de relaties china-myanmar en hun internationale dimensie

UNIVERSITEIT GENT ACADEMIEJAAR 2008-2009

DE RELATIES CHINA-MYANMAR EN HUN INTERNATIONALE DIMENSIE Een rol voor China als ‘responsible stakeholder’?

Promotor: Prof. Dr. Bart Dessein

Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte, tot het verkrijgen van de graad van Master in de Oosterse talen en culturen door Gilles Locquet

Inhoudstafel Afkortingen..................................................................................................................... iv Woord vooraf ................................................................................................................. vi Inleiding ........................................................................................................................... 1 Deel Eén

China’s buitenlands beleid............................................................ 4

1. De ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ ................................................... 4 2. China‘s goed nabuurschap .................................................................................... 6 3. De implicaties van het Tian‘anmen-incident ........................................................ 7 4. Het ‗Chinese gevaar‘ ............................................................................................ 8 5. Zuidoost-Azië: een balans der machten ................................................................ 9 6. Het ‗nieuwe veiligheidsconcept‘ ........................................................................ 11 7. China‘s ‗vredevolle opkomst‘ ............................................................................. 12 8. Het principe van ‗responsible stakeholder‘ ........................................................ 13 Deel Twee

Birma/Myanmar: een schets ...................................................... 16

1. Myanmar: het land en zijn inwoners................................................................... 16 1.1 Ligging en geografie ..................................................................................... 16 1.2 Bevolking ...................................................................................................... 17 2. Historisch Overzicht ........................................................................................... 18 2.1 Prekoloniale periode ..................................................................................... 18 2.2 Kolonisatie (1885-1948) ............................................................................... 20 2.3 Onafhankelijkheid en democratische periode (1948-1962) .......................... 22 2.4 Ne Win‘s bestuur (1962-1988) ..................................................................... 24 2.5 De coup van 1988 ......................................................................................... 26 2.6 State Law and Order Restoration Council (1988-1997) ............................... 28 2.7 State Peace and Development Council (1997-heden)................................... 30 i

3. Het vraagstuk Myanmar: de verschillende dimensies ........................................ 34 3.1 Economische malaise .................................................................................... 34 3.2 De etnische problematiek.............................................................................. 36 3.3 Drugsproductie en de verspreiding van hiv/aids........................................... 37 3.4 Schendingen van de mensenrechten ............................................................. 39 Deel Drie

Externe belangen en objectieven in Myanmar .......................... 42

Hoofdstuk Eén

De Verenigde Staten ...................................................................... 43

1. Historische betrekkingen .................................................................................... 43 2. Het Myanmar-beleid van de Verenigde Staten sinds 1988................................. 45 2.1 Initiële Reactie .............................................................................................. 45 2.2 Clinton-administratie (1993-2001) ............................................................... 46 2.3 Bush-administratie (2001-2009) ................................................................... 49 3. Amerikaanse objectieven .................................................................................... 51 Hoofdstuk Twee China .............................................................................................. 55 1. Historische betrekkingen .................................................................................... 55 1.1 Tribuutrelaties ............................................................................................... 55 1.1.1 Het Chinese tribuutsysteem ................................................................... 55 1.1.2 Birma binnen de Chinese kosmos .......................................................... 58 1.2 De relaties tussen Birma en China gedurende de Koude Oorlog ................. 59 2. China‘s toenemende aanwezigheid in Myanmar sinds 1988 .............................. 61 2.1 Economische belangen ................................................................................. 62 2.1.1 Yunnan ................................................................................................... 62 2.1.2 Handelsrelaties ....................................................................................... 63 a. Onevenwichtige handelsrelaties .............................................................. 63 b. Grenshandel ............................................................................................ 65 2.1.3 Economische en commerciële samenwerking ....................................... 66 a. Infrastructuurontwikkeling...................................................................... 67 ii

b. Energievoorziening ................................................................................. 68 2.2 Strategische belangen ................................................................................... 70 2.2.1 Militaire samenwerking ......................................................................... 70 2.2.2 Geo-economische overwegingen ........................................................... 71 Hoofdstuk Drie

Bijkomende regionale actoren ....................................................... 74

1. India .................................................................................................................... 74 2. ASEAN ............................................................................................................... 76 Hoofdstuk Vier

Concluderende bedenkingen .......................................................... 79

1. Het Amerikaanse sanctiebeleid: een evaluatie.................................................... 79 2. Een terugkeer naar het Chinese tribuutsysteem? ................................................ 82 2.1 Terugkerende kenmerken ............................................................................. 82 2.2 Myanmar: China‘s vazalstaat? ...................................................................... 84 Deel Vier

De kwestie Myanmar in een internationaal perspectief ........... 86

1. Inleiding: Birma/Myanmar binnen de Verenigde Naties .................................... 87 2. China‘s diplomatieke rol en de VN Veiligheidsraad .......................................... 89 2.1 De nasleep van het Tabayin-incident ............................................................ 89 2.2 Terugkeer naar de harde lijn ......................................................................... 91 2.3 De‘ saffranen revolutie‘ ................................................................................ 95 2.4 Cycloon Nargis ............................................................................................. 99 Conclusie ...................................................................................................................... 101 Eindnoten ..................................................................................................................... 105 Bibliografie .................................................................................................................. 129 Bijlages ......................................................................................................................... 144 Bijlage I: mappen ...................................................................................................... 144 Bijlage II: handelsrelaties China-Myanmar .............................................................. 150 Bijlage III: huidige samenstelling van de SPDC ...................................................... 153

iii

Afkortingen ADB

Asian Development Bank

AFPFL

Anti-Fascist People‘s Freedom League

ARF

ASEAN Regional Forum

ASEAN

Association of Southeast Asian Nations

ATS

Amphetamine-Type Stimulants

BCP

Birmese Communistische Partij

BFDA

Burmese Freedom and Democracy Act

BSPP

Burma Socialist Programme Party

bbp

bruto binnenlands product

BP

British Petroleum

CCP

Chinese Communistische Partij

CIA

Central Intelligence Agency

CNOOC

China National Offshore Oil Corporation

CNPC

China National Petroleum Corporation

DEA

Drug Enforcement Administration

EU

Europese Unie

FTA

China-ASEAN Free Trade Area

GAIL

Gas Authority of India Limited

GMD

Guomindang

GMS

Greater Mekong Subregion

IAO

Internationale Arbeidsorganisatie

IDP

Internally Displaced Person

IMF

Internationaal Muntfonds

KNPP

Karenni National Progressive Party

KNU

Karen National Union

MFA

Multi Fibre Arrangement (Multivezelakkoord)

MOGE

Myanma Oil and Gas Enterprise

NAVO

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

NED

National Endowment for Democracy

NLD

National League for Democracy

NUP

National Unity Party iv

PVO

People‘s Volunteer Organization

SLORC

State Law and Order Restoration Council

SPDC

State Peace and Development Council

SSA-S

Shan State Army-South

UNAIDS

United Nations Joint Program on HIV/AIDS

UNOCAL

Union Oil Company of California

UNODC

United Nations Office on Drugs and Crime

USDA

Union Solidarity and Development Association

VN

Verenigde Naties

WGO

Wereldgezondheidsorganisatie

YMEC

Yunnan Machinery & Equipment Import & Export Corporation

v

Woord vooraf Deze verhandeling is het eindresultaat van vier jaar studie aan de vakgroep Oosterse talen en culturen van de Universiteit Gent. Graag had ik dan ook een woord van dank gericht tot alle professoren en assistenten die mij in de loop van mijn opleiding hebben bijgestaan. Mijn oprechte dank gaat meer bepaald uit naar mijn promotor Prof. Dr. Bart Dessein voor zijn hulpvaardigheid en aanwijzingen. Inge Brees wens ik te bedanken voor het aanbrengen van materiaal en haar nuttige wenken tijdens het opzoekwerk. Ik dank tevens Sofie Priem voor de moeite de zij zich getroost heeft om delen van deze verhandeling na te lezen. Tot slot verdienen ook mijn ouders een woord van dank voor hun onvoorwaardelijke steun, geduld en begrip.

vi

Inleiding De Olympische Spelen van 2008 leken voor China de uitgelezen kans om zijn internationaal imago bij te schaven en zich als rijzende ster op het wereldtoneel te profileren. In de aanloop naar de Spelen heeft Beijing echter ook de keerzijde van de Olympische medaille leren kennen. In de maanden voorgaand aan de Olympische Zomerspelen in Beijing stonden onze kranten vol van berichten over China‘s kwalijke reputatie op het vlak van persvrijheid en mensenrechten, de kwestie Tibet, alsook Beijings passieve houding in de Darfur-crisis. Slechts sporadisch werd in de marge de kwestie Myanmar, een crisis die me voorheen volledig onbekend was, vermeld. Dit volstond echter om mijn nieuwsgierigheid te wekken naar de interne toestand van het land en de precieze rol van Beijing hieromtrent. Aanvankelijk wenste ik China‘s diplomatieke engagement aangaande deze kwestie haarfijn te analyseren, maar het gebrek aan primair materiaal noopte me om mijn onderwerp te verbreden. Na het lezen van verschillende bronnen was het duidelijk dat met betrekking tot de kwestie Myanmar er een breuklijn bestaat tussen de houding van China en die van de Verenigde Staten. In dit werk tracht ik dan ook vanuit de belangen die beide landen in Myanmar hebben dit contrast te kaderen. Een belangrijke aanzet was het artikel van de hand van Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, China’s New Dictatorship Diplomacy (zie bibliografie), dat China‘s recente diplomatieke initiatieven schetst binnen de verwachtingen van Washington. Rond dit artikel bouwde ik een corpus van westerse en Chinese bronnen op die een licht werpen op de verschillende aspecten van mijn thema. Een bespreking van de kwestie Myanmar bleek echter geen sinecure. De schaarse informatie die het regime van Myanmar vrijgeeft is namelijk onderhevig aan manipulatie en dus onbetrouwbaar. Bijgevolg diende ik beroep te doen op rapporten van internationale organisaties die in het land veldonderzoek verrichten. Daarnaast is ook de Chinese overheid karig met gegevens over haar economische, militaire en politieke betrekkingen met Myanmar. Aangaande China‘s engagement in Myanmar was ik dan ook genoodzaakt gebruik te maken van krantenartikels uit zowel de westerse als Chinese media. Deze thesis vertrekt vanuit de theorie van de ‗responsible stakeholder‘ die in 2005 door de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Robert Zoellick werd ontvouwd. Zijn standpunt is dat China als rijzende en invloedrijke grootmacht de verantwoordelijkheid heeft om bij te dragen tot de oplossing van kwesties die de internationale gemeenschap zorgen baren. Met andere woorden, China dient een meer constructieve rol te spelen op het 1

wereldtoneel. Vervolgens neemt dit werk de kwestie Myanmar als casus om na te gaan of China zich als een ‗responsible stakeholder‘ heeft gedragen en of dit wat Myanmar betreft wel van China verwacht kan worden. Tegelijkertijd tracht deze thesis ook een licht te werpen op de houding van de Verenigde Staten. In welke positie bevindt Washington zich dat het, omtrent de crisis in Myanmar, van China kan eisen om zich als een ‗responsibe stakeholder‘ te gedragen? Het eerste deel van deze thesis vormt een langzame opbouw naar de bovenstaande vraagstelling. De algemene principes die China‘s buitenlandse politiek sinds de oprichting van de Volksrepubliek in 1949 kenmerken, vormen het vertrekpunt van dit onderdeel. Vervolgens wordt de evolutie van het Chinese buitenlandse beleid in verband gebracht met de internationale perceptie van China, waarbij in het licht van deze thesis bijzondere aandacht uitgaat naar de Verenigde Staten en de landen van Zuidoost-Azië. Het tweede deel biedt de lezer een algemeen kader van de problematiek in Myanmar. Na een korte schets van Myanmars geografische ligging, administratieve indeling en complexe bevolkingssamenstelling wordt de geschiedenis van het land belicht. Dit historisch kader schept een beeld van de factoren die aan de huidige politieke impasse in Myanmar ten grondslag liggen en mondt uit in een bespreking van de meest recente politieke ontwikkelingen. Aangezien de berichtgeving in onze media voornamelijk beperkt blijft tot de democratiseringsstrijd van de Myanmarese bevolking, wordt dit onderdeel afgesloten met een beschrijving van de talrijke andere problemen die de ontwikkeling van het land bemoeilijken. In het derde deel worden de Amerikaanse en Chinese belangen en objectieven in Myanmar afzonderlijk geanalyseerd. Deze analyse wordt telkens voorafgegaan door een beknopte bespreking van de historische relaties van China en de VS met Myanmar. Naderhand wordt onderzocht welke impact China‘s verhoogde invloed in Myanmar heeft op de houding van andere regionale actoren, met name India en de Association of Southeast Asian Nations (ASEAN); het Amerikaanse Myanmar-beleid en Myanmar zelf. Het laatste luik van dit werk schenkt aandacht aan het vraagstuk Myanmar als punt op de internationale agenda. Vooreerst wordt besproken hoe sinds 1988 verschillende organen van de Verenigde Naties (VN) de kwestie onder de loep hebben genomen. Aangezien het gros van de diplomatieke initiatieven, die in de voorbije jaren omtrent de kwestie Myanmar genomen werden, zich binnen de VN Veiligheidsraad situeren, wordt in een volgend punt gefocust op dit VN-orgaan. Er wordt dieper ingegaan op de factoren die geleid hebben tot de opname van de kwestie in de agenda van de Veiligheidsraad en de diplomatieke bijdrage die 2

China sindsdien geleverd heeft om de politieke impasse in Myanmar te doorbreken. Dit stelt ons in staat om in een conclusie de onderzoeksvragen van dit werk te beantwoorden. Ten slotte dienen we kort het naamgebruik in dit werk toe te lichten. Volgend op de coup van 1988 heeft de militaire junta van Myanmar de oorspronkelijke naam van het land, ‗Birma‘, gewijzigd naar ‗Myanmar‘. Sindsdien is het gebruik van beide termen politiek getint. Zo weigeren de oppositiepartijen in Myanmar, hierin gevolgd door onder meer de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, deze naamswijziging te erkennen en hanteren zij nog steeds de oorspronkelijke naam. De Verenigde Naties daarentegen gebruiken wel de officiële naam. Zonder hierbij enig politiek standpunt in te nemen, wordt in dit werk de naam ‗Myanmar‘ gebruikt voor de periode vanaf 1988. In de onderdelen die de periode voor 1988 belichten wordt evenwel ‗Birma‘ gebruikt. Deze logica wordt ook toegepast op Myanmars voormalige hoofdstad Yangon, voorheen bekend als Rangoon. Wanneer beide periodes worden belicht, wordt de combinatie ‗Birma/Myanmar‘ gebruikt.

3

Deel Eén China’s buitenlands beleid

Weinigen zullen tegenspreken dat de Volksrepubliek China sinds zijn ontstaan in 1949 een opmerkelijk pad heeft bewandeld. De ongekende economische ontwikkeling, die in de voorbije decennia werd gerealiseerd, bracht het land in de internationale schijnwerpers. China‘s toenemende macht en invloed impliceren echter ook dat Beijings gedrag een steeds grotere impact heeft op het wereldgebeuren. In het eerste deel van dit werk trachten we China‘s buitenlandse politiek aan de hand van een aantal kantelmomenten historisch te kaderen en de belangrijkste beleidsprincipes te belichten. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de buitenlandse perceptie van China‘s groeiende mondiale en regionale rol en de invloed hiervan op China‘s buitenlands beleid. In het licht van het thesisonderwerp werd geopteerd om uitsluitend de houding van de Verenigde Staten en Zuidoost-Azië en hun relaties met China te behandelen. Overigens worden de binnenlandse factoren die aan de internationale opstelling van China ten grondslag liggen slechts summier besproken daar een uitvoerige behandeling van deze elementen ons binnen het bestek van dit werk te ver zou leiden.

1. De ‘vijf principes van vredevolle co-existentie’ Om een duidelijk beeld te scheppen van China‘s moderne buitenlandse politiek dienen we terug te keren naar de tweede helft van de negentiende eeuw, in het Chinese collectieve geheugen ook bekend als ‗de eeuw van vernedering‘. Gedurende deze periode vond namelijk China‘s traumatische confrontatie met het expansionistische Westen plaats. De impact van dit gebeuren was niet gering: westerse concepten als nationalisme, de natiestaat, territorialiteit en soevereiniteit sijpelden de Chinese samenleving binnen. Tegelijkertijd wist het westerse imperialisme de Chinese wereldorde te ontmantelen en het traditioneel Chinese territorium te fragmenteren. De Chinese leiders van de twintigste eeuw hebben echter nooit berust in het uiteenvallen van het universele Chinese keizerrijk. Integendeel, in een tijdspanne van 50 jaar werd het verloren gegane keizerrijk geconcipieerd als een natiestaat, waarvan de territoriale integriteit zo spoedig mogelijk diende hersteld te worden.1 4

Als gevolg van deze ervaringen hebben de Chinezen geleerd de soevereiniteit van de staat te koesteren. De Chinese benadering van soevereiniteit sluit dan ook aan bij het Westfaalse systeem 2 dat gestoeld is op de onschendbaarheid van territoriale soevereiniteit. Deze theorie werd gekaderd in de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ (heping gongchu wu xiang yuanze 和平共处五项原则)3 die door Mao Zedong (1893-1976) en Zhou Enlai (1898-1976) als de basis van de buitenlandse politiek van de Volksrepubliek werden vooropgesteld. De vijf bouwstenen zijn: 1. Wederzijds respect voor elkaars territoriale integriteit en soevereiniteit (huxiang zunzhong lingtu zhuquan 互相尊重领土主权); 2. Wederzijdse non-agressie (hu bu qinfan 互不侵犯); 3. Niet-inmenging in elkaars interne aangelegenheden (hu bu ganbu neizheng 互不干 涉内政); 4. Respect voor de onderlinge gelijkheid en samenwerking tot wederzijds voordeel (pingdeng huhui 平等互惠); en 5. Vredevolle co-existentie (heping gongchu 和平共处).4

Het laatste principe werd door het Chinese leiderschap uitgeroepen als fundament van dit beleid dat voor iedere natie - ongeacht hun omvang - geldig was. Dit impliceerde echter niet dat de Volksrepubliek onder Mao Zedong deze principes categorisch toepaste in zijn buitenlands beleid. In de beginjaren bekeek de Chinese Communistische Partij (CCP) internationale relaties door een ideologische bril en vanuit de eigen ervaringen geloofde men sterk in de slogan ‗the East wind prevails over the West wind‘, i.e. de onvermijdelijke overwinning van het anti-imperialisme en de sociale revolutie. Vanuit deze logica werd het revolutionaire China een vurig verdediger van het principe van zelfbeschikkingsrecht voor derdewereldlanden

en

leverde

het

wereldwijd

bijstand

aan

communistische

rebellengroeperingen ter promotie van de algehele communistische revolutie: de zogenaamde ‗derde weg‘. Binnen deze agressieve buitenlandse politiek, die de Westfaalse principes uitdrukkelijk met de voeten trad, was een rationele berekening van de nationale belangen vaak ondergeschikt aan de communistische ideologie.5 Na de Culturele Revolutie (Wenhua Dageming 文大革命) raakte China internationaal geïsoleerd en zocht het land een evenwicht tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, de 5

hoofdspelers van de Koude Oorlog (1945-1989). Toen dit evenwicht door de offensieve opstelling van de Sovjet-Unie uit balans dreigde te geraken, volgde gedurende 1971-1972 een toenadering tussen de Verenigde Staten en China, gesymboliseerd door het historische bezoek van de Amerikaanse president Nixon (1913-1994) aan de Volksrepubliek in 1972. Beide partijen hadden immers besloten om de strategische en geopolitieke overwegingen te laten prevaleren op de ideologische geschillen. Hierdoor werd de Amerikaanse strategische positie in Azië versterkt, stootte de verhoogde Sovjetinvloed op een krachtig tegengewicht en wist Beijing geleidelijk aan het vertrouwen van de niet-communistische landen in Zuidoost-Azië te winnen. De verbeterde verstandhouding met de VS faciliteerde bovendien de toetreding van de Volksrepubliek China - ten nadele van Taiwan - tot de Verenigde Naties (VN) in 1971, wat het land voorzag van een verhoogde internationale erkenning.6

2. China’s goed nabuurschap De aanvang van de ‗opendeurpolitiek‘ (gaige kaifang 改革开放) onder Deng Xiaoping (1904-1997) luidde een nieuw tijdperk in voor China‘s buitenlandse politiek. In 1978 werd het ideologisch discours verlaten en opteerde men, met het oog op de ontwikkeling van de Chinese economie, voor een eerder pragmatische benadering van de internationale omgeving.7 Niet enkel werd beroep gedaan op de westerse economische expertise, de Chinese leiders verhoogden tevens hun aandacht voor hun Aziatische buren. Nu China zich opmaakte voor een marktgeoriënteerde economische ontplooiing was een gunstige en stabiele omgeving namelijk van primordiaal belang en stelde men een algemeen regionaal beleid op, het zogenaamde ‗periferie-beleid‘ (zhoubian zhengce 周边政策) of ‗goed nabuurschapsbeleid‘ (mulin zhengce 睦邻政策). In het kader van dit beleid bouwde China goede relaties op met zijn buurstaten, dit ongeacht hun ideologische natuur of politieke systemen.8 Met de economische ontwikkeling verhoogde ook de levenstandaard van de bevolking en China‘s aanzien op het wereldtoneel. Deze evolutie deed echter zowel in het binnen- als in het buitenland ook de verwachtingen voor de ontwikkeling van een eerder westers georiënteerd staatsbestel in China stijgen. Deze illusies werden echter op 4 juni 1989 met het beruchte Tian‘anmen-incident (liu si shijian 六四事件) abrupt in de kiem gesmoord.9

6

3. De implicaties van het Tian’anmen-incident De gebeurtenissen van 1989 waren nefast voor het internationale imago van China: met de val van de Berlijnse Muur en de implosie van de Sovjet-Unie bleef enkel China over voor de rol van het zwarte schaap. Beijing onderstreepte dat het bestaan van verschillende politieke systemen de goede betrekkingen tussen verschillende naties niet in de weg mocht staan, maar desalniettemin dreef de Verenigde Staten de druk op en eiste het van China, na economische hervormingen, nu ook meer aandacht voor mensenrechten en een democratisch bestuur. Deze heropleving van ideologische twistpunten maakte China wantrouwig voor een Amerikaanse ‗indammingspolitiek‘, i.e. het inperken van China‘s groei als grootmacht.10 Gedurende de Koude Oorlog had China een comfortabele positie weten te veroveren in het soort niemandsland dat de twee grootmachten in deze periode van elkaar scheidde. Op deze manier kon China - een ontwikkelende natie - zich op het wereldtoneel gedragen als een belangrijker speler dan het toen in feite was en werd deze rol door de buitenwereld aanvaard. Echter, de val van de Sovjet-Unie en het uitbreken van anticommunistische oproer in OostEuropa, gecombineerd met China‘s penibele internationale positie na de gebeurtenissen op het Tian‘anmen-plein hadden Beijing verweesd achtergelaten in een ogenschijnlijk unipolair systeem gedomineerd door de Verenigde Staten. Sindsdien werd in China de verwachting en hoop op een multipolaire wereld gekoesterd daar dit systeem de dominante positie van de Verenigde Staten in het post-Koude Oorlog tijdvak zou inperken. In afwachting van een wereld gekenmerkt door verschillende aan elkaar gewaagde machtscentra dienden de Chinese beleidsmakers zich na 1989 te schikken in de Amerikaanse hegemonie. Ten eerste borg China zijn aspiraties voor de positie van wereldmacht tijdelijk op en wijdde het zich aan het verder aanhalen van de banden met de naburige Aziatische landen. Het Tian‘anmen incident had de internationale status van China zwaar aangetast en er diende een regionale basis uitgebouwd te worden indien het land zijn invloed wenste te bewaren11. In tegenstelling tot de westerse landen, hadden vele Aziatische landen zich in de nasleep van de gebeurtenissen van 1989 weerhouden van het openlijk veroordelen en sanctioneren van de Volksrepubliek en hadden zichzelf tot doel gesteld het land te engageren in plaats van het te isoleren. 12 Terwijl zo de bilaterale relaties met verschillende staten werden aangehaald 13 , zocht Beijing op het regionale niveau ook toenadering tot organisaties zoals ASEAN14. Ten tweede verleende China ook op globaal niveau actiever zijn medewerking aan multilaterale instituten. Beijing beschouwde deze immers als belangrijke actoren in de 7

komende multipolaire wereld. De Verenigde Naties werden gezien als het platform bij uitstek om zich als een welwillende grootmacht te profileren. Zo onthield China zich gedurende de Golfcrisis in 1990 van een stem in de VN Veiligheidsraad, waardoor het zijn onafhankelijke status wist te bewaren en toch de Verenigde Staten niet voor het hoofd stootte. Algemeen kan men stellen dat ―through participation in UN activities, Beijing attempted to establish an image as an independent but responsible member of the community of nations rather than an oppositional force.‖15 Tenslotte leefde in Beijing het besef dat, ondanks het feit dat de betrekkingen in een woelig vaarwater waren verzeild geraakt, een goede verstandhouding met het Westen en de Verenigde Staten in het bijzonder cruciaal was voor de langetermijnbelangen van China. Door zijn economisch en technologisch moderniseringsproces was China namelijk aangewezen op de hulp van het Westen. De harde retoriek, die men in die periode ten aanzien van de westerse critici op officieel niveau hanteerde, moest dan ook de compromissen die het Chinese leiderschap gesloten had maskeren. Zo deed men door de vrijlating van talloze politieke dissidenten van 1989 toegevingen op het vlak van mensenrechten, ondertekende men in 1991 na verschillende aanmaningen het non-proliferatiepact16 en werden stappen ondernomen om het grote Amerikaanse handelsdeficit – 11 miljard dollar 17 in 1991 – met China te verlichten.18 Toch bleven enkele factoren, zoals de opflakkering van de Taiwan crisis19, de relaties tussen China en de Verenigde Staten verstoren. De ‗24-karakter strategie‘ (ershisi fangzen 二十四字方针)die in 1988 door Deng Xiaoping werd geformuleerd als leidraad voor beleidsmakers, vat China‘s buitenlandse politiek van de jaren ‗90 mooi samen: ―Observeer rustig, verzeker onze positie, handel beheerst, verberg onze capaciteiten en wacht onze tijd af, hou je gedeisd en neem nooit het voortouw‖ (lengjing guancha, zhanwen jiaogen, chenzhuo yingfu, taoguang yanghui, shanyu shouzhuo, juebu dangtou 冷静观察，站稳脚跟，沉着应付，韬光养晦， 善于守拙， 绝不 当头). 20

4. Het ‘Chinese gevaar’ De terughoudendheid van China ten spijt stootte de spectaculaire economische groei21 van het land wereldwijd op veel wantrouwen en dook medio jaren ‗90 het ‗Chinese gevaar‘ als term steeds vaker op in de internationale media en in de bewoordingen van invloedrijke beleidsmakers. Verschillende factoren lagen aan de basis van deze houding: 8

Here is a nation on the march, enjoying the highest sustained growth rates of any major power in history, comprising a quarter of the human race, spanning a continental-sized country, possessing nuclear 22 weapons, and ruled by a communist elite.

Voornamelijk de Verenigde Staten, als de onbetwiste wereldmacht na de Koude Oorlog, zagen het opkomende China als een bedreiging voor hun positie in Azië. Vurige verdedigers van deze visie waren Richard Bernstein en Ross H. Munro, die met de uitgave van hun boek The Coming Conflict with China en artikels in toonaangevende tijdschriften een wijd publiek bereikten.23 Zij waren de mening toegedaan dat China ―is bound to be no strategic friend of the United States, but a long-term adversary‖. De Taiwan crisis, China‘s territoriale aanspraken in de Zuid-Chinese Zee 24 , de militaire opbouw en het groeiende Chinese nationalisme werden door de auteurs met argusogen bekeken. Hun hoofdzorg was dat de opkomst van China een einde zou kunnen stellen aan de Amerikaanse invloed in de regio. 25 In zijn controversieel artikel Why We Must Contain China pleitte de invloedrijke Amerikaanse columnist Charles Krauthammer dan ook voor een rigoureuze toepassing van de ‗indammingspolitiek‘ tegen het machtsbeluste China, dat volgens de auteur een even grote bedreiging uitmaakt als het 19de-eeuwse Duitsland.26

5. Zuidoost-Azië: een balans der machten De aanzienlijke ontwikkeling die China sinds Deng Xiaopings opendeurpolitiek heeft gerealiseerd vormde vanzelfsprekend ook een enorme uitdaging voor de landen in zijn periferie. In de loop der jaren heeft China voornamelijk in Zuid-Korea en Zuidoost-Azië zijn invloed weten uit te breiden, een evolutie die volgens velen ten koste gaat van Amerika‘s aanwezigheid in de beide gebieden.27 In het kader van dit werk bespreken we in wat volgt enkel Zuidoost-Azië . In het moderne tijdvak is Zuidoost-Azië, door zijn culturele diversiteit en beperkte militaire capaciteiten, steeds bijzonder kwetsbaar geweest voor de inmenging van grootmachten. Getuige hiervan is de kolonisatiegolf die in de negentiende eeuw plaatsvond en de inmenging van grootmachten tijdens de Koude Oorlog. Bij dit laatste valt onder meer te denken aan de Amerikaanse betrokkenheid bij de Vietnamoorlog. 28 Hoewel de meningen verdeeld zijn over de werkelijke omvang van deze evolutie, wordt algemeen aanvaard dat sinds zijn terugtrekking uit de Vietnamoorlog de VS zijn militaire en diplomatieke aanwezigheid in Zuidoost-Azië langzaamaan heeft afgebouwd en dat dit vacuüm sindsdien hoofdzakelijk door China werd opgevuld. Ook op dit vlak vormt 1989 een scharniermoment. 9

Mensenrechten, handel en regionale veiligheid kwamen steeds meer op de voorgrond binnen het Amerikaanse buitenlandse beleid en geconfronteerd met economische moeilijkheden eiste de VS meer economische tegemoetkomingen van zijn Zuidoost-Aziatische bondgenoten in ruil voor het behoud van de reeds bestaande veiligheidsovereenkomsten. Deze houding zaaide onder de ASEAN-landen, die in volle economische ontwikkeling verkeerden, heel wat onrust over de toekomst van hun relaties met de VS en men begon uit te kijken naar mogelijke alternatieven. Onder meer het feit dat de Amerikaanse militaire basissen in de Filippijnen werden opgedoekt was een teken van de gewijzigde houding en belangen van ZuidoostAzië.29 China‘s diplomatiek apparaat reageerde bijdehand en liet deze kans niet onbenut om de banden met de landen van de regio verder aan te halen. Sinds de economische hervormingen had China een goed nabuurschap nagestreefd en hadden de betrekkingen tussen China en de Zuidoost-Aziatische landen een sterke verbetering gekend. De leiders van deze regio waren echter de ideologische buitenlandse politiek onder Mao Zedong niet vergeten en China‘s militaire opbouw, agressieve retoriek en militaire provocaties gedurende de jaren ‗90 boezemden weinig vertrouwen in. 30 Maar de deskundige en genuanceerde diplomatie die Beijing in de tweede helft van de jaren ‗90 aanwendde, wierp haar vruchten af: ―most nations in the region now see China as a good neighbor, a constructive partner, a careful listener, and a nonthreatening regional power‖.31 De verantwoordelijke houding van China gedurende de Aziatische financiële crisis van 1997-1998 die grote delen van Zuidoost-Azië trof, speelde een sleutelrol in het opbouwen van het wederzijdse vertrouwen. In tegenstelling tot de onverschillige houding van de Verenigde Staten, besloot de Chinese overheid de Chinese munt niet te devalueren en voorzag het verschillende Zuidoost-Aziatische landen van hulppakketten en leningen met lage rente. Hierdoor werd de regio grotendeels gespaard van verdere nadelige gevolgen van de crisis.32 Overigens hebben Chinese functionarissen geleerd dat indien men de ZuidoostAziatische landen voor zich wil winnen het wijzer is geen voorwaarden33 te verbinden aan deze betrekkingen. Dit in tegenstelling tot Washington dat in het kader van zijn diplomatieke betrekkingen mensenrechten en democratie hoog in het vaandel draagt. Door deze minzame opstelling zag China in de voorbije jaren zijn soft power in Zuidoost-Azië toenemen. 34 Bovendien hebben zowel ASEAN als China in de voorbije jaren geen moeite gespaard om hun samenwerking35 uit te breiden. Zo werd onder meer de uitbouw van een vrijhandelszone, de zogenaamde China-ASEAN Free Trade Area (FTA) vooropgesteld en ondertekende China 10

ASEANs Treaty of Amity and Cooperation. David Shambaugh vat de toenadering tussen ASEAN en China als volgt samen: China and ASEAN are forging a productive and lasting relationship that is gradually erasing a history built on widespread suspicion, painful memories, and lingering tensions. China‘s efforts to improve its ties with ASEAN are not merely part of a larger ―charm offensive‖. They represent, in some cases, fundamental compromises that China has chosen to make in limiting its own sovereign interests for the sake of engagement in multilateral frameworks and pursuit of greater regional interdependence. Neither have the Southeast Asian states entered into these arrangements with eyes closed; they believe that China‘s rise is inevitable and that the best strategy for ASEAN, to hedge against potentially disruptive or 36 domineering behavior, is to entangle the dragon in as many ways as possible.

Betekenen deze wendingen nu de aantasting van de Amerikaanse invloed in de Zuidoost-Aziatische subregio? Zoals voorheen vermeld is de Amerikaanse aanwezigheid inderdaad afgenomen, maar de VS heeft nog steeds een belangrijke rol te vervullen in de regio. Vooreerst staan de regionale leiders huiverig tegenover een te grote afhankelijkheid van het naburige China en doen ze beroep op de Verenigde Staten om het nodige evenwicht te bewaren.37 Daarnaast mag de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme38 in de voorbije jaren dan wel heel wat wrevel veroorzaakt hebben bij de ASEAN-staten, toch is de VS nog steeds een aantrekkelijke bondgenoot. In het verleden heeft het land namelijk meermaals bewezen dat het tot veel bereid is om bevriende staten te beschermen en zijn verafgelegen locatie maakt het bovendien tot een minder prominente bedreiging.39 Bovendien zou het overdreven zijn om Amerika‘s gereduceerde rol in de subregio enkel te verhalen op China‘s spectaculaire groei. Specifieke beleidskeuzes van Washington hebben hier namelijk eveneens toe bijgedragen. Tenslotte hebben Chinese vertegenwoordigers reeds meermaals laten blijken dat ook Beijing voorstander is van een Amerikaanse aanwezigheid in de Aziatisch-Pacifische regio als een stabiliserende factor, niet in het minst om een mogelijke verhoogde militaire activiteit van Japan – een doembeeld dat sinds de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) blijft sluimeren – te voorkomen.40

6. Het ‘nieuwe veiligheidsconcept’ Dat de Zuidoost-Aziatische leiders allerminst bereid zijn hun strategisch partnerschap met de Verenigde Staten te verbreken werd in 1997 zonder meer duidelijk met de Chinese oproep om de internationale allianties te ontmantelen. Beijing beschouwde deze bondgenootschappen namelijk als relicten uit de Koude Oorlog en als compleet overbodig nu de Sovjet-Unie had opgehouden te bestaan. Dergelijke uitspraken konden echter wereldwijd op weinig begrip rekenen. De ASEAN-leiders verzekerden de Chinese diplomaten dat men 11

hoegenaamd niet de intentie koesterde om zich af te keren van Washington en dat zulke eisen enkel een goede verstandhouding met China in de weg stonden.41 Deze

nieuwe

diplomatieke

opstelling

van

China

kaderde

in

het

‗nieuwe

veiligheidsconcept‘ (xin anquan guan 新安全观) dat onder Jiang Zemin, boegbeeld van de derde generatie 42 Chinese leiders, werd onthuld. 43 Westerse waarnemers beschouwden dit concept als een reactie op de verhoogde unilaterale activiteiten van Washington en zijn naaste bondgenoten. Het witboek van China‘s nationale defensie van 2000 dat in het licht van het ‗nieuwe veiligheidsconcept‘ werd opgesteld liet hier weinig twijfel over bestaan. Dit witboek stelde dat de rol van de VN in het behandelen van internationale en regionale veiligheidkwesties ernstig bedreigd werd door sommige landen - met name de VS - daar zij onder het voorwendsel van ‗humaniteit‘ en ‗mensenrechten‘ ―frequently resorted to the use or threat of force, in flagrant violation of the UN Charter and other universally recognized principles governing international relations‖.44 Met deze bewoordingen doelde Beijing op de bombardementen die de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) gedurende 1999 uitvoerde

op

Joegoslavië.

Tijdens

dit

conflict

bombardeerde

een

Amerikaans

gevechtsvliegtuig bij vergissing45 de toenmalige Chinese ambassade in Belgrado. Dit incident kostte aan drie Chinese staatsburgers het leven en werd door de Chinese autoriteiten gezien als een duidelijk teken van de Amerikaanse hegemonie en als een waarschuwing aan het adres van Beijing.46 Rond de eeuwwissel raakten de relaties tussen China en de Verenigde Staten aldus in woelig vaarwater en waar onder president Bill Clinton de relaties tussen beide landen nog werden omschreven als een ‗strategisch partnerschap‘, bestempelde de pas verkozen president George W. Bush de twee landen als ‗strategische tegenstrevers‘. 47

7. China’s ‘vredevolle opkomst’ Ondanks de lage prioriteit die aanvankelijk onder de regering-Bush aan China werd toegekend en het wantrouwen dat meerdere regeringsleden ten aanzien van het land koesterden, was er reeds voor de aanslagen van 11 september sprake van een voorzichtige toenadering tussen beide landen. Een China dat actief betrokken was op het wereldtoneel leek namelijk gunstiger voor de Amerikaanse veiligheidsbelangen dan een geïsoleerd China. Door Washingtons oorlog tegen het terrorisme werd dit idee verder versterkt. Dus hoewel de mensenrechtenproblematiek en de kwestie Taiwan niet van de agenda verdwenen waren, 12

kenden de Sino-Amerikaanse relaties een ongekende stabiliteit. Beide landen hadden dan ook een herschikking van hun prioriteiten doorgevoerd. De Verenigde Staten waren namelijk eerder begaan met hun militaire campagnes in Afghanistan en Irak, terwijl in Beijing een nieuwe generatie bestuurders Zhongnanhai 中 南 海 , de zetel van de Chinese regering, betrad.48 Het nieuwe leiderschap onder Hu Jintao zocht op zijn beurt naar een concept dat zijn visie op China‘s toekomstige ontwikkeling gepast zou weergeven en tegelijkertijd de buitenwereld zou kunnen overtuigen van Beijing‘s goede intenties. 49 Voortbouwend op de principes van het ‗nieuwe veiligheidsconcept‘ werd aldus in 2003 door Zheng Bijian 郑必坚50 de theorie rond China‘s ‗vredevolle opkomst‘ (heping jueqi 和平崛起)51 voorgesteld.52 Deze theorie erkent de vele interne problemen - gaande van ongelijke verdeling van welvaart over milieudegradatie tot een nijpend tekort aan grondstoffen - waarmee het ontwikkelende China geconfronteerd wordt en de internationale bezorgdheid over de wereldwijde implicaties van China‘s snelle groei. 53 Wat dit laatste betreft verzekert Zheng Bijian de internationale gemeenschap dat China zal afwijken van het hegemonistisch pad dat Duitsland, Japan en de Sovjet-Unie in verschillende periodes van de 20ste eeuw hebben bewandeld en vrede, ontwikkeling en samenwerking met alle naties ter wereld nastreeft. China‘s ‗vredevolle opkomst‘ moet aldus aantonen dat het land zich zal gedragen als een verantwoordelijke grootmacht en dit zowel op regionaal als globaal niveau. 54

8. Het principe van ‘responsible stakeholder’ Terwijl China‘s economie een hoge vlucht nam, werd duidelijk dat het land voor zijn energiebehoeftes steeds meer toegewezen zou zijn op de buitenwereld. Want waar China twintig jaar geleden nog de voornaamste olie-uitvoerder van Oost-Azië was, liggen op heden de kaarten volledig anders. 55 China is immers momenteel wereldwijd de tweede grootste olieconsument, na de Verenigde Staten en het moet op vlak van olie-import enkel de VS en Japan voorlaten.56 Dit heeft uiteraard belangrijke gevolgen voor China‘s buitenlandse politiek, want wil men de economische groei aanhouden - een belangrijke legitimiteitsbron voor de CCP - dan dient Beijing de continue toevoer van buitenlandse energiebronnen en andere grondstoffen te verzekeren.57 Om aan deze groeiende vraag te kunnen voldoen, wendde de Volksrepubliek zich rond de eeuwwisseling steeds meer tot ontwikkelingslanden die beschikken over rijke voorraden 13

aan natuurlijke hulpbronnen. Dit zorgde voornamelijk voor toenemende internationale ongerustheid over China‘s morele standpunten. Door zijn ongeziene energiedorst had het land namelijk hechtere banden gesmeed met regimes met een bedenkelijke reputatie. Deze pariastaten konden tot groot misnoegen van Washington genieten van aanzienlijke investeringen, militaire bijstand en de lippendienst van Beijing.58 In verband met dit laatste stellen David Zweig en Bi Jianhai het volgende: This strategy […] does not exactly pit China against the United States in a competition over the same resources; by shunning these states, Washington had already given up on their goods. But it does undermine other U.S. goals, such as isolating rogue governments or punishing them for failing to promote democracy, comply with international law, limit nuclear proliferation, or respect human rights. As Beijing‘s search for resources prompts it to reinforce relations with Iran, Myanmar, and Sudan, China is 59 challenging the United States‘ moral hegemony and its ability to check states whose records it abhors.

