwijnt zodra je de tunnel weer uit bent.

Pagina 1 van 3

»»

Fobie

Als de gerichte angst heel heftig is, spreekt men over een specifieke fobie. Een heel bekende fobie is die voor spinnen. Maar je kan ook een fobie hebben voor injecties en het geven van bloed, voor vogels, voor een tandenborstel, etc.. In alle gevallen is de persoon met de fobie zich bewust van het feit dat de angstgevoelens overdreven en onredelijk zijn. Als de fobie betrekking heeft op een sociale situatie, als deelnemen aan cursussen, vergaderingen, of feestjes, spreekt men van een sociale fobie, ook wel sociale angststoornis genoemd. Vaak gaat deze angst gepaard met schaamte gevoelens, angst voor de reacties van anderen, en niet goed genoeg zijn (faalangst). Wanneer je angstig bent voor meerdere sociale situaties en je deze situaties om die reden ook gaat vermijden, is er sprake van een gegeneraliseerde sociale fobie.

Paniekstoornis

Bij een paniekstoornis heb je meerdere paniekaanvallen gehad. De ervaren paniek leidt fysiek veelal tot een verhoogd hartritme, zweetaanvallen, moeite met ademen (dit kan vervolgens leiden tot hyperventilatie), en soms tot duizeligheid en misselijkheid. Sommigen vallen flauw door niet tijdig te reageren op de fysieke veranderingen. Psychisch gezien ervaren velen tijdens een paniekaanval de angst om dood te gaan door het gebrek aan controle over het lichaam. De heftigheid van de paniekaanvallen staat niet in verhouding tot de omstandigheden waarin het gebeurt. In veel gevallen ontwikkelt de persoon met paniekaanvallen angsten om nogmaals een paniekaanval te krijgen. Een paniekstoornis kan dan gepaard gaan met agorafobie, ook wel pleinvrees, waarbij de angst voor nieuwe paniekaanvallen leidt tot het vermijden van situaties die de kans op een paniekaanval vergroten. Soms durft iemand zijn of haar huis dus überhaupt niet meer uit.

Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)

OCS is het meest bekend als de obsessieve drang om bepaalde handelingen (compulsies) uit te voeren om controle te houden. Deze handelingen moeten op een specifieke manier volgens een vastgesteld patroon worden uitgevoerd om de vermeende nadelige gevolgen te voorkomen.

Post traumatische stress stoornis (PTSS) en acute stressstoornis

In het geval van PTSS of van een acute stressstoornis zorgt een traumatische gebeurtenis voor het ontwikkelen van de angststoornis. In het geval van de acute stressstoornis is er sprake van dissociatieve symptomen tijdens of onmiddellijk na het doormaken van de nare gebeurtenis. Deze dissociatieve symptomen kunnen zich uiten als een verdoofd gevoel, het niet ervaren van je emoties, “in een waas zijn”, derealisatie en depersonalisatie. De gebeurtenis wordt voortdurend herbeleefd in je gedachten of dromen. De stoornis duurt minimaal 2 dagen en maximaal 4 weken en treedt binnen 4 weken na de gebeurtenis op. In het geval van een PTSS hoeven de angstsymptomen en herbelevingen niet snel na de gebeurtenis op te treden, al kan dit ook wél gebeuren. Soms komt de stoornis pas naar boven als de persoon al weer enige tijd in veiligheid verkeert en net denkt de ‘ellende’ achter zich te hebben gelaten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een acute en chronische PTSS, waarbij in het geval van chronische variant de symptomen, het lijden en de herbelevingen, drie maanden of langer aanhouden.

Andere angststoornissen

Wanneer er sprake is van een angststoornis door een somatische, ook wel lichamelijke, aandoening, komt de angststoornis voort uit de lichamelijke aandoening. Wanneer de lichamelijke aandoening genezen is, neemt in veel gevallen ook direct de angst af. Bij een angststoornis door een middel ontwikkelen zware angst en/of paniekklachten zich tijdens of binnen een maand na het middelengebruik, of wordt het gebruik als oorzaak gekoppeld aan de angststoornis. De middelen (of ontwenning van de middelen) die angststoornissen kunnen aanwakkeren, zijn drank en drugs, maar ook voorgeschreven medicatie. Zo is het niet ongebruikelijk dat mensen die een antidepressivum aan het afbouwen zijn zich een periode angstig voelen.