In dezelfde periode vonden verspreid over de Kaukasus verschillende ‗gekleurde revoluties‘60 plaats die door Beijing werden opgevat als uitingen van Amerika‘s verhoogde nadruk op democratisering en ‗indammingspolitiek‘.61 Daar China dergelijke democratische omwentelingen binnen zijn grenzen of in zijn periferie te allen prijze wou vermijden, ging Beijing in de periode 2004-2005 over tot het openlijk verdedigen van regimes die geconfronteerd werden met westerse druk om tot hervormingen over te gaan. Deze trend in China‘s buitenlandse politiek werd nauwgezet in het oog gehouden door het Witte Huis. Washington besefte dat het tijd was om Beijing een krachtig en eenduidig signaal te zenden. De voorgaande jaren werd het Amerikaanse China-beleid namelijk gekenmerkt door een voortdurend getouwtrek tussen enerzijds de conservatieve krachten, die pleitten voor een ‗indammingsbeleid‘, en anderzijds de eerder gematigde figuren binnen de regering-Bush die een verhoogde samenwerking met de Volksrepubliek verdedigden. Dit gebrek aan ondubbelzinnigheid liet Beijing meermaals in twijfel achter over welke waarde het zijn relaties met de VS diende toe te kennen.62 In een genuanceerde uiteenzetting over de hindernissen die de Sino-Amerikaanse betrekkingen typeren, bood de toenmalige Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Robert Zoellick tijdens zijn toespraak op 21 september 2005 het Chinese leiderschap een duidelijk antwoord.63 Hij erkende de vele verwezenlijkingen die China op zijn naam heeft staan en de groeiende invloed die het land in de toekomst nog te wachten staat. De hoofdbekommernis van de Verenigde Staten en bij uitbreiding van de hele wereld is echter hoe China deze invloed zal aanwenden. ―To answer that question, it is time to take our policy beyond opening doors to China‘s membership into the international system: We need to urge 14

China to become a ‗responsible stakeholder‘ in that system.‖64 Robert Zoellick‘s redenering is dat China zijn opmerkelijke ontwikkeling in belangrijke mate te danken heeft aan de internationale gemeenschap en dat nu de tijd gekomen is dat China zijn verantwoordelijkheid opneemt en met de Verenigde Staten samenwerkt om deze gemeenschap te versterken in een periode van vele globale uitdagingen. Het is namelijk China‘s gedrag op het wereldtoneel dat hoofdzakelijk bepalend is voor de wijze waarop de buitenwereld het land percipieert. Dit impliceert dat China‘s nauwe banden met pariastaten het imago van het land ernstige schade toebrengen en veel twijfel zaaien over het pad dat China in de toekomst zal bewandelen. Robert Zoellick huldigt dan ook de mening dat ―many Americans worry that the Chinese dragon will prove to be a fire-breather‖ en dat ―many countries hope China will pursue a ―Peaceful Rise,‖ but none will bet their future on it.‖ 65 Een duidelijke hint dat, ondanks China‘s verwoedde pogingen, het idee van het ‗Chinese gevaar‘ niet verdwenen is uit de gedachten van vele mensen. We kunnen de boodschap van Zoellick als volgt samenvatten: China is een opkomende grootmacht en indien het als zodanig erkend en aanvaard wil worden, dient het land zijn toenemende macht ook te vertalen in een constructieve rol op het politieke wereldtoneel. Beijing moet aantonen dat het de rol van ‗responsible stakeholder‘ kan spelen. Washington verwacht met name dat China zijn invloed op regimes met een bedenkelijke reputatie aanwendt om deze landen te overtuigen de nodige hervormingen door te voeren en zich meer conform de internationale spelregels te gedragen. Dit brengt ons bij de vraag of we vier jaar na dato kunnen stellen dat China zich reeds als een ‗responsible stakeholder‘ heeft gedragen? Om deze vraag te beantwoorden wordt in de volgende delen van dit werk toegespitst op de kwestie Myanmar, Azië‘s vergeten crisis.

15

Deel Twee Birma/Myanmar: een schets

Een eerste stap in de studie van China‘s houding tegenover het vraagstuk Myanmar is uiteraard een onderzoek van de kwestie zelf. In dit tweede deel wordt dan ook getracht de lezer een inzicht te verschaffen in de huidige politieke crisis door informatie aan te reiken omtrent de geschiedenis en het politieke klimaat van dit Zuidoost-Aziatisch land. De kwestie Myanmar omschrijven als een louter politieke crisis doet echter de realiteit geweld aan. Naast een repressief regime heeft Myanmar op heden ook te kampen met talloze andere problemen waarvan een groot aantal weliswaar terug te brengen zijn tot het bewind van de militaire junta - die nog steeds stevig in het zadel zit - maar waarvoor de machtsoverdracht aan een democratisch verkozen regering geen onmiddellijke oplossing biedt. Dit maakt de kwestie Myanmar een bijzonder complex gegeven, waarvoor een oplossing nog steeds niet in de maak lijkt. Het eerste onderdeel bestaat uit een beknopte introductie van Myanmar en zijn heterogene bevolking. Daarna volgt een uiteenzetting over de geschiedenis van het land en een overzicht van de meest recente politieke ontwikkelingen in Myanmar. In het derde onderdeel trachten we duidelijk te maken dat het leed van de Myanmarese bevolking veel verder gaat dan de ontzegging van democratische rechten door ook dieper in te gaan op de overige problemen waarmee men in het land geconfronteerd wordt.

1. Myanmar: het land en zijn inwoners 1.1 Ligging en geografie Myanmar is met een totale landoppervlakte van 657.740 km2 de grootste onafhankelijke staat van het Zuidoost-Aziatische vasteland. Het land is gelegen op het strategisch knooppunt tussen Zuid-, Zuidoost- en Oost-Azië en grenst aan Bangladesh, China, India, Laos en Thailand. De kustlijn van het land bedraagt 1.930 km en geeft in het westen toegang tot de Golf van Bengalen en in het zuiden tot de Andamanse Zee. Myanmar controleert zelf geen enkele vitale zeeroute, maar situeert zich in de nabijheid van de strategisch belangrijke vaarroutes van de Indische Oceaan.66 16

Myanmars landschap wordt gekenmerkt door vruchtbare centrale laagvlaktes omringd door hoge, woeste bergketens met in het noorden de uitlopers van het Himalaya-gebergte. Als een gevolg van deze geografische factoren is Myanmar grotendeels op zichzelf aangewezen en was in het verleden contact met de buitenwereld schaars. Binnen de landgrenzen vormen de rivieren belangrijke transportaders en net zoals de Ayeyarwaddy-rivier, de belangrijkste rivier van Myanmar, lopen de meeste overige waterwegen van noord naar zuid. Aangezien het transportnetwerk grotendeels parallel loopt met de rivieren is oost-west verkeer bijzonder moeilijk.67

1.2 Bevolking

De bevolking van Myanmar wordt geschat op 48 miljoen inwoners. Ondanks de ontwikkeling van een aantal urbane centra, zoals Yangon en Mandalay, leeft het grootste deel hiervan in kleine, rurale dorpen en buurtschappen. Een belangrijk demografisch vraagstuk in Myanmar is het heterogeen karakter van de bevolking.68 Myanmar kent namelijk ruim 135 verschillende etnische minderheden en behoort hiermee tot één van de etnisch meest diverse landen in de wereld. 69 Men kan Myanmars verschillende volkeren 70 ruwweg in drie hoofdcategorieën onderverdelen: de Tibeto-Birmanen (onder meer Birmanen, Chin, Kachin, Karen en Rakhine), de Mon-Khmer (onder meer Mon) en de Sino-Thai (onder meer Shan).71 De Birmanen

72

vormen met 68 procent van de totale bevolking de belangrijkste

bevolkingsgroep en domineren de centrale laagvlaktes. De overige etnische groepen concentreren zich in de bergachtige grensgebieden en bestaan voornamelijk uit Shan (9 procent), Karen (7 procent), Rakhine (4 procent), Mon, Kachin en Chin (samen 2,3 procent). Daarnaast hebben er zich binnen Myanmar ook aanzienlijke gemeenschappen van Chinese en Indiase migranten gevormd. 73 De administratieve indeling74 van Myanmar in zeven divisies en zeven staten reflecteert deze etnische diversiteit. De zeven divisies omspannen de centrale laagvlaktes en worden dan ook hoofdzakelijk bevolkt door Birmanen, terwijl de staten etnisch gekleurd zijn. Ook de religieuze structuur van Myanmar is bijzonder complex, maar kan als volgt samengevat worden: boeddhisme is de belangrijkste godsdienst in Myanmar - ongeveer 90 procent van de bevolking is boeddhist - en kent veel aanhangers onder de Birmanen, Shan, Mon, Karen en Rakhine. De overige Myanmarezen kunnen ingedeeld worden bij het christendom, de islam of het animisme.75 17

De breuklijn tussen de Birmanen en de overige etnische groepen vormt waarschijnlijk Myanmars meest fundamentele probleem. De etnische groepen voelen zich gediscrimineerd door de Birmaanse meerderheid en zijn reeds decennialang het slachtoffer van gedwongen ‗birmanisatie‘. Zij beschouwen zichzelf als onderdrukt door een vreemde overheerser en verschillende etniciteiten hebben sinds de onafhankelijkheid in 1948 de wapens opgenomen tegen de centrale, Birmaanse overheid, waarover later meer.76

2. Historisch Overzicht 2.1 Prekoloniale periode

Over de Birmese geschiedenis voor de stichting van het Pagan-koninkrijk (1044-1287) bestaat tot op heden nog veel onduidelijkheid en is slechts een klein corpus aan historisch materiaal beschikbaar. Vast staat dat het grondgebied van het huidige Myanmar toen hoofdzakelijk bevolkt werd door de Birmanen, Mon en Thai77, drie etnische groepen waarvan de onderlinge strijd de rode draad doorheen de geschiedenis van het prekoloniale Birma vormt.78 Het grootste deel van de bevolking concentreerde zich in de centrale laagvlaktes en leefde van landbouw en visvangst.79 Indiase handelsactiviteiten in de kustgebieden van Birma resulteerden in de intrede van het boeddhisme, dat een sterke aanhang zal kennen onder de bevolking. De eerste optekeningen vinden we terug bij de Pyu-cultuur. Het rijk van de Pyu die vermoedelijk tot de Birmaanse bevolkingsgroep behoorden, werd in 832 onderworpen door Nanzhao 南召, een Tibetaans-Birmaans koninkrijk in het huidige Yunnan 云南. Met het aantreden van de Birmaanse koning Anawratha (1044-1077) neemt het bloeiende Pagan koninkrijk (1044-1287) een aanvang. Aangezien in deze periode Birma voor het eerst een eengemaakt rijk vormt, wordt deze periode dan ook vaak opgevat als het startpunt van de Birmese geschiedenis. Onder het bestuur van de vorsten van Pagan werd het theravada-boeddhisme gepromoot, kon de Birmese clerus op koninklijke steun rekenen en werden in en rond de hoofdstad tal van boeddhistische tempels en pagodes gebouwd die tot op vandaag te bewonderen zijn. De nakomelingen van Anawratha slaagden er echter niet in om de autoriteit van hun voorvader te evenaren en door toenemende centrifugale krachten, die voornamelijk van de Mon bevolking uitgingen, nam het prestige van Pagan af. Het was uiteindelijk de onwil van koning Narathihapate (1254-1287) om de heerschappij van de 18

Mongolen te erkennen die het lot van Pagan bezegelde. Het rijk ging in de dertiende eeuw ten onder aan een Mongoolse invasie en viel uiteen in verschillende kleine staatjes.80 De Mon, die sinds hun onderwerping door de Pagan vorsten steeds hadden gestreefd naar onafhankelijkheid, richtten in 1281 een koninkrijk op in het zuidelijke Pegu 81, dat als commercieel centrum floreerde. In 1299 werd noordelijk en centraal Birma door de Shan binnengevallen en daarop volgde een periode van chaos en interne conflicten. Als gevolg hiervan ontvluchtten vele Birmanen het getroffen noorden en vormden een gemeenschap in Toungoo. Toen echter de stabiliteit in het noorden was teruggekeerd, wisten gebirmaniseerde Shans hun eigen rijk, Ava genaamd, uit te bouwen. Ook enkele andere kleine machtscentra zagen het levenslicht, zoals Arakan en Prome. De daaropvolgende eeuwen werden gekenmerkt door een aaneenschakeling van oorlogen tussen deze verschillende rijken. 82 Onder Tabinshwehti (1531-1550), de tweede vorst van de Birmaanse Toungoo-dynastie (1486-1752), werd het grondgebied van Birma opnieuw grotendeels verenigd en ving het tweede Birmese rijk aan.83 Gedurende deze dynastie werd het boeddhisme opnieuw door het hof gepromoot en werd het christendom geïntroduceerd door de Portugezen die als eerste Europeanen Birma bereikten. In 1642 werd de hoofdstad naar Ava, gelegen in de Birmaanse heimat, verplaatst. In de daaropvolgende decennia raakte de dynastie echter in verval en, geconfronteerd met een verzwakt centraal bestuur, kwamen de trotse Mon opnieuw in opstand. Een nieuw Mon-koninkrijk werd gesticht in Pegu en de verovering en vernietiging van Ava door de Mon in 1752 gaf de Toungoo-dynastie de fatale doodsteek. 84 De ondergang van Ava ging gepaard met de opkomst van Shwebo, een klein Birmaans rijkje dat onder de leiding van een expansionistisch heerser genaamd Alaungpaya (1752-1760) stond. In 1760 installeerde Alaungpaya de Konbaung-dynastie (1760-1885), het laatste koningshuis van Birma. Vanuit het noorden wist deze vorst het Birmaanse rijk te herstellen en onderwierp hij Dagon, een belangrijke havenstad die hij in het licht van zijn veroveringssuccessen de naam Rangoon (‗het einde van de strijd‘) schonk. Tot 1824 zetten de Konbaung-vorsten hun veroveringstocht voort.85 In deze periode stond het gebied van Arakan en Manipur in het westen tot Siam in het oosten en van het noordelijk Assam tot Rangoon in het zuiden onder de heerschappij van de Konbaung dynastie.86 Terwijl de vroegste contacten tussen Groot-Brittannië en Birma in de zeventiende eeuw te situeren zijn, is er slechts sinds 1795 sprake van Britse belangstelling voor Birma. De Britten wensten immers met Birma een akkoord te bereiken omtrent de onophoudelijke grensconflicten die India, de Britse kroonkolonie, bedreigden. Zo waren na de Birmaanse 19

verovering van de noordwestelijke staat Arakan vele vluchtelingen uitgeweken naar het aangrenzend Brits grondgebied in Bengalen. Van hieruit ondernamen ze herhaaldelijke pogingen om hun ingenomen territorium te heroveren op de Birmanen. Bijkomende grensconflicten vonden plaats in Assam en Manipur en dit veroorzaakte steeds meer wrijvingen binnen de Anglo-Birmese relaties. 87 Toen Birma uiteindelijk Brits grondgebied binnendrong om deze rebellenbewegingen uit te drijven, brak de eerste Anglo-Birmese oorlog (1824-1826) uit. De nederlaag van Birma ging gepaard met het verlies van grote delen van zijn grondgebied en tenslotte werd Birma in 1885, na twee andere conflicten met de Britten, volledig geannexeerd.88

2.2 Kolonisatie (1885-1948)

De Britten annexeerden een gebied dat, door de omringende bergen en diepe jungles, zich eeuwenlang economisch en politiek had weten te isoleren. Ondanks herhaaldelijke Chinese invallen had Birma nooit eerder de bezetting door een externe macht ervaren. Hierdoor konden de Birmezen het idee van de eigen macht cultiveren. De komst van de Britse kolonisatoren was voor de inwoners van het voormalige koninkrijk dan ook een bittere pil om te slikken.89 Bovendien werden ook de afgelegen grensgebieden, die nooit eerder onder het gezag van de vroegere Birmaanse vorsten hadden gestaan, toegevoegd aan koloniaal Birma.90 De monarchie, een belangrijk instituut voor het Birmese boeddhisme, werd afgeschaft en het grondgebied werd opgedeeld in twee delen. De centrale gebieden vielen, als ‗Ministrial Burma‘, onder direct Brits bestuur en werden als een provincie ondergebracht bij de Britse kroonkolonie India. In ‗Ministrial Burma‘ werd door de Britten een discriminerend koloniaal systeem opgezet waarbinnen de Indiase en in mindere mate de Chinese gemeenschappen een dominante positie verwierven. Dit leidde onder de Birmezen tot een diepgewortelde wrok ten aanzien van de kalas zoals de Indiërs onder de inheemse bevolking bekend stonden. Dit is een pejoratieve term die in het Birmees ‗buitenlander‘ betekent, maar in het Hindu-Urdi ook de betekenis‗zwart‘ draagt.91 De ‗Frontier Areas‘, de grensgebieden die voornamelijk door de Shan, Chin en Kachin werden bewoond, behielden weliswaar hun lokaal bestuur, maar stonden finaal onder toezicht van de Britse gouverneur.92 Toch kwam dit uiteindelijk neer op een bevoordeling93 van de niet-Birmaanse minderheden en de pluralistische maatschappij die hieruit ontstond, vormt nog steeds een struikelblok voor de nationale eenheid van het huidige Myanmar. De drijfveer van de Britse kolonisatoren kan herleid worden tot het exploiteren van 20

Birma‘s economisch potentieel. De verdeel-en-heerstactiek, het gebrek aan respect voor de traditionele socio-politieke karakteristieken van de Birmese samenleving en de toestroom van bevoordeelde Chinese en Indiase migranten voedden de sterke antikoloniale, xenofobe en nationalistische gevoelens die tot op heden in het land leven. Voornamelijk onder impuls van studentenbewegingen werd vanaf 1921 geleidelijk meer inspraak in het bestuur en een hogere graad van autonomie bereikt. Zo werden gedurende de jaren twintig verschillende verkiezingen gehouden en werd Birma in 1937 losgekoppeld van India. 94 Deze hervormingen konden echter de opkomst van verscheidene nationalistische bewegingen95, die voornamelijk uit studenten waren samengesteld, niet tegenhouden. In de jaren ‗30 is er sprake van een militarisering van deze bewegingen, waarbij de levering van training en materiaal door Aziatische grootmachten een belangrijke rol speelde. De invasie van de Japanners in 1941 luidde het eind van het koloniale tijdperk in. Japan werd aanvankelijk beschouwd als de bevrijder van Birma en zijn boeddhistische achtergrond en successen op militair en economisch vlak wisten de bevolking van Birma te behagen. Deze houding wijzigde echter toen de Birmese bevolking steeds meer gebukt ging onder de terreur van het imperialistische Japan. Aung San (1916-1947), lid van de ‗dertig kameraden‘, een groep Birmezen die een Japanse militaire training hadden genoten, keerde zich tegen Japan en vormde met andere gedesillusioneerde nationalisten van allerlei strekkingen de Anti-Fascist People‘s Freedom League (AFPFL). In samenwerking met de AFPFL wisten de geallieerden Japan te verslaan.96 Groot-Brittannië borg zijn oorspronkelijke plannen voor een herstel van het koloniale bewind snel op, daar het niet langer beschikte over de politieke macht en de nodige drijfveren om zich te verzetten tegen de onafhankelijkheid van Birma. In generaal Aung San vonden de Britten een aanvaardbare gesprekspartner om de onafhankelijkheid van het land voor te bereiden.

Bij

deze

gesprekken

stelde

Groot-Brittannië

de

instemming

van

de

minderheidsgroepen om de ‗Frontier Areas‘ bij het onafhankelijke Birma te voegen als voorwaarde voor het verlenen van onafhankelijkheid. Op de Panlong Conferentie in februari 1947 kwamen de AFPFL en vertegenwoordigers van de Shan, Chin en Kachin minderheden 97 uiteindelijk tot een vergelijk, waarbij deze minderheden zich bereid verklaarden om zich aan te sluiten bij de Unie van Birma. 98 Een verkozen constituante stelde de grondwet op die bepaalde dat de Birmaanse Unie een federale parlementaire democratie zou vormen, waarbinnen de etnische gebieden hun eigen vertegenwoordigers zouden hebben en zelfstandig mochten beslissen over interne aangelegenheden.99 21

2.3 Onafhankelijkheid en democratische periode (1948-1962)

Op 8 januari 1948 werd Birma een onafhankelijke staat met Rangoon als hoofdstad. De nieuwe Unie van Birma zou het echter moeten stellen zonder de vooraanstaande generaal Aung San. De drijvende kracht achter de onafhankelijkheidsbeweging werd namelijk op 19 juli 1947 door een politiek rivaal vermoord. Hierdoor werd U Nu (1907-1995) onverwacht de sterke man binnen de AFPFL en was hij in 1948 de eerste om het ambt van premier op te nemen. Hem wachtte de zware taak om Birma opnieuw op te bouwen. Het land ging dan wel niet gebukt onder een zware bevolkingsdruk en beschikte over voldoende vruchtbaar grondgebied, maar de Tweede Wereldoorlog had het land niettemin veel schade berokkend. Bovendien moesten vele overheidsposten die voorheen door Britten en Indiërs werden bekleed opnieuw ingevuld worden. U Nu‘s hoofdzorg was echter de interne onrust die het onafhankelijke Birma in haar greep hield.100 Verschillende groeperingen hadden in hun strijd voor onafhankelijkheid de handen in elkaar geslagen, maar na 1948 kwamen de oude tegenstellingen opnieuw boven water en volgde er een strijd om de macht. Zo scheurden de communisten zich in 1948 af van de AFLPF en vormden de Birmese Communistische Partij (BCP). Deze groepering startte een gewapend offensief tegen de centrale regering van U Nu en werd hierin gesteund door de People‘s Volunteer Organization (PVO).101 Een tweede dreiging ging uit van de gewapende Karen rebellen. De Karen hadden gedurende de koloniale periode en de Tweede Wereldoorlog hun medewerking verleend aan de Britten, waardoor zij door de Birmanen als collaborateurs werden bestempeld. Kort na de Japanse invasie kwam het tot verschillende schermutselingen en zelfs nadat de Birmanen de zijde van de geallieerden hadden gekozen, bleven er spanningen bestaan tussen beide bevolkingsgroepen. Toen de onafhankelijkheid van Birma in het verschiet lag, eisten de Karen een aparte staat voor hun bevolkingsgroep en boycotten de Panglong-conferentie. Uiteindelijk voorzag de grondwet in een Karen staat binnen de Unie van Birma. Deze regeling voldeed echter niet aan de eisen van bepaalde Karen fracties die slechts met een onafhankelijke Karen-staat konden tevreden gesteld worden en hierdoor overgingen tot de gewapende strijd.102 In navolging van de Karen namen ook de Rakhine, Mon en Shan de wapens op.103 Het was dan ook niet het idee van nationale eenheid of etnische gelijkheid die de Unie van Birma samenhield, maar enkel militaire macht. 104 Het zou duren tot 1951 vooraleer het centraal bestuur de opstanden voldoende wist te beteugelen om nationale verkiezingen te laten plaatsvinden. Deze resulteerden in een glansrijke 22

overwinning voor AFLPF en voor het eerst sinds haar oprichting kende de Unie van Birma een democratisch verkozen parlement.105 In 1950 besloot het bestuur van U Nu een neutraal buitenlands beleid te volgen. Bewust van zijn zwakke positie in een strategisch belangrijk gebied106 weigerde Birma zich te binden aan een bondgenootschap binnen de gepolariseerde internationale gemeenschap. In april 1955 nam Birma deel aan de Bandungconferentie107 die leidde tot de vorming108 van de Organisatie van Niet-gebonden Landen‘109. Tegelijkertijd aanvaarde Birma van eender welk land bijstand. Wel moesten de voorwaarden die aan deze steun waren verbonden billijk zijn en mochten ze geen beperking inhouden van Birma‘s soevereiniteit.110 Gedurende de Koude Oorlog werd deze neutraliteit met veel zorg bewaard en toen in 1979 Rangoon meende dat de Organisatie van Niet-gebonden landen te sterk aanleunde bij de Sovjet-Unie besloot Birma dan ook om de organisatie de rug toe te keren.111 Men wou immers steeds een actieve, doch onafhankelijke, deelname aan de internationale politiek realiseren.112 Deze houding was echter ook ingegeven door de angst die de beleidsmakers koesterden voor inmenging door de buitenwereld. Verschillende buitenlandse staten voorzagen immers de etnisch rebellenbewegingen van bijstand in hun strijd om autonomie en dit voedde de opvatting - die overigens nog steeds gangbaar is - dat de buitenwereld uit is op het uiteenvallen van de staat.113 Gedurende de eerste jaren van onafhankelijkheid had de tatmadaw, het Birmese leger, door het terugdringen van de rebelerende groeperingen het respect van de bevolking gewonnen. Door het oprichten van talrijke ondernemingen wist de tatmadaw zijn troepen, naar behoren te onderhouden en groeide het uit tot een belangrijke speler op de binnenlandse markt.114 Gedurende de eerste helft van de jaren ‗50 viel de AFLPF ten prooi aan conflicten tussen de verschillende ideologische strekkingen waaruit de partij was opgebouwd. In 1958 kwam het uiteindelijk tot een onherroepelijke breuk binnen de AFLPF en begonnen de verschillende fracties een strijd om invloed binnen de regering. De politieke instabiliteit die deze machtsstrijd teweegbracht en de deplorabele toestand van Birma‘s economie zetten U Nu ertoe aan om ontslag te nemen en vrijwillig het bewind over te dragen aan een ‗toezichthoudende overheid‘ onder leiding van generaal Ne Win (1911-2002), de aanvoerder van de tatmadaw. Het was de taak van Ne Win om binnen de zes maanden voor een voldoende stabiel politiek klimaat te zorgen opdat nationale verkiezingen zouden kunnen georganiseerd worden. Onder dit toezichthoudende kabinet keerde de politieke rust terug, boekte de economie vooruitgang en werden de prijzen van basisproducten verlaagd.115

23

Toen Ne Win de termijn van zijn bestuur tot tweemaal toe verlengde en weinig respect voor persvrijheid vertoonde, werd de roep om nationale verkiezingen steeds luider. Toen deze uiteindelijk in 1960 plaatsvonden, wist U Nu een ruime meerderheid te behalen. Als premier van de nieuwe regering maakte hij echter twee kapitale fouten: Ten eerste riep hij het boeddhisme uit tot staatsgodsdienst, wat uiteraard op fel protest stuitte van de minderheden die andere religies aanhingen. Ten tweede verzaakte U Nu aan zijn verkiezingsbelofte om autonomie te verlenen aan de Mon en Rakhine, waardoor onlusten uitbraken en het voortbestaan van de Unie van Birma in gevaar kwam.116

2.4 Ne Win’s bestuur (1962-1988)

De politici verloren door hun inertie en onderlinge strijd opnieuw hun grip op de administratie en het uiteenvallen van het land leek onafwendbaar. Hierop kwam het leger, dat zichzelf tot beschermer van de nationale eenheid doopte, opnieuw in actie. Generaal Ne Win pleegde op 2 maart 1962 een coup, waarbij U Nu en zijn regering werden afgezet en het bestuur in handen kwam van een ‗Revolutionaire Raad‘. Deze raad was samengesteld uit militairen, werd voorgezeten door Ne Win en belichaamde de volledige staatsmacht, terwijl de nieuw geïnstalleerde regering slechts fungeerde als stroman.117 In datzelfde jaar kondigde de raad zijn voornaamste beleidspunt af, namelijk de ‗Birmese weg naar het socialisme‘. Deze ideologie - een mengeling van humanisme, marxisme en boeddhisme - had tot doel de heterogene bevolking te verenigen en een legitimiteitbasis te creëren voor het regime van Ne Win. Voortaan zou een einde komen aan de exploitatie van de gewone bevolking en zou, in het voordeel van eenieder, de economie genationaliseerd worden. Ne Win beschouwde overigens een parlementaire democratie als ontoereikend voor de implementatie van ‗de Birmese weg naar het Socialisme‘.118 De enige toegelaten politieke partij was dan ook de regeringspartij, i.e. Burma Socialist Programme Party (BSPP).119 Niet enkel het parlementair systeem werd opgedoekt, ook op andere vlakken wou Ne Win de sporen van het AFLPF-bewind uitwissen. Bewust van de onenigheid die het uitroepen van het boeddhisme als staatsgodsdienst had gezaaid, ging Ne Win over tot het beknotten van de politieke macht van de boeddhistische gemeenschap. Monniken werden verplicht zich te registreren en werden geweerd uit talloze invloedrijke organisaties. 24

Zijn ervaringen gedurende de strijd tegen de separatistische opstanden eind jaren ‗40 hadden Ne Win opgezadeld met een wantrouwen ten aanzien van de politieke organisaties van de minderheden. De deelstaten zagen hun autonomie verloren gaan en de minderheden werden weggezuiverd uit de administratie.120 Voortaan ging al het gezag uit van het centrale militaire regime. Deze houding gaf de gewapende strijd van de etniciteiten nieuwe impulsen en de gewapende groeperingen zagen hun ledenaantal snel stijgen. Deze legers bestonden uit universitair opgeleiden en soldaten die hun militaire ervaring hadden opgedaan in de strijd aan de zijde van de Britten. Zij wisten zichzelf in de grensgebieden te onderhouden door het opleggen van belastingen op smokkelwaar en drugshandel. Binnen hun eigen gebieden richtten deze groeperingen administratieve stelsels op en voorzagen zij de bevolking van allerlei faciliteiten, zoals scholen en ziekenhuizen. De etnische gewapende strijd woedde in grote delen van het land en midden jaren ‗60 ging Ne Win over tot een nieuwe strategie: de zogenaamde ‗Four Cuts‘-campagne. Deze campagne bestond uit

een agressieve

onderdrukking van de etnische rebellenbewegingen, waarbij de aanvoer van voedsel, geld, manschappen en communicatie werd afgesneden. Het was echter voornamelijk de lokale bevolking die het slachtoffer werd van deze tactiek. Ondanks de algemene passieve houding van de bevolking had het regime van Ne Win naast het verzet van de etnische legers ook af te rekenen met demonstraties van monniken, arbeiders en studenten. Geïnspireerd door de antikoloniale studentenbewegingen van weleer was het voornamelijk deze laatste groep die een actieve rol speelde bij de protestbewegingen. Door de harde onderdrukking van deze manifestaties sloten vele studenten zich aan bij de BCP, de grootste ideologische organisatie van de BSPP-periode. De steun die de BCP van de Chinese Communistische Partij verkreeg zou tot 1988 een belangrijke rol spelen in de betrekkingen tussen Birma en de Volksrepubliek China, waarover later meer.121 Het economisch beleid van de Revolutionaire Raad had Birma van de rest van de wereld afgesloten en in het isolement geduwd. De nationalisering van de banksector, de industrie en grote bedrijven hadden geleid tot de emigratie van zakenlui, waaronder vele Indiërs en Chinezen. Buitenlandse hulporganisaties werden het land uitgezet, ambassades werden verplicht hun openbare bibliotheken te sluiten en vele migranten werden gedwongen Birma te verlaten. De persvrijheid werd aan banden gelegd, de bevolking werd slechts zelden toegelaten het land te verlaten en buitenlanders werd de toegang bemoeilijkt. Deze politiek bleek ineffectief en na een aantal jaren stortte het economisch systeem ineen. De overheid moest erkennen dat het land in crisis verkeerde en kondigde hervormingen aan.122 25

De BSPP, voorheen slechts een verzameling van kaderleden, werd begin jaren ‗70 uitgebouwd tot een volkspartij en een nieuwe grondwet werd opgesteld. Toen de constitutie in 1974 van kracht werd, werd Birma een unitaire staat onder het bewind van één enkele partij, die door de tatmadaw gedomineerd werd. 123 De Wereldbank werd opnieuw toegang verleend tot het land, Birma werd lid van de Asian Development Bank (ADB) en zocht bijkomende bijstand in het buitenland. Na deze hervormingen bereikte in 1976 de levenstandaard in Birma opnieuw zijn vooroorlogs niveau. Aan de basis van deze economische vooruitgang lagen innovaties in de rijstteelt en de exploitatie van onshore olie. Deze economische opleving was echter slechts tijdelijk van aard. In het begin van de jaren ‗80 kelderde de exportwaarde van rijst, nam de productie van staatsbedrijven door wanbeheer af en werd Birma als resultaat van de buitenlandse steun geconfronteerd met een aanzienlijke schuldenberg.124 Het bewind van Ne Win liet ook zijn sporen na in de maatschappijstructuur van Birma. Aangezien de traditionele kanalen voor sociale mobiliteit werden afgesloten, bestond de maatschappelijke bovenklasse voortaan uit militairen. Onderwijs was namelijk niet langer kosteloos en vrij toegankelijk, maar werd een privilege van de uitverkorenen. Zoals reeds vermeld

hadden

de

militairen

ook

hun

controle

over

de

boeddhistische

monnikengemeenschap - traditioneel een opstapje naar een hogere sociale status - verhoogd. Wie zijn sociale status wenste te verbeteren, diende bijgevolg toe te treden tot het leger of één van de groeperingen onder zijn controle. Langzamerhand raakte het militaire regime vervreemd van de gewone bevolking en vormde het een gesloten gemeenschap. Dit was onder meer te wijten aan het feit dat in een atmosfeer van angst de topleden van het militaire etablissement niet langer op de hoogte werden gehouden van de reële situatie buiten de hoofdstad.125

2.5 De coup van 1988

Ondanks de vele problemen waarmee Birma geconfronteerd werd, wist het regime zich sinds 1962 te handhaven. Echter, Ne Win‘s ‗Birmese Weg naar het Socialisme‘ had Birma, gedurende de koloniale periode ‘s werelds eerste uitvoerder van rijst, gereduceerd tot een economisch onderontwikkeld gebied.

126

De deplorabele economische toestand en het

toenemende ongenoegen onder de bevolking noopten het bewind om op het einde van de jaren ‗80 tot actie over te gaan. Om tegemoet te komen aan de grieven van de rurale sector, die 80 procent van de bevolking tewerkstelde, werden in de periode 1987-1988 de 26

liberalisering van de productie van en de handel in rijst afgekondigd. 127 Dit werd echter gevolgd door een desastreuze muntdevaluatie zonder enige vorm van compensatie, met als gevolg dat de bevolking in absolute onzekerheid en vrees verkeerde over hun economische toekomst. In deze atmosfeer ontstonden in maart verschillende studentenprotestacties die snel uitbreiding namen. Uiteindelijk kwam het tot hevige onlusten waarbij ook dodelijke slachtoffers vielen: de ‗Rangoon Spring‘ was aangebroken.128 Door de toenemende volkswoede besloten Ne Win en zijn collega‘s in juli 1988 om ontslag te nemen uit hun functies en werd de omstreden Sein Lwin (1924-2004) aangesteld tot president. Dit was echter een bijzonder ongelukkige keuze daar deze man verantwoordelijk was voor het bloedig neerslaan van meerdere studentenprotesten, wat hem de bijnaam ‗de slachter‘ had opleverd. 129 8 augustus 1988 (8-8-88) betekende het startschot voor nieuwe omvangrijke demonstraties die zich over heel Birma uitbreidden en uitmondden in rellen en plunderingen. De onderdrukking van deze onlusten zou reeds in de eerste vijf dagen aan meer dan 3000 mensen het leven kosten. In een poging de gemoederen te bedaren werd Sein Lwin ontheven uit zijn positie als president en vervangen door een gematigd persoon buiten de rangen van het leger, dr. Maung Maung (1915-1994).130 De aanstelling van Maung Maung en andere toenaderingspogingen van het bewind konden echter de woede van de bevolking niet bedaren. In de loop van de demonstraties kozen ook steeds meer militairen de zijde van de demonstranten. Hierdoor verzwakte de overheidscontrole sterk en nam de anarchie binnen de verstedelijkte gebieden voortdurend toe. Het was in deze periode dat naast de voormalige militairen Tin Oo en Aung Gyi, Daw Aung San Suu Kyi, de dochter van de befaamde generaal Aung San, zich op aandringen van derden langzaamaan als oppositieleidster profileerde. Zij had echter het grootste deel van haar volwassen leven doorgebracht in Engeland, waar ze onderwijs had genoten en een gezin had gesticht met een Brits academicus. Het was de slechte gezondheidstoestand van haar moeder die haar in deze turbulente periode toevallig naar Birma had teruggebracht. Tijdens publieke optredens riep Aung San Suu Kyi de overheid op om de burgerbevolking bij het bestuur te betrekken en werk te maken van democratische hervormingen.131 Op 11 september kondigde de BSPP de organisatie van meerpartijenverkiezingen aan. Deze mededeling kon de bevolking echter niet tevreden stellen en de voortzetting van de protesten tastte het centrale gezag verder aan. Nu ook de positie van het leger steeds meer werd bedreigd, balde het op 18 september onder leiding van generaal Saw Maung (1928-1997) de vuisten en werden met zware middelen de protesthaarden onderdrukt. Om aan de militaire 27

oppressie te ontsnappen ontvluchten vele activisten de stedelijke gebieden en trokken zich terug in de grensgebieden. 132 Door dit gewelddadig optreden van de tatmadaw zou Birma voortaan het mikpunt worden van internationale - voornamelijk westerse - kritiek en sancties.

2.6 State Law and Order Restoration Council (1988-1997) Na de coup riep het leger een nieuw bestuursorgaan in het leven dat onder leiding van generaal Saw Maung voortaan het land, herdoopt tot Myanmar, zou leiden: de State Law and Order Restoration Council (SLORC). Net zoals het boeddhisme onder U Nu had het socialisme onder Ne Win als legitimiteitsgrond gefaald en zag het leger voortaan zichzelf als de verenigende kracht binnen de Myanmarese samenleving.133 Ne Win verdween schijnbaar van het politieke toneel, maar met de instelling van de SLORC werden zijn getrouwen in het zadel gehesen en zou zijn invloed op het beleid tot aan zijn dood in 2002 duidelijk voelbaar blijven. Dit belette de SLORC evenwel niet om de isolationistische koers van Ne Win te verlaten en sterke militaire en economische banden met China aan te halen. 134 De SLORC besefte dat het niet aan de grieven van de betogende massa voorbij kon gaan en verkondigde dat het bewind enkel tot doel had de nationale soevereiniteit en eenheid te vrijwaren en het niet langer dan absoluut noodzakelijk aan de macht zou blijven. Kort na zijn aantreden kondigde de SLORC voor 1990 verkiezingen aan, waarbij werd voorzien dat de winnaar een voorlopige regering zou vormen en een nieuwe grondwet zou opstellen.135 Onder de 233 geregistreerde partijen waren voornamelijk de National Unity Party (NUP) en de National League for Democracy (NLD) van belang. De eerste was de incarnatie van het voormalige BSPP en vertegenwoordigde dus de tatmadaw, terwijl de NLD, met als meest prominente lid Aung San Suu Kyi, de voornaamste oppositiepartij was. 136 Gedurende de verkiezingscampagne wist de charismatische Aung San Suu Kyi met haar retoriek, waarin ze westerse ideeën als democratie en mensenrechten vermengde met boeddhistische ethische concepten, een groot deel van de bevolking te bezielen. De toenemende populariteit van Aung San Suu Kyi, die aangesteld werd tot algemeen secretaris van de NLD, bleef natuurlijk in militaire kringen niet onopgemerkt en de tatmadaw lanceerde een lastercampagne om haar te dwarsbomen. In een ultieme poging haar de mond te snoeren werd ze onder het voorwendsel van banden met de BCP in de zomer van 1989 onder huisarrest geplaatst. Andere leidinggevende figuren en leden van oppositiegroeperingen ondergingen hetzelfde lot en het normale verloop van de verkiezingscampagnes werd 28

stelselmatig belemmerd. Met deze acties poogde het leger de situatie in Birma in zijn eigen voordeel te beïnvloeden.137 Hierdoor had de tatmadaw een groot vertrouwen in een glansrijke overwinning voor de NUP. Dit maakte een redelijk regelmatige verloop van de verkiezingen mogelijk. De resultaten betekenden echter een kaakslag voor de tatmadaw: de NLD veroverde 392 van de 485 parlementaire zetels, terwijl de NUP bleef steken op een schamele tien zetels. De tatmadaw weigerde echter zich neer te leggen bij zijn verkiezingsnederlaag en gaf de macht niet uit handen. Namelijk, vooraleer er van een machtsoverdracht sprake kon zijn, moest volgens de SLORC eerst de basis van een nieuwe grondwet door een nationale conventie worden opgesteld en diende deze grondwet, die door de verkozen volksvertegenwoordigers zou worden geschreven, door middel van een referendum goedgekeurd te worden. Deze houding van de tatmadaw leidde tot groot internationaal protest. Tezelfdertijd ging echter wel internationale erkenning uit naar Aung San Suu Kyi. Zij werd in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede toegekend en groeide uit tot symbool van Myanmars democratiseringsbeweging. De toenemende internationale aandacht die Aung San Suu Kyi genoot, noopte het regime er toe om haar huisarrest in 1995 op te heffen. Om de critici van het beleid enigszins te sussen werden in 1992 een aantal veranderingen doorgevoerd door de SLORC-top. Om te beginnen werd generaal Saw Maung, het hoofd van de SLORC, vervangen door Than Swe, de bevelhebber van het leger. Deze militair staat tot op heden aan het hoofd van de tatmadaw. De militaire junta ging ook over tot een mildere houding ten aanzien van de oppositieleden en stelde tal van politieke gevangenen in vrijheid. Daarnaast werden meer concrete stappen gezet in de richting van de nieuwe grondwet door een vergadering aan te stellen om de algemene principes vast te leggen.138 Deze nationale conventie kwam in 1993 voor een eerste maal samen, maar was slechts voor veertien procent samengesteld uit personen die in 1990 verkozen waren. Hoewel het duidelijk was dat de nationale conventie in feite als belangrijkste taak had de politieke macht van het leger veilig te stellen besloot de NLD toch deel te nemen aan de vergadering. De afgevaardigden werden echter onder strenge controle van overheidsvertegenwoordigers geplaatst en kregen niet de toelating om hun stellingen binnen deze vergadering te verdedigen. Als een gevolg van deze restricties besloot de NLD in 1995 om uit de nationale conventie te stappen. Vervolgens werden nieuwe sessies van de conventie voor onbepaalde termijn uitgesteld en belandde de machtsoverdracht in de ijskast.139

29

2.7 State Peace and Development Council (1997-heden) Zoals uit bovenstaande mag blijken hield het SLORC-bewind geen wezenlijke veranderingen in voor de Myanmarese bevolking: de macht bleef in de handen van de militairen en ook de economische malaise hield aan. Op internationaal vlak kwam Myanmar echter door de houding van de tatmadaw in een negatief daglicht te staan. In een poging haar internationaal imago bij te stellen, trad Myanmar in 1997 met steun van Singapore, Maleisië en Indonesië toe tot ASEAN.140 In datzelfde jaar herdoopte de SLORC zich ook tot de State Peace and Development Council (SPDC). De instelling van de SPDC141 ging gepaard met een aantal verschuivingen binnen het regime, waarbij luitenant-generaal Khin Nyunt en generaal Maung Aye hun machtsbasissen wisten uit te breiden. Binnen het leger begonnen er zich aldus fracties af te tekenen.142 Weinig verrassend bracht de vorming van de SPDC geen expliciete vooruitgang in de politieke dialoog met de NLD en zijn leiders. Ook in de periode na 1997 werden verschillende prominente NLD figuren gevangengezet, partijkantoren gesloten, fondsen beperkt en werd er binnen de partij verdeeldheid gezaaid. Telkens het internationale protest tegen de acties van de SPDC opflakkerde, wist het regime dit te temperen door een aantal toegevingen. Zo werd in 2002 Aung San Suu Kyi na 19 maanden huisarrest opnieuw vrijgelaten en voerden kopstukken van de SPDC naar verluidt rechtstreekse gesprekken met haar om het vertrouwen op te bouwen. Hoopvolle berichten haalden de media en het geloof in vooruitgang, hoe klein ook, nam gestaag toe. In dezelfde periode begon Aung San Suu Kyi het land af te reizen om de lokale afdelingen van de NLD nieuw leven in te blazen en werd het duidelijk dat grote delen van de bevolking haar nog steeds op handen droeg. Haar groeiende populariteit was de junta echter een doorn in het oog. In een ultieme poging Aung San Suu Kyi te muilkorven werd op 30 mei 2003 de Union Solidarity and Development Association‖ (USDA) 143 ingezet om haar konvooi nabij Tabayin (Depayin) aan te vallen. Bij deze schermutselingen vielen minstens vier doden144 en verschillende gewonden. Het regime schoof echter de schuld in de schoenen van Aung San Suu Kyi en de NLD. De volgende dag werden alle kantoren van de NLD verzegeld en werd Aung San Suu Kyi door de militairen in haar woning onder bescherming geplaatst. Dit kwam de facto neer op een nieuw huisarrest, een straf die ze tot op vandaag ondergaat. Deze gebeurtenissen lokten opnieuw zware kritiek vanwege de internationale gemeenschap uit en verschillende westerse landen besloten hun economische sancties tegen Myanmar op te voeren.145 30

Het Tabayin-incident, dat ook bekend staat als ‗zwarte vrijdag‘, betekende een ernstige terugval voor het nationale verzoeningsproces van Myanmar en het zag ernaar uit dat de reactionaire krachten zich binnen de tatmadaw hadden weten te versterken. Daarom kwam de benoeming op 25 augustus 2003 van de eerder liberale Khin Nyunt tot eerste minister dan ook voor velen als een complete verrassing. Hij stond namelijk bekend als een pragmaticus die bereid was om in dialoog te treden met de NLD, de verschillende minderheidsgroeperingen en de internationale gemeenschap. Om de critici te paaien werd in augustus 2003 door Khin Nuynt

een

zevenstappenplan

146

voor

democratische

transitie

aangekondigd.

Dit

zevenstappenplan bestaat uit het opnieuw bijeenroepen van de nationale conventie; het treffen van de vereiste maatregelen voor het oprichten van een democratisch; de opstelling van een nieuwe grondwet, gebaseerd op de bevindingen van de conventie; de organisatie van een nationaal referendum om de nieuwe constitutie goed te keuren, de organisatie van vrije verkiezingen, de convocatie van het parlement en de formatie van een nieuwe regering.147 Aan de carriere van Khin Nyunt148 kwam echter in 2004 abrupt een einde toen hij op beschuldiging van corruptie gedwongen werd afstand te doen van zijn functies en vervolgens werd gearresteerd. In navolging van Khin Nyunt werden velen van zijn getrouwen afgezet en in hun posten vervangen door stromannen van behoudsgezinde Maung Aye. Door de val van deze gematigde figuur kwam de politieke vooruitgang die onder zijn bestuur werd geboekt in gevaar en brokkelde de hoop op een spoedige vrijlating van Aung San Suu Kyi verder af. 149 De periode die volgde op de afzetting van Khin Nyunt werd gekenmerkt door een terugkeer naar de harde lijn. Het regime plooide opnieuw op zichzelf en gaf geen gehoor aan de verzoeken van de internationale gemeenschap. De aloude xenofobe gevoelens staken opnieuw de kop op en om zich beter te kunnen beschermen tegen externe bedreigingen en volksopstanden trok het regime zich op 6 november 2005 terug in een nieuwe hoofdstad, namelijk het afgelegen Naypyidaw (‗koninklijke stad‘).150 In 2007 wist Myanmar opnieuw de internationale krantenkoppen te halen toen het regime in september de straatprotesten in Yangon bloedig neersloeg. De directe aanleiding voor de onvrede was de doorvoering van een onaangekondigde stijging van de brandstofprijzen op 15 augustus van dat jaar. Deze prijsstijging had een onmiddellijke invloed op het dagelijkse leven van de Myanmarezen - zo verviervoudigde de prijs van een busticket. Protestacties lieten bijgevolg niet lang op zich wachten. De eisen van de demonstrerende massa beperkten zich echter niet tot de aanpassing van de brandstofprijzen, maar werden uitgebreid naar de eis om meer democratische rechten.151 De junta reageerde met de arrestatie 31

van verschillende protestleiders en weerde, door het inzetten van de USDA en de instelling van een avondklok, de demonstranten uit de straten. De actieve deelname van de invloedrijke boeddhistische monnikengemeenschap aan de protesten had het regime echter niet verwacht door de kleur van hun gewaden werd in de westerse media ook gesproken van de ‗saffranen revolutie‘. Nadat het leger had geweigerd zich te verontschuldigen voor het aanwenden van geweld tegen een groepje protesterende monniken, schaarden de geestelijken zich bij de demonstrerende leken om hun roep voor democratie kracht bij te zetten152 en ondermijnden ze aldus de legitimiteit van het militaire bewind.153 Door haar omvang en intensiteit werd deze ‗saffranen revolutie‘ algauw vergeleken met de protesten van 1988, maar door de moderne communicatiemiddelen was ditmaal de internationale aandacht groter en werd van buitenaf meer druk uitgeoefend op de SPDC om af te zien van brutaal geweld.154 Toch leefde onder de protestanten het besef dat men de junta ook ditmaal niet op de knieën zou krijgen en nadat het leger op 26 september het vuur openden op de protestanten in Yangon, keerde de rust spoedig terug in de straten van de stad. Zoals we later zullen bespreken, lokte het optreden van de junta in het buitenland zeer uiteenlopende reacties uit. Vele westerse landen wensten de druk op Myanmar op te voeren en kondigden nieuwe sancties af. China en de ASEAN-landen daarentegen beschouwden deze gebeurtenissen als Myanmars interne aangelegenheden en wensten zich liever niet in te laten met de problemen van het land. Sinds deze straatprotesten heeft de tatmadaw dan ook geleerd dat een consensus binnen de internationale gemeenschap over een gezamenlijke aanpak van de kwestie Myanmar zeer onwaarschijnlijk is. Myanmar-expert Andrew Selth gelooft dat de tatmadaw gesterkt uit deze crisis is gekomen:―The lack of concerted action since the protests of 2007 has probably increased the regime‘s confidence that it can dodge or survive any measures aimed at it.‖155 Naast de ingeboren xenofobie verklaart dit mogelijk de koppige houding van de generaals in de nasleep van de natuurramp die in mei 2008 het land trof. Op 2 mei trok de cycloon Nargis een spoor van vernieling door Myanmars vruchtbare vlakte, de Ayeyarwadydelta 156 . Bij deze ramp vonden naar schatting tweehonderdduizend mensen 157 de dood of geraakten vermist. Talloze anderen verloren hun vee, levensonderhoud, oogst en onderdak.158 Het lijdt geen twijfel dat het regime onvoldoende maatregelen had genomen om de bevolking tegen deze ramp te beschermen en de reactie van Naypyidaw na de doortocht van Nargis was bovendien tergend traag. Tot grote afkeer van de internationale gemeenschap liet het regime slechts met mondjesmaat buitenlandse - voornamelijk Aziatische - hulpverleners en -goederen 32

het land binnen, waardoor de bevolking van Myanmar broodnodige hulp werd ontzegd. 159 Het Westen gaf in die dagen weinig blijk van inzicht in de psychologie van Myanmars generaals. Zo stuurden de Verenigde Staten in de nasleep van de ramp een aantal militaire schepen met hulpgoederen naar het getroffen gebied en reageerde het verbouwereerd wanneer het regime deze hulp niet aanvaardde.160 Een Amerikaanse militaire aanwezigheid binnen zijn grenzen was echter een brug te ver voor de overheid van Myanmar. Door de jarenlange externe druk is de militaire junta namelijk bijzonder beducht voor een westerse interventie op zijn grondgebied om een regimewissel af te dwingen. 161 Ondertussen behield de junta nauwgezet de controle over het democratiseringsproces en voerde men het door Khin Nyunt voorgestelde zevenstappenplan verder uit. Zo werd op 10 mei 2008 in de onmiddellijke nasleep van de desastreuze doortocht van Nargis een constitutioneel referendum - de vierde stap van het plan - gehouden. In de zwaarst getroffen gebieden werd de bevolking tot 24 mei vrijgesteld van deze verplichting. Na afloop van de volksraadpleging maakte de junta bekend dat de nieuwe grondwet door 92 procent van de stemmers was goedgekeurd, waardoor de weg werd vrijgemaakt voor vrije verkiezingen in 2010. Weinigen geloven echter dat deze grondwet zal bijdragen tot een democratischer regime in Myanmar, een korte blik op de inhoud maakt de motieven voor deze sceptische houding duidelijk: De president dient over militaire ervaring te beschikken, het leger zal 25 procent van de zetels in het nationale parlement bepalen en 33 procent in de regionale parlementen. Bovendien hebben zowel de uitvoerende als de wetgevende macht geen enkele controle over het beleid en het budget van het leger.162 Het regime verantwoordt zijn houding als volgt: Democracy cannot be installed in a social environment which lacks national unity, peace en the rule of law. Thus the national cause comes first and democracy second.[…] The government is not against liberal democracy and federal democracy. It has given first priority to the discipline-flourishing democracy (national democracy) according to the present requirement. It gives second priority to liberal democracy and federal democracy.163

Hiermee duiden de militairen aan dat ze een eigen definitie van democratie hanteren, aangepast aan de noden van het land en afwijkend van de westerse invulling van het begrip. De verkiezingen van 2010 beloven dus niet meteen een verschuiving in het politiek klimaat van Myanmar teweeg te brengen, maar kunnen volgens waarnemers in het beste geval fungeren als een springplank voor verdere hervormingen.164

33

3. Het vraagstuk Myanmar: de verschillende dimensies In het voorgaand hoofdstuk werd kennisgemaakt met de turbulente geschiedenis van Birma/Myanmar en werden het huidig politiek klimaat en de voornaamste politieke actoren belicht. Sinds 1988 hebben voornamelijk de tegen het regime gerichte straatprotesten en de prodemocratische strijd van Aung San Suu Kyi de internationale media gehaald. Echter, de afwezigheid van een democratisch bestuur is slechts één aspect van het vraagstuk Myanmar. In dit onderdeel wordt dan ook dieper ingegaan op de brede waaier van problemen waarmee het land vandaag wordt geconfronteerd. We bespreken achtereenvolgens de economische achtergesteldheid van het land, de gewapende strijd van de etniciteiten, de bloeiende drugsproductie, het omvangrijke hiv/aids-probleem en de grove schendingen van mensenrechten door de tatmadaw en de verschillende verzetsgroepen.

3.1 Economische malaise

In een regio bevolkt door verschillende tijgereconomieën steekt de economie van Myanmar schril af. De SLORC en zijn opvolger SPDC zijn er niet in geslaagd om Myanmar uit het economisch moeras te trekken, waarin het na jaren van wanbeleid door een sterk dirigerend regime was verzeild geraakt. Daar de rellen van 1988 hun ontstaansgrond vonden in de diepgewortelde ontevredenheid over de economische onzekerheid die de Unie van Birma in haar greep hield, besefte de SLORC nochtans dat economische hervormingen broodnodig waren. Men verliet de socialistische koers en koos met de instelling van de Foreign Investment Law 165 van november 1988 voor een ‗opendeurpolitiek‘. Het regime opteerde voor een marktgeleide economie, waarbij staatsmonopolies sterk werden afgebouwd en de opstarting van private ondernemingen mogelijk werd gemaakt. Khin Maung Kyi, een gereputeerde Myanmarese econoom, plaatst echter een aantal kritische noten bij deze hervormingen: Investment laws, rather hurriedly passed in the early stage, were followed by the formation of a few private banks and state-sponsored joint-venture corporations, but long-term foreign direct investment in manufacturing or agribusiness areas has not come in. Institutional development measures such as the establishment of a civil service with a fair degree of efficiency and responsiveness, the legal administration system to dispense impartial justice, and development and training of manpower for 166 the next phase of growth were neglected or sidelined

34

Dus hoewel Myanmar kan bogen over lage lonen en rijkelijke grondstoffen - voornamelijk hout, aardgas en edelstenen - blijven investeringen in dit land nog steeds een risico. De politieke situatie is onstabiel, de infrastructuur gebrekkig167 en bovendien wordt het regime geteisterd door corruptie.168 Zwaaiend met positieve statistieken en tabellen, beweert het regime sinds deze hervormingen dat er onder zijn bestuur een opmerkelijke economische vooruitgang werd geboekt en dat de levensomstandigheden van de bevolking er sterk zijn op vooruitgegaan. Het bestuur van de SPDC is echter een opaak systeem en dit heeft ook zijn weerslag op informatie betreffende de economische situatie van het land. Er worden verschillende wisselkoersen gehanteerd, de bloeiende zwarte markt169 - omvangrijker dan de officiële markt - is niet in kaart gebracht en vaak zijn de officiële data omwille van politieke doeleinden gemanipuleerd. Veel materiaal is bijgevolg onbetrouwbaar 170 en dit maakt een objectieve analyse van Myanmars economie bijzonder moeilijk.171 Myanmars economisch systeem kent vele demonen: het economisch beleid wordt op arbitraire wijze en zonder de nodige voorstudies opgesteld, het buitensporige defensiebudget overstijgt het gezamenlijke budget voor onderwijs en gezondheidszorg en door talloze prestigeprojecten172 leeft het regime boven zijn stand zodat men geld dient bij te drukken om de uitgaven te dekken.173 Zo nam in het fiscaal jaar 2006 de hoeveelheid geld in omloop met 27 procent toe, dit bovenop de groei van 35 procent die in het fiscaal jaar 2005 werd bereikt. De inflatie die hierdoor veroorzaakt werd, gaf aanleiding tot de stijging van de prijs van benzine met 70 procent in de zomer van 2007. 174 De daaropvolgende protestacties kwamen voorheen reeds aan bod. Bovendien moet het regime beroep doen op buitenlandse leningen om te kunnen blijven investeren. In 2004 bedroegen deze in totaal 6,5 miljard dollar, terwijl Myanmars deviezenreserve nog geen 300 miljoen dollar telt. 175 Een ander macro-economisch probleem van Myanmar is de sterke afwijking van de officieel gehanteerde wisselkoers ten opzichte van de meer realistische wisselkoers die gehanteerd wordt op de zwarte markt. Reeds gedurende vele jaren hanteert het regime een koers van 6 kyat - de munteenheid van Myanmar - voor 1 dollar, terwijl de reële waarde van de kyat maar liefst 150 maal lager ligt. Eén dollar is momenteel 1000 kyat waard.176 Het dient overigens vermeld te worden dat ook Myanmar gedurende de Aziatische financiële crisis van 1997-1998 niet gespaard bleef. Tegen het midden van 1998 had de kyat namelijk 45 procent van zijn waarde verloren.177 Het economisch wanbeleid herleidde de voormalige ‗rijstkom van Azië‘ tot één van ‘s werelds minst ontwikkelde landen en weegt zwaar door op de bevolking: het bruto 35

binnenlands product (bbp) per capita bedraagt slechts 290 dollar, waarvan men meer dan 70 procent moet uitgeven aan voeding.178 De VN schat dat 30 procent van de bevolking in acute armoede leeft en stelt dat dit cijfer nog hoger ligt voor de leefgebieden van de etnische minderheden. Meer dan een derde van de kinderen onder de vijf jaar zijn ondervoed en slechts de helft van de kinderen heeft toegang tot basisonderwijs. Volgens rapporten is de situatie in de door conflicten geteisterde landsdelen zelfs schrijnender dan in de ergste regio‘s van zwart Afrika. Bovendien zal door de terugslagen van de cycloon Nargis 179 en de globale economische depressie de crisis zich in de komende jaren verdiepen en verbreden.180

3.2 De etnische problematiek

Sinds zijn onafhankelijkheid wacht Birma/Myanmar de belangrijke uitdaging om een einde te stellen aan de langdurige conflicten met de verschillende etnische minderheden die zijn grondgebied bevolken. Bij het aantreden van de SLORC in 1988 kende Myanmar meer dan twintig rebellenbewegingen met een totaal van minstens 40.000 soldaten, die zich voornamelijk in de grensgebieden schuilhielden en er goed georganiseerde gemeenschappen vormden. 181 Toch is de militaire dreiging die van deze groeperingen uitgaat sinds de onafhankelijkheid sterk afgenomen en de vele activisten die in de nasleep van de ‗Rangoon Spring‘ en de verkiezingen van 1990 toevlucht zochten in de rebellengebieden deden de gewapende strijd slechts kortstondig oplaaien. Onder het SLORC bewind ging generaal Khin Nyunt over tot het sluiten van staakt-hetvuren overeenkomsten met verschillende etnische rebellengroepen. Deze militaire overeenkomsten houden in dat de rebellen in ruil voor het afzweren van geweld bepaalde voordelen genieten. Deze omvatten onder meer het verlenen van grotere autonomie, verhoogde politieke inspraak, materiële bijstand en economische concessies. Deze akkoorden impliceren niet dat de rebellen hun wapens dienen in te leveren. Moegestreden en verleid door de aangeboden voordelen gingen vele rebellengroepen in op het voorstel van de generaals. Volgens de officiële cijfers hebben op heden zeventien rebellenbewegingen met het regime een staakt-het-vurenakkoord afgesloten.182 Toch kon dit beleid niet alle groeperingen bekoren. Ondanks recente gesprekken met de junta blijven de Karen National Union (KNU), de Karenni National Progressive Party (KNPP), de Shan State Army-South (SSA-S) en enkele andere kleinere groeperingen de gewapend strijd voor zelfbeschikking voortzetten. Zij beschikken echter niet over de nodige troepenkracht om een rechtstreekse bedreiging voor het 36

bestuur te vormen en hebben in de afgelopen jaren hun tactiek aangepast. Bijgestaan door de radicale elementen van Myanmars democratiseringsbeweging werden door hen in de afgelopen jaren terroristische aanslagen gepleegd in de grote steden van het land. 183 Zo kwamen in oktober 2008 bij een explosie op een bus in Yangon zeven burgers om. 184 Bovendien behouden deze rebellengroepen nog steeds de controle over sommige gebieden die grenzen aan China en Thailand, wat de regeringen van beide landen uiteraard zorgen baart. Bovendien

is

de

staakt-het-vuren

beweging

niet

zonder

problemen,

de

minderheidsgroeperingen worden nauwelijks rechtstreeks betrokken bij het proces van politieke hervormingen, de verhoogde aanwezigheid van de tatmadaw gaat gepaard met schendingen van mensenrechten, en op economisch vlak is de exploitatie door de Birmaanse bevolkingsgroep en buitenlanders toegenomen. 185 Door de groeiende desillusie die dit teweegbrengt is een tweede opstoot van etnisch geweld in de toekomst niet uit te sluiten.

3.3 Drugsproductie en de verspreiding van hiv/aids Sinds de vraag naar drugs in de jaren ‗60 enorm toenam, gingen vele etnische rebellenbewegingen over tot het produceren en verhandelen van drugs om hun strijd tegen het centrale regime te financieren. Bovendien maakten het hoge rendement en de lage arbeidsintensiteit van de opiumteelt het tot een aanlokkelijke bron van inkomsten voor de zelfbedruipende boeren in de grensgebieden. 186 Volgens cijfers van de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) is Myanmar ‘s werelds tweede grootste opiumproducent: het moet enkel Afghanistan voorlaten. Deze productie situeert zich voornamelijk in de afgelegen berggebieden van de noordoostelijke Shan staat, waar tot enkele jaren geleden nauwelijks sprake was van overheidscontrole. Verschillende staakt-het-vuren akkoorden brachten hier echter verandering in en in 1999 ging een vijftien jaar durend drugsbestrijdingplan van start. De eerste resultaten werden in 2004 vrijgegeven en spraken van een daling van 75 procent in de teelt van bolpapaver. Deze terugval bracht evenwel desastreuze gevolgen voor de lokale economie met zich mee. In 2003 waren namelijk een kleine twee miljoen mensen aangewezen op de teelt van bolpapaver als voornaamste bron van inkomen.187 Uit het laatste rapport van UNODC blijkt echter dat er in de periode 2006-2007 opnieuw sprake is van een toename met 29 procent van de opiumproductie in Myanmar. Bovendien blijft de drugsproductie in Myanmar 37

niet beperkt tot louter opium, ook ‗Amphetamine-Type Stimulants‘ (ATS) 188 , een zeer lucratief handelsproduct, worden steeds vaker ter vervanging van opium en heroïne geproduceerd. Absolute cijfers over de productie van dit soort drugs zijn niet voorhanden, maar in de afgelopen jaren was er zeker sprake van een sterke toename van de methamfetamine-productie.189 De aanwezigheid van deze drugsstaat is een zeer destabiliserende factor voor de regio. Niet enkel draagt Myanmar via zijn drugsproductie bij tot het dramatisch toenemend aantal verslaafden in Oost- en Zuidoost-Azië, de drugshandel is ook sterk verbonden met het illegale netwerk van wapen- en mensenhandel190, waardoor de georganiseerde misdaad in de regio welig tiert. Bovendien is het patroon van druggebruik de laatste jaren gewijzigd van het roken van opium naar het inspuiten van heroïne en heeft het injecteren van methamfetamine tegelijkertijd ook aan populariteit gewonnen. Deze evolutie heeft sterk bijgedragen tot de verspreiding van het hiv-virus in Myanmar en in de omringende landen via de drugsroutes die naar China en India leiden. Propere injectienaalden zijn immers nauwelijks voor handen, waardoor men toegewezen is op het delen van naalden. Myanmar telt bij benadering 140.000 naaldgebruikers, waarvan naar schatting 70 procent drager is van het hiv-virus. Naast deze vorm van druggebruik, goed voor één derde van het totale aantal gevallen, is de verspreiding van het virus hoofdzakelijk te wijten aan transmissie door seksuele betrekkingen. Een belangrijke factor is de bloeiende seksindustrie waar onbeschermde seks eerder regel dan uitzondering

is.

Migratiestromen

en

toegenomen

transportmogelijkheden

verhogen

daarenboven het tempo van de epidemieverspreiding zowel binnen en als buiten Myanmar.191 Het is bijzonder moeilijk om correcte data over de omvang van deze epidemie te bekomen daar metingen arbitrair verlopen en er vaak verkeerde rapporteringen circuleren. Om het hiv/aids-probleem in kaart te brengen zijn we bijgevolg aangewezen op schattingen. 192 Volgens het meest recente gemeenschappelijk rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en de UN Joint Program on HIV/AIDS (UNAIDS) waren er in 2007 ongeveer 240.000 personen in Myanmar drager van het hiv-virus, terwijl in 2001 dit aantal nog op 300.000 personen werd geschat. 193 De eerste positieve evoluties beginnen zich dus af te tekenen. Bovendien vertoont de overheid de laatste jaren langzaam maar zeker meer inzet. In 2006 werd door de overheid het ‗National Strategic Plan 2006-2010‘ opgestart als een algemeen kader om de verspreiding van de ziekte tegen te gaan, de verzorging van de ziektelijders te verbeteren en de sterftecijfers te laten dalen.194

38

3.4 Schendingen van de mensenrechten

Doorheen de jaren bouwde Myanmar inzake mensenrechten een kwalijke reputatie op. Aangezien Myanmar sinds 19 april 1948 lid is van de Verenigde Naties, dient het land in overeenstemming te zijn met de bepalingen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De aanhoudende schending van meerdere mensenrechten leidde ertoe dat in 1992 de Mensenrechtenraad van de VN door middel van een resolutie deze problematiek op zijn agenda plaatste en een bijzondere rapporteur, een functie die momenteel door Tomás Ojea Quintana wordt waargenomen, aanstelde om de situatie op de voet te volgen.195 Wanneer men de VN-mensenrechtenrapporten over Myanmar naleest, is het opmerkelijk dat deze hoofdzakelijk de inperking van fundamentele rechten en vrijheden die zich in de politieke sfeer bevinden aan de kaak stellen. Dat het regime van Myanmar democratische rechten en vrijheden niet hoog in het vaandel draagt, mocht reeds blijken uit de bovenstaande uiteenzetting over het politieke klimaat van het land. Ook het zevenstappenplan dat momenteel wordt geïmplementeerd en aanleiding moet geven tot een democratischer bestuur verloopt niet op eerlijke wijze. Zo maakt het meest recente rapport van Tomás Ojea Quintana gewag van een aantal onregelmatigheden bij het constitutionele referendum van mei 2008: Those included, inter alia, the distribution of advance ballots, intimidation of villagers to secure a ―yes‖ vote, issuance of a temporary registration card in Rakhine state, solely for participation in the referendum, permitting heads of family to vote for the whole family, employees in factories and other enterprises asked to vote in favour, and victims in cyclone-affected areas being incited to vote in favour by distributing aid to them. It was also brought to the attention of the Special Rapporteur that, rather than each polling office announcing its results, the Commission for Holding the Referendum 196 was the only body tasked with the announcement of results and that was done at the national level.

Als dit referendum een indicatie mag zijn, dan ligt een eerlijk verloop van de aankomende verkiezingen, die gepland zijn voor 2010, niet binnen de lijn der verwachting. Ook aan dwangarbeid maakt het regime zich stelselmatig schuldig. De tatmadaw heeft in het verleden herhaaldelijk beweerd dat de bevolking deze arbeid op vrijwillige basis verricht, net zoals het zich traditioneel uit eigen beweging inzet bij werkzaamheden aan religieuze gebouwen. 197 Rapporten van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) hebben echter afdoende duidelijk gemaakt dat het gaat om verplichte taken voor de legertroepen, zoals kruierswerk, het vegen van mijnvelden en seksuele diensten. Bovendien wordt de bevolking onder dwang ingezet bij militaire bouwprojecten en infrastructuurprojecten en gaat deze dwangarbeid vaak gepaard met seksueel en fysiek misbruik.198 Toen Myanmar naliet om 39

tegemoet te komen aan de eisen van de in 1998 aangestelde IAO Onderzoekscommissie, drong de organisatie op 17 november 2000 er voor de eerste maal in haar bestaan op aan om een lidstaat sancties op te leggen om de naleving van haar aanbevelingen te verzekeren. In een resolutie werden de overige leden opgedragen hun betrekkingen met Myanmar te herzien wegens de pertinente weigering van het regime om het wijdverspreide en systematische gebruik van dwangarbeid een halt toe te roepen. Hoewel men de junta de laatste jaren bereid heeft gevonden om deze problematiek te erkennen en rekening te houden met de verschillende aanklachten, ―there is still […] an evident and persistent disconnect between this acceptance in principle and the practice at grass-roots level.‖199 Myanmar komt daarnaast de twijfelachtige eer toe te beschikken over het grootste aantal kindsoldaten ter wereld. Kinderen, sommigen slechts elf jaar, worden gedwongen zich aan te sluiten bij het leger en dienen zich na een loodzware militaire training in de strijd tegen de overgebleven etnische verzetslegers te werpen. De kindsoldaten - voornamelijk wezen, straatkinderen en kinderen die tot een etnische minderheid behoren - kennen een hard bestaan. Zij ondergaan namelijk het misbruik en geweld door hun officieren en verliezen alle contact met hun familieleden. Deze problematiek kenmerkt niet enkel de overheidstroepen, want ook de verschillende rebellengroeperingen wenden kinderen aan om hun troepen te versterken. Het totale aantal kindsoldaten in Myanmar wordt op 77.000 geschat, waarvan één tiende actief is bij de etnische legers.200 De tatmadaw blijft echter deze aantijgingen ontkennen en wast haar handen in onschuld. Het regime gaf wel toe dat ―in spite of the regulations on recruitment of soldiers, sometimes some minors were recruited due to ineffeciency of the recruiting personnel‖.

201

De onverschilligheid van het regime en de onrealistische

rekruteringsquota doen vermoeden dat het fenomeen van kindsoldaten zich ook de komende jaren in Myanmar zal doorzetten. 202 Een andere aanfluiting van de mensenrechten is de gedwongen verplaatsing van bevolkingsgroepen. Ashley South onderscheidt binnen dit fenomeen drie patronen naargelang de aanleiding van deze migratie. Een eerste vorm van migratie wordt veroorzaakt door gewapende conflicten en hangt nauw samen met de opstanden van de etnische minderheden. In hun strijd tegen de gewapende etnische groeperingen gaan de regimetroepen namelijk regelmatig over tot moord en verkrachting en worden voedselvoorraden vernietigd, waardoor talloze mensen op de vlucht slaan. Bovendien worden in het kader van de ‗Four Cuts‘campagne hele dorpsgemeenschappen verplicht te verhuizen zonder dat men kan rekenen op een alternatief of compensatie door de overheid. De tweede vorm van gedwongen 40

verplaatsing gaat ook gepaard met het aanwenden van geweld, maar ditmaal is er geen sprake van een gewapend conflict. Het gaat hier om de gedwongen migratie die veroorzaakt wordt door de confiscatie van land door de tatmadaw voor de exploitatie van grondstoffen, de uitbouw van infrastructuur en als vorm van belasting. Als derde patroon vermeldt South de migratie ten gevolge van de aantasting van de normale levensomstandigheden, zoals toegang tot onderwijs en gezondheidszorg en de aanwezigheid van levensmiddelen. Aan de basis hiervan ligt voornamelijk het inadequate economisch beleid van het regime.203 Volgens Human Right Watch resulteerde het fenomeen van gedwongen migratie in meer dan 500.000 ‗Internally Displaced Persons‘ (IDP‘s)204 in het oosten van Myanmar. Voor vele andere gebieden binnen Myanmar is er nauwelijks cijfermateriaal voor handen, maar ook hier schat men de aanwezigheid van duizenden IDP‘s. 205 Bovendien is deze problematiek geen louter nationaal gegeven. Vele Myanmarezen zoeken namelijk veiligheid of de nodige bestaansmiddelen over de grenzen heen. Zo bevinden er zich volgens de laatste schattingen ongeveer 140.000 vluchtelingen in Thailand. Bovendien brengt deze vlucht uit Myanmar veelal geen einde aan de lijdensweg van de vluchtelingen. Ook in Thailand, Bangladesh, Maleisië en Singapore worden de vluchtelingen en migranten geconfronteerd met misbruiken, ontberingen en gedwongen uitzettingen.206

41

Deel Drie Externe belangen en objectieven in Myanmar

Met de militaire coup van 1988 werd een nieuwe bladzijde omgeslagen in de geschiedenis van Myanmar. Het aantreden van de SLORC leidde namelijk tot een drastische wijziging van Myanmars buitenlandse betrekkingen, aangezien na veertig jaar van neutraliteit en isolationisme besloten werd om voortaan nauwe relaties met de buitenwereld niet langer te schuwen. De keuzemogelijkheden van Yangon waren in 1988 echter uiterst beperkt: Myanmars noorderbuur China was nagenoeg de enige mogendheid die zich weerhield van het openlijk veroordelen en sanctioneren van het militaire regime. De economische en militaire samenwerking die in de daaropvolgende jaren tussen China en Myanmar plaatsvond, staat in schril contrast met het Amerikaanse Myanmar-beleid dat sinds 1988 Washington en Yangon verder uit elkaar dreef. Bovendien zou de Chinese aanwezigheid in Myanmar een herschikking van de regionale geopolitieke constellatie teweegbrengen. In het derde deel wordt dieper ingegaan op de belangen en objectieven van externe actoren in Myanmar. In het eerste hoofdstuk wordt, na een korte schets van de historische betrekkingen tussen de VS en Myanmar, het Amerikaanse Myanmar-beleid en zijn doelstellingen onder de verschillende presidentiële administraties sinds 1988 naderbij bekeken. Vervolgens komt China aan bod. Ook in dit onderdeel worden de betrekkingen tussen China en Myanmar historisch gekaderd, waarbij bijzondere aandacht wordt besteed aan het tribuutsysteem (chaogong zhidu 朝贡制度) van keizerlijk China en de plaats van Birma binnen dit stelsel. Dit wordt gevolgd door een analyse van de economische en strategische belangen die China sinds het einde van de jaren ‗80 binnen de grenzen van Myanmar heeft opgebouwd. In het derde hoofdstuk is er aandacht voor de houding van andere belangrijke spelers in het debat rond de kwestie Myanmar, met name India en ASEAN. Dit onderdeel wordt afgesloten met een aantal concluderende bedenkingen. Op basis van de in dit deel aangebrachte gegevens zullen we namelijk de efficiëntie van het Amerikaanse sanctiebeleid evalueren en trachten we een antwoord te formuleren op de vraag of Myanmars toenadering tot China het land herleid heeft tot een tribuutstaat van China.

42

Hoofdstuk Eén: De Verenigde Staten 1. Historische betrekkingen De vroegste contacten tussen de Verenigde Staten en het oude Birma vonden plaats op het einde van de 18de eeuw toen Amerikaanse handelsschepen trachtten handel te drijven in zijn havens en christelijke missionarissen in Birma neerstreken. Deze missionarissen waren in feite de plaatselijke vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering en betekenden een belangrijke hulp voor de officiële Amerikaanse functionarissen die naar Birma werden gestuurd. De eerste diplomatieke contacten vonden echter pas in 1855 plaats toen de voorlaatste vorst van de Konbaung-dynastie Amerikaanse steun zocht om de Britse agressie tegenover Birma een halt toe te roepen. De VS ondernam echter geen verdere stappen om Birma bij te staan. Tot het begin van de Tweede Wereldoorlog namen Birma en Zuidoost-Azië in zijn geheel slechts een marginale plaats in binnen het Amerikaanse buitenlands beleid.207 Dit was voornamelijk te wijten aan het feit dat het Zuidoost-Azië grotendeels onder het koloniaal bestuur van westerse mogendheden stond en men aldus zaken die deze regio aanbelangde rechtstreeks met de westerse gezaghebbers besprak. Voor wat de Amerikaanse belangen in Birma betrof, wendde Washington zich aldus tot Londen. Algemeen kan men dus stellen dat de VS in de periode voor de Tweede Oorlog slechts weinig affiniteit had met ZuidoostAzië.208 Dit zou echter drastisch wijzigen na de aanval op Pearl Harbor in 1941, waarmee Amerika‘s deelname aan de oorlog werd ingeluid. Gedurende de Tweede Wereldoorlog kaderden de Amerikaanse activiteiten op Birmaans grondgebied echter binnen het offensief om de Guomindang 国民党 (GMD)209 van Jiang Jieshi 蒋介石(1887-1975) (= Jiang Kai-shek) bij te staan in haar strijd tegen het Japanse leger en waren aldus niet zozeer gerelateerd met Birma zelf. 210 Met het einde van deze oorlog viel het doek over de oude wereldorde en betraden de Verenigde Staten met veel zelfvertrouwen het internationale schouwtoneel. Ondermeer dankzij de antikoloniale houding van deze onbetwiste hegemoon volgde in de jaren na de oorlog een golf van dekolonalisatie. Diplomatieke betrekkingen met het onafhankelijke Birma werden aangeknoopt en deze waren in de beginjaren over het algemeen hartelijk.211 43

In deze eerste naoorlogse jaren ontstond echter ook een bipolaire wereld die gedurende de hele periode van de Koude Oorlog de internationale politiek zou bepalen. De relaties tussen de Verenigde Staten en Birma moeten voor deze periode dan ook in het kader van de machtstrijd tussen de twee machtsblokken – de VS en de Sovjet-Unie – gezien worden. Met de overwinning van de Chinese Communistische Partij op de GMD en de oprichting van de Volksrepubliek China verhoogde in 1949 het belang van Zuidoost-Azië in het Amerikaanse strategische draaiboek. De VS wou immers het oprukkende communisme een halt toe roepen. Met dit doel voor ogen startte de VS in de regio, waaronder ook Birma, verschillende hulpprogramma‘s op. 212 Washingtons anticommunistische houding hield echter ook een schaduwzijde in. Om het communistische gevaar in te dijken werden namelijk door de Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) in het grootste geheim experts, fondsen en militair materiaal naar de Sino-Birmese grensgebieden gestuurd om de daar gevestigde GMDtroepen bij te staan in hun strijd tegen de Chinese communisten. Na hun nederlaag tegen de CCP hadden namelijk een groot aantal GMD-soldaten zich teruggetrokken binnen de grenzen van Birma om van daaruit aanvallen tegen de CCP te lanceren. Zelfs toen deze troepen zich, om bijkomende inkomens te verwerven, steeds meer concentreerden op de drugshandel, kneep de CIA een oogje dicht. Uiteraard werden deze praktijken van de CIA als topgeheim geclassificeerd en was zelfs de Amerikaanse ambassade in Rangoon hier niet van op de hoogte. In 1953 werden echter bij een offensief tegen de GMD drie Amerikaanse agenten door het Birmese leger gedood. Ook al beschikte Rangoon dus over harde bewijzen, toch bleef de Amerikaanse overheid haar betrokkenheid steeds ontkennen.213 De Amerikaanse steun aan de GMD had gedurende de jaren ‗50 de relaties tussen Birma en de VS onder grote spanning geplaatst, waardoor Rangoon besloot om de Amerikaanse hulpprogramma‘s stop te zetten. In de daaropvolgende periode zouden deze programma‘s echter herhaaldelijk opnieuw opgestart en stopgezet worden. Hoewel de omvang van de Amerikaanse bijstand veeleer beperkt was, was zijn bestaan evenwel veelbetekenend. Want hoewel de BSPP van Ne Win - net zoals de SLORC/SPDC - op vlak van mensenrechten een kwalijke reputatie genoot, kon het toch op Amerikaanse hulp rekenen.214 Naast de politieke overwegingen was gedurende de Koude Oorlog de omvangrijke drugsproductie in Birma een tweede belangrijke factor in de betrekkingen tussen beide landen. Liefst 75 procent van de globale heroïnevoorraad werd, buiten de controle van de centrale overheid, geteeld in de afgelegen Birmese grensgebieden.215 Om dit probleem het hoofd te 44

bieden, zochten in 1974 een aantal leden van de BSPP toenadering tot de Verenigde Staten en werd een gezamenlijk project opgestart waarbij Washington Birma voorzag van moderne apparatuur, zoals helikopters, om de drugsproductie te bestrijden.