Pagina 2 van 3

»»

Gegeneraliseerde angststoornis

• • • • • • • •

Men spreekt over een gegeneraliseerde angststoornis wanneer je vrijwel constant bezorgd over of angstig bent in veel verschillende situaties of gebeurtenissen in je leven die mogelijk nog komen gaan. Je zal het moeilijk vinden om de mate van bezorgdheid en angstgevoelens te beheersen en deze constante alertheid en spanning zorgt veelal voor vermoeidheid, concentratieproblemen, irritatie, verhoogde spierspanning of slaapproblemen.

Neem tijd voor voldoende ontspanning en slaap na een kritisch incident. Bespreek tijdig met de leidinggevende als je last hebt van stapeling van Behandeling Hoe heftig de angsten ook mogen zijn, en hoe sterk ze je leven ook overheersen, het is veelal een goed te behankritische incidenten en afname mentale veerkracht. delen aandoening, soms ondersteund door medicatie. Het is wel belangrijk tijdig hulp te zoeken. Angsten hebben de nare gewoonte zich uit te breiden en groter te worden, waardoor je je in het dagelijks leven steeds meer Vraag om een tijdelijke rol in de luwte. beperkt kunt voelen. Voorbeelden van behandeling zijn systematische desensitisatie waarbij je eerst in gedachten wordt blootgesteld aan de angsten en je in een latere fase wordt aangemoedigd je angsten in het echte leven te Zoek steun bij anderen. confronteren. Cognitieve gedragstherapie, waarbij je irreële gedachten, vervangt door reëlere, behaalt ook resultaat. Uiteraard zijn sommigen meer dan anderen van nature angstig. Dit hoeft ook niet geheel te verdwijnen. InVoorkom “een volle emmer”, door deze regelmatig te legen. terventie kan dan gericht zijn op het accepteren van de bezorgdheid die je ervaart en het versterken van je sociale Praat, schrijf of sport de negatieve impact van je af. steun netwerk om er voor te zorgen dat de angsten niet langer je leven beheersen. Kijk op het werk bewust naar dingen waarin je wel van betekenis bent, Meer informatie? wat voor positieve bijdrage heb je gegeven hoe klein ook. Websites • http://www.trimbos.nl/onderwerpen/psychische-gezondheid/ gegeneraliseerde-angststoornis - Informatie Focus op wat je leert als professional, wat heb je goed gedaan, wat kan • www.adfstichting.nl - Angst Dwang en Fobie stichting een volgende keer beter. • www.ptss-support.nl – PTSS • www.hulpbijangst.nl – lotgenoten forum Onderneem activiteiten die je energie geven. Boeken Zorg voor een goede fysieke conditie; sport, gezonde voeding, • De kracht van nu, door Eckart Tolle • Beren op de weg, spinsels in je hoofd, door Theo Ijzermans. voldoende slaap. • Mindfulness, door Ger Schurink

• • • •

• Werkboek Mindfulness, door Thomas Roberts

Wees terughoudend met passieve ontspanners; tv kijken, computeren, alcohol, roken. Schakel na het werk bewust van de “reddingswerk-rol” (actief, paraat, alert op omgeving) naar de “prive-rol” (ontspanning, zelfsturing). Het helpt hiervoor een ritueel te bedenken om van de éne in de andere rol te stappen. Bijvoorbeeld bewust verkleden. Blijf “het gewone leven” op waarde schatten, steek tijd en energie in relatie, gezin en vrienden. Breng je eigen gezonde stress signalen (fysiek en mentaal) in kaart en richt je inspanningen op acties om in “groen” te blijven. Neem tijdig actie bij “oranje en rode” stress signalen.

Pagina 3 van 3

www.balans-en-impuls.nl