216

Hoewel deze

samenwerking niet de verhoopte resultaten opleverde, was aldus de dialoog tussen beide landen hersteld en werden de financiële hulppakketten van Washington opnieuw toegelaten.217

2. Het Myanmar-beleid van de Verenigde Staten sinds 1988 2.1 Initiële Reactie Toen in 1988 de ‗Rangoon Spring‘ losbarstte, waren de Amerikaanse belangen in Birma miniem. Door de isolationistische houding van het bestuur onder Ne Win had Washington gedurende drie decennia niet de noodzaak gevoeld om een coherent Birma-beleid te voeren en waren de betrekkingen tussen beide landen beperkt gebleven tot de hierboven vermelde bijstandsverlening. De Birmese overheid had geen Amerikaanse militaire basissen op haar grondgebied geduld, investeringen vanuit de VS waren uitermate beperkt en de Amerikaanse vrees voor een zegetocht van het communisme in het land was al lang getemperd. Zoals een Amerikaanse diplomaat in 1988 stelde, bood deze situatie de VS ―the luxury of living up to our principles‖218, i.e.het respect voor de mensenrechten en de promotie van democratie. Daar Washington reeds in een vroeg stadium zijn ongenoegen had laten blijken over het gewelddadige optreden van de tatmadaw tegenover de ongewapende demonstranten, verzamelden er zich gedurende de zomer van 1988 talloze burgers voor de poorten van de Amerikaanse ambassade in Rangoon. Enerzijds wou men de internationale aandacht voor hun acties verzekeren en anderzijds hoopte men dat de nabijheid van Amerikaanse autoriteiten hun zou beschermen tegen de agressie van het leger. Deze hoop was echter ijdel. De militaire coup maakte hardhandig een einde aan alle verzetshaarden en voor de demonstraties rond de Amerikaanse ambassade maakte Saw Maung geen uitzondering.219 Een harde reactie van de Verenigde Staten bleef niet uit. Alle bijstand aan Myanmar met een totale waarde van 16 miljoen dollar - werd opgeschort en een de facto wapenembargo werd ingevoerd. 220 In navolging van de VS zetten ook Japan en West-Duitsland hun financiële steun aan Myanmar stop en herzagen de westerse landen hun relaties met het 45

land.221 Ook de Wereldbank, ADB en het Internationaal Muntfonds (IMF) keerden het regime de rug toe.222 In 1989 schrapte de Bush-administratie Myanmar van de lijst van landen die volgens VS standaarden voldoende medewerking verlenen op vlak van drugsbestrijding. Verschillende Amerikaanse parastatale instellingen besloten hun financiering van investeringen in, alsook de export naar Myanmar stop te zetten en Myanmar mocht zijn producten niet langer tegen voordelige voorwaarden naar de VS uitvoeren. Daarnaast besloot Washington in 1990 om geen nieuwe ambassadeur naar Myanmar te zenden en de VS slechts door een chargé d’affaires te laten vertegenwoordigen. 223 De Amerikaanse harde lijn werd echter pas ten volle doorgevoerd nadat de junta de verkiezingsuitslag van 1990 weigerde te erkennen, leden van de NLD begon te vervolgen en het naliet om het huisarrest van Aung San Suu Kyi, die in het Amerikaanse Congres op aanzienlijke steun kan rekenen, op te heffen. 224 De leden van het Amerikaanse Congres steeds bezorgd om hun imago - hebben dan ook op verzoek van Myanmarese bannelingen en talloze andere drukkingsgroepen de opeenvolgende Amerikaanse administraties onder druk gezet om een repressiever beleid te voeren tegenover Myanmar. Hoewel zij over een niet te onderschatten invloed beschikken moeten de congresleden het opnemen tegen twee andere niet onbelangrijke lobby‘s. Namelijk de machtige Amerikaanse zakenwereld die het potentieel van Myanmars grondstoffen wil benutten en de Drug Enforcement Administration (DEA) die pleit voor een nauwere samenwerking met de SLORC/SPDC in de strijd tegen drugs. Ingesloten tussen deze drie kampen beperkte de Amerikaanse overheid zich aanvankelijk tot een sterke retoriek. 225

2.2 Clinton-administratie (1993-2001)

In 1994 besloot de Clinton-administratie om haar beleid ten aanzien van Myanmar op drie pijlers te stoelen: democratie, mensenrechten en drugsbestrijding. Indien de SLORC kon aantonen dat het op deze drie vlakken concrete vooruitgang had geboekt, was Washington bereid zich welwillender op te stellen ten aanzien van het regime. In het bijzonder wenste men dat de tatmadaw de verkiezingsuitslag van 1990 zou respecteren en Aung San Suu Kyi in vrijheid zou stellen. Op korte termijn bleven bevredigende resultaten echter uit en werden Amerikaanse vertegenwoordigers door het regime wandelen gestuurd. Hierop verhoogde het Congres de druk op de Amerikaanse regering om Myanmar economische sancties op te leggen, maar 46

desondanks wist de administratie voorlopig de boot af te houden en pleitte het voor sancties op multilateraal niveau.226 Want hoewel de legale handel tussen de VS en Myanmar beperkt bleef in omvang, was gedurende de eerste helft van de jaren ‗90 de bilaterale handel in waarde gestegen en wou het Witte Huis deze aanvankelijk niet in gevaar brengen. Het is echter bijzonder moeilijk om een accuraat beeld te scheppen van de werkelijke omvang van de import- en exporthandel aangezien deze handel in belangrijke mate verloopt via derden, zoals Singapore, en er dus sprake is van wederuitvoer. Op basis van de gegevens over de directe verschepingen tussen de Myanmar en de VS kan wel opgemaakt worden dat de junta voornamelijk nood had aan Amerikaanse transportmiddelen, machines, nijverheidsproducten en chemische producten. Omgekeerd maakten kledingstukken het leeuwendeel227 uit van de goederen die Amerika importeerde uit Myanmar en nam de waarde van deze import in de loop van de jaren toe: van 27 miljoen dollar in 1992 tot 65 miljoen dollar in 1995. 228 Kleding229 groeide gedurende de jaren ‗90 uit tot één van de voornaamste exportproducten van Myanmar en was op het hoogtepunt - de jaren 1999 en 2000 - goed voor 40 procent van de totale exporthandel van het land.230 Veel belangrijker voor de Amerikaanse beleidsmakers was echter de omvang van de Amerikaanse investeringen in Myanmar. Gedurende de periode 1990-1995 hebben Amerikaanse bedrijven namelijk in totaal voor 281 miljoen dollar geïnvesteerd in Myanmar231 en voerde de VS in 1995 de lijst van buitenlandse investeerders aan. 232 Het mag weinig verwonderlijk heten dat deze investeringen zich voornamelijk in Myanmars olie- en gassector situeren. Het voormalige Union Oil Company of California (Unocal), dat op heden in handen is van het eveneens Amerikaanse Chevron, was en is nog steeds de belangrijkste Amerikaanse speler233 op Myanmarese oliemarkt. Het beschikt over een aandeel van 28,3 procent in het zogenaamde Yadana-project, dat zowel de productie van gas als de uitbating van een pijplijn naar Thailand omvat. De totale winst van dit project bedroeg in 2006 2,16 miljard dollar, waarvan 600 miljoen dollar naar Unocal/Chevron ging. Volgens voorzichtige schattingen wist de Myanmarese overheid door het Yadana-project in datzelfde jaar 500 miljoen dollar op te strijken.234 Het bedrijf werd echter door zijn aanwezigheid in Myanmar in een slecht daglicht geplaatst. Volgens omwonenden ging de bouw van de pijplijn namelijk gepaard met mensenrechtenschendingen, zoals dwangarbeid, moord en verkrachting. Aangezien Unocal op de hoogte zou geweest zijn van deze schendingen en niets had ondernomen om deze misbruiken tegen te gaan, werd het bedrijf in 1996 voor een Amerikaanse rechter gedaagd.235 In 2004 kwam het uiteindelijk tot een minnelijke schikking, waarbij Unocal de Myanmarese 47

aanklagers compenseerde en fondsen voorzag voor het ontwikkelen van programma‘s ter verbetering van de lokale levenskwaliteit. 236 Zolang het bedrijf echter aanwezig blijft in Myanmar zal het blootgesteld worden aan kritiek. Vele andere westerse bedrijven 237, zoals Pepsi, Ericsson en Heineken zijn inmiddels gezwicht voor de druk van actievoerders en hebben zich teruggetrokken uit Myanmar.238 Gezien de toenemende druk vanuit het Congres werd de vrijlating van Aung San Suu Kyi in 1995 dan ook door het Witte Huis verwelkomd, maar de beloofde toenadering bleef uit. Washington was van mening dat de vrijlating van de oppositieleidster in wezen niets veranderde aan de erbarmelijke mensenrechtensituatie van het land en dat het regime meer inzet aan de dag diende te leggen. Deze boodschap werd de junta persoonlijk overgemaakt door Madeleine Albright, de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, toen ze in datzelfde jaar Myanmar bezocht voor een onderhoud met Khin Nyunt en Aung San Suu Kyi.239 Tot groot ongenoegen van de tatmadaw groeide tussen beide vrouwen een wederzijds respect en vond de Nobelprijswinnares in Albright een belangrijke bondgenoot. Eind 1996 gaven een reeks studentenprotesten aanleiding tot een nieuwe repressiegolf, waarbij honderden oppositiefiguren werden gevangengezet. Hierdoor kwam Myanmar opnieuw in het vizier van het Capitool. De eis om economische sancties tegen het land werd opnieuw en met luidere stem geformuleerd. Ook de NLD en haar aanhangers toonden zich trouwens voorstanders van een boycot op toerisme, handel en investeringen daar zij meenden dat deze enkel de overlevingskansen van het regime verhoogden.240 In april 1997 zwichtte president Clinton uiteindelijk voor de druk en kondigde hij een ban 241 op alle nieuwe investeringen 242 in Myanmar door Amerikaanse burgers en rechtspersonen af. 243 Dit Amerikaans sanctiebeleid 244 moet in feite een tweevoudig doel dienen: Ten eerste wil Washington hierdoor op symbolische wijze zijn steun aan de democratische oppositie van het land betuigen. Ten tweede wil men door middel van economische sancties het regime op de knieën krijgen en zo de democratisering van het bestuur bewerkstelligen.245 Na 1997 had de Clinton-administratie echter al haar kruit verschoten en had het geen andere mogelijkheid meer dan zich vast te houden aan haar star Myanmar-beleid. Dat Aung San Suu Kyi in 2000 opnieuw onder huisarrest werd geplaatst, kon Washington dan ook enkel met lede ogen aanzien.246

48

2.3 Bush-administratie (2001-2009) Aanvankelijk leek de Bush-administratie zich gemoedelijker op te stellen ten aanzien van Myanmars regime. De nadruk op het respect voor de mensenrechten en de nood aan een democratisch bestuur verdwenen niet, maar de erkenning van de verkiezingsuitslagen van 1990 werd niet langer als een absolute voorwaarde voor toenadering gezien. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat deze Amerikaanse opstelling bijgedragen heeft tot de vrijlating van Aung San Suu Kyi in mei 2002. Na de verkiezingen in november van dat jaar werden de kaarten binnen de Amerikaanse Senaat echter herschikt. Mitch McConnel, senator voor de staat Kentucky en een rabiate voorstander van een regimewissel in Myanmar, werd namelijk aangesteld tot de whip 247 van de Republikeinse Partij. Onder druk van deze invloedrijke senator voerde Washington opnieuw een rigide beleid248, waardoor het gezag van de schaarse hervormingsgezinde elementen binnen de tatmadaw werd ondermijnd. 249 Met het Tabayin-incident in mei 2003 stak het regime vervolgens de lont in het kruitvat. De Verenigde Staten reageerden spijkerhard met de Burmese Freedom and Democracy Act (BFDA) 250 die op 29 juli 2003 door president Bush werd ondertekend. De economisch sancties vervat in de BFDA vallen uiteen in vier hoofdmaatregelen: Ten eerste werden naast leden van de SPDC251 nu ook aan de USDA-leden geen visa voor de VS meer verleend, ten tweede werden alle Amerikaanse activa van Myanmarese functionarissen bevroren. Bovendien werden alle financiële transacties tussen Amerikaanse instellingen en leden van het regime verboden. De belangrijkste sanctie hield echter een embargo in van alle import uit Myanmar naar de VS. Door deze laatste regel trok de Amerikaanse overheid een streep onder de bilaterale handel met Myanmar die in 2002 ongeveer 350 miljoen dollar bedroeg. 252 Gezien de VS de belangrijkste markt253 vormde voor de Myanmarese kledingsector en het grote aandeel van kleding binnen Myanmars totale exporthandel, was deze sector het grootste slachtoffer van de invoering van de BFDA. Zoals voorheen vermeld was de kledingindustrie door de groeiende vraag vanuit het Westen in de loop van de jaren ‗90 uitgegroeid tot een belangrijk segment van Myanmars industrie. In 1974 was namelijk de Multi Fibre Arrangement (MFA) 254 of Multivezelakkoord van kracht gegaan. Door middel van dit akkoord, dat ter bescherming van de westerse nationale textielindustrieën diende, werden per ontwikkelingsland specifieke importquota opgesteld voor textielwaren. De impact van de MFA op Birma/Myanmar was echter beperkt: wat de Europese markt betreft was het land volledig vrijgesteld van dergelijke quota en slechts zes items waren onderhevig aan 49

Amerikaanse contingenten. Aangezien Myanmars textielnijverheid dit MFA-regime naar haar hand wist te zetten en kon bogen op goedkope en relatief goed opgeleide arbeidskrachten kwam het tot een snelle groei van deze nijverheidstak. De BFDA heeft de textielsector echter ernstige schade toegebracht. 255 Na 2003 halveerde zowel de kledingexport256 als het aantal personen257 die in deze sector werkzaam waren. Voornamelijk binnenlandse privébedrijfjes werden het slachtoffer van deze sancties, terwijl de staatsbedrijven en textielondernemingen in handen van buitenlanders grotendeels buiten schot bleven. Het grootste slachtoffer van Amerika‘s sanctiebeleid is dan ook de gewone bevolking die tewerkgesteld is in de textielnijverheid van het land.258 Na de BFDA volgden nog enkele andere Amerikaanse sancties. In oktober 2007 blokkeerde Washington alle eigendommen van tatmadaw-kopstukken. Deze sanctie werd in april 2008 gevoelig uitgebreid. Niet enkel sleutelfiguren van de SPDC en USDA kon deze sanctie worden opgelegd, maar onder meer ook hun verwanten en medewerkers. Tenslotte werd in juli 2008 de Tom Lantos Block Burmese Jade Act goedgekeurd, waardoor er een verbod kwam op de import van jade en robijnen afkomstig uit Myanmars mijnen. Veelal werden deze edelstenen via andere Zuidoost-Aziatische landen de VS ingevoerd. Door de invoering van de Jade Act wou men dergelijke praktijken een halt toe roepen.259 Algemeen kunnen we stellen dat het Amerikaanse Myanmar-beleid sinds 1988 door onbuigzaamheid wordt gekenmerkt. Enige blijk van goedkeuring voor de beperkte vooruitgang die het regime in de loop van de jaren heeft weten te boeken wordt nauwelijks erkend in Washington. Geen enkel lid van het Congres of de administratie wenst geassocieerd te worden met dit pariaregime en tonen zich dan ook als vurige supporters van Aung San Suu Kyi en ―haar‖ NLD. Zij is uitgegroeid tot het brandpunt van het Amerikaanse beleid en de minste kritiek op de dame is bijgevolg taboe. Doordat de Verenigde Staten halsstarrig blijven vasthouden aan de verkiezingsuitslag van 1990 - waar haar partij als grote winnaar uit de bus kwam - wordt zij gezien als de voorwaarde voor een democratisch Myanmar, het oogmerk van het Amerikaanse sanctiebeleid. David Steinberg, dé autoriteit inzake, Myanmar wijst op het problematisch karakter van dit beleid: U.S. policy has been designed to produce the product—the result of the May 1990 elections—which would somehow gain democracy by fiat, but the critical process leading to democratic governance has been considered unnecessary and compromise avoided. This approach is attractive to ideologists and political theorists who equate elections with democracy. Tragically, it ignores Burmese history and the role of the military there since independence, and indeed the fact that elections are but one, albeit 260 essential, element of democratic governance.

50

Men zou kunnen stellen dat, ter promotie van een dergelijk democratisch bestuur en de mensenrechten, de Verenigde Staten in de afgelopen twee decennia bereid waren om hun nationale belangen in Myanmar een lagere prioriteit te geven. De Verenigde Staten zijn overigens niet het enige land dat Myanmar aan sancties onderwerpt, ook de Europese landen en Japan voeren een dergelijk beleid. De omvang van hun sancties is echter veeleer beperkt en met name Japan is niet bereid om alle bruggen met Myanmar op te blazen. Tokyo volgt liever een subtiele verzoeningspolitiek en heeft, in het geval van positieve evoluties in Myanmar, niet enkel gespeculeerd op mogelijke bijstandsverlening, maar heeft ze ook werkelijk gegeven. Japan had dan ook in de jaren voorgaand aan de militaire coup van 1988 aanzienlijk geïnvesteerd in Myanmar en moet rekening houden met de machtige Japanse zakenwereld die haar positie in het land wil vrijwaren.261

3. Amerikaanse objectieven De Amerikaanse mensenrechtenagenda en niet in het minst haar willekeurige toepassing heeft reeds meermaals niet-westerse regimes tegen de borst gestoten. Indien mensenrechten Amerika‘s hoogste goed zijn, waarom onderwerpt Washington China - een land dat eveneens slecht scoort op het vlak van mensenrechten - dan niet aan dezelfde sancties als die van Myanmar? In 1997 verantwoordde Madeleine Albright de Amerikaanse aanpak als volgt: ―We have consistent principles and flexible tactics, depending on what our national interests are. [...] It is different strokes for different folks‖ 262 . In tegenstelling tot China, hebben Amerika‘s beperkte belangen in Myanmar het land inderdaad in staat gesteld om zijn principes inzake democratie en mensenrechten na te leven. Toch vragen enkele kritische onderzoekers zich openlijk af of het sanctiebeleid van de VS geen verborgen agenda dient. In een artikel in Asia Times beschrijft William Engdahl de ‗saffranen revolutie‘ van 2007 als een door Washington georkestreerde poging tot regimewissel. Achter de schermen zou namelijk de National Endowment for Democracy (NED) een prominente rol gespeeld hebben. De NED is een Amerikaans privéorganisatie - gefinancierd met fondsen van het Amerikaans Congres - die wereldwijd democratiseringsbewegingen financieel ondersteund.263 Een korte blik op de website van de NED leert dat deze organisatie in 2007 een slordige 3,2 miljoen dollar vrijmaakte voor haar projecten in Myanmar. Met deze subsidies worden onder meer monniken en activisten opgeleid in de technieken van geweldloos verzet, oppositiemedia van bestaansmiddelen voorzien en campagnes georganiseerd om de bevolking 51

in te lichten over de basisprincipes van mensenrechten en democratisering.

264

De

inspanningen van de NED moeten volgens Engdahl op termijn leiden tot een regimewissel in Myanmar die de belangen van de Verenigde Staten ten goede zou komen.265 Dit brengt ons bij de vraag welke belangen Washington in Myanmar te beschermen heeft? Ten eerste is Myanmar strategisch gelegen. Het land beschikt over een lange kustlijn in de nabijheid van de olietransportroutes en de Straat van Malakka266, die op geo-economisch vlak van onschatbare waarde is. Het land bevindt zich tevens op het knooppunt van Zuid-, Zuidoost- en Oost-Azië en zit bijgevolg gekneld tussen de twee regionale grootmachten, China en India.267 Daar het in de lijn van de verwachtingen ligt dat het belang van deze twee landen in de loop van de eenentwintigste eeuw alleen maar zal toenemen, zou een verhoogde Amerikaanse aanwezigheid in Myanmar niet enkel de machtsstatus van de Verenigde Staten ten goede komen, maar tevens het systeem van ‗checks and balances‘ verstevigen. Dit systeem houdt in dat door hun aanwezigheid in de regio China, India en de VS de disproportionele machtstoename van één van hen beteugelen en op deze wijze het regionale evenwicht bewaren. 268 Echter, zoals we later zullen bespreken, heeft China in de voorbije decennia een aanzienlijke invloed weten op te bouwen in zijn zuidwestelijke buurstaat, een tendens die Washington zorgen baart. Een burgerbewind onder het leiderschap van Aung San Suu Kyi, waarmee de VS steeds een hartelijke relatie heeft weten te bewaren, ligt duidelijk meer in de lijn met de VS-belangen dan het huidige militaire regime. In China‘s academische en politieke kringen vreest men daarentegen dat de verhoogde Amerikaanse invloed in Myanmar, die met een NLD-bestuur gepaard zou gaan, de VS in staat zou stellen om zijn ‗indammingspolitiek‘ tegenover China te versterken. 269 De Chinese Myanmar-expert Yue Deming 岳德明 erkent de bovenstaande problematiek. Hij onderstreept evenwel dat gezien de locatie van Myanmar in de achtertuin van China, het niet in de positie verkeert om alle bruggen met zijn noorderbuur op te blazen, ongeacht welk bewind in Naypyidaw aan de macht is.270 Ook Myanmars rijkdom aan grondstoffen is Washington niet ontgaan.271 Het aandeel van de VS in de olie- en gassector van het land blijft dan wel beperkt tot Unocal/Chevron, maar volgens David Steinberg had het economisch landschap van Myanmar er op heden anders kunnen uitzien. Hij is de mening toegedaan dat indien de onderdrukking van de ‗Rangoon Spring‘ niet zo gewelddadig was verlopen, de Foreign Investment Law die de junta in 1988 afkondigde meer westerse bedrijven had kunnen aantrekken. De kwalijke reputatie van het regime maken investeringen in het land echter weinig aantrekkelijk. 272 Westerse 52

bedrijven met belangen in Myanmar lijden imagoverlies en lopen het risico op consumentenboycots. Als gevolg daarvan vindt er sinds medio jaren ‗90 een exodus van westerse ondernemingen uit Myanmar plaats. 273 Daarenboven hebben de Amerikaanse sancties de economische belangen van de VS verder teruggeschroefd. Het is echter weinig waarschijnlijk dat deze situatie zich zou doorzetten in het geval dat een pro-VS regime in Myanmar de lakens zou uitdelen. Het bovenstaande economisch en geopolitiek potentieel van Myanmar wordt door William Engdahl dan ook beschouwd als Amerika‘s werkelijk doel, terwijl de roep om respect voor mensenrechten en democratisering louter als een façade zou dienen.274 Enkele auteurs stellen dat de Amerikaanse overheid ook andere gegronde redenen heeft om haar banden met het land opnieuw aan te halen. Zo heeft Myanmars drugsproductie wereldwijd een grote impact. Zoals voorheen reeds vermeld, is Myanmar ‘s werelds tweede grootste producent van opium en neemt ook de productie van ATS in het land zorgwekkende proporties aan. Dit heeft tot gevolg dat 60 procent van de heroïne die in de straten van New York in beslag wordt genomen van Myanmarese herkomst is. Hoewel een nauwere samenwerking tussen Naypyitaw en Washington in de strijd tegen drugs zeker in het voordeel van de Verenigde Staten zou spelen, heeft de Amerikaanse overheid, wegens de schending van de mensenrechten in het land, sinds 1989 geweigerd Myanmar een ‗drugsbestrijdingscertificaat‘ te verlenen. Dit heeft tot gevolg dat de SPCS geen beroep kan doen op Amerikaanse bijstand om de drugsproductie en -handel in Myanmar een halt toe te roepen. 275 Nieuwe investeringen en buitenlandse bijstand zijn echter broodnodig om de lokale bevolking een economisch alternatief aan te bieden voor de lucratieve opiumteelt.276 Bovendien erkent Washington nauwelijks de resultaten die de junta sinds het midden van de jaren ‗90 in de strijd tegen drugs heeft weten boeken en omschreef men het land in 2008 nog als ―one of three countries in the world that had ‗failed demonstrably‘ to meet its international counternarcotics obligations.‖277 Dergelijke eenzijdige houding komt de strijd tegen de drugs echter niet ten goede en miskent ook het feit dat de drugshandel een internationaal vertakt probleem is en zodoende enkel gedeeltelijk in handen is van de kartels binnen Myanmar.278 Tot slot gaf in 2002 de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme een nieuwe dimensie aan de relaties met Myanmar. In de jacht op moslimextremisten kwam ook Zuidoost-Azië in het vizier van Washington en na de bloedige aanslagen op Bali in oktober 2002279 werd deze aandacht nogmaals verscherpt. Ook de Myanmar maakt zich zorgen over de activiteiten van 53

zijn moslimgemeenschap. De moslims maken slechts een minderheid (vier procent) van de bevolking uit, maar zijn aan de grenzen met Bangladesh verwikkeld in een onafhankelijkheidsstrijd met de tatmadaw. Een strijd die met fondsen vanuit het MiddenOosten wordt gefinancierd. Bovendien zouden deze rebellen in Afghanistan militaire training ontvangen hebben en hoewel dit door de plaatselijke moslimbewegingen wordt tegengesproken, beweert Al Qaeda over trainingskampen binnen Myanmar te beschikken. Omwille hiervan toonde de junta zich dan ook vlug bereid om Washington bij te staan in de strijd tegen het terrorisme. Er wordt gesteld dat het regime de VS alle mogelijke informatie, waarover het beschikte, heeft toegespeeld; zijn luchtruim heeft opengesteld voor militaire overvluchten en tevens maatregelen heeft genomen om de Amerikaanse ambassade in Yangon tegen een terroristische aanslag te beschermen. Door het verlenen van haar medewerking trachtte de junta de danig verzuurde relaties met de VS op te krikken en wou het, in het geval er harde bewijzen waren voor de aanwezigheid van Al Qaeda-cellen in Myanmar, aldus een Amerikaanse interventie voorkomen. Bovendien bood deze situatie het regime een aanvaardbaar excuus om hardhandig op te treden tegen de rebellerende moslimgroeperingen. In 2003 vonden echter achtereenvolgens de Republikeinse overname van het Amerikaanse Congres en het Tabayin-incident plaats en werd deze samenwerking abrupt afgebroken.280 Sindsdien is Washingtons opstelling tegenover Myanmar bijzonder rigoureus en zet het de landen van de regio en China in het bijzonder steeds meer onder druk om het regime van Myanmar aan te zetten tot politieke hervormingen.

54

Hoofdstuk Twee: China 1. Historische betrekkingen 1.1 Tribuutrelaties Een wezenlijk kenmerk van China‘s traditionele buitenlandse betrekkingen was het tribuutsysteem. In dit onderdeel wordt getracht een inzicht te verschaffen in de tribuutpolitiek door deze te schetsen binnen een ruimer historisch en maatschappelijk kader. Hiervoor zijn we nog steeds grotendeels aangewezen op de studie van John King Fairbank, een gerenommeerde

geleerde

die

als

eerste

westerling

het

Chinese

tribuutsysteem

conceptualiseerde. Het onderstaande theoretisch kader is dan ook in belangrijke mate schatplichtig aan de bevindingen van deze academicus. Na deze inleiding tot het tribuutstelsel wordt dieper ingegaan op Birma‘s rol binnen dit stelsel.

1.1.1 Het Chinese tribuutsysteem

Door langdurige contacten met zijn naburige volkeren groeide in China reeds vroeg het besef van de eigen culturele superioriteit. Daar het Chinese bureaucratisch stelsel, de confucianistische waarden en de culturele productiviteit in de letteren en kunsten ongekend waren buiten de grenzen van het Chinese rijk, werden deze buurvolkeren door de Chinese geletterden als barbaren bestempeld. 281 Binnen deze redenering werd het ‗Rijk van het Midden‘ (zhongguo 中 国 ) opgevat als een baken van beschaving die een enorme aantrekkingskracht uitoefende op de inwoners van de omliggende gebieden. Fairbank beschouwt deze traditionele houding van China tegenover de buitenwereld als een veruitwendiging van de politieke en sociale principes die binnen de Chinese maatschappij golden. Met andere woorden, het tribuutsysteem was geworteld in de traditionele Chinese wereldvisie. Deze veronderstelt dat de mens in essentie een onderdeel is van de natuur en dit in schril contrast met de westerse opvatting van de mens in eeuwig conflict met de natuur. De mens dient bijgevolg deze vijandige natuur niet te overwinnen, maar moet pogen zijn handelingen af te stemmen op de natuur zodat het evenwicht in de kosmos gevrijwaard blijft.

55

Precies hier ligt de rol van de keizer als ‗zoon van de hemel‘ (tainzi 天子). Als vertegenwoordiger van de mensheid diende hij dit kosmisch evenwicht door middel van riten te vrijwaren of te herstellen in geval van verstoring en fungeerde hij bijgevolg als contactpersoon tussen mens en hemel. Hij ontleende zijn autoriteit aan zijn perfecte deugd (de 德), want als persoon met het hoogste moreel gezag ter wereld werd hem het ‗mandaat van de hemel‘ (tianming 天命) verleend.

282

Dit mandaat werd ook uitgebreid naar de barbaarse

volkeren die in de periferie van de Chinese beschaving leefden: The uncultivated alien, however crass and stupid, could not but appreciate the superiority of Chinese civilization and would naturally seek to ―come and be transformed‖ […] and so participate in its benefits. To do this it was chiefly essential that he should recognize the unique position of the Son of Heaven, the 283 One Man who constituted the apex of Chinese scheme of things.

Zo werden de staten van het Verre Oosten geconcipieerd als een familie, waarbij China fungeerde als familiehoofd en de tribuutstaten als de ‗kinderen‘ of ‗jongere broers‘. Dit kaderde in het confucianistisch maatschappijbeeld waarbij veel waarde werd gehecht aan de juiste verhouding tussen individuen. Binnen dit stelsel diende iedereen zich van de taken van zijn eigen rang te kwijten en gehoorzaamheid aan de dag te leggen voor de leden van hogere rangen. Deze ratio leidde tot een hiërarchisch gestructureerde maatschappij, waarbinnen loyaliteit, piëteit en etiquette een belangrijke rol speelden. Deze ratio werd bijgevolg geprojecteerd op China‘s houding in buitenlandse betrekkingen. Tribuutrelaties waren aldus niet zoals in het Westen gebaseerd op de erkenning van de gelijkheid onder soevereine staten, maar eerder op een vader-zoon relatie.284 Op deze wijze werden de barbaarse gebieden een plaats toegewezen binnen de alomvattende sinocentrische kosmos. Binnen het tribuutsysteem hadden beide partijen hun verplichtingen. De tribuutgezanten dienden de rituele handelingen aan het hof te respecteren en als teken van nederigheid de koutou 叩头 uit te voeren. Dit bestond uit drie verschillende knievallen, telkens vergezeld van een teraardewerping. Vervolgens boden zij de keizer lokale producten aan als tribuutwaar. De keizer van zijn kant stelde zich welwillend en vrijgevig op ten aanzien van de barbaarse gezanten. Niet alleen werden hun verblijfkosten volledig door de Chinese staat gedekt, bovendien overlaadde de keizer de tribuutgezanten met waardevolle geschenken, waardoor het onderhouden van deze tribuutrelaties zwaar doorwoog op het budget van de Chinese staat.285 Toch was het tribuutsysteem een reciproque stelsel waaruit beide partijen voordeel putten. Hoewel het op economisch vlak een verlies inhield, versterkten de tribuutmissies het 56

keizerlijke ‗mandaat van de hemel‘ en bijgevolg ook zijn legitimiteit. Dit systeem vormde tevens een kader voor diplomatie, aangezien onder het mom van tribuutmissies bondgenoten werden gezocht, vijanden bespioneerd en onderhandelingen gevoerd. 286 Het stelde het keizerlijk hof in de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de politieke machtstructuren van de naburige rijkjes. Zo dienden de heersers van tribuutstaten bij hun aantreden een verzoek tot erkenning aan het keizerlijk hof te richten, waarop bij bekrachtiging een tribuutmissie als dank naar de Chinese hoofdstad werd gezonden. Het deed overigens ook dienst als een verdedigingsmechanisme, want door veelvuldig contact met de Chinese cultuur werden de barbaren geleidelijk aan gesiniseerd en nam hierdoor de dreiging die van hen uitging af. Het waren uiteindelijk de Chinezen die de controle over dit systeem in handen hadden; zij bepaalden de frequentie, de omvang en de duur van de tribuutmissies. Wensten de barbaren betrekkingen met het ‗middenrijk‘ te onderhouden en zo de voordelen van het tribuutsysteem op te strijken, dan dienden zij zich aldus te schikken naar de Chinese regels. 287 Wat zette de barbaarse volkeren ertoe aan om deze inferieure status te aanvaarden en deel te nemen aan het tribuutsysteem? Eén argument was dat de zegen van de keizer van China het aanzien van de leider van een tribuutstaat versterkte.288 Een ander argument was dat in tijden van nood een tribuutstaat kon rekenen op bijstand vanuit China. De fundamentele beweegreden was echter handel. Tribuutmissies werden vergezeld door handelaren die aan de grenzen van het Chinese rijk hun goederen mochten verkopen aan Chinese kooplui of deze belastingsvrij naar de Chinese hoofdstad mochten vervoeren en ze daar op een speciaal ingerichte markt konden verkopen. Deze handel was geen evidentie daar de klasse van de handelaars binnen de confucianistische samenleving van China slechts een inferieure positie bekleedde. Deze anticommerciële houding gaat terug tot de tweede eeuw v. Chr. toen er binnen de Chinese maatschappij een indeling bestond tussen de primaire, i.e. literati en boeren, en de secundaire beroepen, i.e. de vaklui en handelaren. De literati, de heersende klasse, vreesde de invloed en concurrentie van de handelaren, die door hun activiteiten enorme winsten en bijgevolg macht wisten te vergaren. In de Chinese visie was handel derhalve ondergeschikt aan tribuut en niet meer dan een gunst aan de tribuutstaten.289 Dit tribuutsysteem heeft echter niet onafgebroken de buitenlandse betrekkingen van traditioneel China gekenmerkt. Zwakkere dynastieën waren namelijk vaak niet in staat hun eigen wereldorde aan de buitenwereld op te leggen. In dat geval werd een meer pragmatisch en realistisch buitenlands beleid toegepast, waarbij de naburige volkeren eerder als gelijken werden benaderd. 290 Bovendien waren niet alle tribuutrelaties uniform daar een aantal 57

factoren de positie van een tribuutstaat binnen de Chinese kosmos bepaalden. Zo werd rekening gehouden met de afstand van de staat ten aanzien van de Chinese hoofdstad, of de staat aan het Chinese rijk grensde en het belang van de staat voor de verdediging van China. Bovendien bepaalden ook de politieke omstandigheden in China en zijn periferie het Chinese beleid tegenover de regio in die bepaalde periode.291

1.1.2 Birma binnen de Chinese kosmos Wat was nu de positie van Birma binnen dit tribuutstelsel? Voor de Yuan-dynastie (1271/1279-1368) beschikte China slechts over een beperkte invloed in Birma. Dit was voornamelijk te wijten aan de grote afstand tussen beide gebieden en de aanwezigheid van een bufferstaat in Yunnan, namelijk het Nanzhao koninkrijk.292 Toch zou reeds gedurende de Han-dynastie (220 v. Chr. - 220 n. Chr.) vanuit het huidige Myanmar een tribuutmissie naar het Chinese hof gestuurd zijn.293 Nadat de dreiging van het Nanzhao koninkrijk op het einde van de negende eeuw was afgezwakt, namen ook de vorsten van Pagan deel aan het tribuutstelsel om de handel met Yunnan vlotter te laten verlopen.294 Onder Khubilai khan werd militair geweld niet geschuwd om de onderdanigheid van de traditionele Chinese tribuutstaten af te dwingen. Eenmaal gevestigd als keizer van China richtte hij zijn aandacht naar het zuiden295 en stuurde zowel in 1271 als in 1273 gezanten naar het Birmaanse hof in Pagan. De Birmaanse koning Narathihapate weigerde echter tribuut naar het keizerlijk hof te zenden en liet uit verontwaardiging de drie Chinese gezanten executeren. Waarop Khubilai Khan in 1277 een strafexpeditie naar Pagan stuurde. In 1287 volgde een tweede Mongoolse invasie die het Pagan-koninkrijk uiteindelijk fataal zou worden.296 Gedurende de Ming -dynastie (1368-1644) zag men af van deze agressieve politiek en hoewel de keizer tribuut bleef ontvangen vanuit Birma, verminderden de contacten. Na de val van het eerste Birmaanse rijk werd het gefragmenteerde Birma niet langer erkend als koninkrijk en werd het - althans in theorie - onder de jurisdictie van Yunnan geplaatst. Ondanks de opkomst van het tweede Birmaanse rijk in de zestiende eeuw zou China‘s beleid ongewijzigd blijven. Het keizerlijk hof was namelijk niet langer op de hoogte van de reële politieke situatie in Birma en beschouwde het land nog steeds als een verdeelde staat.297 De vlucht van de laatste troonpretendent van de Ming-dynastie naar het hof in Ava leidde tot een invasie door de nieuwe heersers van China, i.e. de Mantsjoes. Tussen 17661769 volgden nog drie invasies vanuit China, maar deze leidden steeds tot een nederlaag voor 58

de troepen van het Chinese Qing-hof (1644-1911). 298 Na deze woelige periode werden de betrekkingen genormaliseerd en werden opnieuw tienjaarlijks tribuutmissies naar het keizerlijk hof gestuurd.

299

Met de kolonisatie van Birma door Groot-Brittannië kwam er

echter een einde aan de traditionele betrekkingen tussen Birma en China. Om China niet voor het hoofd te stoten beloofden de Britten evenwel dat Birma de tribuutmissies zou verderzetten, maar ondanks Chinese druk werd deze belofte nooit uitgevoerd. Zo werd het contact grotendeels afgebroken en zou het tot Birma‘s onafhankelijkheid in 1948 duren vooraleer beide landen elkaar opnieuw aandacht verleenden.300 Gezien de beperkingen op vlak van communicatie waren de traditionele relaties tussen China en Birma niet zo nauw. Een indicatie hiervan is de lage frequentie van Birmese tribuutmissies aan het Qing-hof; slechts eenmaal per decennium, terwijl Korea - het schoolvoorbeeld van een tribuutstaat - viermaal per jaar tribuut betaalde.301 De betrekkingen waren overigens voornamelijk politiek en commercieel gericht en de culturele beïnvloeding vanuit China was beperkt. Zo vond het confucianisme in tegenstelling tot vele andere tribuutstaten geen ingang in de Birmese samenleving en werden voornamelijk met India culturele banden gesmeed.302 Birma bekleedde dus dan wel niet de voornaamste positie, maar het maakte zeer zeker een deel uit van de Chinese kosmos. Een indicatie dat China Birma effectief als tribuutstaat beschouwde is het verzet dat China aantekende tegen de kolonisatie van zijn Birma door Groot-Brittannië.303

1.2 De relaties tussen Birma en China gedurende de Koude Oorlog Gedurende het tumultueuze einde van de jaren ‗40 volgden de onafhankelijkheid van Birma en de oprichting van de Volksrepubliek China elkaar snel op. De omvang en nabijheid van China noopten het broze Birma tot een snelle erkenning van zijn buurland en tot het opbouwen van een standvastige relatie. Om dit te realiseren zijn de betrekkingen tussen beide landen sinds 1954 gebaseerd op de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ en werd via wederzijdse bezoeken op hoog niveau tevens een persoonlijke diplomatie gevoerd.

304

Bovendien ondertekenden beide partijen in 1960 het ‗vriendschaps- en non-agressiepact‘ en het ‗Sino-Birmese grensverdrag‘305 en werden tevens door talloze samenwerkingsakkoorden de wederzijds vriendschappelijke banden verankerd.306

59

Toch waren er een aantal factoren aanwezig die deze relaties potentieel konden bedreigen. Zoals voorheen vermeld, hadden Chinese nationalistische troepen zich in Birma‘s noordoostelijke grensgebieden, een regio die buiten de directe controle van het centraal bestuur viel, verschanst. Hier richtten ze met de steun van de CIA uitvalsbasissen op en lanceerden de GMD gedurende de periode 1951-1953 zeven vruchteloze aanvallen op de Volksrepubliek.307 Birma was er zich terdege van bewust dat de aanwezigheid van GMDtroepen op zijn territorium de relaties met China ernstige schade konden toebrengen en liet in 1961 binnen zijn grenzen een offensief van het Chinese Volksbevrijdingsleger (Renmin Jiefangjun 中国人民解放军) tegen de nationalistische strijdkrachten toe.308 Een tweede factor die gedurende vier decennia een schaduw zou werpen op de relaties tussen beide landen was de steun die de verschillende verzetsbewegingen en de BCP in het bijzonder ontvingen vanuit China. De gewapende strijd van de BCP paste namelijk in het ideologisch discours van Beijing, dat stelde dat de ervaringen van de CCP model dienden te staan voor de export van de communistische revolutie in Azië en de rest van de derde wereld. 309 Birma stelde zich echter pragmatisch op tegenover deze schending van de ‗vijf principes‘ en poogde dit probleem met eigen middelen zo goed mogelijk het hoofd te bieden. Met het uitbreken van de Culturele Revolutie in China namen de betrekkingen echter een drastische wending. Het maoïstische gedachtegoed werd namelijk medio 1967 vanuit de Chinese ambassade binnen de Chinese gemeenschap in Birma verspreid. 310 Zo werden lokale Chinezen aangezet tot het dragen van badges met de beeltenis van Mao Zedong en tot deelname aan activiteiten in het kader van de Culturele Revolutie, zoals studiesessies rond het gedachtegoed van Mao Zedong.311 Deze activiteiten leidden vervolgens tot de arrestatie van Chinese activisten en het uitbreken van straatrellen, waarbij de overzeese Chinezen en hun eigendommen het mikpunt werden van geweld. 312 Op dat moment heerste er in het land eveneens een rijsttekort. Hiervoor werden de Chinese handelaren, die een groot deel van de zwarte handel in rijst controleerden, op aanstichting van Ne Win en de zijnen, door de lokale bevolking verantwoordelijk gehouden.313 In een reactie op het anti-Chinese geweld in Birma kwam vervolgens in verschillende Chinese steden de bevolking op straat om haar ongenoegen uit te drukken. 314 In deze omstandigheden bereikten de Sino-Birmese betrekkingen een historisch dieptepunt: beide landen riepen hun diplomatieke vertegenwoordigers terug en China weigerde Birma verdere bijstand te verlenen.315 Als een gevolg van deze crisis besloot de Chinese overheid voortaan ten aanzien van Birma een ‗tweesporenstrategie‘ te volgen, waarbij de relaties tussen China en Birma als land werden losgekoppeld van de relaties tussen 60

de politieke partijen. Dit maakte het voor China mogelijk om zijn steun aan de BCP verder te zetten en tegelijkertijd het contact met de Birmese overheid te bewaren.316 Na verscheidene toenaderingspogingen van generaal Ne Win werden in 1971 de bilaterale betrekkingen genormaliseerd en openden de ambassades terug hun deuren. In de daaropvolgende periode werden verschillende officiële delegaties vanuit Birma in Beijing ontvangen en wist Ne Win een goede verstandhouding op te bouwen met de eerste en tweede generatie van Chinese politieke leiders. 317 Om China verder gunstig te stemmen steunde Birma onder andere zijn gooi naar een zetel in de VN. Het VN-lidmaatschap van de Volkrepubliek speelde immers ook in het voordeel van Birma, aangezien China zo meer geneigd zou zijn om zich wat zijn buitenlands beleid betreft meer te houden aan de internationale spelregels. Ondanks de dooi in de bilaterale relaties bleef Beijings aanhoudende steun aan de BCP Birma‘s wantrouwen tegenover China voeden. De Chinese autoriteiten wisten echter hun steun aan de BCP handig uit te spelen om zich van de medewerking van de Birmese overheid te verzekeren: indien Birma zich naar de Chinese wensen gedroeg verminderde men de steun aan de BCP, zo niet werden de banden met de Birmese communisten opnieuw versterkt.318 Onder het leiderschap van Deng Xiaoping werd, in het kader van de ‗opendeurpolitiek‘, het beleid ten aanzien van Birma langzaamaan aangepast en de steun aan de BCP teruggeschroefd. Uiteindelijk werden in 1985 de BCP afdelingen in Beijing opgedoekt en zette China zijn actieve steun aan de partij stop, wat zeker bijgedragen heeft tot het uiteenvallen van de BCP in 1989. De tweede helft van de jaren ‗80 werden dan ook gekenmerkt door een sterke verbetering van de bilaterale betrekkingen.319

2. China’s toenemende aanwezigheid in Myanmar sinds 1988 Het volksoproer in de straten van Rangoon in 1988 plaatste de Chinese overheid voor een dilemma. Enerzijds wenste Beijing zijn goede relaties met het regime van Ne Win niet op het spel te zetten, maar anderzijds bleek de woede van het volk diepgeworteld en was het welslagen van de protesten niet uit te sluiten. Eind augustus en begin september leek de Chinese overheid in haar berichtgeving zelfs even de zijde van de demonstranten te kiezen, maar toen de tatmadaw op 18 september opnieuw het land in haar greep kreeg, verstomde de Chinese kritiek abrupt.320 61

De coup van 1988 luidde een nieuw tijdperk in voor de relaties tussen China en Myanmar. Geconfronteerd met internationale kritiek en sancties, wendde Myanmar zich namelijk tot zijn grote noorderbuur voor bijstand. Tijdens een bezoek van Than Shwe aan Beijing in oktober 1989, werd dit verzoek officieel overgemaakt aan de Chinese overheid. China was, door het gewelddadig neerslaan van de Tian‘anmen-protesten, toen immers zelf het mikpunt van internationale kritiek. Zoals eerder vermeld, besloot Beijing in de nasleep van het Tian‘anmen-incident om zich te concentreren op de uitbouw van een gunstige regionale omgeving. Een toenadering tot Yangon paste dan ook perfect binnen dit kader.321 Tussen China en Myanmar ontwikkelde er zich aldus een ongekende hartelijke relatie en beide partijen spreken elkaar inmiddels aan als ‗paukphaw‘ (broeder), een Myanmarese term die door de Myanmarezen uitsluitend wordt aangewend om de betrekkingen met China te benoemen. In het licht van de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ heeft China steeds geweigerd om zich te mengen in de interne aangelegenheden van Myanmar. Beijing wenste dan ook niet de Verenigde Staten te volgen in hun sanctiebeleid. Integendeel, sinds het einde van de jaren ‗80 vindt er tussen China en Myanmar een hechte samenwerking plaats en beschikt China over steeds meer economische en strategische belangen in Myanmar.

2.1 Economische belangen 2.1.1 Yunnan

Binnen de relaties tussen China en Myanmar neemt Yunnan, de enige Chinese provincie die aan Myanmar grenst, een sleutelpositie in. Ten eerste kunnen we wijzen op de diepe affiniteit die tussen de etniciteiten van Yunnan en Myanmar bestaat. Historisch gezien hebben de inwoners van het grensgebied tussen China en Birma/Myanmar zich lange tijd kunnen onttrekken aan de invloed van de Birmaanse en Chinese cultuur. Zij stonden onder het bestuur van plaatselijke hoofdmannen, migreerden zonder moeite binnen dit gebied en vormden onderling gemeenschappen. De hedendaagse, precies gedemarqueerde grenzen houden geen rekening met deze culturele en verwantschapsbanden waardoor nu aan beide kanten van de grens aan elkaar gelieerde bevolkingsgroepen leven. Zo delen de Kachin dezelfde stam als de Jingpo 景颇 in Yunnan, zijn de Shan verwant aan Yunnans Dai 傣 en kunnen zowel in 62

Myanmar als Yunnan de Lisu 傈僳, Wa 佤, Lahu 拉祜 en Bulang 布朗 teruggevonden worden.322 Ten tweede is Myanmar van groot belang voor de economische ontwikkeling van het achtergestelde Yunnan. De economische politiek die na Mao Zedong werd gevolgd, legde de nadruk op de ontwikkeling van de oostelijke provincies. Dit beleid was gestoeld op de redenering dat een snelle economische groei van de kustprovincies vanzelf zou leiden tot een modernisering van de overige regio‘s en een welvaartstoename in heel China. Deze logica is foutief

gebleken.

China

wordt

op

heden

geconfronteerd

met

een

aanzienlijke

ontwikkelingskloof tussen de welvarende kustprovincies enerzijds en het achtergebleven binnenland anderzijds. Ook Yunnan heeft weinig vruchten kunnen plukken van China‘s indrukwekkende economische groei. Zo bedraagt Yunnans bbp per capita nog geen 1000 dollar, terwijl dit in Shanghai de 7000 dollar overstijgt. Sinds het negende vijfjarenplan (1996-2000) wordt deze wanverhouding als een ernstige bedreiging voor China‘s welvaart en stabiliteit erkend en is het evenwichtsherstel een topprioriteit op de agenda van de Chinese overheid. 323 Wat de openstelling en ontwikkeling van de binnenprovincie Yunnan betreft, heeft Myanmar een belangrijke functie te vervullen. Zoals uit de het volgend onderdeel zal blijken vormt Myanmar voor Yunnan niet enkel een belangrijke afzetmarkt, maar is het via de Indische Oceaan tevens een toegangspoort tot de buitenwereld.324 2.1.2 Handelsrelaties a. Onevenwichtige handelsrelaties Sinds de legalisatie van de grenshandel in 1988 nam de handel tussen China en Myanmar een hoge vlucht. Deze evolutie tekende zich een jaar later reeds duidelijk af: bedroeg in 1988 het totale handelsvolume tussen China en Myanmar nog slechts 9,5 miljoen dollar, dan was dit bedrag in 1989 reeds opgelopen tot 76 miljoen dollar. 325 In de daaropvolgende jaren nam China‘s rol binnen de buitenlandse handel van Myanmar verder toe. In het jaar 2007 was China Myanmars tweede handelspartner met een aandeel van 21,8 procent in de totale buitenlandse handel van het land. In datzelfde jaar waren de ASEANlanden echter goed voor de helft van Myanmars totale handelsvolume en was Thailand Myanmars voornaamste handelspartner. Thailands aandeel bedroeg namelijk 31,8 procent en liet aldus de voormalige koploper Singapore326 (9,2 procent) ver achter zich.327 Myanmars exporthandel met China is beperkt in omvang en omvat voornamelijk ruwe grondstoffen zoals edelstenen, fruit en peulvruchten. Het voornaamste Myanmarese 63

exportproduct is hout en was in 2007 goed voor 51 procent van de totale exportcijfers. De houthandel heeft Myanmar echter geen omvangrijke economische groei opgeleverd. Dit kunnen we als volgt verklaren: het hout wordt doorgaans onbehandeld het land uitgevoerd, waardoor de betrokkenheid van de andere economische sectoren beperkt is. Bovendien wordt geen aandacht besteed aan de duurzaamheid van de Myanmarese bossen. Indien in de nabije toekomst geen afdoende maatregelen worden genomen om de grootschalige boskap in te perken, dreigt ontbossing328 deze houthandel te ondermijnen.329 De importcijfers tonen een heel ander verhaal. De import van Chinese goederen heeft, ondanks een aantal terugvallen, gedurende de jaren ‗90 een enorme toename gekend. Gedurende het bewind van Ne Win had de bevolking het moeten stellen zonder duurzame gebruiksgoederen, waardoor er tegen het einde van de jaren ‗80 een enorme vraag naar dergelijke producten bestond. De daaropvolgende jaren vond er aldus een toestroom van onder meer Chinese voertuigen, huishoudartikelen, tabak en textiel plaats.330 De import van goedkope Chinese consumptiegoederen tastten echter de lichte industrie van Myanmar aan, met als directe gevolgen hoge werkloosheidscijfers en hardere levensomstandigheden.331 De economische openstelling van het land had ook andere gevolgen. Chinese burgers vonden hun weg naar de steden in het noorden van Myanmar en vormden er een invloedrijke gemeenschap. Reeds in 1993 sprak de econoom Mya Maung van een ‗kolonisatie‘ van NoordMyanmar door Chinese inwijkelingen.332 In de eerste helft van de jaren ‗90 zouden er zich door middel van identiteitsvervalsingen jaarlijks 20.000 Chinezen in Mandalay, de tweede stad van Myanmar, gevestigd hebben.333 In de loop van 1989 en 1990 had de overheid met het oog op stadsontwikkeling grote delen van de stadsbevolking gedwongen naar de omliggende satellietsteden te verhuizen. Hun plaats werd vervolgens ingenomen door Yunnanese ondernemers die verspreid over Mandalay horeca- en handelszaken uit de grond stampten en de binnenstad omvormden tot een heuse ‗Chinatown‘ 334 . De enorme stijging van de vastgoedprijzen die dit met zich meebracht, liet vele oorspronkelijke inwoners geen andere keuze dan ook het stadscentrum te verlaten en zich in de afgelegen buitenwijken te vestigen.335 Een intrinsiek kenmerk van de handel 336 tussen China en Myanmar is de negatieve handelsbalans voor Yangon, die in 2006 1,3 miljard 337 dollar bedroeg. Dit handelsdeficit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de economische structuur van beide landen: Myanmar is nog steds een landbouweconomie en heeft te kampen met een onderontwikkelde nijverheidssector. Hierdoor kan Myanmar China slechts weinig artikelen aanbieden die 64

Beijing niet elders kan bekomen. De prijzen van deze producten worden echter grotendeels bepaald door de internationale markt en kunnen gemakkelijk gecontroleerd worden door de voornaamste opkopers. Daarnaast neemt het regime, berucht om zijn economisch wanbeleid, gewoon niet de gepaste maatregelen om dit handelsdeficit in te dammen.338 b. Grenshandel Gedurende de jaren ‗50 promootte de CCP de grenshandel met Birma. Hierdoor ontstond kleinschalige handel en wisten de inwoners van de Sino-Birmese grensgebieden hun levenstandaard te verhogen. Nadat Ne Win de macht had gegrepen, wijzigde Birma echter van economische koers en werd de grenshandel aan banden gelegd. In 1988 herzag de SLORC opnieuw het economisch beleid en werd de grenshandel met China terug gelegaliseerd. 339 Momenteel heeft Myanmar op de grens met China vijf posten opengesteld voor officiële grenshandel340 en wordt een 460 kilometer lang gedeelte van de oude ‗Birmaweg‘341 opnieuw in gebruik genomen voor het handelsverkeer tussen Yunnan en Mandalay. De weg werd in 1998 aangepast aan het vrachtverkeer waardoor de afstand op heden in 12 à 16 uur kan overbrugd worden. Hoewel de grenshandel tussen China en Myanmar een peulschil is in vergelijking met China‘s totale handelsvolume - het maakt nog niet eens één procent uit - is het een belangrijk vehikel binnen de handel tussen beide landen: in 2005 vertegenwoordigde deze grenshandel 58 procent van China‘s uitvoer naar Myanmar en 82 procent van de invoer.342 Bovendien is deze grenshandel van speciaal belang voor de provincie Yunnan die het leeuwendeel van deze bilaterale handel voor zich neemt. Gedurende de jaren ‗90 was de Yunnan-Myanmar handel goed voor gemiddeld 57,5 procent de totale handel tussen China en Myanmar.343 In 2003 was Myanmar reeds uitgegroeid tot Yunnans belangrijkste buitenlandse handelspartner, terwijl Yunnan Myanmars voornaamste partner is op vlak van grenshandel. 344. In 2004 stond de teller voor de Myanmar-Yunnan handel op 387,1 miljoen dollar, gevolgd door Myanmars grenshandel met Thailand345, die slechts 78,6 miljoen dollar bedroeg. 346 Zoals deze cijfers aangeven hebben beide partijen een groot belang bij het voortzetten van dit handelsverkeer.347 Het staat echter buiten kijf dat de grenshandel met Myanmar niet echt van nationaal belang is voor China, maar voornamelijk betekenisvol is op provinciaal niveau.348 De nieuwe economische netwerken tussen China en Myanmar stimuleerden echter ook andere lucratieve activiteiten, waaronder de sluikhandel in jade, opium en heroïne. Deze handel wordt vanzelfsprekend niet opgenomen in het officiële cijfermateriaal, waardoor 65

uiteindelijk slechts een klein deel van de totale grenshandel in kaart wordt gebracht. Sommige waarnemers beweren dan ook dat het belang van deze illegale handel voor het economisch overleven van de junta zwaar wordt onderschat.349 Er wordt namelijk gesteld dat Myanmarese topmilitairen betrokken zijn bij de illegale drugshandel om de aankoop van wapens en de verdere uitbreiding van de tatmadaw te bekostigen. Hierdoor zou er zich een uitgebreid belangennetwerk ontwikkeld hebben dat niet enkel uit Myanmarese militairen bestaat, maar ook uit etnische verzetsleiders, voormalige Chinese krijgsheren en plaatselijke Chinese en Thaise autoriteiten. Deze kartels maakten het overigens voor de junta mogelijk om op grote schaal staakt-het-vurenakkoorden aan te gaan met de etnische rebellenbewegingen.350

2.1.3 Economische en commerciële samenwerking

Zoals voorheen vermeld is gezien de afwezigheid van betrouwbare economische data een bespreking van Myanmars economie geen evidentie. Ook wat de Chinese economische bijstand aan Myanmar en de commerciële samenwerking tussen beide landen betreft is er op officieel niveau nauwelijks informatie vrijgegeven. Om van deze zaken een beeld te scheppen is men dan ook hoofdzakelijk aangewezen op de berichtgeving in de pers. Dit volstaat echter om met zekerheid te kunnen stellen dat de economische samenwerking met China van groot belang is voor de Myanmars industrie, energiesector en infrastructuurontwikkeling.351 Sinds het einde van de Koude Oorlog heeft China wereldwijd zijn economische bijstand uitgebreid. Was dit in het verleden voornamelijk ideologisch bepaald dan moet de huidige golf aan Chinese buitenlandse hulp geïnterpreteerd worden als een instrument om zijn nationale belangen veilig te stellen en dit zonder aan de principes van ‗respect voor soevereiniteit‘ en ‗gelijkheid en wederzijds voordeel‘ 352 te raken. Het wederzijds voordeel impliceert dat ook China de vruchten moet kunnen plukken van zijn omvangrijke bijstand aan het buitenland. Steun in de vorm van economische samenwerking moet China namelijk verzekeren van de broodnodige energievoorraden en afzetmarkten.353 In 2000 ontving Myanmar van China 186,7 miljoen dollar aan economische hulp, terwijl dit in 2005 reeds was opgelopen tot 289,8 miljoen dollar. Hiermee neemt Myanmar de negende plaats in op de ranglijst van landen die Chinese donaties ontvangen. China‘s economische bijstand aan Myanmar bestaat grotendeels uit commerciële overeenkomsten aan voordelige tarieven. Hierdoor slagen Chinese bedrijven erin belangrijke projecten binnen te halen op het vlak van infrastructuurontwikkeling en energie-exploitatie. 354 66

a. Infrastructuurontwikkeling Decennialange verwaarlozing door de overheid heeft Myanmar opgezadeld met een verouderde infrastructuur die een belangrijke hinderpaal vormt voor de economische ontwikkeling van het land. Voorbeelden van deze infrastructuurproblemen zijn legio. Het gebrekkige wegennetwerk maakt gedurende het regenseizoen grote delen van het land onbereikbaar, in 1996 beschikte de haven van Yangon over slechts twee kranen die in staat waren om containerschepen te ontladen en dezelfde stad kampt tot op heden met dagelijkse stroomuitvallen. Om aan deze energieproblemen het hoofd te bieden richt het regime zijn aandacht steeds meer op de talrijke waterwegen van Myanmar. Deze rivieren worden namelijk gebruikt als bronnen voor waterkracht en dragen momenteel bij tot één derde van Myanmars totale energieproductie. Voornamelijk in de grensstaten werden aldus sinds het begin van het millennium verschillende waterkrachtprojecten opgestart. De constructie van waterkrachtcentrales aan de landgrenzen moet een tweevoudig doel dienen: voldoen aan de binnenlandse energievraag en het verkopen van energie aan de buurlanden. Myanmar beschikt echter niet over de noodzakelijke knowhow en financiële middelen om de infrastructurprojecten alleen uit te voeren en dient beroep te doen op buitenlandse ondernemingen. Naast Japan, Thailand en India wist ook China een groot aantal projecten binnen te halen. 355 Zo werkte het Myanmarese ministerie van Energie samen met de Chinese Yunnan Machinery & Equipment Import & Export Corporation (YMEC) voor de bouw van de Paunglaung waterkrachtcentrale. De waarde van dit contract wordt op 170 miljoen dollar geschat en is één van de omvangrijkste in zijn soort. Bovendien ondertekenden beide partijen in augustus 2004 een nieuw contract ter waarde van 150 miljoen dollar voor een project op de Shweli rivier.356 Daarnaast staat ook nog het Ayeyarwady-transportproject op stapel dat tot doel heeft een goede transportverbinding tussen Kunming, de hoofdstad van Yunnan, en de Indische Oceaan tot stand te brengen. 357 Hierbij zou gebruik gemaakt worden van de Ayeyarwady rivier om vanuit Yunnan goederen naar de markten in Zuid-Azië, het Midden-Oosten en Europa uit te voeren. 358 Momenteel is Kunming is voor zijn overzeese handel nog steeds aangewezen op de haven van Shanghai die 5.800 km van de provinciehoofdstad verwijderd ligt, terwijl de route van het Ayeyarwady-project slechts 1.300 km bedraagt. Hoewel dit project de economische ontwikkeling van Yunnan ten goede zou komen 359 en de plannen reeds sinds 1997 op tafel liggen, wordt de uitvoering pas tussen 2011 en 1015 verwacht.360 67

b. Energievoorziening China‘s kolenreserves - de derde grootste ter wereld - zijn de afgelopen decennia een belangrijke steunpilaar geweest voor de economische ontwikkeling van het land en zullen dit in de nabije toekomst ook blijven, maar een moderne economie vereist uiteraard ook andere energiebronnen. Sinds de openstelling van het land is de energieconsumptie jaarlijks gemiddeld 5,6 procent gestegen en momenteel staat het land op de tweede plaats van ‘s werelds grootste olieconsumenten.361 Hoewel China een belangrijke olieproducent is, kan het sinds 1993 niet meer voldoen aan zijn eigen energiebehoefte en is het uitgegroeid tot een netto olie-invoerder. Daar een stijging van China‘s olieproductie weinig waarschijnlijk is en de vraag naar deze grondstof gestaag stijgt, zal China‘s afhankelijkheid van geïmporteerde olie in de toekomst enkel toenemen.362 Sinds de late jaren ‗90 heeft de Chinese overheid zijn buitenlandse politiek dan ook aangepast aan zijn groeiende energiebehoefte. Door middel van overheidssteun werden Sinopec, China National Offshore Oil Corporation (CNOOC), China National Petroleum Corporation (CNPC), de drie Chinese staatsbedrijven363 die werkzaam zijn in de oliesector, aangemoedigd om hun aandacht te vestigen op de buitenwereld en wereldwijd op zoek te gaan naar investeringsmogelijkheden in olie- en gasrijke landen, zoals Myanmar.364 Gedurende de koloniale periode was het huidige Myanmar een netto uitvoerder van olie, maar aangezien zijn voornaamste oliebronnen inmiddels grotendeels uitgeput zijn, heeft het zijn belang als uitvoerder van energiebronnen te danken aan zijn omvangrijke, ontginbare aardgasvelden die recent in kaart werden gebracht. Volgens het energierapport van British Petroleum (BP) beschikte Myanmar in 2007 over 600 miljard kubieke meter aan aardgasreserves. 365 Wanneer we rekening houden met Myanmars landoppervlakte is de omvang van deze gasvelden vergelijkbaar met deze van grote producenten als Irak en Australië.366 In termen van buitenlandse investeringen zijn olie en gas in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een bijzonder belangrijke sector voor Myanmar. Volgens de data die door het regime werden vrijgegeven, was deze sector in 2004 goed voor 34,2 procent van het totaalpakket aan goedgekeurde buitenlandse investeringen en was de uitvoer van aardgas in datzelfde jaar goed voor 40 procent van Myanmars totale exportinkomsten.367 Inmiddels zijn minstens zestien Chinese multinationals, waaronder de drie voorheen vermelde staatbedrijven, betrokken in 21 olie- en gasprojecten in Myanmar, met een gezamenlijke waarde van 163 miljoen dollar. Wanneer we dit vergelijken met het totale bedrag van buitenlandse investeringen in de olie- en gassector in Myanmar, namelijk 2.635 68

miljoen dollar, is dit slechts een klein aandeel. Bepaalde bronnen poneren echter dat een groot aantal Chinese investeringen onder naam van Myanmarese bedrijven plaatsvinden en deze bijgevolg niet worden opgenomen in de officiële statistieken.368 China‘s aanwezigheid in Myanmars olie- en gasvelden is bovendien een vrij recent fenomeen. CNPC was in 2001 het eerste Chinese oliebedrijf dat in Myanmar investeerde. 369 Andere investeringen zouden echter snel volgen. Zo sloten in 2004 Myanma Oil and Gas Enterprise (MOGE), een onderneming onder toezicht van het Myanmarese ministerie van Energie, en Sinopec een joint venture-contract voor olieontginning in blok D370 in de divisie Sagaing en was CNOOC eerder dat jaar reeds begonnen met zowel offshore als onshore boringen.371 In januari 2004 werd de ontdekking van nieuwe gasvelden nabij de kust van de staat Rakhine bekendgemaakt. De meest lucratieve velden zijn gelokaliseerd in het blok A-1 en staan reeds bekend als de Shwe (‗gouden‘) gasvelden. De gasproductie in dit blok, waarvan de start werd vooropgesteld voor 2010, zal Myanmars gassector ongetwijfeld nieuwe impulsen geven. De reserves van de Shwe-gasvelden worden namelijk geschat op 200 à 240 miljoen kubieke meter en dit brengt hen op gelijke voet met Myanmars meest winstgevende gasvelden, Yadana en Yatagun372. De exploratie en ontwikkeling van de Shwe-gasvelden is in handen van een consortium bestaande uit het Zuid-Koreaanse Daewoo International (60 procent) en de Korea Gas Coorporation (10 procent), het Indiase Oil and Natural Gas (20 procent) en de Gas Authority of India Limited (10 procent). 373 Na de toewijzing van de exploratierechten startte het regime de onderhandelingen omtrent de verkoop van het geproduceerde aardgas. Gedurende deze gesprekken leek de Indiase onderneming Gas Authority of India Limited (GAIL) de grootste kanshebber. De uitwerking van een concrete overeenkomst sleepte echter aan 374 en Myanmars ongeduldig regime begon een zoektocht naar andere potentiële kopers. Uiteindelijk ondertekende MOGE in januari 2007 een memorandum van overeenstemming met PetroChina, een dochterbedrijf van CNPC. Deze overeenkomst stootte India tegen de borst daar de opbrengst van het A-1 blok aan China werd toegewezen voor een lagere prijs 375 dan GAIL oorspronkelijk had geboden. 376 Deze voorkeursbehandeling kwam overigens op een bijzonder moment: vier dagen nadat China in de VN Veiligheidsraad zijn vetorecht had gebruikt om een resolutievoorstel gericht tegen Myanmar te blokkeren. Myanmar is dus bereid zijn rijkelijke grondstoffen uit te spelen in ruil voor China‘s diplomatieke steun.377 Waarnemers berekenden dat door deze overeenkomst, die in 2009 voor een periode van 30 jaar werd gestart378, de junta bij benadering 107 miljoen dollar per jaar zal mislopen. Een zware prijs voor China‘s vriendschap.379 69

2.2 Strategische belangen 2.2.1 Militaire samenwerking

Gedurende de protestacties van 1988 had de tatmadaw op de rand van de afgrond gebalanceerd en werd het geconfronteerd met haar eigen zwakheid. Dit trauma voedde de vastberadenheid van de legerleiding om haar strijdkrachten te versterken en uit te bouwen tot het onbetwistbare machtsinstituut van Myanmar. Haar doelstelling van een 500.000 man sterke, gemoderniseerde troepenmacht kon echter niet zelfstandig bereikt worden en zodoende was Myanmar aangewezen op zijn noorderbuur voor hulp. 380 De hieruit voortvloeiende militaire samenwerking tussen China en Myanmar heeft zich op drie vlakken gemanifesteerd. Ten eerste heeft China een aantal indrukwekkende wapenleveringen aan Myanmar op zijn naam staan. Na Khin Nyunt en Than Shwe‘s bezoek aan Beijing in 1989 ging de SLORC over tot de grootste wapenaankoop uit Myanmars geschiedenis. Men spendeerde 1 miljard dollar aan onder meer patrouilleboten, tanks en gevechtsvliegtuigen van Chinese makelij. Een tweede omvangrijke bestelling van Chinees militair materiaal vond in 1994 plaats 381 , waardoor in 2000 de totale waarde van China‘s wapenleveringen op 1,5 miljard dollar werd geschat.382 Deze enorme hoeveelheid militair materiaal kon verworven worden door middel van kortingen, interestvrije leningen en ruilhandel. Hierdoor stond China bij de junta bekend als een zeer welwillende wapenleverancier.383 Verder was Beijing ook bereid om experts naar Myanmar te sturen om de troepen militaire trainingen te geven zodat Myanmar de slagkracht van zijn leger kon verhogen. Dit stelde de tatmadaw in staat om haar greep op de opstandige grensgebieden te verhogen en vele rebellenbewegingen in het nauw te drijven.384 Daarnaast hebben de Chinese autoriteiten ook een bemiddelende rol gespeeld in het wapenstilstandsbeleid van de junta. Zoals voorheen vermeld werden onder impuls van Khin Nyunt doorheen de jaren ‗90 verschillende staakt-het-vurenakkoorden aangegaan met een meerderheid van de etnische verzetsbewegingen. Waarnemers menen dat gedurende deze campagne China druk uitoefende op de rebellen en hen paaide met een aanzienlijk aandeel in de bloeiende grenshandel tussen China en Myanmar.385 Een laatste dimensie van deze militaire samenwerking is de uitbouw van militaire faciliteiten386 in Myanmars kustgebieden. Reeds 17 jaar wordt er immers in de internationale media druk gespeculeerd over China‘s militaire activiteiten in de Andamanse Zee en de Golf van Bengalen. Deze activiteiten moeten in het kader van de betrekkingen tussen China en 70

India worden geplaatst. Volgens bepaalde bronnen zou er ondanks de verbeterde relaties tussen Beijing en New Delhi binnen China‘s defensiekringen een groeiende bezorgdheid heersen over India‘s positie in de Indische Oceaan en wordt de ontwikkeling van deze regionale grootmacht nauwlettend in het oog gehouden. Om een tegengewicht te vormen wenst Beijing op termijn een volwaardige oceaanvloot te ontwikkelen en de reikwijdte van zijn marine uit te breiden tot de Indische Oceaan. 387 Dit is de zogenaamde ‗twee oceanen strategie‘ (liang yang zhanlüe 两洋战略), waarin Myanmar als een belangrijke factor wordt beschouwd. Sinds een westerse spionagesatelliet in 1992 een radarantenne onderscheidde op Myanmars Groot Coco-eiland388 duiken er met de regelmaat van de klok persberichten op over de vermeende aanwezigheid van een hoogtechnologisch Chinees inlichtingsstation op het eiland.389 Deze installaties zouden het Chinese Volksbevrijdingsleger in staat stellen om het maritiem verkeer en India‘s militaire activiteiten - zoals rakettesten - op de nabijgelegen Andaman eilanden en in de Golf van Bengalen te controleren. Overigens zouden ook elders in Myanmar Chinese basissen uitgebouwd zijn, onder meer op de eilanden Hainggyi, Ramree en Zadetkyi Kyun. 390 Zowel Chinese als Myanmarese autoriteiten hebben deze beweringen echter steeds ontkend. De militaire analist en Myanmar-expert Andrew Selth onderstreept bovendien dat harde bewijzen tot op heden ontbreken en benadrukt dat zelfs de Indiase marinetop in 2005 heeft laten weten geen reden te hebben om nog langer geloof te hechten aan dergelijke berichten. 391 Eerder genuanceerde waarnemingen beperken de Chinese betrokkenheid dan ook tot loutere assistentie bij de constructie van deze installaties 392 en stellen dat Myanmar als wederdienst enkel zijn havens openstelt voor de Chinese marine voor onderhoud en herstel.393

2.2.2 Geo-economische overwegingen

Sinds Deng Xiaopings hervormingen heeft China ontelbare nieuwe markten weten aan te boren en dragen wereldwijd artikelen het opschrift ‗made in China‘. Een direct gevolg hiervan is dat 85 procent van China‘s huidige exporthandel via zee wordt getransporteerd en dat de bescherming van de zeeroutes aldus hoog op Beijings veiligheidsagenda is komen te staan.

394

De maritieme routes zijn daarenboven van wezenlijk belang voor China‘s

energiezekerheid. We hebben in voorgaande delen reeds meermaals gewezen op China‘s toenemende afhankelijkheid van geïmporteerde olie. Dit impliceert dat indien China zijn energievoorraden wil veiligstellen het niet enkel de grondstoffen dient te bekomen, maar 71

tevens hun toevoer dient te verzekeren. Momenteel bevinden China‘s voornaamste olieleveranciers zich in Afrika en het Midden-Oosten395 en beschikt het land slechts over één transnationale oliepijplijn.396 Dit heeft tot gevolg dat 80 procent van China‘s olietoevoer397 via de zeestraten van Zuid- en Zuidoost-Azië verloopt en dus onvermijdelijk ook via de Straat van Malakka, een strategisch knelpunt.398 Deze zeestraat verbindt de Indische Oceaan met de Zuid-Chinese Zee en de Stille Oceaan en vormt de kortste zeeroute tussen de Perzische Golf en Azië‘s voornaamste olieconsumenten, zodat er dagelijks gemiddeld zo‘n 15 miljoen olievaten en jaarlijks ongeveer 50.000 schepen passeren.

399

China‘s toenemende

afhankelijkheid van de Straat van Malakka baart Beijing echter steeds meer zorgen. Piraterij vormt er namelijk een constante bedreiging voor de scheepvaart en de laatste jaren heerst er een verhoogd terreuralarm. Bovendien is er sprake van een sterke Amerikaanse aanwezigheid in de Zuidoost-Aziatische zeestraten, waardoor Washington, in het geval van een dispuut, in staat is een invloed uit te oefenen op China‘s olie- en exporttransport.400 Om zijn belangen veilig te stellen heeft China de afgelopen jaren verschillende stappen ondernomen. In 2005 poneerde het intern rapport Energy Futures in Asia, dat op verzoek van de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld was samengesteld, dat China langs de zeeroute van het Midden-Oosten naar de Zuid-Chinese Zee een strategisch ‗parelsnoer‘ had uitgebouwd. 401 Hiermee bedoelt men dat China door middel van investeringen, havenontwikkeling en diplomatieke initiatieven zijn invloed langs de olieroute heeft verhoogd en waarbij iedere parel van dit snoer een kernpunt van Chinese geopolitieke invloed voorstelt. Het Amerikaanse rapport vermeldt in dit kader de bouw van een marinebasis in Gwadar (Pakistan), containerfaciliteiten in Chittagong (Bangladesh), een diepwaterhaven in Sittwe (Myanmar), een landingsbaan op het Woody eiland (Vietnam) en militaire faciliteiten op het Chinese eiland Hainan.402 Ook de vermeende Chinese militaire faciliteiten in de Andamanse Zee en de Golf van Bengalen worden in het kader van deze strategie geplaatst. De inhoud van dit rapport wordt eveneens door Andrew Selth in twijfel getrokken.403 Naast de diepzeehaven in Sittwe heeft Myanmar een nog belangrijkere rol te vervullen binnen China‘s economische strategie. Het land kan namelijk dienst doen als alternatieve route voor China‘s geïmporteerde olie en dit door de aanleg van een in 2004 voorgestelde pijplijn over Myanmars grondgebied. In 2007 werden door de autoriteiten van Myanmar en Yunnan de grote lijnen van het plan uit de doeken gedaan404: vanuit de diepzeehaven van Kyaukphyu zouden parallel een olie- en gaspijplijn405 worden aangelegd die Kunming met de Golf van Bengalen zouden verbinden. De totale kostprijs van dit project wordt op 2,54 miljard 72

euro geschat. Met 50,9 procent heeft CNPC de meerderheid van de aandelen in handen, terwijl de overige aan MOGE toekomen. 406 Ondanks de glasheldere voordelen die deze pijplijnen China zouden opleveren, sleepten de onderhandelingen vijf jaar aan vooraleer op 27 maart 2009 de overeenkomst formeel ondertekend werd. 407 Nu de zaak ook officieel beklonken is, heeft China een belangrijke stap gezet in het verzekeren van zijn olietoevoer.

73

Hoofdstuk Drie: Bijkomende regionale actoren Uit de twee voorgaande hoofdstukken mag blijken dat China‘s aanwezigheid in Myanmar sinds het einde van de jaren ‗80 spectaculair is toegenomen, terwijl de Verenigde Staten nauwelijks nog rechtstreekse invloed op het land hebben. Myanmars strategische positie op de breuklijn tussen Zuid-, Zuidoost- en Oost-Azië impliceert dat de ontwikkelingen binnen het land ook een sterke regionale impact hebben. Hierdoor kunnen bij een bespreking van de kwestie Myanmar - naast China - de andere belangrijke regionale actoren, met name India en ASEAN, niet buiten beschouwing gelaten worden. In het volgend hoofdstuk bekijken we hoe beide partijen op het beleid van Myanmars junta en China‘s toenemende invloed in het land hebben gereageerd.

1. India

Desinteresse en gereserveerdheid kenmerkten de relaties tussen India en Birma toen de SLORC in 1988 aan de macht kwam. Rangoon associeerde India nog steeds met het koloniale verleden, toen Indiërs ten koste van de inheemse bevolking sleutelposities wisten te veroveren in de Birmese maatschappij. India tilde van zijn kant nog steeds zwaar aan de nationalisering van Indiase ondernemingen in Birma die in het kader van ‗Birmese weg naar het socialisme‘ had plaatsgevonden.408 In tegenstelling tot China besloot de Indiase overheid in 1988 om zich aan de zijde van het Westen te scharen en het regime van Myanmar openlijk te bekritiseren voor zijn aanpak van de ‗Rangoon Spring‘. De Indiase ambassade in Rangon stond gedurende de straatprotesten overigens in direct contact met de Aung San Suu Kyi en andere sleutelfiguren van de oppositie en verleende na de coup talloze dissidenten de nodige hulp om naar India te vluchten. In 1990 werd ook de weigering van de SLORC om de verkiezingsuitslag te erkennen door India aan de kaak gesteld.409 Gedurende de eerste helft van de jaren ‗90 volgde New Delhi aldus het voorbeeld van de Verenigde Staten en drong het aan op meer respect voor mensenrechten en democratie.410. Zodoende verloor India langzamerhand zijn invloed in Myanmar. Medio jaren ‗90 nam echter de ongerustheid over de situatie in Myanmar onder de Indiase politici, militairen en academici toe. Het betrof ditmaal niet de onderdrukking van de NLD of de grove schending van mensenrechten, maar wel de verhoogde Chinese invloed in 74

het land. Onrustwekkende berichten over de massale aankoop van Chinese wapens, de aanwezigheid van Chinese inlichtingstations en havenfaciliteiten in de Golf van de Bengalen en de Chinese economische infiltratie in het noorden van Myanmar doken namelijk steeds vaker op in de pers. Bovendien had China inmiddels goede betrekkingen opgebouwd met Pakistan, Bangladesh en Nepal en leek een Chinese omcirkeling van India plaats te grijpen. 411 De vrees dat Myanmar zou uitgroeien tot een Chinese vazalstaat leidde tot een opmerkelijke Indiase beleidsherziening. Sinds 1994 heeft men namelijk verzaakt aan het oorspronkelijke isolatiebeleid en kwam de nadruk te liggen op de Indiase strategische belangen in Myanmar, waarbij een toenadering tot de SLORC werd nagestreefd. Bovendien waren goede relaties met Yangon een belangrijk onderdeel van India‘s zogenaamd ‗Look East‘-beleid.412 Deze strategie, die in het begin van de jaren ‗90 werd gelanceerd, houdt in dat India zijn politieke, economische en strategische relaties met de landen van Zuidoost-Azië ontwikkelt en uitbouwt teneinde zijn invloed in de regio te verhogen. De Indiase overheid startte ten aanzien van Myanmar dan ook een grootscheeps charmeoffensief. Indiase politici verblijdden de Myanmarese generaals met omvangrijke delegaties, er werden gezamenlijke militaire manoeuvres op touw gezet en wapenleveringen werden goedgekeurd.413 De Indiase belangen in Myanmar zijn bijzonder gelijklopend met die van China. Ook hier speelt uiteraard de strategisch waardevolle positie van het land. Hoewel Indiase functionarissen inmiddels hebben toegegeven dat de berichten over de vermeende Chinese basissen op de Coco-eilanden naar alle waarschijnlijkheid uit de lucht zijn gegrepen, was dit aanvankelijk één van de hoofdzorgen binnen de Indiase militaire kringen. 414 Myanmar is daarnaast ook een cruciale bondgenoot voor de Indiase overheid in haar strijd tegen de rebellenbewegingen die zich in het noordoosten van India ophouden.

415

Deze

antigouvernementele groeperingen hebben immers ook basissen uitgebouwd aan de Myanmarese zijde van de grens en hebben er contacten gelegd met de plaatselijke etnische gewapende groeperingen. Aldus is er aan de grens tussen India en Myanmar een situatie gecreëerd die voor de overheden van beide landen een bedreiging vormt en een gezamenlijke aanpak van het probleem lijkt dan ook aangewezen.416 Verder biedt Myanmar voor het economisch achtergestelde noordoosten van India een belangrijke toegangspoort tot de tijgereconomieën van Zuidoost-Azië. Net zoals China heeft India in de afgelopen jaren bijdragen geleverd tot de uitbouw van Myanmars wegennetwerk. Dit initiatief heeft zich echter beperkt tot die regio‘s417 van Myanmar waar Chinese ingenieurs en wegenbouwers zich nog niet hadden vertoond, namelijk in de gebieden die aan India 75

grenzen. Dergelijke aanpak is uiteraard weinig efficiënt en zal nauwelijks bijdragen tot de economische ontwikkeling van India‘s noordoostelijke gebieden. In India‘s zakenwereld gaan dan ook stemmen op om met China samen te werken zodat beide partijen meer voordelen kunnen halen uit hun eigen investeringen.418 Op het vlak van olie- en gaswinning zullen deze twee landen echter elkaars rivalen blijven. In dit opzicht kunnen we de concurrentieslag tussen PetroChina en GAIL die in 2007 zijn hoogtepunt bereikte nogmaals aanhalen als voorbeeld.419 Hoe ervaart de tatmadaw China en India‘s concurrentiestrijd om invloed? Het regime, beducht voor een te sterke afhankelijkheid van China, verwelkomde de herziening van India‘s beleid. Volgens bepaalde bronnen zouden er zich binnen de SPDC pro-Indiase fracties - met Maung Aye als voorman - aftekenen die de opgebouwde Chinese invloed willen terugdringen. Deze speculaties werden door de afzetting van Khin Nyunt, een man die bekend stond omwille van zijn affiniteit met China, en het onmiddellijk daaropvolgende bezoek van Than Shwe aan India versterkt.420 Toch dient onderstreept te worden dat Birma/Myanmar en zijn opeenvolgende besturen steeds een xenofoob nationalisme hebben vertoond om zich af te schermen van buitenlandse invloed. De aanzienlijke invloed die China sinds 1988 in Myanmar heeft weten op te bouwen staat dan ook haaks op de traditionele houding van het land. Sinds de koloniale periode, gedurende dewelke Indiërs en in mindere mate Chinezen een dominante rol wisten te verwerven binnen de Birmese samenleving, bestaat er onder de bevolking van Myanmar wrok tegenover deze twee nationaliteiten. Deze gevoelens sluimeren echter ook nog steeds binnen de tatmadaw en worden door hen ook gebruikt om de massa421 te bespelen. Volgens Renaud Egreteau lijdt het geen twijfel dat het regime van Myanmar in het geval van een overdreven Chinese en Indiase infiltratie eerder voor een terugkeer naar zijn isolationistische politiek zou opteren dan een dergelijke aantasting van zijn integriteit lijdzaam te ondergaan.422

2. ASEAN Birma‘s isolationistische politiek onder Ne Win verhinderde zijn toetreding tot ASEAN in 1967. De Birmese beleidsmakers meenden namelijk dat deze organisatie gedomineerd werd door de Verenigde Staten en vreesden dan ook dat lidmaatschap het einde zou betekenen van hun kostbare neutraliteit. Bovendien stelde de anti-Chinese oproer in de Birmese steden de China-Birmarelaties toen onder enorme druk en leek het Rangoon raadzaam om China niet 76

verder te provoceren door toe te treden tot een organisatie die de Volksrepubliek toen nog niet had erkend.423 De daaropvolgende twee decennia verdween Birma van ASEANs agenda en was er nauwelijks sprake van interactie tussen beide partijen.424 In het begin van de jaren ‗90 vond er echter een wijziging plaats: zowel de tatmadaw als ASEAN gaven blijk van bereidheid tot een verhoogde samenwerking die uiteindelijk zou moeten leiden tot Myanmars lidmaatschap. Berichten over een mogelijke toetreding van Myanmar stoten echter op zware kritiek van het Westen. De junta‘s critici zagen namelijk in het licht van hun eigen beleid liever een geïsoleerd Myanmar. ASEAN hield echter voet bij stuk en verantwoordde zich als volgt: op diplomatiek en economisch vlak bruggen slaan naar Myanmar zou de socio-economische ontwikkeling van het land en de opkomst van een middenklasse ten goede komen. Deze ontwikkelingen zouden uiteindelijk aanleiding geven tot politieke liberalisering. In tegenstelling tot het westerse beleid zou ASEAN zich daarom niet inlaten met de interne aangelegenheden van het land en aldus het principe van ‗nietinmenging‘ respecteren. Dit beleid wordt ‗opbouwende betrokkenheid‘ genoemd en vormt de rode draad doorheen ASEAN‘s aanpak van de kwestie Myanmar. De organisatie geloofde sterk dat deze strategie efficiënter zou blijken dan het westerse sanctiebeleid dat door de Verenigde Staten geïnitieerd werd.425 Uiteraard vormde de bezorgdheid om de toenemende Chinese aanwezigheid in Myanmar de grondslag voor ASEANs toenadering tot Myanmar, maar ook enkele andere factoren speelden een rol. Zo was men gekant tegen de westerse nadruk op democratisering en mensenrechten daar dit werd beschouwd als het opdringen van vreemde waarden aan Aziatische landen met een van het Westen verschillende socioculturele achtergrond. Bovendien wou Singapore, stichtend lid van ASEAN, als de toenmalige belangrijkste buitenlandse investeerder in Myanmar zijn greep op het economisch beleid van het regime verhogen en wou het zijn toegang tot de markten en natuurlijke rijkdommen van Myanmar verzekeren.426 In juli 1994 werd Myanmar door Thailand als observerend lid uitgenodigd op een ASEAN-vergadering

en

tekenden

de

Myanmarese

vertegenwoordigers

het

vriendschapsverdrag, een absolute voorwaarde voor ieder land dat lid van ASEAN wenst te worden.427 In 1995 werd het land een officiële waarnemer op ASEAN-vergaderingen en dit werd in 1997 gevolgd door het volwaardig ASEAN-lidmaatschap. Dit lidmaatschap leverde Myanmar enkele belangrijke voordelen op. Het versterkte immers de legitimiteit van het regime en droeg bij tot een beter internationaal imago. 428 Als lidstaat van ASEAN heeft het 77

land ook toegang tot internationale fondsen en kan het zich in de Verenigde Naties en bij onderhandelingen met de grootmachten onder de paraplu van ASEAN opstellen.

429

Bovendien zou lidmaatschap Myanmar ook economische voordelen opleveren en zijn afhankelijkheid van China temperen.430 De relatie tussen Myanmar en ASEAN is echter een moeilijk huwelijk. Binnen ASEAN heeft er steeds verdeeldheid geheerst over het lidmaatschap van Myanmar. Zijn zetel heeft het regime voornamelijk te danken aan de steun van ASEANs drie voornaamste leden: Singapore, Maleisië en Indonesië. Vele andere landen waren niet bereid om voor Myanmar de westerse kritiek te trotseren. De financiële crisis die gedurende 1997 en 1998 grote delen van ZuidoostAzië in haar greep hield werd door sommige lidstaten dan ook beschouwd als een vergelding van het Westen voor ASEANs besluit om Myanmar toe te laten tot de organisatie. 431 ASEANs voornaamste zorg is echter dat meer dan een decennium na de Myanmars toetreding de ‗opbouwende betrokkenheid‘ niet de verhoopte resultaten heeft opgeleverd. In 2005 plaatste Myanmar ASEAN opnieuw voor een dilemma. In 2006 was Myanmar namelijk aan de beurt om het roterend voorzitterschap van de organisatie waar te nemen, maar zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie lieten verstaan hun gezamenlijke vergaderingen met ASEAN onder voorzitterschap van Myanmar te boycotten. Indien ASEAN Myanmar echter zou verzoeken afstand te doen van het voorzitterschap werd een negatief precedent geschapen dat de organisatie liever wenste te vermijden. Tot grote opluchting van de organisatie besloot de junta evenwel om vrijwillig afstand te doen van het voorzitterschap. Het regime verantwoordde deze beslissing door te stellen dat het zich wou concentreren op de uitvoering van Khin Nyunts zevenstappenplan. De straatprotesten van 2007 en de junta‘s houding in de nasleep van de cycloon Nargis brachten ASEAN echter opnieuw in verlegenheid. Het voormalige Birma blijft aldus door zijn gebrek aan medewerking het zorgenkind van ASEAN.432

78

Hoofdstuk Vier: Concluderende bedenkingen De kwestie Myanmar heeft grote verdeeldheid gezaaid in de internationale gemeenschap. Enerzijds is er het strenge sanctiebeleid van de Verenigde Staten en - in mindere mate - andere westerse landen. Anderzijds is er de mildere aanpak van de meeste Aziatische landen, die het nut van een repressief sanctiebeleid betwisten en verkiezen om door middel van economische en militaire steun hun invloed op het regime te bewaren. Aan de basis van deze Aziatische aanpak ligt uiteraard China, die in de voorbije twintig jaar een ongekende aanwezigheid in Myanmar heeft weten op te bouwen. In dit hoofdstuk wordt onderzocht welke gevolgen de houding van de Verenigde Staten enerzijds en die van China anderzijds tot nu toe voor Myanmar hebben gehad. Met andere woorden, kan het Amerikaanse sanctiebeleid omschreven worden als een succes en is de Chinese invloed in Myanmar werkelijk zo groot dat we Myanmar kunnen beschouwen als een moderne tribuutstaat van China?

1. Het Amerikaanse sanctiebeleid: een evaluatie Voor een evaluatie van het Amerikaanse sanctiebeleid dienen we nogmaals hun tweevoudig doel voor ogen te houden: enerzijds ruggensteun verlenen aan de democratische oppositie in Myanmar en anderzijds door sanctionering het regime aanzetten tot het overdragen van de macht aan een democratisch bestuur.433 Wat de eerste doelstelling betreft stelt de meerderheid van de waarnemers dat het sanctiebeleid inderdaad de democratische bewegingen een duw in de rug heeft gegeven en dat de internationale aandacht belangrijk geweest is voor het overleven van de NLD en de bescherming van haar voornaamste leiders.434 Anderen plaatsen hier echter een kritische noot bij. De sancties hebben er volgens hen voor gezorgd dat in de ogen van het regime - de hervormers incluis - en sommige delen van de bevolking de Myanmarese voorvechters van democratie landverraders zijn. Zij worden namelijk op aanstichting van de tatmadaw medeverantwoordelijk gehouden voor de bedroevende economische situatie van het land.435 Wat de tweede doelstelling van het sanctiebeleid betreft, was in februari 2009 Hillary Clinton tijdens haar eerste bezoek aan Azië als Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken formeel: ―Clearly, the path we have taken in imposing sanctions hasn't influenced the 79

Burmese junta‖. 436 Het huisarrest van Aung San Suu Kyi is namelijk nog steeds niet opgeheven, de grieven van de bevolking worden genegeerd en het door de junta voorgestelde democratiseringsproces in de vorm van een zevenstappenplan werd door de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice omschreven als een scherts.437 Met andere woorden: de sancties hadden hun voornaamste doel volledig gemist. In zijn rapport aan het Amerikaanse Congres kwam onderzoeker Larry Niksh tot hetzelfde besluit. Hij wijst vier factoren aan die hebben bijgedragen tot het falen van de westerse sancties en die van de Verenigde Staten in het bijzonder. Als eerste vermeldt hij het gebrek aan uniformiteit in de internationale sancties. De Europese en Japanse sancties zijn relatief mild 438 en ondermijnen aldus de strengere maatregelen die in 1997 en 2003 door Washington werden genomen. Maar ook deze laatste zijn niet waterdicht daar de investeringen van Unocal/Chevron - de belangrijkste Amerikaanse commerciële activiteit in Myanmar - onaangetast blijven. Aangezien Myanmar binnen Azië en Europa over voldoende afzetmarkten voor zijn producten beschikt, is de BFDA in feite niet adequaat. Zo heeft de invoering van de BFDA binnen de textielsector van Myanmar dan wel een zware tol geëist, maar werd door de toenemende vraag in Azië en Europa recent toch een licht herstel van deze economische tak waargenomen. Een derde factor is de ‗opbouwende betrokkenheid‘ van de ASEAN-landen, waardoor hun regeringsleiders tot op heden geweigerd hebben om economische sancties toe te passen. Bepaalde ASEAN-lidstaten hebben immers belangrijke economische belangen in het land. Zo investeerden in 2004 Thailand en Singapore respectievelijk 1 miljard en 1,4 miljard dollar in Myanmar. Echter, de grootste hinderpaal voor het welslagen van het Amerikaanse sanctiebeleid is volgens Larry Niksch en vele anderen de omvangrijke bijstand die Myanmar van China verkrijgt.439 De oorzaken voor de inefficiëntie van de sancties moeten bovendien ook in Myanmar zelf gezocht worden. Vooreerst leent het economisch systeem van Myanmar zich niet tot een sanctiebeleid. Er is namelijk sprake van een aanzienlijke informele economie - omvangrijker dan de formele - die buiten schot blijft. Daarnaast is Myanmar in belangrijke mate zelfbedruipend. Alle zaken die elementair zijn voor zijn voortbestaan kan het regime binnen de eigen landsgrenzen vinden. Uiteraard hebben de economisch sancties het regime van welgekomen inkomsten beroofd, maar op geen enkel ogenblik waren deze krachtig genoeg om het regime tot tegemoetkomingen te dwingen. Indien besparingen nodig blijken, wordt in de eerste plaats bezuinigd op het vlak van gezondheidszorg en onderwijs en blijft het militaire budget gevrijwaard.440 80

Het voornaamste slachtoffer van de westerse maatregelen is derhalve de gewone bevolking. Zo drijft de werkloosheid, in belangrijke mate veroorzaakt door de westerse sancties, steeds meer radeloze vrouwen in de prostitutie.

441

Bovendien hebben de

sanctiemaatregelen ook tot gevolg dat de vergoedingen en werkomstandigheden in de bedrijven die open zijn gebleven beduidend slechter zijn dan voorheen. Door de slechte omstandigheden op de arbeidsmarkt verlaten vele hoogopgeleiden het land om op de buitenlandse arbeidsmarkt hun geluk te beproeven en veroorzaken zo een alarmerende braindrain. De overige intellectuelen sluiten zich doorgaans aan bij het leger daar dit veruit het enige kanaal is voor sociale mobiliteit. 442 Deze tendensen hebben tot gevolg dat de bevolking van Myanmar niet enkel misnoegd is over hun eigen overheid, maar tegelijkertijd ook verbitterd raakt door de westerse houding. Een Myanmarese monnik getuigt: I‘m sure the Western countries have good intentions. They might really want to help us obtain democracy. But the truth is, those pro-democracy people abroad and the Western governments have their own fantasy as to what things should be like in Myanmar. They probably even have a fantasy as to what things are like in Myanmar now. Thus, when they look at Myanmar, it is always from their perspective. They don‘t pay attention to what we really want and how we want things to be. We have become the victims of their 443 fantasies.

In de huidige omstandigheden heeft de bevolking van Myanmar dan ook voornamelijk nood aan buitenlandse bijstand. Tragisch genoeg hebben vele overheden sinds 1988 geweigerd om deze bijstand te verlenen. Men vreest namelijk dat dit enkel het regime zal versterken en niet gebruikt zal worden om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren.444 Robert Taylor, een gerespecteerd Myanmar-expert, stelt dat indien men werkelijk een democratisch Myanmar wil zien verrijzen men het land de voedingsbodem voor een sterke burgermaatschappij niet mag ontzeggen, te weten een bloeiende economie en een onafhankelijke middenklasse. Enkel door de ontwikkeling van deze twee elementen, ―the independent nodes of political power can be generated to force the state, regardless of who manages it, to reform itself […] and to establish the rule of law and administrative order.‖445 Tenslotte hebben sancties ook niet voor een positieve mentaliteitswijziging van de tatmadaw kunnen zorgen. De internationale kritiek en sancties hebben daarentegen de legertop nog vastberadener gemaakt om de westerse druk te weerstaan. De uitdrukkelijke steun van het Westen aan de NLD en andere oppositiebewegingen worden namelijk door het regime beschouwd als directe aanvallen op hun autoriteit en in het opzicht van de junta rechtvaardigt dit hun onverzettelijkheid. Bovendien hebben de sanctiemaatregelen het regime voorzien van een ideale zondebok voor de economische malaise in het land en kunnen ze aldus de aandacht afleiden van hun eigen wanbeleid.446 81

Zowel het westerse sanctiebeleid als de ‗opbouwende betrokkenheid‘ van de ASEANlanden zijn er dus niet in geslaagd om concrete vooruitgang te boeken. Zelfs na de hevige straatprotesten van 2007 en de verwoestende doortocht van cycloon Nargis in 2008 zit de SPDC nog steeds stevig in het zadel. De ogen zijn nu gericht op de kersverse Obamaadministratie om uit deze patstelling te raken. Hillary Clinton heeft zich reeds laten ontvallen dat wat de kwestie Myanmar betreft Washington momenteel de mogelijke beleidspistes aan het onderzoeken is en dat een versoepeling van de sanctiemaatregelen niet uitgesloten is. 447

2. Een terugkeer naar het Chinese tribuutsysteem? 2.1 Terugkerende kenmerken Sinds de eerste helft van de jaren ‗90 bestaat er regionale en internationale bezorgdheid omtrent de groeiende Chinese invloed in Myanmar. Vele academici zien in de huidige ChinaMyanmarrelaties een herstel van het tribuutsysteem en vrezen dat Myanmar uitgroeit tot een Chinese vazalstaat. Wanneer we de betrekkingen tussen beide landen onder de loep nemen, vertonen deze inderdaad een aantal raakpunten met het tribuutsysteem van keizerlijk China. Ten eerste kunnen we erop wijzen dat de nauwe betrekkingen tussen de twee landen werden ingezet door een bezoek van Than Shwe aan Beijing in 1989. Dit bezoek kan uiteraard moeilijk bestempeld worden als een klassieke tribuutmissie met alle bijhorende rituele verplichtingen, maar het oogmerk in hoofde van de niet-Chinese partij blijft ongewijzigd: het bekomen van Beijings gunst, bijstand en economische medewerking. Net zoals bij de traditionele tribuutrelaties het geval was, is de entente tussen beide landen reciproque van aard. Strategisch gezien is Myanmar inmiddels een belangrijke factor in China‘s streven naar de status van wereldgrootmacht en op economisch vlak is het land van groot belang voor de ontwikkeling van China‘s binnenprovincie Yunnan. 448 Ook de SLORC/SPDC heeft de vruchten geplukt van China‘s verhoogde rol in Myanmar. De bijstand van Beijing heeft het regime in staat gesteld om de internationale kritiek en economische sancties te trotseren en zijn macht te handhaven. Daarnaast werd door de voordelige aankoop van Chinees militair materiaal een verregaande modernisering en uitbreiding van de tatmadaw gerealiseerd.449 China heeft echter ook een tol moeten betalen voor de verstrengeling met zijn zuiderbuur. Waar tribuutrelaties tot doel hadden de legitimiteit van de keizer te versterken, 82

tasten Beijings huidige banden met Myanmars militaire regime het internationale imago van China aan. Bovendien zijn ook binnen China‘s grenzen de gevolgen van de nauwe betrekkingen met Myanmar voelbaar. Zo worden de positieve resultaten van de grootschalige antidrugscampagnes, die vanaf 1949 onder het CCP-bewind werden gevoerd, sinds het einde van de jaren ‗80 ernstig bedreigd door de toenemende heroïnetoevoer vanuit Myanmar. 450 Er wordt gesteld dat 90 procent van de heroïne die in China in beslag wordt genomen afkomstig is uit Myanmar. 451 Het aantal drugsverslaafden in China heeft inmiddels zorgwekkende proporties aangenomen. Volgens bepaalde schattingen zouden ongeveer 2,5 miljoen Chinese burgers te kampen hebben met een heroïneverslaving. De toenemende drugshandel heeft echter meerdere schaduwzijdes. China maakt momenteel een golf van georganiseerde misdaad 452 mee die nauw verbonden is met de drugstrafiek vanuit Myanmar. Van alle misdrijven op Chinees grondgebied is 40 procent druggerelateerd, maar in Kunming loopt dit cijfer op tot 70 procent. De drugsroutes die vanuit Myanmar naar Yunnan leiden zijn overigens belangrijke kanalen voor de verspreiding van hiv/aids in de regio. In de grensgebieden tussen China en Myanmar zijn gedeeld naaldgebruik en onbeschermde seks schering en inslag en het aantal besmette personen neemt er in snel tempo toe. Daarnaast dragen het toegenomen verkeer en de migratie over de landsgrenzen heen bij tot een makkelijkere verspreiding van het virus. Volgens cijfers van het Chinese ministerie van Gezondheid zou 80 procent van alle hiv-infecties in China vastgesteld zijn in de provincie Yunnan. Naast de humanitaire implicaties, kunnen deze tendensen ook de economische ontwikkeling van de regio ernstige schade toebrengen.453 Oorspronkelijk werd het tribuutsysteem door China ook aangewend als een verdedigingsmechanisme. Door de contacten met het keizerrijk werden de barbaren namelijk geleidelijk aan gesiniseerd en nam bijgevolg hun dreiging af. Ook in Myanmar is sinds de jaren ‗90 de Chinese invloed opmerkelijk toegenomen, maar hier komt deze evolutie de betrekkingen met Beijing niet ten goede. Zoals eerder vermeld ging de toenadering tot China gepaard met een eindeloze migratie vanuit China naar het noorden van Myanmar.454 De lokale bevolking spreekt van een culturele degradatie van de regio en vrezen dat de Chinezen hun gebied langzamerhand koloniseren. Vele waarnemers sluiten bijgevolg een heropleving van anti-Chinese oproer niet uit.455 Een laatste overeenkomst met de vroegere tribuutrelaties is het onevenwicht dat de huidige verhouding tussen China en Myanmar kenmerkt. Zowel Myanmar-experts als Naypyidaw zelf erkennen dat Myanmar binnen de ‗paukphaw‘-relaties de rol van jongere 83

broer bekleedt en het dus niet op gelijke voet staat met China. In de afgelopen twintig jaar is Myanmars militaire junta namelijk op economisch en militair vlak sterk afhankelijk geworden van Beijing en heeft een Chinese infiltratie in Myanmar plaatsgevonden.456

2.2 Myanmar: China’s vazalstaat? Is China‘s greep op Myanmar dan zo sterk dat we kunnen spreken van een Chinese tribuutstaat? Hieromtrent zijn de meningen verdeeld en kan men ruwweg twee scholen onderscheiden. De eerste school vond zijn oorsprong in de tweede helft van de jaren ‗90 en leunt aan bij de theorie omtrent de ‗Chinese bedreiging‘. Men poneert dat Myanmar, een land met een lage ontwikkelingsgraad en beperkte omvang, het slachtoffer geworden is van China‘s zucht tot grootmachtstatus en indien dit op heden nog niet het geval zou zijn, zal Myanmar in de nabije toekomst onvermijdelijk uitgroeien tot een de facto Chinese vazalstaat.457 J. Mohan Malik, een belangrijke figuur binnen deze school, verwacht ook niet dat Beijing in de nabije toekomst zijn greep op het land zal versoepelen: ―Since influence over Myanmar is key to China‘s future strategy for South and Southeast Asia, Beijing can be expected to use all means available to keep Myanmar within its orbit.‖458 De tweede school neemt een meer gematigde positie in. Zij benadrukken dat historisch gezien Birma/Myanmar steeds veel waarde heeft gehecht aan zijn onafhankelijkheid en eigen culturele identiteit. Bovendien heeft Birma/Myanmar - niet in het minst omwille van China‘s langdurige steun aan de BCP - steeds een wantrouwen gekoester tegenover Beijings intenties. Dit gebrek aan vertrouwen is ondanks de hartelijke betrekkingen tussen beide landen nog steeds niet weggeëbd. 459 De toenadering tot China was voornamelijk een gevolg van de repressieve westerse houding tegenover Myanmar na de Koude Oorlog en was dus eerder een noodzaak dan een volkomen vrijwillige keuze. Er wordt dan ook gesteld dat indien het Westen zich soepeler zou opstellen ten aanzien van Myanmar de junta niet zou aarzelen om ook de banden met de westerse landen aan te halen. De aanhangers van de tweede school ontkennen evenwel niet dat Myanmar sinds 1988 een verhoogde Chinese invloed binnen zijn grenzen getolereerd heeft, maar benadrukken dat het overdreven zou zijn om Myanmar te bestempelen als de makke dienaar van China. Myanmar beseft namelijk dat het binnen de ‗paukphaw‘-relaties de positie van ‗jongere broer‘ inneemt 460 , maar gaat er prat op dat de betrekkingen met China zijn soevereiniteit, bewegingsvrijheid en territoriale integriteit niet aangetast hebben daar het regime de 84

strategisch waardevolle positie van Myanmar heeft leren uitspelen. De generaals zijn zich immers zeer sterk bewust van de regionale bezorgdheid omtrent hun nauwe betrekkingen met Beijing en voelen zich dan ook niet geremd om deze vrees in hun eigen voordeel te gebruiken. Aldus heeft men de aandacht van India weten te trekken en is Myanmar inmiddels lid geworden van ASEAN. 461 Door in zijn buitenlandse politiek de wedijver tussen China en India handig uit te spelen, heeft Myanmar zijn economische en veiligheidsbelangen weten te versterken en hebben de generaals hun afhankelijkheid van Beijing van een tegengewicht voorzien. Het staat echter buiten kijf dat Naypyidaw de waarde van zijn bondgenootschap met China hoger schat dan die met India.462 Niet in het minst omwille van het feit dat deze laatste niet over een permanente zetel binnen de VN Veiligheidsraad beschikt om het regime van de nodige diplomatieke steun te voorzien. Toch hebben de generaals begrepen dat hechtere relaties met New Delhi zowel kunnen dienen tot het verzekeren van de blijvende medewerking van Beijing als tot het verhinderen van een overdreven invloed van hun machtige noorderbuur. 463 We moeten erkennen dat de betrekkingen tussen China en Birma/Myanmar op geen enkel moment in de geschiedenis zo hecht waren als nu het geval is. Birma was gedurende het keizerrijk slechts een verre uitpost in de Chinese kosmos en ondervond als Britse kolonie ook weinig Chinese invloed. Na de onafhankelijkheid van Birma hadden beide landen dan wel meer aandacht voor elkaar, maar Rangoons neutraal beleid verhinderde een verdere uitdieping van de bilaterale betrekkingen. De eerste school wijst dus terecht op de ongekende Chinese invloed in Myanmar, maar in vele opzichten vertoont de tweede school een beter historisch begrip van het land. Zoals menig Myanmar-expert zal erkennen is zijn soevereiniteit en onafhankelijkheid Myanmar te dierbaar om de Chinese infiltratie lijdzaam te ondergaan. Het heeft in dit kader toenadering tot de ASEAN-landen en India gezocht en recent wordt ook een verdieping van de relaties met Moskou 464 waargenomen. In de nabije toekomst zal China ongetwijfeld de belangrijkste partner van Myanmar blijven, maar dat Myanmar zal uitgroeien tot een Chinese kolonie lijkt twijfelachtig.465

85

Deel Vier De kwestie Myanmar in een internationaal perspectief

In het eerste deel van dit werk hebben we besproken hoe de Volksrepubliek China sinds zijn ontstaan interageert met de buitenwereld. Hieruit bleek de waarde die China aan de territoriale integriteit en soevereiniteit van een staat hecht en hoe dit werd geïncorporeerd in de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘. Daarnaast werd duidelijk dat China sinds de start van de ‗opendeurpolitiek‘ steeds gevoeliger is voor de wijze waarop de buitenwereld reageert op zijn opzienbarende economische ontplooiing en buitenlands beleid. Dit geldt niet enkel voor de landen in zijn periferie, maar ook voor de Verenigde Staten, nog steeds dé wereldmacht, en de rest van de westerse wereld. Wat het Chinese beleid betreft, werd opgemerkt dat Washington meent dat het Chinese diplomatieke apparaat een grotere rol moet spelen in verschillende internationale kwesties waar Beijing over meer invloed zou beschikken, zoals de kwestie Myanmar. Met andere woorden, de VS wil dat China de rol van ‗responsible stakeholder‘ opneemt. Het tweede deel van dit werk belichtte de complexiteit van het vraagstuk Myanmar en toonde aan dat de bevolking en oppositiebewegingen er tot op heden niet in geslaagd zijn om het regime aan te zetten tot wezenlijke concessies die kunnen leiden tot een volwaardig democratisch bestuur. In het derde deel kwam aan bod dat er een grote discrepantie bestaat tussen de belangen die Beijing en Washington in Myanmar te verdedigen hebben. Terwijl de Verenigde Staten door de nadruk op democratie en de mensenrechten hun invloed in Myanmar gaandeweg hebben afgebouwd, wist China een aanzienlijke economische aanwezigheid in het land op te bouwen en zijn militaire banden met Yangon te versterken. Dit riep in de regio de vrees voor een expansionistisch China op, waardoor ASEAN en India hun houding tot Myanmar bijstelden en de banden met de militairen aanhaalden. In het laatste deel van dit werk bekijken we hoe deze verschillende houdingen zich vertalen op multilateraal niveau, met name in de Verenigde Naties. In het eerste onderdeel wordt kort toegelicht welke stappen de VN in de eerste jaren volgend op de coup van 1988 heeft ondernomen. In het volgend deel, dat opgebouwd is rond de meest markante gebeurtenissen die sinds 2003 in Myanmar hebben plaatsgegrepen, belichten we de factoren die aanleiding hebben gegeven tot de opname van de kwestie Myanmar in de agenda van de 86

VN Veiligheidsraad en welke inspanningen dit orgaan sindsdien heeft geleverd. Om te kunnen bepalen of China zich al dan niet gedraagt als een ‗responsible stakeholder‘ wordt hierbij in de eerste plaats aandacht verleend aan de handelingen en diplomatieke initiatieven die China binnen en buiten de VN Veiligheidsraad heeft gesteld. Om deze in beeld te brengen werd, naast documenten van de VN, gebruik gemaakt van de officiële mediakanalen van de Chinese overheid, met name het persbureau Xinhua en de krant People’s Daily 466 . Beide bronnen belichten het officiële standpunt van de Chinese overheid, maar maken nauwelijks gewag van de concrete stappen die het Chinese diplomatieke apparaat in de kwestie Myanmar heeft ondernomen. Deze vallen immers hoofdzakelijk onder de categorie ‗stille diplomatie‘. Om een globaler beeld te schetsen van de Chinese initiatieven werd beroep gedaan op verschillende artikels die in westerse kranten en tijdschriften zijn verschenen. De auteurs van deze artikels beroepen zich namelijk op uitspraken van leden van de diplomatieke wereld om ook de initiatieven die achter de schermen werden genomen te belichten. Op deze wijze wordt getracht een genuanceerde weergave van de China‘s rol in de internationale aanpak van de kwestie Myanmar te bieden.

1. Inleiding: Birma/Myanmar binnen de Verenigde Naties In januari 1948, amper vier maanden na het herwinnen van zijn onafhankelijkheid sloot Birma zich aan bij de Verenigde Naties en ratificeerde het land het Handvest van de Verenigde Naties. Het kader van de VN bood de jonge natie immers bescherming tegen de mogelijke agressie van een externe macht. Ook binnen dit instituut bewaarde Birma niettemin met veel zorg zijn neutrale positie. Dit maakte het pad vrij voor U Thant (1909-1974), een Birmees en getrouwe van U Nu, om aangesteld te worden tot secretaris-generaal van de VN, een positie die hij gedurende de periode 1961-1971 bekleedde.467 Sinds de coup van 1988 is Myanmar echter één van de probleemstaten binnen de intergouvernementele organisatie. Wegens berichten over massale schendingen van de mensenrechten boog in december 1991 de Algemene Vergadering van de VN zich voor de eerste maal over de situatie in Myanmar.468 Vervolgens werd in 1992 Myanmar ook op de agenda van de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties, de huidige Mensenrechtenraad, geplaatst en stelde men een speciaal VN-rapporteur voor de mensenrechten in Myanmar469 aan om op regelmatige basis de situatie ter plaatse op te meten en er in contact te treden met de betrokken partijen.470 87

De lijst van aanklachten die de generaals van Myanmar door de VN ten laste werden gelegd en het aantal aanbevelingen stapelden zich in loop van de jaren op. Deze vielen echter in dovemansoren. Het regime deed namelijk beroep op artikel twee, paragraaf zeven 471 van het VN-handvest, dat de inmenging in de aangelegenheden die uitsluitend tot het rechtsgebied van een lidstaat behoren verbied, om zijn critici binnen de VN van antwoord te dienen. Het beschouwde de beschuldigingen en aanmaningen van de VN als inbreuken op het principe van ‗niet-inmenging‘ dat volgens de interpretatie van het regime in deze bewuste paragraaf vervat ligt. Bovendien benutten de vertegenwoordigers van Myanmar iedere kans om te benadrukken dat ―allegations of systematic human rights violations being committed in Myanmar were grossly exaggerated and thus unacceptable‖.472 De bereidwilligheid van het regime tot samenwerking met de VN was en is in belangrijke mate afhankelijk van de rapporten van de speciale rapporteurs. Zijn deze in het opzicht van de generaals voldoende genuanceerd, dan gaat men over tot voorzichtige toegevingen zoals het vrijlaten van een aantal politieke gevangenen. Echter, over het algemeen verliepen de laatste jaren de betrekkingen tussen de speciale rapporteurs en het regime stroef. Zo liet men gedurende lange periodes geen bezoeken van de VN-rapporteurs meer toe of werd hun onderzoek ter plaatse bemoeilijkt.473 In 1993 werd door de Algemene Vergadering ook beroep gedaan op de goede diensten van de secretaris-generaal van de VN om de impasse in het dossier Myanmar te doorbreken. Dit betekent dat de secretaris-generaal gebruik maakt van zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid om te voorkomen dat een kwestie escaleert. Binnen dit kader werd in 1997 de eerste speciale VN-gezant474 aangesteld om namens de secretaris-generaal de overheid van Myanmar bij te staan in de implementatie van de resoluties die door de Algemene Vergadering werden uitgevaardigd. De voornaamste taak van deze VN-gezanten bestaat er in om een politieke dialoog tussen het regime en de oppositieleden te bewerkstelligen. 475 De huidige VN-gezant Ibrahim Gambari bracht in mei 2006 in de hoedanigheid van ‗UnderSecretary-General for Political Affairs‘ een eerste bezoek aan Myanmar. In februari 2007 deed hij afstand van deze functie en werd aangesteld tot ‗Special Adviser on the International Compact with Iraq and Other Issues‘. In mei 2007 verzocht de huidige secretaris-generaal van de VN, Ban Ki-moon, Gambari om het mandaat van de goede diensten omtrent de kwestie Myanmar verder te zetten.476

88

2. China’s diplomatieke rol en de VN Veiligheidsraad 2.1 De nasleep van het Tabayin-incident Zoals voorheen vermeld, waren sinds de jaren ‗50 de relaties tussen China en Birma gestoeld op de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘. Na de coup van 1988 bleef deze houding ongewijzigd en hield Beijing - tot groot ongenoegen van menig westers regeringsleider - zich strikt aan het principe van ‗niet-inmenging‘.477 Het Tabayin-incident van 30 mei 2003 vormde een kantelmoment in de internationale diplomatieke aanpak van de kwestie Myanmar. De westerse wereld reageerde verontwaardigd op het voorval en eiste de onmiddellijke vrijlating van Aung San Suu Kyi. Met dit doel voor ogen drong de Bush-administratie er bij de landen van de regio op aan om het militaire regime van Myanmar ook onder druk te zetten.478 In lijn met zijn basisprincipes weigerde ASEAN aanvankelijk om dit verzoek in te willigen en zich dus in te laten met de interne aangelegenheden van Myanmar.479 Echter, na toenemende druk, vaardigde de organisatie op 17 juni 2003 alsnog een gezamenlijke verklaring uit dat verzocht om de spoedige invrijheidstelling van Aung San Suu Kyi.480 China bleef echter categorisch weigeren om het regime publiekelijk te veroordelen of tot bepaalde toegevingen aan te manen. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken stelde dat Myanmar in staat was om zijn eigen zaken op orde te stellen en dat het incident een zaak was die enkel de overheid van Myanmar en de oppositiepartijen aanbelangde.481 Omwille van het feit dat de herhaalde verzoeken van de EU en de Verenigde Staten in Yangon geen gehoor vonden, gingen beide partijen over tot het verharden van hun sancties tegen Myanmar. Zo kan men de invoering van de BFDA in dit kader situeren.482 Onder deze toegenomen internationale druk verleende het regime opnieuw topprioriteit aan zijn nauwe betrekkingen met Beijing. Op 22 augustus 2003 vond een onderhoud plaats tussen de vicepresident van de SPDC Maung Aye en de Chinese president Hu Jintao. Tijdens deze ontmoeting verzekerde Hu dat China in zijn betrekkingen met Myanmar trouw zou blijven aan de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ en drukte hij zijn vertrouwen uit in het regime.483 In dagen volgend op dit onderhoud deden er zich in Myanmar enkele opmerkelijke politieke ontwikkelingen voor: op 26 augustus vond een verregaande herschikking van het kabinet plaats, waarbij de eerste secretaris van de SPDC Khin Nyunt aangesteld werd tot de eerste minister van Myanmar. Than Shwe, aan wie de post voorheen toekwam, moest aldus 89

een stap terugzetten, maar bleef nog steeds aan het hoofd van de SPDC staan.484 Daarnaast stelde de - Chinees gezinde - nieuwe premier op 30 augustus de krijtlijnen van Myanmars zevenstappenplan tot democratisering voor.485 Het blijft gissen of deze koerswijziging van de junta door Beijing werd georkestreerd, maar dat deze plannen tijdens het onderhoud van 22 augustus werden besproken, leidt echter weinig twijfel.486 Op initiatief van Thailand vond op 15 december 2003 het zogenaamde ‗Bangkok Process‘ plaats. Deze vergadering, waarop twaalf landen 487 en de VN vertegenwoordigd waren, had tot doel het vertrouwen tussen Myanmar en de internationale gemeenschap te versterken na de ernstige terugval die in mei van datzelfde jaar had plaatsgevonden. Tevens wou Thailand door middel van deze bijeenkomst Myanmar een platform aanbieden om zijn zevenstappenplan voor te stellen en te verdedigen. 488 China stond aanvankelijk sceptisch tegenover dit initiatief, daar men vreesde dat deze vergadering de westerse landen de ideale gelegenheid zou bieden om Myanmar verder te bekritiseren. Slechts nadat Myanmar had laten blijken dat het opgetogen was met deze aangeboden kans, werd ook China bereid gevonden om deze bijeenkomst bij te wonen. 489 Na afloop van het ‗Bangkok Process‘ reageerde de toenmalig secretaris-generaal van de VN Kofi Annan voorzichtig positief op de stappen die de junta had ondernomen. 490 De Verenigde Staten, die niet had deelgenomen aan de gesprekken, en de EU hekelden echter na de bijeenkomst de gebreken van het zevenstappenplan. Het plan was namelijk niet transparant, verzekerde te weinig de participatie van de oppositie en was niet onderworpen aan een vast tijdsschema. Het initiatief van Thailand werd daarentegen wel gewaardeerd, maar desondanks werd een tweede sessie van de ‗Bangkok Process‘, voorzien voor april 2004, door Thailand afgeblazen en stierf het platform een stille dood.491 Op 17 mei 2004 werd door de SPDC de eerste fase van het stappenplan geïnitieerd: het bijeenroepen van de nationale conventie die de algemene principes van de nieuwe grondwet moet formuleren. De junta weigerde echter om Aung San Suu Kyi in vrijheid te stellen, zodat haar deelname aan deze conventie uitgesloten was. Als een reactie hierop besloot de NLD, door geen enkele vertegenwoordiger af te vaardigen, de constituante te boycotten. Ondanks het feit dat de afwezigheid van Myanmars voornaamste oppositiepartij de legitimiteit van de nieuwe grondwet zou ondermijnen, weigerde de junta de vergadering af te gelasten. Terwijl de Europese Unie en de Verenigde Naties beiden hieromtrent hun misnoegen lieten blijken, mengde de Chinese zijde zich niet publiekelijk in het debat.492

90

2.2 Terugkeer naar de harde lijn De afzetting van premier Khin Nyunt op 19 oktober 2004 was een slag in het gezicht van China. In tegenstelling tot voorgaande gewichtige beslissingen was Beijing ditmaal niet op voorhand ingelicht door het regime en had het nieuws de Chinese overheid via Thaise functionarissen moeten bereiken.493 Yangon toonde met deze beslissing aan dat het zijn eigen koers zou varen en dat deze niet ipso facto dezelfde was als de koers die China verkoos. Door de arrestatie van de eerder pragmatische Khin Nyunt verloor Beijing niet enkel een belangrijke pion binnen de junta, maar werd het voor de Chinese overheid ook moeilijker om het regime af te schermen tegen buitenlandse kritiek.494 De val van Khin Nyunt impliceerde namelijk een overwinning van de haviken binnen de tatmadaw, waardoor de beperkte internationale dialoog, die Myanmar onder zijn premierschap was aangegaan, opnieuw werd teruggeschroefd. Zo werden zowel Paolo Sérgio Pinheiro, de VN-rapporteur voor de mensenrechten als Razali Ismail, de speciale VN-gezant in de volgende twee jaar de toegang tot het land ontzegd.495 Naar aanleiding van Yangons terugkeer naar de harde lijn voerden de westerse landen opnieuw hun pogingen op om Myanmar internationaal te isoleren. Zoals voorheen vermeld, oefenden de Europese Unie en de Verenigde Staten in de eerste helft van 2005 enorme druk uit op ASEAN om Myanmar aan het voorzitterschap in 2006 te laten verzaken. 496 China adviseerde echter de junta om niet te wijken. Beijing geloofde immers dat Myanmar door het opnemen van het ASEAN-voorzitterschap de internationale gemeenschap kon tonen dat het land zijn soevereiniteit hoog in het vaandel draagt en in staat is om aan de externe druk te weerstaan. Bovendien bood dit Yangon een unieke kans om zijn internationaal imago op te vijzelen.497 Op de ministeriële bijeenkomst van ASEAN en haar dialoogpartners op 26 juli 2005 te Vientiane, de hoofdstad van Laos, kondigde Myanmar echter aan dat het afstand zou doen van het voorzitterschap daar het hogere prioriteit verleende aan de verdere uitvoering van zijn democratiseringsproces. 498 Na deze bekendmaking besloot de toenmalige Chinese minister van Buitenlandse Zaken Li Zhaoxing 李肇星 om de ASEAN-top te verlaten om, als een teken van vriendschap en steun, een blitzbezoek aan Yangon te brengen. Hier had hij individuele ontmoetingen met Than Shwe en eerste minister Soe Win (1948-2007). Gedurende deze besprekingen wisselden beide partijen gedachten uit en onderstreepte men wederom het belang van de ‗paukphaw‘-relatie tussen de twee landen en de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘.499 91

Op het einde van 2004 beseften de Verenigde Staten dat hun unilaterale aanpak het rigide regime van Myanmar niet zou kunnen dwingen tot verdere tegemoetkomingen en concrete vooruitgang in het proces van ‗nationale verzoening‘. Sindsdien werd het een prioriteit van Washington om de kwestie Myanmar op de formele agenda van de VN Veiligheidsraad, het hoogste orgaan van de VN, te plaatsen. Wil men echter een zaak voorleggen aan de Veiligheidsraad dan dient er in overeenstemming met artikel hoofdstuk VII, artikel 39 van het VN-handvest500 sprake te zijn van een bedreiging voor de internationale vrede en veiligheid. Ondanks het feit de interne situatie van Myanmar ook grensoverschrijdende gevolgen501 heeft, verzekerden Myanmars buurlanden de internationale gemeenschap evenwel dat de kwestie niet thuishoorde in de Veiligheidsraad.502 Op 20 september 2005 werden de inspanningen van de Verenigde Staten kracht bijgezet door de publicatie van het rapport Threat to the Peace: A Call for the UN Security Council to Act in Burma. Dit rapport, opgesteld op verzoek van de voormalige Tsjechische president Václav Havel en Nobelprijswinnaar bisschop Desmond Tutu, breekt een lans voor de bevoegdheid van de Veiligheidsraad om zich te buigen over de kwestie Myanmar. De hoofdingrediënten van de crisis in Myanmar zijn volgens Havel en Tutu de omverwerping van een democratisch bestuur, interne conflicten, de schending van mensenrechten, vluchtelingenstromen, drugstrafiek en de verspreiding van het hiv-virus. Zij wijzen erop dat dezelfde elementen in verschillende combinaties aanwezig waren geweest bij andere conflicten 503 die wel het onderworp hadden gevormd van actieve inmenging van de VN Veiligheidsraad. De eindconclusie van het rapport is dan ook dat, door de samenloop van al deze factoren, het geen twijfel lijdt dat Myanmar een bedreiging vormt voor de internationale vrede en veiligheid en het aldus de plicht van de VN Veiligheidsraad is om zich over de kwestie Myanmar te buigen.504 Op 29 november 2005 lanceerden de Verenigde Staten hun eerste verzoek aan de voorzitter van de Veiligheidsraad om Myanmar op de agenda te plaatsen. Dit resultaat werd niet behaald, maar de Veiligheidsraad kwam wel unaniem overeen om op 16 december 2005 in de aanwezigheid van Kofi Annan een briefing achter gesloten deuren te organiseren omtrent de kwestie Myanmar.505 In Yangon groeide het besef dat een inmenging van de Veiligheidsraad in het verschiet lag en dat het land in de nabije toekomst aldus aan een resolutie kon onderworpen worden. De militaire junta besloot de nodige acties te ondernemen om haar politieke bescherming te verzekeren. In februari 2006 werd de Myanmarese premier Soe Win in Kunming ontvangen 92

voor een vijfdaags bezoek aan China. Op de agenda stonden zowel een ontmoeting met premier Wen Jiabao als met president Hu Jintao, waarbij telkens ‗zaken van gemeenschappelijk belang‘ werden besproken. 506 De precieze inhoud van deze gesprekken werd nooit bekendgemaakt, maar waarnemers menen dat het bezoek van Soe Win tot doel had Myanmar van China‘s steun binnen de VN Veiligheidsraad te verzekeren. In de daaropvolgende maand leidde Maung Aye een delegatie naar Moskou om dezelfde garanties van Rusland te bekomen. Beide landen beschikken immers over een vetorecht binnen de Veiligheidsraad en kunnen aldus Myanmar beschermen tegen eventuele resoluties. 507 Deze bescherming vergt echter ook inspanningen van de junta. Zo had, volgens Myanmar-expert Larry Jagan, de SPDC slechts op aandringen van Beijing Ibrahim Gambari de toelating gegeven om in mei 2006 - als eerste buitenlander sinds het laatste bezoek van Razali Ismail in 2004 - Aung San Suu Kyi te bezoeken. Dergelijke toegevingen moeten China helpen om in het aanschijn van de internationale gemeenschap het regime van Myanmar te verdedigen.508 Gedurende de eerste helft van 2006 zette Washington zijn pogingen verder om de betrokkenheid van de VN Veiligheidsraad in de kwestie Myanmar te verzekeren. Na een periode van intens lobbywerk hadden de Verenigde Staten verschillende leden van de raad bereid gevonden om een ja-stem uit te brengen bij een eventuele stemming voor de opname van de kwestie Myanmar als agendapunt. Het mag weinig verwonderlijk heten dat China en Rusland zich reeds op voorhand opstelden als de voornaamste tegenstanders van het Amerikaanse voorstel. Niet onbelangrijk: de beslissing om een onderwerp al dan niet op de agenda van de Veiligheidsraad te plaatsen is een loutere procedurekwestie, waarbij de ja-stem van negen leden volstaat en er van een vetorecht geen sprake is.509 Op 1 september 2006 richtte John Bolton, de Amerikaanse vertegenwoordiger bij de VN, zich in een brief tot de voorzitter van de raad, waarin hij verzocht om de kwestie Myamar - als mogelijk gevaar voor de internationale veiligheid - op te nemen in de agenda van de Veiligheidsraad. 510 In lijn met de procedureregels van de Veiligheidsraad werd tijdens de eerstvolgende zitting van het VN-orgaan, op 15 september 2006, een stemming georganiseerd over het Amerikaanse verzoek. Voor men tot de stemming overging, richtte de Chinese vertegenwoordiger Wang Guangya 王光亚 zich tot de Veiligheidsraad met de volgende woorden: Without seeking the consent of the country in question, and without a request from a country in the region, some countries as far away as across the ocean are […] of the belief that the situation in Myanmar is indeed a threat to international peace and security. That is a far cry from reality, to say the least. To request that the Security Council discuss an issue that by nature pertains to the internal affairs of a

93

country not only exceeds the mandate given by the Charter to the Council, but will also undermine the Council‘s authority and legality. […] So long as the situation in Myanmar does not pose a threat to international or regional peace and security, China will be unequivocally against including the question of Myanmar on the agenda of the Security Council. China‘s position on this matter will remain unchanged.511

Uiteindelijk werd de kwestie Myanmar met tien tegen vier stemmen bij één onthouding toegevoegd op de agenda van de Veiligheidsraad.512 De bezwaren van China, Myanmar513 en Rusland ten spijt, ondernamen de Verenigde Staten in een partnerschap met het Verenigd Koninkrijk verdere initiatieven om het regime van Myanmar tot een verhoogde inzet in het democratiseringsproces aan te manen. Na enkele maanden van consultaties maakten beide landen een resolutievoorstel

514

voor de

Veiligheidsraad op. In dit voorstel drukten beide landen hun steun uit voor de goede diensten van de secretaris-generaal en verzocht men Myanmar om alle politieke gevangenen in vrijheid te stellen, een dialoog met de oppositie op te starten en een einde te stellen aan de schendingen van de mensenrechten en aan het geweld gericht tegen de etnische minderheden. Opmerkelijk is dat het resolutievoorstel geen melding maakte van mogelijke sancties. Deze milde houding moest het resolutievoorstel aanvaardbaarder te maken voor China en Rusland.515 De stemming op 12 januari 2007 legde echter nogmaals de diepe verdeeldheid binnen de VN Veiligheidraad bloot. China en Rusland blokkeerden namelijk dit resolutievoorstel met een zeldzaam dubbel veto - het eerste sinds 1989.516 Tijdens de vergadering verantwoordde Wang Guangya China‘s houding. Hij stelde dat de problemen waarmee Myanmar geconfronteerd wordt in wezen interne aangelegenheden zijn en bijgevolg niet thuishoren op de agenda van de Veiligheidsraad. Dit zou namelijk enkel de werkzaamheden van andere VN agentschappen en de goede diensten van de secretaris-generaal hinderen. Toch was er een belangrijke ontwikkeling merkbaar in de verantwoording van Wang Guangya. Hij drukte namelijk voor de eerste maal China‘s steun voor de goede diensten van de secretaris-generaal uit en benadrukte dat: China sincerely hopes and expects that the Myanmar Government will give due consideration to those recommendations, listen to the call of its own people, learn from the good practices of others and speed up the process of dialogue and reform, so as to achieve prosperity for its nation, bring benefits to its people and contribute to peace, stability and development in South-East Asia. 517

Dit was de eerste maal dat China Myanmar in het openbaar aanmaande tot een hogere inzet in het proces van nationale verzoening en democratisering. Deze boodschap werd de junta ook persoonlijk overgebracht tijdens een bezoek van de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Tang Jiaxuan 唐家璇 aan Naypyidaw.518 94

Volgens Andrew Small draaide in de maanden volgend op zijn veto tegen het VN resolutievoorstel China‘s stille diplomatie op volle toeren. Zo zouden er, naast gesprekken tussen het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken en vooraanstaande figuren van Myanmars pro-democratiebewegingen, in Kunming ontmoetingen hebben plaatsgevonden tussen Chinese functionarissen en leiders van verschillende etnische rebellenlegers. Hoewel deze beweringen519 reeds door figuren uit de oppositiebeweging werden bevestigd, wordt elk formeel contact met Myanmars oppositiebewegingen door Beijing ontkend. 520 Het enige initiatief dat in de People’s Daily vermelding kreeg was de low profile bijeenkomst tussen de VS en Myanmar die op initiatief van China op 28 juni 2007 in Beijing plaatsvond. De Amerikaanse zijde werd vertegenwoordigd door Eric John, de Amerikaanse Deputy Assistant Secretary of State, terwijl Myanmar zijn ministers van Buitenlandse Zaken, Cultuur en Informatie zond. Hoewel de inhoud van deze gesprekken niet werd vrijgegeven, neemt men aan dat de vrijlating van Aung San Suu Kyi en andere politieke gevangenen, het democratiseringsproces en de Amerikaanse sancties op de agenda stonden. Een Amerikaanse woordvoerder meldde echter na afloop van de bijeenkomst dat de junta geen blijk had gegeven van een gewijzigde basishouding. 521 De vergadering was dan ook voornamelijk betekenisvol omwille van het feit dat China zich door het faciliteren van deze gesprekken bereid toonde om een bemiddelende rol te spelen in de kwestie Myanmar.

2.3 De’ saffranen revolutie’ De voorzichtige hoop op vooruitgang die de gesprekken in Beijing hadden gewekt, werd echter abrupt in de kiem gesmoord door de straatprotesten die op 15 augustus 2007 in Myanmar aanvingen. Reeds op 23 augustus verzocht secretaris-generaal Ban Ki-moon de overheid van Myanmar om de protesten op een voorzichtige wijze het hoofd te bieden en een constructieve dialoog te starten met alle betrokken partijen.522 Kort na deze boodschap van Ban Ki-moon werd het regime sterk veroordeeld door de Amerikaanse president Bush en menig westers regeringsleider en riep men het regime op ―to stop its intimidation of demonstrators‖.

523

Deze westerse reactie stond in schril contrast met de schaarse

berichtgeving in de Chinese media. Slechts op 13 september werd door Xinhua voor het eerst voorzichtig uiting gegeven aan de Chinese visie op de gebeurtenissen in Yangon. Dit artikel verscheen naar aanleiding van het onderhoud dat die dag had plaatsgevonden tussen Tang Jiaxuan en SPDC-kopstuk Than Shwe in Beijing. Tang Jiaxuan had zijn gesprekspartner 95

meegedeeld dat China oprecht hoopte dat Myanmar een gepast democratisch proces zou invoeren, het zo spoedig mogelijk de rust zou herstellen en zich actief zou inzetten voor de nationale verzoening.524 Toen het regime steeds meer het mikpunt werd van kritiek en ook de druk op China om zijn invloed in Naypyidaw aan te wenden werd opgevoerd, uitte Beijing op 25 september zijn volle vertrouwen in de regering van Myanmar en herhaalde het nogmaals dat China niet zou afwijken van het principe van ‗niet-inmenging‘.525 Op 26 september begon de gewelddadige onderdrukking van de straatprotesten: de junta maakte gebruik van traangas, wapenstokken en vuurwapens om de demonstranten uit de straten van Yangon te drijven. 526 Als een gevolg van het overheidsgeweld nam de internationale kritiek - ook ASEAN veroordeelde openlijk het regime - zowel in omvang als intensiteit toe. Ook China werd omwille van zijn nauwe banden met het regime en zijn houding van ‗niet-inmenging‘ zwaar bekritiseerd. Zijn rigide houding ten aanzien van de kwestie Myanmar had namelijk geresulteerd in een verlamming van de VN Veiligheidsraad en maakte een gezamenlijke internationale aanpak onmogelijk. In de westerse media doken zelfs eisen op om de Olympische Spelen, die in de zomer van 2008 in Beijing zouden plaatsvinden, te boycotten.527 Bezorgd om zijn internationale imago en gesterkt door de harde opstelling van ASEAN, besloot China dat het niet langer passief vanaf de zijlijn zou toekijken. Achter de schermen begon Beijing zijn invloed aan te wenden en kon het de junta overtuigen om begin oktober de VN-gezant Gambari te ontvangen en hem toegang te verlenen tot sleutelfiguren van het regime en de oppositie.528 Inmiddels had het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken ook alle betrokken partijen opgeroepen om zich terughoudend op te stellen opdat de crisis op een gepaste wijze zou kunnen opgelost worden.529 Op 5 oktober 2007 bracht Gambari in de VN Veiligheidsraad verslag uit over zijn vierdaags bezoek aan Myanmar, tijdens de welke hem een kort onderhoud met - de nog steeds onder huisarrest staande - Aung San Suu Kui werd toegestaan. Hij verklaarde te hebben waargenomen dat de rust langzaamaan was teruggekeerd in de straten van Yangon, maar onderstreepte dat de protesten geworteld waren in een diep ongenoegen onder de bevolking over het SPDC-bewind. Hij riep de overheid van Myanmar dan ook op om de democratische aspiraties van de bevolking niet langer te negeren en zich actief in te zetten voor het democratiseringsproces, waarbij de deelname van de NLD onontbeerlijk is. Na de uiteenzetting van Gambari drukte Wang Guangya namens China nogmaals zijn steun uit voor de goede diensten van de secretaris-generaal en verklaarde begrip te hebben voor de bezorgdheid van de internationale gemeenschap omtrent de situatie in Myanmar. De 96

vertegenwoordiger benadrukte echter tegelijkertijd dat externe druk en verkeerde acties van de VN Veiligheidsraad enkel zouden leiden tot het ophouden van de dialoog en de samenwerking tussen Myanmar en de internationale gemeenschap, de Verenigde Naties incluis.530 China bleef dan ook een resolute tegenstander van sancties of een resolutie van de Veiligheidsraad daar zij niet bijdragen tot een oplossing van de kwestie Myanmar. Op een persconferentie herhaalde een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken nogmaals het standpunt van Beijing: Any move by the United Nations Security Council should be prudent and responsible and be conducive to the mediation efforts of the UN secretary-general, and conducive to achieving stability, reconciliation, democracy and the development of Myanmar 531

Op 11 oktober kwam de VN Veiligheidsraad opnieuw bijeen. Ban Ki-moon melde de raad dat hij VN-gezant Gambari de daaropvolgende dag andermaal naar Azië zou zenden voor beraadslagingen met de regionale partners van Myanmar, waaronder China, India, Japan en Thailand. Tijdens dezelfde zitting gaven de leden van de Veiligheidsraad blijk van uitzonderlijke eensgezindheid door unaniem hun goedkeuring te verlenen aan de uitvaardiging van een presidentiële verklaring532 die de overheid van Myanmar opriep om alle politieke gevangen in vrijheid te stellen, de aanbevelingen van gezant Gambari uit te voeren en de nodige maatregelen te treffen voor een oprechte dialoog met Aung San Suu Kyi opdat een nationale verzoening zou kunnen bereikt worden. 533 Met name de steun van China en Rusland voor deze aanmaning was opmerkelijk. In een reactie op de presidentiële verklaring merkte het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken op dat China, in samenwerking met de internationale gemeenschap, blijft ijveren voor een oplossing van de kwestie Myanmar en de inspanningen van Ban Ki-moon en Gambari verder zal steunen, maar benadrukte tegelijkertijd dat enkel de overheid en de bevolking van Myanmar in staat zijn om een einde te maken aan de interne problemen van het land.534 Op 25 oktober werd dit standpunt persoonlijk door Tang Jiaxuan aan Ibrahim Gambari meegedeeld tijdens een tweedaags bezoek van deze laatste aan China.535 China faciliteerde ook een tweede bezoek van Gambari aan Myanmar in het begin van november 2007. Tijdens zijn aanwezigheid in Myanmar werd de gezant door het regime sterk bekritiseerd omwille van het feit dat zijn bezoeken Myanmar nog geen enkel voordeel hadden opgeleverd. Integendeel, het westerse beleid tegenover Myanmar bleef bijzonder streng en sinds zijn vorig bezoek had de Veiligheidsraad een kritische presidentiële verklaring tegen Naypyidaw uitgevaardigd. Gambari had naar de mening van de junta te weinig inzet aan de dag gelegd om de internationale gemeenschap te overtuigen van de vruchteloosheid van 97

dergelijke maatregelen. Bovendien werd Gambari‘s voorstel voor een driepartijendialoog tussen een vertegenwoordiger van de SPDC, Aung San Suu Kyi en de VN-gezant zelf door het regime afgewezen en weigerde Than Shwe Gamabari te ontvangen.536 Tijdens zijn verslag aan de Veiligheidsraad op 13 november wees Gambari op de hoopgevende maatregelen die het regime sinds oktober had genomen. Zo waren onder meer rechtstreekse gesprekken met Aung San Suu Kyi gestart; de avondklok, die tijdens de protestacties gold, was opgeheven; de legertroepen waren uit het straatbeeld verdwenen en 2.700 demonstranten waren door het regime in vrijheid gesteld. Daarnaast wees de VN-gezant ook op het feit dat hij van het regime een nieuwe uitnodiging had ontvangen om Myanmar te bezoeken. Niettemin uitten bepaalde leden hun ongenoegen over Than Shwe‘s onwil om Gambari te ontvangen. Wang Guangya bood de critici van antwoord: […] the political process in Myanmar is on the right track and is moving in the right direction. We have noted that the Special Advisor was unable to meet the top leader of Myanmar, which gave rise to various speculations by the media. However, in our view, the benchmarks for evaluating whether the visit was a success or not should not rest on whom he met or where he has been. The judgement should be based on whether the good offices can move the overall situation of Myanmar forward in a positive direction. By this standard, Mr. Gambari‘s visit was, indeed, a success.537

Na afloop van de bijeenkomst liet de Veiligheidsraad - met de medewerking van China - een verklaring in de pers verschijnen waarin men betreurde dat nog steeds talloze demonstranten in de cel vertoefden en benadrukte dat de vrijlating van Aung San Suu Kyi en andere politieke gevangenen een belangrijke voorwaarde waren voor een oprechte politieke dialoog.538 In december 2007 ondernam Ban Ki-moon een nieuw initiatief. In de schoot van de VN richtte hij namelijk een ‗group of friends‘ op om de ontwikkelingen in Myanmar na het gewelddadig overheidsoptreden nauwlettend in het oog te houden en te bespreken. Deze ‗group of friends‘ omvat Australië, China, Frankrijk, India, Indonesië, Japan, Noorwegen, Rusland, Singapore, Thailand, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en de voorzitter van de EU. In deze groep zijn aldus landen met zeer uiteenlopende meningen omtrent Myanmar vertegenwoordigd. Het opzet van Ban Ki-moon is dan ook om binnen deze groep een gezamenlijke aanpak van de kwestie Myanmar te ontwikkelen.539 Het derde bezoek van Ibrahim Gambari aan Myanmar sinds de straatprotesten van 2007 vond plaats van 6 tot 9 maart 2008. Na afloop van zijn bezoek stak de gezant zijn ontgoocheling omtrent het gebrek aan medewerking van de SPDC niet onder stoelen of banken. Zijn belangrijkste bekommernis was het feit dat de junta zich niet bereid had getoond om onafhankelijke waarnemers toe te laten tijdens het constitutionele referendum - de vierde fase van het zevenstappenplan - dat gepland was voor mei 2008. De nationale conventie had 98

namelijk haar taak om de basisprincipes van een nieuwe grondwet uit te werken in augustus 2007 voltooid en op basis hiervan was in februari 2008 de nieuwe grondwet door een aangewezen comité samengesteld. Bovendien betreurde Gambari het feit dat het hij enkel een Myanmarees afschrift van de nieuwe constitutie had ontvangen. 540 Deze houding van de generaals beloofde weinig goeds voor een eerlijk verloop van het referendum. Als een gevolg hiervan vaardigde de VN Veiligheidsraad op 2 mei een tweede presidentiële verklaring uit waarin de raad blijk gaf van zijn bezorgdheid. In deze verklaring herinnerden de VNraadsleden de SPDC eraan dat het verzekerd had dat het referendum vrij en eerlijk zou verlopen en onderstreepte men ―the need for the Government of Myanmar to establish the conditions and create an atmosphere conducive to an inclusive and credible process.‖541

2.4 Cycloon Nargis

Voor mei 2008 waren alle ogen gericht op het constitutionele referendum van 10 mei. De internationale aandacht verschoof echter drastisch nadat de cycloon Nargis op 2 mei een spoor van vernieling had getrokken doorheen Myanmar. Hoewel het regime had besloten om het referendum toch te laten doorgaan en het vervolgens verklaarde dat de grondwet door 92 procent van de kiezers - een onwaarschijnlijk hoog cijfer - was goedgekeurd, concentreerde de internationale gemeenschap haar aandacht op het verlenen van broodnodige hulp. Dit bleek geen simpele opdracht. Gedurende enkele weken weigerde Naypyidaw om talloze buitenlandse - voornamelijk westerse - hulpverleners visums te verlenen en werd hen de toegang tot grote delen van het land, waaronder ook de zwaarst getroffen gebieden, ontzegd. De onbuigzaamheid van het regime leidde tot grote frustraties bij de internationale gemeenschap, waardoor de humanitaire crisis gepolitiseerd raakte. 542 Op 7 mei opperde Frankrijk in de VN Veiligheidsraad dat de toestand in Myanmar de toepassing van het principe van ‗verantwoordelijkheid tot bescherming‘543 verantwoordde en riep de leden van de raad op om een volmacht te geven die de verspreiding van hulpgoederen in Myanmar zonder de toetsemming van de SPDC zou mogelijk maken. Dit controversieel voorstel stootte op een muur van protest binnen de Veiligheidsraad. China beschreef dit plan als een regelrechte inbreuk op de soevereiniteit van Myanmar en werd hierbij niet enkel gesteund door Rusland, maar ook door verschillende andere westerse landen. 544 Verder participatie van Beijing in dit debat was veeleer beperkt, niet in het minst omwille van het feit dat op het 12 mei met een vergelijkbare natuurramp werd geconfronteerd: de aardbeving in de 99

provincie Sichuan 四 川 . De soepelere houding van Naypyidaw tegenover buitenlandse hulpverlening, die zich na 22 mei aftekende, was hoofdzakelijk het resultaat van de bemiddelingspogingen van ASEAN en secretaris-generaal Ban Ki-moon.545 De openstelling van Myanmar voor westerse hulpgoederen was echter de laatste grote verwezenlijking van de VN. In augustus 2008 bracht Gambari zijn zesde officiële bezoek aan Myanmar als speciaal VN-gezant, maar zowel Than Shwe als Aung San Suu Kyi weigerden de gezant te ontvangen. Ban Ki-moon en Ibrahim Gambari maakten na afloop van het bezoek bekend dat ―Myanmar has not experienced the political progress as anticipated‖ en meenden dat ―its Government should take real measures towards setting up a more inclusive political process that promotes human rights‖.546 Ook de ‗group of friends‘, waartoe China behoort, droeg de overheid van Myanmar op om zich meer te engageren voor de politieke dialoog en nauwer samen te werken met de VN om een aantal kwesties, zoals het huisarrest van Aung San Suu Kyi, aan te pakken.547 Deze verzoeken werden echter andermaal genegeerd. Nadat Myanmar 270 dissidenten, wegens hun aandeel in de protestacties van 2007, had veroordeeld tot celstraffen die opliepen tot 65 jaar, besloot de secretaris-generaal op 5 december 2008 om de ‗group of friends‘ opnieuw bijeen te roepen. In een persconferentie na afloop van de vergadering gaf Ban Ki-moon blijk van een groeiende frustratie dat de inspanningen van de VN om de nationale verzoening en democratisering in Myanmar vooruit te helpen nog steeds niet de verhoopte resultaten hadden opgeleverd.548 In het besef dat zijn voorgaande gesprekken met de junta geen vruchten hadden afgeworpen en dat als een gevolg hiervan zijn mandaat steeds meer in vraag werd gesteld, droeg Ibrahim Gambari tijdens zijn meest recente bezoek aan Myanmar in februari 2009 de overheid op om met concrete resultaten over de brug te komen. Hierop besloot Naypyidaw 6.000 gedetineerden, waaronder 23 politieke gevangenen, in vrijheid te stellen. 549 Tot op heden is de politieke dialoog tussen de junta en Aung San Suu Kyi echter nog steeds niet hersteld. Integendeel, nadat op 3 mei 2009 een Amerikaanse burger haar woning was binnengedrongen en daar met haar toestemming de nacht had doorgebracht, moest Aung San Suu Kyi voor de rechter verschijnen wegens het verbreken van haar huisarrest. Haar hangt nu een celstraf van vijf jaar boven het hoofd. Indien ze wordt veroordeeld, is haar deelname aan de verkiezingen van 2010 uitgesloten. Terwijl China zich afzijdig houdt 550 , heeft het Westen de SPDC inmiddels zwaar veroordeeld voor dit proces en zijn de kansen voor een herziening van het Amerikaanse sanctiebeleid afgenomen.551

100

Conclusie Het verzoek tot economische, militaire en politieke bijstand, die Than Shwe in oktober 1989 aan Beijing richtte, kwam voor China op een uitgelezen moment. Na de harde reactie van de Chinese overheid op de Tian‘anmen-protestacties in juni 1989 werd China, net zoals Myanmar in 1988, geconfronteerd met internationale consternatie en afkeuring. Als gevolg hiervan besloot China zich tijdelijk op de achtergrond van het wereldtoneel te plaatsen en zich een regionaal profiel aan te meten. In dit opzicht waren nauwere betrekkingen met Yangon een logische keuze. Bovendien kwam een goed nabuurschap met Myanmar tevens China‘s economische modernisatie ten goede daar een gunstige regionale omgeving van fundamenteel belang is voor economische ontwikkeling. Deze overwegingen hebben ertoe geleid dat China zich steeds heeft verzet tegen het sanctiebeleid dat het Westen en de Verenigde Staten in het bijzonder ten aanzien van Myanmar voeren. China draagt de ‗vijf principes van vredevolle coexistentie‘ namelijk hoog in het vaandel en weigert bijgevolg zich te mengen in de interne aangelegenheden van Myanmar. In de nasleep van het Tabayin-incident kwam China‘s beleid van ‗niet-inmenging‘, door de verhoogde inzet van de Verenigde Staten om de kwestie Myanmar op de internationale agenda te plaatsen, steeds meer onder druk te staan. China wijzigde echter niet van koers en Yangon kon blijven rekenen op de uitgesproken steun van Beijing. het beloofde Myanmar trouw te blijven aan de ‗vijf principes‘ en het land verder te helpen bij zijn economische ontwikkeling. China‘s vertrouwen in Myanmar werd echter ernstig geschaad door de onverwachte afzetting van de Chinagezinde premier Khin Nyunt. Deze beslissing van Than Shwe en de zijnen moest de Chinese overheid duidelijk maken dat Yangon zich, ondanks de omvangrijke economische, diplomatieke en militaire steun, niet aan China zou laten binden. Hoewel er zich dus sinds 2004 een kloof aftekende tussen de Chinese diplomatieke wereld en het machtscentrum van de tatmadaw, bleef Yangon de China-kaart uitspelen om de slagkracht van de VN Veiligheidsraad aangaande de kwestie Myanmar te ondergraven. In de VN Veiligheidsraad bleek China‘s bondgenootschap inderdaad van onschatbare waarde. Nadat in januari 2007 China‘s steun aan het militaire regime door zijn vetostem tegen het Brits-Amerikaanse resolutievoorstel werd blootgelegd, vertoonde Beijing echter een groter engagement ten aanzien van de kwestie. Niet enkel spoorde de Chinese overheid het regime achter de schermen aan om zich meer conform de internationale spelregels te gedragen, maar ook zouden er naar verluidt tijdens de zomer van 2007 verschillende gesprekken hebben 101

plaatsgevonden tussen Chinese diplomaten en Myanmarese oppositiefiguren. Daarnaast wekte het

onderhoud

dat

in

diezelfde

zomer

tussen

Amerikaanse

en

Myanmarese

vertegenwoordigers in Beijing plaatsvond de hoop dat er, naar het voorbeeld van het zeslandenoverleg over Noord-Korea, onder het initiatief van China een verdere dialoog tussen de verschillende belanghebbers zou kunnen ontwikkelen. Bovendien werden in China‘s officiële pers vingerwijzingen aan het adres van Myanmars regime niet langer geschuwd en werd aldus een meer flexibele definitie van ‗niet-inmenging‘ gehanteerd. De internationale aanpak van de kwestie Myanmar won gedurende het najaar van 2007 aan stootkracht. Het gewelddadig neerslaan van de protesten door de junta lokte naast scherpe kritiek van het Westen en ASEAN, ook verhoogde inspanningen van Beijing uit. China maakte twee bezoeken van Gambari aan Myanmar mogelijk en ondersteunde de presidentiële verklaring van de Veiligheidsraad. Hoewel deze verklaring niet zo krachtig was als bepaalde Veiligheidsraad-leden hadden gewenst, werd de steun van China - en Rusland - opgevat als een belangrijke stap vooruit in de internationale aanpak van het vraagstuk Myanmar. De dynamiek die in de eerste maanden na de straatprotesten van 2007 werd opgetekend, ging echter door het gebrek aan medewerking van de generaals sinds begin 2008 verloren. Uit bovenstaande mag blijken dat China sinds medio 2007 een meer constructieve rol heeft gespeeld om bij te dragen tot een oplossing van het vraagstuk Myanmar, maar dat het engagement van Bejing in wezen beperkt blijft. Beijing blijft nog steeds sterk gekant tegen het westerse sanctiebeleid en er bestaat weinig kans dat China in de nabije toekomst aan een resolutievoorstel binnen de VN Veiligheidsraad zijn goedkeuring zal verlenen. Aangezien Beijing tot op heden weigert verregaande maatregelen te treffen tegen Naypyidaw, is het weinig waarschijnlijk dat - wat de kwestie Myanmar betreft - Washington het China anno 2009 zal bestempelen als een ‗responsible stakeholder‘. Bij dit Amerikaanse discours kan men uiteraard de volgende kanttekening plaatsen: kan de Verenigde Staten wel verwachten dat China zijn aanpak van deze kwestie volledig afstemt op de verwachtingen van Washington? Beide landen hebben in Myanmar immers andere belangen te verdedigen. Ten eerste is Myanmar voor China en in het bijzonder voor de provincie Yunnan economisch waardevol. Myanmar is namelijk uitgegroeid tot de belangrijkste handelspartner van Yunnan en

talloze

bedrijven

uit

deze

Chinese

provincie

zijn

er

betrokken

bij

grote

infrastructuurprojecten. Daarnaast biedt Myanmar Yunnan via de Indische Oceaan tevens een kanaal voor overzeese handel. Chinese bedrijven hebben bovendien ook een belangrijk aandeel verworven in Myanmars gas- en oliesector en het land is een belangrijke afzetmarkt 102

voor Chinese wapenfabrikanten. Hiertegenover staat de relatieve beperktheid van de Amerikaanse economische belangen in Myanmar. Dit is uiteraard in de eerste plaats het resultaat van het Amerikaanse sanctiebeleid, maar het dient vermeld te worden dat deze belangen in 1988 reeds danig gering waren dat de Verenigde Staten ten volle hun principes omtrent democratie en mensenrechten konden naleven. De economische sancties, die de VS vanuit deze morele overwegingen nam, beletten evenwel niet dat de belangen van Chevron/Unocal in Myanmar, de voornaamste Amerikaanse investeringen in het land, gevrijwaard blijven. Net zoals hun samenwerking met Saudi-Arabië, een notoir schender van de mensenrechten, maakt dit duidelijk dat ook de ethiek van de Verenigde Staten haar grenzen kent. Ten tweede speelt de strategische positie van Myanmar voor beide partijen een belangrijke rol. Vooreerst is Myanmar van belang voor het verhogen van China‘s energiezekerheid. De geplande oliepijplijn die de Myanmarese diepzeehaven Kyaukphyu zal verbinden met Kunming biedt China namelijk een alternatief voor de Straat van Malakka. Voorts wil China onder meer via een verhoogde aanwezigheid in Myanmar voorkomen dat andere grootmachten, met name India en de Verenigde Staten, een te grote invloed verwerven in zijn periferie en een tegen China gerichte ‗indammingspolitiek‘ zouden kunnen realiseren. Het strategisch belang van Myanmar voor Washington is met name gelegen in de logica dat een pro-VS bewind in het land de Verenigde Staten in staat zou stellen om de opkomst van China - en India-- onder controle te houden en een machtsevenwicht in de regio te garanderen. Het lijdt bijgevolg geen twijfel dat de Verenigde Staten voordeel hebben bij een regimewissel in Myanmar. De uitgesproken steun die Washington de voorbije twee decennia aan Aung San Suu Kyi en de NLD hebben verleend moet dan ook een meervoudig doel dienen. In de eerste plaats draagt het bij tot de morele status van de Verenigde Staten als promotor van democratie en mensenrechten. In de tweede plaats verzekert het Washington van een Amerikaans-gezinde regering indien de NLD aan de macht zou komen. Hierdoor zou de Amerikaanse overheid opnieuw de economische banden met Myanmar kunnen aanhalen en gebruik maken van de strategische positie van het land. China is daarentegen meer gebaat bij het behoud van de status-quo. In de Chinese politieke wereld is er sinds de val van Khin Nyunt dan wel een groeiende frustratie over de houding van het huidige SPDC-regime merkbaar, toch verkiest Beijing nog steeds dit bedenkelijk bewind boven een pro-VS regering onder leiding van Aung San Suu Kyi. De Chinese overheid is namelijk bijzonder gevoelig voor een omsluiting door westers gezinde 103

democratieën die binnen China de roep voor meer democratische rechten zouden kunnen doen toenemen. Bovendien vreest China in het geval van een regimewissel voor instabiliteit aan zijn grenzen en de daarmee gepaard gaande nadelen voor zijn economische ontwikkeling. Beijing is namelijk bezorgd dat de val van de militaire junta ertoe zal leiden dat de vele etnische rebellenlegers opnieuw de wapens zullen opnemen en de eenheid van het land ernstig zullen bedreigen. Gezien dat op heden de separatistische tendensen in het land hoofdzakelijk door de militaire slagkracht van de tatmadaw worden onderdrukt, is dit inderdaad geen onwaarschijnlijk scenario. Deze overwegingen verklaren ook grotendeels China‘s reactie op de ‗saffranen revolutie‘ van 2007 die in Beijing beschouwd werd als een door Washington gepromote ‗gekleurde revolutie‘.552 De inspanningen die China in die periode leverde om het regime aan te zetten tot een meer flexibelere houding en een verhoogde inzet in het democratiseringsproces hadden immers in de eerste plaats tot doel de legitimiteit van de SPDC te verhogen en het meer aanvaardbaar te maken voor de buitenwereld. Aldus kon China voorkomen dat er aan zijn zuidwestelijke grenzen een pro-westers regime aan de macht kwam en zich voor de ogen van zijn critici tegelijk opstellen als een ‗responsible stakeholder‘. We kunnen dus stellen dat China aangaande het vraagstuk Myanmar een evenwicht poogt te zoeken tussen zijn eigen nationale belangen en de verwachtingen die de westerse wereld koestert. Wat dit laatste betreft onderstrepen Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small het volgende: If other countries want China to become a more significant part of the solution in pariah states, they will have to start by developing both a realistic view of when and how China is likely to help and a clear sense 553 of how their interests do (and do not) overlap with China‘s.

Hieraan kunnen we toevoegen dat, in tegenstelling tot de mening van vele westerse landen, China‘s diplomatieke invloed op het regime in Naypyidaw in se beperkt is. Een illustratie hiervan is de graduele terugkeer tot isolationisme van de militaire junta nadat de meest prominente problemen, die uit de demonstraties van september 2007 voortkwamen, waren opgelost. Hierna heeft China de generaals niet meer kunnen aanzetten tot verdere medewerking en uit het proces tegen Aung San Suu Kyi blijkt dat er van een politieke dialoog in Myanmar geen sprake meer is. Finaal kunnen we stellen dat China van een bijna onvoorwaardelijke steun aan het regime van Myanmar, geëvolueerd is, in de mate dat zijn positie tegenover Myanmar het toelaat, tot een behoedzame bemiddelaar tussen de internationale gemeenschap en de junta. In die zin is China niet de ‗responsible stakeholder‘ zoals de Verenigde Staten dit wensen, maar tracht het, gezien de gegeven omstandigheden, wel die rol te spelen. 104

Eindnoten Deel Eén China’s buitenlandse politiek 1

Yongjin Zhang, ―Anticipating China‘s Future Diplomacy: History, Theory and Practice‖, in Pauline Kerr et al. (reds.), China’s New Diplomacy: Tactical or Fundamental Change?, New York (N.Y.): Palgrave McMillan, 2008, p. 134. 2 Hiermee wordt verwezen naar de twee basisprincipes die in 1648 werden vastgelegd in de Vrede van Westfalen en die sindsdien een belangrijke leidraad vormen in de internationale politiek. Vooreerst werd bepaald dat het bestuur van iedere staat binnen de eigen territoriale jusrisdictie onmiskenbare soevereiniteit geniet. Het tweede principe stelt dat staten zich niet zullen inlaten met de interne aangelegenheden van andere staten. Andreas Osiander, ―Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth‖, International Organization, vol. 55, nr. 2, 2001, p. 261. 3 De ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ werden in 1954 door de Chinese premier Zhou Enlai in het leven geroepen als leidraad voor de betrekkingen tussen China en India. Tijdens opeenvolgende bezoeken van Zhou Enlai aan India en Birma in juni van datzelfde jaar vaardigden hij en de regeringen van beide landen weliswaar afzonderlijk - een gezamenlijke verklaring uit dat de geldigheid van deze vijf principes als basis voor de bilaterale relaties bevestigde. Op 19 april 1955 richtte Zhou Enlai zich tot de vertegenwoordigers van 29 Afrikaanse en Aziatische landen op de Bandung conferentie in Indonesië. Zijn betoog voor de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘ bleek op de steun van de deelnemende landen te kunnen rekenen en de principes werden in grote lijnen opgenomen in het eindcommuniqué van de conferentie. Hou Junwei 侯俊玮, ―Heping gongchu wu xiang yuanze de tichu beijing ji qi yiyi 和平共处五项原则的提出背景及其意义 (‗De ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘: de achtergrond van hun opstelling en hun betekenis‘)‖, Xiandai qiye jiaoyu 现代企业教育(‗Hedendaags ondernemingsonderwijs‘), nr. 4, 2008, p. 151-152. 4 Hou Junwei 侯俊玮, ―Heping gongchu wu xiang yuanze de tichu beijing ji qi yiyi 和平共处五项原则的提出 背景及其意义 (‗De ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘: de achtergrond van hun opstelling en hun betekenis‘)‖, p. 151. 5 Suisheng Zhao, ―Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 8. 6 David Shambaugh, ―Patterns of Interaction in Sino-American Relations‖, in Thomas W. Robinson en David Shambaugh (reds.), Chinese Foreign Policy: Theory and Practice, New York: Oxford University Press, [1994] 2006, p. 198-199. 7 Li Hemin,李合敏, ―Lun Deng Xiaoping de Zhongguo heping jueqi sixiang yu shijian 论邓小平的中国和平崛 起思想与实践 (‗Bespreking van Deng Xiaopings theorie over de vredevolle opkomst van China en haar verhouding tot de realiteit‘)‖, Wumeng luntan 乌蒙论坛 (‗Theory Probing‘), 2007, nr. 3, p. 20. 8 Suisheng Zhao, ―The Making of China‘s Periphery Policy‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 257-260. 9 Suisheng Zhao, ―Beijing‘s Perception of the International System and Foreign Policy Adjustment after the Tiananmen Incident‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 140-141. 10 Zi Zhongyun, ―The Clash of Ideas: Ideology and Sino-U.S. Relations‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 239-240. 11 Suisheng Zhao, ―Beijing‘s Perception of the International System‖, p. 143-145. 12 David Shambaugh, ―Return to the Middle Kingdom: China and Asia in the Early Twenty-First Century‖, in David Shambaugh (red.), Power Shift: China and Asia’s New Dynamics, Berkeley (Calif.): University of California press, 2005, p. 26. 13 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy: Is Beijing Parting With Pariahs?‖, Foreign Affairs, vol. 87, nr. 1, 2008, p. 41. 14 ASEAN is een intergouvernementele organisatie van Zuidoost-Aziatische staten. Deze instelling werd op 8 augustus 1967 te Bangkok opgericht door Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore en Thailand. De vijf oorspronkelijke lidstaten wilden een regionaal verbond vormen om de stabiliteit en veiligheid binnen Zuidoost-

105

Azië te verzekeren. In de periode waarin ASEAN werd opgericht, werd deze regio namelijk geplaagd door communistische oproerbewegingen die veelal gesteund werden door Beijing. Sinds de oprichting hebben ook vijf andere landen uit de regio het lidmaatschap verworven, namelijk Brunei (1984), Vietnam (1984), Laos (1997), Myanmar (1997) en Cambodja (1999). De voornaamste doelstellingen van ASEAN zijn het ondersteunen van de regionale economisch groei, sociale ontwikkeling, stabiliteit en vrede. De volgende principes vormen het fundament voor de samenwerking binnen ASEAN:      

Wederzijds respect voor de onafhankelijkheid, soevereiniteit, gelijkheid, territoriale integriteit en nationale identiteit van alle naties; Het recht van iedere staat om zijn eigen nationaal bestaan te leiden en dit vrij van externe inmenging, ondermijning of dwang; Niet-inmenging in de interne aangelegenheden van een andere natie; De schikking van geschillen of disputen op een vredevolle wijze; Afzien van het gebruik van geweld en Reële onderlinge samenwerking.

Deze normen resulteerden in een specifiek patroon dat de samenwerking tussen de verschillende ASEANlidstaten kenmerkt. Dit staat algemeen bekend als de ‗ASEAN way‘ en bestaat uit formaliteit, discretie, het nastreven van consensus en het vermijden van een confrontatiepolitiek. ASEAN, ―Association of Southeast Asian Nations‖, http://www.aseansec.org/64.htm, raadpleging: 01/04/2009. David C. Kang, China Rising: Peace, power, and order in East Asia, New York (N.Y.): Columbia University Press, 2007, p. 128. Aung Zaw, ―ASEAN-Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 37, http://www.idea.int/asia_pacific/burma /upload/challenges_to_democratization_in_burma.pdf, raadpleging: 06/04/2009. 15 Suisheng Zhao, ―Beijing‘s Perception of the International System‖, p. 146-148. 16 Voor 1991 hadden westerse inlichtingsdiensten herhaaldelijk verklaard dat China nucleaire technologie had doorverkocht aan Iran, Pakistan en Noord-Korea. Dit vermoeden werd vervolgens gesterkt toen Beijing weigerde deel te nemen in een internationaal akkoord om de verspreiding van nucleaire technologie te voorkomen. In 1991 besloot Bejing uiteindelijk om zich toch aan te sluiten bij de andere 140 landen die het non-proliferatiepact reeds hadden ondertekend. Suisheng Zhao, ―Beijing‘s Perception of the International System‖, p. 147. 17 De term ‗dollar‘ verwijst in deze tekst steeds naar Amerikaanse dollars. 18 Suisheng Zhao, ―Beijing‘s Perception of the international System‖, p. 145-148. 19 De kwestie Taiwan was en is nog steeds een heikel punt in de betrekkingen tussen China en de VS. Washington staat namelijk garant voor de verdediging van Taiwan, die door Beijing als een afvallige provincie wordt beschouwd. In het midden van de jaren ‗90 flakkerde de kwestie opnieuw hoog op en zorgde voor een verzuring van de relaties tussen Beijing en Washington. De aanleiding hiervan was het informeel bezoek van de toenmalige Taiwanese president Lee Teng-hui, voorstander van een onafhankelijk Taiwan, aan de Verenigde Staten. Hoewel Washington aanvankelijk had geweigerd, werd Lee Teng-hui uiteindelijk onder grote mediaaandacht toch toegang tot de Verenigde Staten verleend. Dit was een slag in het gezicht voor de Chinese leiders. Als reactie op deze gebeurtenis nam de Volksrepubliek een hardere positie in ten aanzien van Taiwan en deed men verwoede pogingen om het land internationaal te isoleren. Maar dit ongenoegen werd ook op een andere wijze geventileerd: in de aanloop van de Taiwanese parlements- en presidentsverkiezingen, respectievelijk in december 1995 en maart 1996 voerde het Volksbevrijdingsleger provocatieve manoeuvres uit in de nabijheid van het eiland. Hierop werden twee Amerikaanse vliegdekschepen naar de Straat van Taiwan gestuurd om Beijing van een duidelijk antwoord te dienen. Robert G. Sutter, China’s Rise in Asia: Promises and Perils, Lanham (Md.): Rowman and Littlefield, 2005, p. 211-212. 20 Li Hemin,李合敏, ―Lun Deng Xiaoping de Zhongguo heping jueqi sixiang yu shijian 论邓小平的中国和平崛 起思想与实践 (‗Bespreking van Deng Xiaopings theorie over de vredevolle opkomst van China en haar verhouding tot de realiteit‘)‖, p. 26. 21 Enkele cijfers om dit te staven: volgens de Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) is het bruto binnenlands product van China sinds 1978 vertienvoudigd en kon het land in 2007 rekenen op bijna 84 miljard dollar aan buitenlandse investeringen. China gold in 2008 dan ook als ‘s werelds tweede economie (na die van de VS). Bovendien is het land er in geslaagd om een aanzienlijk aantal mensen uit de armoede te lichten. Het aantal mensen dat moet rondkomen met een dagelijks inkomen lager dan 1 dollar is van 490 miljoen in 1981 gedaald naar 88 miljoen. Uiteraard kent de economische vooruitgang ook vele demonen: de economische groei concentreert zich voornamelijk in de oostelijke kustprovincies, de sociale kloof tussen arm en rijk zorgt voor toenemende sociale onrust, de economische ontwikkeling weegt zwaar door op het milieu en de corruptie weelt

106

tierig. CIA, ―CIA World Factbook 2008‖, https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/ch.html#Econ, raadpleging: 05/04/2009; Wereldbank, Shanghai Poverty Conference, ―China‘s 8-7 National Poverty Reduction Program‖, p. 1, http://info.worldbank.org/etools/docs/reducingpoverty/case/33/ summary/China-8-7PovertyReduction%20Summary.pdf, raadpleging: 05/04/2009. 22 Charles William Maynes, “The New Specter‖, Washington Monthly, vol. 29, nr. 5, 2007, p. 48. 23 Joe Barnes, ―Slaying the China Dragon: The New China Threat School‖, Houston: The James A. Baker III Institute for Public Policy of Rice University, 1999, p. 5-6, http://www.rice.edu/energy/-publications /docs/AsianEnergySecurity_SlayingtheDragon.pdf, raadpleging: 16/04/2009. 24 Het dispuut in de Zuid-Chinese Zee, dat reeds vier decennia aansleept, gaat over tegenstrijdige territoriale claims over de Spratly- en Paracel-eilanden. Niet enkel zijn deze eilanden rijk aan grondstoffen, maar gezien hun ligging in de nabijheid van de cruciale Zuidoost-Aziatische zeestraten zijn ze ook in strategisch opzicht van belang voor Beijing. De soevereiniteit over deze eilanden zou de Chinese marine in staat stellen vrij te patrouilleren in de Zuid-Chinese Zee, m.a.w. zonder internationale wateren te moeten betreden. Bovendien bieden deze eilanden een enorm potentieel voor de uitbouw van logistieke faciliteiten voor het Chinese leger. China is echter niet de enige speler: ook Brunei, de Filippijnen, Maleisië, Taiwan en Vietnam eisen delen of de gehele eilandengroep op. Na de Koude Oorlog won deze problematiek aan belang en zetten de verschillende partijen hun eisen kracht bij. Zo vaardigde China in 1992 een wet uit dat de onbetwistbare Chinese soevereiniteit over deze eilanden nogmaals onderstreepte en nam het tot grote verontwaardiging van de Filippijnen en de andere ASEAN-landen in 1995 de door Manilla geclaimde Mischief Reef in. Toch hebben de betrokken partijen in de voorbije jaren de onderlinge samenwerking verhoogd en tekenden de ASEAN-lidstaten en China in 2002 een verklaring waarin de verschillende partijen beloofden om omtrent deze kwestie bepaalde gedragsregels na te leven. De problematiek rond de Spratly- en Paracel-eilanden is dus tot op heden nog niet uitgeklaard aangezien alle partijen vasthouden aan hun eisen. Momenteel is echter geen enkele belanghebbende echt bereid hiervoor een oorlog te wagen. David C. Kang, China Rising, p. 137; Robert S. Ross, ―China and Southeast Asia: The Challenge of Economic Competition‖, in Bruce Burton en David Wurfel (reds.), Southeast Asia in the New World Order: The Political Economy of a Dynamic Region, London: MacMillan, 1996, p. 158-159. 25 Richard Bernstein en Ross H. Munro, ―The Coming Conflict with America‖, in Guoli Liu (red.), Chinese Foreign Policy in Transition, New York (N.Y.): Aldine de Gruyter, 2004, p. 151-159. 26 Charles Krauthammer, ―Why We Must Contain China‖, Time, vol. 146, nr. 5, 1995, p. 72. 27 Robert G. Sutter, ―China‘s Rise, Southeast Asia, and the United States: Is a China-centerd order marginalizing the United States?‖, in Evelyn Goh et al. (reds.), China, the United States, and Southeast Asia: Contending perspectives on politics, security, and economics, New York (N.Y.): Routledge, 2008, p. 91. 28 Wayne Bert, The United States, China and Southeast Asian Security: A Changing of the Guard?, New York: Palgrave Macmillan, 2003, p. 143. 29 Alice Ba, ―China and ASEAN: Renavigating Relations for a 21st-Century Asia‖, Asian Survey, vol. 43, nr. 4, 2003, p. 627. 30 Robert G. Sutter, China’s Rise in Asia, p. 177. 31 David Shambaugh, ―China Engages Asia: Reshaping the Regional Order‖, International Security, vol. 29, nr. 3, 2004, p. 64. 32 David C. Kang, China Rising, p. 131. 33 Dit sluit echter niet uit dat Beijing er nog steeds op aandringt dat men het ‗één China‘ principe trouw blijft en zich onthoudt van officiële betrekkingen met Taiwan. 34 Robert G. Sutter, ―China‘s Rise, Southeast Asia, and the United States‖ p. 96. 35 Voor een overzicht van de samenwerking tussen ASEAN en China, zie ASEAN, ―ASEAN-China Dialogue Relations‖, http://www.aseansec.org/5874.htm, raadpleging: 05/04/2009. 36 David Shambaugh, ―China Engages Asia‖, p. 76. 37 Robert G. Sutter, ―China‘s Rise, Southeast Asia, and the United States‖, p. 100. 38 De Amerikaanse strijd gericht tegen terrorisme, die zijn wortels vond in de aanslagen van 11 september 2001 in New York en Washington D.C., zorgde voor een onbehaaglijk gevoel in Zuidoost-Azië. In vele ZuidoostAziatische landen leven er namelijk een aanzienlijk aantal moslims en is er sprake van terroristische activiteit – Indonesië kunnen is hiervan een schoolvoorbeeld. Hierdoor waren deze landen op hun hoede voor mogelijke unilaterale acties van Amerikaanse zijde. David C. Kang, China Rising, p. 148. 39 Robert G. Sutter, ―China‘s Rise, Southeast Asia, and the United States‖, p.103. 40 David Shambaugh, ―China Engages Asia‖, p.90- 91. 41 David Shambaugh, ―China Engages Asia‖, p. 70. 42 Mao Zedong wordt beschouwd als de eerste generatie, Deng Xiaoping als de tweede en momenteel is onder Hu Jintao de vierde generatie aan de macht. Robert G. Sutter, China’s Rise in Asia, p. 54.

107

43

Zhao Xusheng 赵绪生, ―Lun Jiang Zemin de xin anquan guan 论江泽民的新安全观 (‗Jiang Zemins nieuwe veiligheidsconcept‘)‖, Zhonggong Shijiazhuang shiwei dangxiao xuebao 中共石家庄市委党校学报 (‗Journal of the Party University of Shijiazhuang City Committee of CPC‘), vol. 10, nr. 7, 2005, p. 38. 44 State Council Information Office of the People‘s Republic of China, ―White Paper: China's National Defense in 2000‖, oktober 2000, http://www.china.org.cn/e-white/2000/20-2.htm, raadpleging: 05/04/2009. 45 De Amerikaanse autoriteiten verklaarden dat dit incident te wijten was aan het gebruik van een verouderde kaart, waarop de Chinese ambassade nog niet was aangeduid. Deze uitleg wordt echter niet door iedereen aanvaard en sindsdien beweren bepaalde bronnen stellig dat dit bombardement niet op een vergissing beruste, maar een welbewuste Amerikaanse aanval was. Deze opvatting kan overigens op een grote aanhang rekenen in China. John Sweeney, ―Nato bombed Chinese deliberately‖, The Guardian, 17/10/1999, http://www.guardian.co.uk/world/1999/oct/17/balkans, raadpleging: 05/04/2009. 46 Robert G. Sutter, China’s Rise in Asia, p. 32. 47 Richard Baum et al., ―‗Whither U.S.-China Relations?‘ Roundtable Discussion‖, NBR Analysis, vol. 16, nr. 4, 2005, p. 17, p. 20-29. 48 David Shambaugh, ―Sino-American Relations since September 11: Can the New Stability Last?‖, in Guoli Liu (red.), Chinese Foreign Policy in Transition, New York (N.Y.): Aldine de Gruyter, 2004, p. 200. 49 David C. Kang, China Rising, p. 84. 50 Zheng Bijian is de voorzitter van het ‗China Reform Forum‘, een Chinese niet-gouvernementele organisatie die zowel interne als internationale kwesties analyseert. Hij is tevens voormalig vicepresident van de Centrale Partijschool en reeds jarenlang een invloedrijke raadgever van het CCP-leiderschap. Zheng Bijian, ―China‘s ―Peaceful Rise‖ to Great-Power Status‖, Foreign Affairs, vol. 84, nr. 5, 2005, p. 18. 51 Huang Liyan 黄立言, ―Zhongguo heping jueqi yuanyin, biaozhun he mianlin de tiaozhan 中国和平崛起原因、 标准和面临的挑战 (‗China‘s vredevolle opkomst: de redenen, de criteria en de uitdagingen waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, Chongqing gongxueyuan xuebao 重庆工学院学报 (‗Journal of Chongqing Institute of Technology‘), vol. 22, nr. 3, 2008, p. 104. 52 David Shambaugh, ―Return to the Middle Kingdom‖, p. 42. 53 Huang Liyan 黄立言, ―Zhongguo heping jueqi yuanyin, biaozhun he mianlin de tiaozhan 中国和平崛起原因、 标准和面临的挑战 (‗China‘s vredevolle opkomst: de redenen, de criteria en de uitdagingen waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, p. 106. 54 Zheng Bijian, ―China‘s ―Peaceful Rise‖ to Great-Power Status‖, 2005, p. 22. 55 David Zweig en Bi Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, Foreign Affairs, vol. 84, nr. 5, 2005, p. 25. 56 U.S. Department of Energy, ―Country Analysis Brief: China‖, augustus 2006, p. 2, http://www.eia.doe.gov/ emeu/cabs/China/pdf.pdf, raadpleging: 06/04/2009. 57 David Zweig en Bi Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, p. 25-26. 58 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy‖, p. 41. 59 David Zweig en Bi Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, p. 32. 60 Met de term ‗gekleurde revoluties‘ wordt verwezen naar de publieke protesten die sinds de eeuwwissel plaatsvonden in verschillende ex-Sovjetrepublieken: Wit-Rusland (2001 en 2006) Georgië (2003), Oekraïne (2004), Kirgizië (2005), Oezbekistan (2005) en Kazachstan (2005). Om zichzelf te profileren kozen deze bewegingen voor een specifieke kleur als symbool van hun verzet, zoals oranje in Oekraïne en roze in Georgië. In het algemeen kunnen we stellen dat deze protesten gelijkaardige eisen hadden, namelijk een afzetting van het regerende bestuur, eerlijke verkiezingen en een vrije pers. David Lane, ―The Orange Revolution: ‗People‘s Revolution‘ or Revolutionary Coup?‖, British Journal of Politics and International Relations, vol. 10, nr. 4, p. 525-526. 61 Lin Xixing 林锡星, ―Quanqiuhua beijing xia de Miandian zhengzhi weiji 全球化背景下的缅甸政治危机(‗De politieke crisis in Myanmar tegen de achtergrond van globalisering‘)‖, Dongnanya yanjiu 东 南 亚 研 究 (‗Southeast Asian Studies‘), 2008, nr. 1, p. 11. 62 Richard Baum et al., ―‗Whither U.S.-China Relations?‘‖, p. 17. 63 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy‖, p. 43. 64 Robert Zoellick, ―Wither China: From Membership to Responsability?‖, NBR Analysis, vol. 16, nr.4, 2005, p. 7. 65 Robert Zoellick, ―Wither China: From Membership to Responsability?‖, p. 8.

108

Deel Twee Birma/Myanmar: een schets 66

CIA, ―World Fact Book 2008‖. Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, US Naval War College Review, vol.55, nr. 2, 2002, p. 50. 68 Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 51. 69 International Crisis group, ―Myanmar Backgrounder: Ethnic Minority Politics‖, Brussel: International Crisis Group, 2003, p. 1, http://www.crisisgroup.org/library/documents/report_archive/A400967_07052003.pdf, raadpleging: 06/04/2009. 70 Voor een kaart met de geografische spreiding van deze etniciteiten, zie bijlage I. 71 Paul Cobbaert, Birma - Het Gouden Land en de Generaal, Gent: Academia Press, 2008, p. 10. 72 In dit werk wordt voor de periode voor 1988 een onderscheid gemaakt tussen ‗Birmanen‘en ‗Birmezen‘. Met de term ‗Birmanen‘ wordt de etnische groep aangeduid, terwijl ‗Birmezen‘ gebruikt wordt om de hele bevolking te omschrijven. Het gebruik van de bijvoeglijke naamwoorden ‗Birmaans‘ en ‗Birmees‘ volgt dezelfde logica. 73 Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 51. 74 Voor een kaart van de administratieve indeling van Myanmar, zie bijlage I. 75 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, Washington (D.C.): Georgetown University Press, 2001, p. xix. 76 International Crisis Group, ―Myanmar Backgrounder: Ethnic Minority Politics‖, p. i. 77 Thai is een verzamelnaam voor verschillende groepen die verspreid over China en Zuidoost-Azië leven. Voor Myanmar kunnen we de Karen en Shan vermelden. 78 F. S. V. Donnison, Burma, New York (N.Y.): Praeger, 1970, p. 49. 79 Christina Fink, Living Silence: Burma under Military Rule, London: Zed books, 2001, p. 14-15. 80 F. S. V. Donnison, Burma, p.48-51; Daniel G. E., Hall, Burma, London: Hutchinson, 1950, p. 14 en 25-27. 81 Voor een kaart met de belangrijkste centra van prekoloniaal Birma, zie bijlage I. 82 Daniel G. E. Hall, Burma, p. 65. 83 Paul Cobbaert, Birma: Het Gouden Land en de Generaal, p. 29. 84 Daniel G. E. Hall, Burma, p. 65 en p. 74. 85 Daniel G. E. Hall, Burma, p. 79 en p. 87. 86 Paul Cobbaert, Birma, p. 30. 87 F. S. V. Donnison, Burma, p. 58-59. 88 Christina Fink, Living Silence, p. 17. 89 International Crisis Group, ―Myanmar: the military regime‘s view of the world‖, ICG Asia Report, nr. 28, 7/12/2001, p.3, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1, raadpleging: 7/3/2009. 90 Christina Fink, Living Silence, p. 17. 91 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, India Review, vol. 7, nr. 1, 2008, p. 62. 92 Paul Cobbaert, Birma, p. 34. 93 Niet enkel mochten de inwoners van de ‗Frontier Areas‘ hun lokaal bestuur behouden, het Brits bestuur bevrijdde de minderheden ook van de militaire dreiging die traditioneel uitging van de koninkrijken in de laagvlaktes van Birma. Daarnaast konden deze bevolkingsgroepen ook genieten van de faciliteiten, zoals scholen en ziekenhuizen, die door de christelijke missionarissen werden opgericht. Velen bekeerden zich dan ook tot het christendom. Voorts werden de Karen en andere minderheden ook in grote aantallen gerekruteerd voor het koloniale leger. Het gevolg was dat in tegenstelling tot ‗Ministrial Burma‘ een groot deel van de inwoners van de ‗Frontier Areas‘ de Britse overheersing aanvaardden. Christina Fink, Living Silence, p. 18. 94 Carl A. Trocki, ―Political Structures in the Nineteenth and early Twentieth Centuries‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part One: From c.1800 to the 1930s, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p. 119-122. 95 De voornaamste was de ‗thakin‘-beweging. Deze bestond uit hoogopgeleide Birmezen die door hun westerse scholing in contact waren gekomen met de gangbare ideeënstromingen van die tijd, waaronder het socialisme. Als een reactie tegen de minderwaardige rol die Birmezen binnen de koloniale samenleving werden toebedeeld, maten zij zichzelf de eretitel ‗thakin‘ (meester) aan. Het voornaamste oogmerk van deze beweging was de onafhankelijkheid van Birma. Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic: a Historical and Political Analysis, New York (N.Y.): Praeger, 1966, p. 54. 96 Christina Fink, Living Silence, p. 21. 67

109

97

Hoewel de Karen wel een uitnodiging hadden ontvangen, besloot deze minderheid niet actief deel te nemen aan de conferentie. De Mon en Rakhine werden de deelname aan de conferentie geweigerd daar deze minderheden in Ministrial Burma woonden. Matthew J. Walton, ―Ethnicity, Conflict and History in Burma: The Myths of Panglong‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, p. 901–903. 98 Matthew J. Walton, ―Ethnicity, Conflict, and History in Burma: The Myths of Panglong‖, p. 897. 99 Christina Fink, Living Silence, p. 22. 100 Christina Fink, Living Silence, p. 17 101 De PVO was een paramilitaire organisatie die door generaal Aung San werd om indien nodig tegen de Britse troepen te worden ingezet. Toen de onafhankelijkheid nakende was, plande Aung San de opdoeking van deze organisatie die door zijn omvang en invloed te bedreigend werd. De PVO weigerde echter zichzelf te ontbinden. Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 100. 102 Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 97-107. 103 Christina Fink, Living Silence, p. 17. 104 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 187. 105 Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 115. 106 U Nu beschreef de angst van Birma voor externe bedreigingen met de volgende woorden: ―Take a glance at our geographical position – Thailand in the East, China in the North, India in the West, and stretching southward, Malaya, Singapore and so on. We are hemmed in like a tender gourd among the cactus‖. U Nu, 05/09/1950, geciteerd in International Crisis Group, ―Myanmar: the military regime‘s view of the world‖, p. 7. 107 De Bandungconferentie of de Aziatisch-Afrikaanse Conferentie vond in 1955 in de Indonesische stad Bandung plaats en bracht alle onafhankelijke staten van Azië en Afrika - uitgezonderd Korea en Israël - samen. Zonder de aanwezigheid van de westerse mogendheden kwamen de 29 participerende landen van beide continenten bijeen om de onderlinge banden te versterken en om over de problematiek omtrent kolonialisme en de naoorlogse wereldorde te debatteren. Peter Willetts, The Non-Aligned Movement: The Origins of a Third World Alliance, London: Pinter, 1982, p. 3. 108 De Organisatie van Niet-gebonden Landen is een verbond dat onder impuls van India, Joegoslavië en Egypte werd gevormd en voornamelijk bestaat uit minder ontwikkelde landen van Afrika, Azië, Europa en LatijnsAmerika. Het voornaamste kenmerk van de niet-gebonden landen was aanvankelijk dat zij zich onafhankelijk wensten op te stellen tegen de grote machtsblokken van de Koude Oorlog. Nog steeds onderstrepen deze landen onder meer het belang van nationale soevereiniteit en onafhankelijkheid; de strijd tegen kolonialisme, neokolonialisme, imperialisme buitenlandse bezetting en dominantie, niet-inmenging in de interne aangelegenheden van een staat en internationale samenwerking op gelijke voet. Dat de niet-gebonden landen zich onafhankelijk opstellen impliceert echter niet dat zij een louter passieve rol binnen de internationale politiek nastreven. Zij wensen vanuit hun eigen positie en belangen op een onafhankelijke wijze hun eigen standpunt in te nemen. Peter Willetts, The Non-Aligned Movement: The Origins of a Third World Alliance, p. 10-18. 109 C. M. Turnbull, ―Regionalism and Nationalism‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part Two: From World War II to the present, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p. 277. 110 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, p. 913. 111 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 224. 112 C. M. Turnbull, ―Regionalism and Nationalism‖, p. 277. 113 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, in Nancy Birdsall et al. (reds.), Short of the Goal: U.S. Policy and Poorly Performing States, Washington (D.C.): Center for Global Development, 2006, p. 221. 114 Christina Fink, Living Silence, p. 26-27 115 Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 174-183. 116 Yong Mun Cheong, ―The Political Structures of the Independent States‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part Two: From World War II to the present, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p. 89-90. 117 F. S. V. Donnison, Burma, p. 164. 118 Yong Mun Cheong, ―The Political Structures of the Independent States‖, p. 118. 119 Christina Fink, Living Silence, p. 34. 120 Yong Mun Cheong, ―The Political Structures of the Independent States‖, p. 119-120. 121 Christina Fink, Living Silence, p. 42-48. 122 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 128. 123 Yong Mun Cheong, ―The Political Structures of the Independent States‖, p. 122. 124 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 129-130. 125 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 20-24.

110

126

Maureen Aung-Twin, ―Burmese Days‖, Foreign Affairs, 1989, vol. 68, nr.2, p. 148. Deze maatregelen veranderden echter weinig aan de situatie van de landbouwers en handelslieden. De afschaffing van het monopolie op de rijsthandel werd afgekondigd op het einde van het groeiseizoen, waardoor deze beleidsherziening geen directe gevolgen kon hebben. Het openstellen van de rijstexport werd overigens gekoppeld aan een belangrijke voorwaarde: de handelaren mochten geen buitenlandse valuta in hun bezit hebben. Dit impliceert dat door de onrealistische officiële wisselkoers de export van rijst de handelaren enkel in de schulden zou werken. David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 4. 128 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 4-5. 129 Aung-Twin, ―Burmese Days‖, p. 153. 130 Burma Watcher, ―Burma in 1988: There Came a Whirlwind‖, Asian Survey, vol. 29, nr. 2, p. 175-177. 131 Aung-Twin, ―Burmese Days‖, p. 154-156. 132 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 10-11; Christina Fink, Living Silence, p.60-62. 133 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 220. 134 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 51. 135 Josef Silverstein, ―Burma in an International Perspective‖, Asian Survey, vol. 32, nr. 10, 1992, p. 952. 136 Josef Silverstein, ―The Evolution and Salience of Burma‘s National Political Culture‖, in Robert I. Rotberg, Burma. Prospects for a Democratic Future, Washington (D.C.): Brookings Institution Press, 1998, p. 25-26. 137 Christina Fink, Living Silence, p.65-68. 138 Josef Silverstein, ―Burma in an International Perspective‖, p. 952-962. 139 Christina Fink, Living Silence, p. 83-85. 140 Aung Zaw, ―ASEAN-Burma Relations‖, p. 43, 141 Voor de huidige samenstelling van de SPDC, zie bijlage III. 142 In 1997 werd met de oprichting van de SPDC de breuklijn tussen Khin Nyunt en Maung Aye duidelijk. Velen speculeerden dat deze twee figuren de echte macht in handen hadden, terwijl de voorzitter van de SPDC Than Shwe moest voorkomen dat het tot een splitsing in eigen rangen kwam. De herschikking van Myanmars topleiding had de positie van Khin Nyunt versterkt. Hij stond bekend als een gematigd figuur die zowel in binnen- als buitenland respect genoot en werd dan ook de junta‘s spreekbuis naar de buitenwereld toe. Zijn macht werd echter gebalanceerd door Maung Aye, die zich eerder op de achtergrond opstelde maar de steun van invloedrijke militairen genoot. Verder ging de installatie van de SPDC ook gepaard met een grote ‗opkuisactie‘ die de corrupte elementen aan de top moest verwijderen. De uitgerangeerde militairen werden vervangen door een jongere generatie, waardoor het bestuur zich van opvolging wist te verzekeren. Bovendien was de nieuwe naam van het bestuur ook een belangrijk signaal naar de buitenwereld toe. Dat voortaan ‗vrede‘ en ‗ontwikkeling‘ in de naam van het regime voorkomen is een duidelijk teken dat het regime zich niet langer ziet als een tijdelijk bestuur, maar als een bewind dat nog voor lange tijd aan de macht zal blijven. James Guyot, ―Burma in 1997: From Empire to ASEAN‖, Asian Survey, vol. 38, nr. 2, A Survey of Asia in 1997: Deel II, 1998, p. 194-195. 143 Deze massaorganisatie werd in 1993 opgericht om de belangen van de junta te beschermen. Door regelmatig op straat te komen om haar steun aan het bestuur te betuigen en te protesteren tegen de NLD, draagt deze volksbeweging bij tot de legitimiteit van het regime. Haar ledenaantal wordt op 18 miljoen geschat, maar dit moet echter genuanceerd worden. Sommige leden worden dan wel bekoord door de voordelen die het lidmaatschap met zich meedraagt (zoals een vrijstelling van dwangarbeid), maar in vele gevallen worden personen als lid opgegeven zonder hiervoor hun toestemming te hebben verleend. Zo worden bijvoorbeeld namen geplukt uit de inschrijvingslijsten van universiteiten en opgenomen in de ledenlijsten van de USDA. Christina Fink, Living Silence, p. 95. 144 Ooggetuigen spreken echter van een hoger dodental. Bij de schermutselingen in Tabayin zouden volgens hen 70 à 80 doden zijn gevallen. Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions: Punishing an Authoritarian Regime‖, Asian Survey, vol. 45, nr. 3, 2005, p. 437. 145 Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 437-438. 146 Het idee van een stappenplan voor Myanmar werd in juli 2003 voorgesteld door de toenmalige Thaise minister van Buitenlandse Zaken Surakiart Sathirathai. Het plan van Thailand omvatte de volgende vijf stappen: 127

1. 2.

3.

De vrijlating van Aung San Suu Kyi en andere politieke gevangenen en de heropening van de kantoren van de NLD. Het opbouwen van vertrouwen. Dit houdt in dat men een onderzoek organiseert naar het Tabayinincident, de lastercampagne tegen Aung San Suu Kyi en de NLD stopzet en akkoorden sluit met de etnische groepen die nog steeds de strijd niet hebben opgegeven en vredesgesprekken start. Het opstellen van een grondwet. Bij dit proces moeten zowel de militairen, de democratische bewegingen als de etniciteiten betrokken worden. Vervolgens moet men dit grondwetsvoorstel ook aannemen.

111

4. 5.

Een overgangsperiode die moet leiden tot verkiezingen. Gedurende deze periode is het raadzaam dat alle internationale sancties tegen Myanmar worden opgeheven. De organisatie van verkiezingen onder het toezicht van onafhankelijke, internationale waarnemers.

Surakiart Sathirathai drong er op aan dat Myanmar met een eigen stappenplan op de proppen kwam, zodat binnen drie jaar het land democratische hervormingen kon realiseren. De achterliggende bedoeling van Thailand was Myanmar een internationaal aanvaardbaar imago aan te meten opdat het in 2006 het voorzitterschap van ASEAN kon opnemen, waarover later meer. Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 920-21. 147 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 920. 148 Khin Nuynt werd in 1988 aangesteld als eerste secretaris van de SLORC en hoofd van de militaire intelligentie. Deze laatste positie bezorgde hem toegang tot zeer vertrouwelijke informatie en maakte van hem een te duchten vijand. Zijn groeiende macht wekte echter de afgunst van verschillende militairen. Toch wist hij zich jarenlang in zijn positie te handhaven en schopte hij het zoals bekend tot eerste minister. Zijn reputatie als pragmaticus, zijn weigering om af te zien van zijn positie als hoofd van de MI en de toenemende invloed van zijn inlichtingsdiensten lagen aan de basis van zijn afzetting. Kyaw Yin Hlaing, ―Myanmar in 2004: Why Military Rule Continues‖, in Chin Kin Wah en Lorraine Carlos Salazar (reds.), Southeast Asian Affairs 2005, Singapore: ISEAS, 2005, p. 232-236. 149 Win Min, ―Looking Inside the Burmese Military‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2008, p. 1029-1031. 150 Myanmar-experts reiken echter ook ander redenen aan voor de verplaatsing van de hoofdstad. Zo zou het regime in Naypyidaw makkelijker gevoelige informatie kunnen bewaren en wordt het regime – in tegenstelling tot Yangon – in de nieuwe hoofdstad niet geconfronteerd met het koloniale verleden van het land. Daarnaast siuteert Naypyidaw zich dichter de routes die Myanmar met China en India verbinden. Bovendien zou de nieuwe hoofdstad volgens astrologische berekeningen beter gelokaliseerd zijn dan Yangon. Numerologie en dergelijke praktijken spelen dan ook een belangrijke rol in de Myanmarese samenleving. Ardeth Maung Thawnghmung en Maung Aung Myoe, ―Myanmar in 2006: Another Year of Housekeeping?‖, Asian Survey, vol. 47, nr.1, p. 194– 195; Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 926. 151 Lin Xixing 林锡星, ―Quanqiuhua beijing xia de Miandian zhengzhi weiji 全球化背景下的缅甸政治危机 (‗De politieke crisis in Myanmar tegen de achtergrond van globalisering‘)‖, p. 10-11. 152 s.n., ―On the brink‖, in The Economist. vol. 384, nr. 8578, 2008, p. 71-72. 153 Aangezien Myanmar een devoot boeddhistisch land is bekleden de leden van de sangha, i.e. de boeddhistische monnikengemeenschap, logischerwijze een zeer belangrijke positie in de Myanmarese samenleving. Dat gedurende de protesten in 2007 de monniken de aalmoezen van de militairen weigerden was een zware aantasting van de legitimiteit van het bewind. De boeddhisten in Myanmar geloven namelijk dat hun donaties aan de sangha bijdragen tot goed karma dat noodzakelijk is voor een positieve reïncarnatie. Door hun bedelkommen om te draaien ontzegden de monniken het leger aldus hun religieuze steun. Andrew Selth, ―Burma‘s ‗Saffron Revolution‘ and the Limits of International Influence‖, Australian Journal of International Affairs, vol. 62, nr. 3, p. 295. 154 Lin Xixing 林锡星, ―Quanqiuhua beijing xia de Miandian zhengzhi weiji 全球化背景下的缅甸政治危机 (‗De politieke crisis in Myanmar tegen de achtergrond van globalisering‘)‖, p. 11-12. 155 Andrew Selth, ―Burma‘s ‗Saffron Revolution‖, p. 289. 156 Ayeyarwady is sinds de coup van 1988 de officiële naam voor de Irrawaddy-rivier. 157 De officiële cijfers spreken van 138.373 doden en vermisten. Daar het getroffen gebied veel ongeregistreerde seizoenarbeiders telde en er talloze nederzettingen waren die niet in kaart waren gebracht, ligt de dodentol vast hoger en zal het nooit duidelijk zijn hoeveel slachtoffers er precies gevallen zijn. International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, Brussel: International Crisis Group, 2008, p. 2-3, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar/161_burma_myanmar_after_nargis___ time_to_normalise_aid_relations.pdf, raadpleging: 19/03/2009. 158 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, p. 2-3. 159 s.n., ―No shelter from the storm‖, The Economist, vol. 387, nr. 8579, 2008 p. 49-50. 160 s.n., ―A month of misery‖, The Economist, vol. 387, nr. 8583, 2008, p. 54. 161 Andrew Selth, ―Burma‘s ‗Saffron Revolution‘‖, p. 293. 162 Ian Holliday, ―Voting and Violence in Myanmar: Nation Building for a Transition to Democracy‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2008, p. 1047. 163 Maung Cedana, ―Wearing the same old nether garment‖, New Light of Myanmar, 07/04/2006, p. 8-9, http://burmalibrary.org/docs2/NLM2006-04-07.pdf, raadpleging: 19/03/2009. New Light of Myanmar is de Myanmarese staatskrant en fungeert als spreekbuis voor het militaire regime. Deze krant is vanaf jaargang 2003

112

online beschikbaar, zie Burma Library, http://www.burmalibrary.org/show.php?cat=1450&lo=&sl, raadpleging: 20/03/2009. 164 Ian Holliday, ―Voting and Violence in Myanmar: Nation Building for a Transition to Democracy‖, p. 10461047. 165 Voor de volledige wettekst, zie SLORC, ―The Union of Myanmar Foreign Investment Law‖, 30/11/1988, http://mission.itu.ch/MISSIONS/Myanmar/t&b/invest01.html., raadpleging: 23/03/2009. 166 Khin Maung Kyi, ―Myanmar: Will Forever Flow the Ayeyarwady?‖, in Daljit Singh et al. (reds.), Southeast Asian Affairs 1994, Singapore: ISEAS, 1994, p. 222. 167 De voorbije 50 jaar hebben de opeenvolgende regimes het infrastructuurnetwerk verwaarloosd, waardoor slechts 3.200 km van het totale wegennetwerk, dat 27.000 km bedraagt, geasfalteerd is. Dringende hulp van de ADB en de Wereldbank is broodnodig, maar beide instituten hebben sinds 1988 elke hulp aan Myanmar geweigerd. CIA, ―The World Factbook 2008‖. 168 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 133. 169 De zwarte markt in Myanmar blijft een belangrijk obstakel voor het welslagen van de economische hervormingen. Een belangrijke oorzaak is de grote discrepantie die bestaat tussen de offiële wisselkoers en deze die door handelaren wordt gehanteerd, maar ook de stroom van smokkelwaar uit China, India, Thailand en Bangladesh speelt een belangrijke rol. Zo zou in het jaar 1995 de officiële grenshandel 1091 miljoen dollar bedragen hebben, terwijl waarnemers de reële waarde op 3450 miljoen dollar schatten. In Myanmars voornaamste economische centra, zoals Mandalay wordt de handel in smokkelwaar echter oogluikend toegestaan. Priyambudi Sulistiyanto, Thailand, Indonesia and Burma in a Comparative Perspective, Aldershot: Ashgate, 2002, p. 228. 170 Om een kader te scheppen van Myanmars economisch landschap is men aldus aangewezen op het cijfermateriaal dat door internationale organisaties zoals het Internationaal Muntfonds (IMF) worden vrijgegeven. Dit zijn echter vaak ook eerder schattingen. Voor dit onderdeel is voornamelijk beroep gedaan op de bevindingen van Burma Economic Watch, een instelling van de universiteit van Macquarie dat zich tot doel stelt een zo accuraat mogelijk beeld te scheppen van Myanmars economische situatie door een grondige analyse van het beschikbare materiaal. 171 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 213. 172 Het meest in het oog springende voorbeeld is de bouw van de nieuwe hoofdstad Naypyidaw. Volgens berekeningen van het Internationaal Muntfonds zou dit project 2,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van Myanmar in 2005/2006 gekost hebben, wat gezien het aanwenden van dwangarbeid en pro deo contracten waarschijnlijk nog steeds een onderschatting is. Sean Turnell, ―Burma‘s Economy 2008: Current Situation and Prospects for Reform‖, Sydney: Burma Economic Watch/Economics Department Macquarie University, 2008, p. 8, http://www.econ.mq.edu.au/Econ_docs/bew/BurmaEconomy2008.pdf, raadpleging: 20/03/2009. 173 Sean Turnell, “Burma‘s Economy 2008‖, p. 3. 174 Pradeep Srivastava, ―Myanmar‖, in Asian Development Bank, Asian Development Outlook 2008, Manila: ADB, 2008, p. 213-14, http://www.adb.org/Documents/Books/ADO/2008/MYA.pdf, raadpleging: 20/03/2009. 175 Zhao Ruijuan 赵瑞娟 en Wang Xinfang 王新芳, ―Miandian de jinrong fazhan jiqi mianlin de weiji 缅甸的金 融发展及其面临的危机 (‗De financiële ontwikkeling van Myanmar en de crisis waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, Dongnanya zongheng 东南亚纵横 (‗Around Southeast Asia‘), nr. 11, 2004, p. 25. 176 Zhao Ruijuan 赵瑞娟 en Wang Xinfang 王新芳, ―Miandian de jinrong fazhan jiqi mianlin de weiji‖ 缅甸的 金融发展及其面临的危机 (‗De financiële ontwikkeling van Myanmar en de crisis waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, p. 26. 177 Priyambudi Sulistiyanto, Thailand, Indonesia and Burma in a Comparative Perspective, p. 230-231. 178 Sean Turnell, ―Burma‘s Economy 2008‖, p. 3. 179 Door de cycloon Nargis worden de inwoners van de Ayeyarwady-delta geconfronteerd met een langdurig verlies van inkomen. Daar de cycloon het land in zijn meest vruchtbare regio getroffen heeft zijn de voedselprijzen over het hele land gestegen. Bovendien zullen de kosten van de wederopbouw het budgettekort van het regime verder vergroten, waardoor de inflatiedruk verder zal verhogen. International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, p. 14. 180 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, p. 14. 181 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar: After the Crackdown‖, Brussel: International Crisis Group, 2008, p.22-23, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar/144_burma_myanmar___ after_the_crackdown.pdf, raadpleging: 21/03/2009. 182 International Crisis group, ―Myanmar Backgrounder: Ethnic Minority Politics, p. 3-4.

113

183

Xiaolin Guo, ―Towards Resolution: China in the Myanmar Issue‖, Washington (D.C.): Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, 2007, p. 72-73, http://www.isdp.eu/files/publications /ap/07/xg07towardsresolution.pdf, raadpleging: 10/04/2009. 184 Xinhua, ―7 killed in bus explosion in Myanmar former capital‖, 13/10/2008, http://news.xinhuanet.com/ english/2008-10/13/content_10186790.htm, raadpleging: 28/04/2009. 185 International Crisis Group, ―Myanmar Backgrounder: Ethnic Minority Politics‖, p. 13. 186 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 217-218. 187 UNODC, ―Myanmar Country Profile‖, december 2005, p. 6, http://www.unodc.org/pdf/myanmar/myanmar_ country_profile_2005.pdf, raadpleging: 22/03/2009. 188 De term ATS is een verzamelnaam en wordt doorgaans onderverdeeld in twee subcategorieën. Ten eerste is er de amfetamine-groep, met o.a. amfetamine en methamfetamine, ten tweede is er de ecstacy-groep met methylenedioxymethamphetamine en methylenedioxyamphetamine als voornaamste voorbeelden. UNODC, ―World Drug Report 2008‖, p. 125, http://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2008/ WDR_2008_eng _web.pdf, raadpleging: 22/03/2009. 189 UNODC, ―World Drug Report 2008‖, p. 7-11, p. 130. 190 In Myanmar worden vanop het platteland talloze vrouwen en kinderen naar de steden overgebracht voor dwangarbeid of seksuele diensten. Dit fenomeen beperkt zich echter niet tot de landsgrenzen. Vanuit Myanmar worden er immers ook mensen verhandeld naar Oost- en Zuidoost-Azië. Zo worden Myanmarese vrouwen en kinderen in Thailand ingezet als goedkoop huispersoneel, seksslaven, straatventers of arbeiders. CIA, ―World Factbook 2008‖. 191 International Crisis Group, “Myanmar: Update on HIV/AIDS Policy‖, Brussel: International Crisis Group, 2004, p. 3-4, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar/041216_myanmar_update _on_hiv_aids_policy.pdf, raadpleging: 22/03/2009. 192 International Crisis Group, ―Myanmar: Update on HIV/AIDS Policy‖, p. 2-3. 193 The UNAIDS/WHO Working Group on Global HIV/AIDS and STI Surveillance, ―Epidemiological Fact Sheet on HIV and AIDS: Myanmar‖, oktober 2008, p. 4, http://apps.who.int/globalatlas/predefinedReports/ EFS2008/full/EFS2008_MM.pdf, raadpleging: 22/03/2009. 194 UNAIDS, ―Myanmar: Country Situation‖, juli 2008, http://data.unaids.org/pub/ExternalDocument /2008/sa08_mmr_en.pdf, raadpleging: 22/02/2009. 195 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy: Domestic Influences and International Implications, London: International Institute for Strategic Studies, 2006, p. 82-86. 196 Algemene Vergadering van de VN, ―Situation of Human Rights in Myanmar (A/63/341)‖, 05/09/2008, p. 7, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N08/494/69/PDF/N0849469.pdf, raadpleging: 22/03/2009. 197 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 88-89. 198 IAO, ―Forced Labor in Myanmar (Burma)‖, 02/07/1998, http://www.ilo.org/public/english/standards/relm/gb/ docs/gb273/myanmar.htm, raadpleging: 17/03/2009. 199 IAO, ―Status report on decisions regarding Myanmar‖, 22/10/2008, p. 2-5, http://www.ilo.org/wcmsp5/ groups/public/---ed_norm/---elconf/documents/meetingdocument/wcms_099695.pdf, raadpleging: 19/03/2009. 200 Kevin Heppner en Jo Becker, My Gun Was as Tall as Me, New York (N.Y.): Human Rights Watch, 2002, p. 2-3, p. 110. 201 The New Light of Myanmar,―Alleged forced recruitment of soldiers especially child conscriptions are based on false information‖, 17/03/2005, p. 16, http://burmalibrary.org/docs2/NLM2005-03-17.pdf, raadpleging: 30/04/2009. 202 Kevin Heppner en Jo Becker, My Gun Was as Tall as Me, p. 187. 203 Ashley South, ―Burma: The Changing Nature of Displacement Crises‖, Oxford: Refugee Studies Centre, 2007, p. 7-8, http://www.rsc.ox.ac.uk/PDFs/WP39%20Burma%20AS.pdf, raadpleging: 20/03/2009. 204 Voor meer informatie over de Myanmarese IDP‘s, zie Thailand Burma Border Consortium, http://www.tbbc.org/, raadpleging: 22/03/2009. 205 Human Rights Watch, ―World Report 2007‖, p. 250, http://www.hrw.org/legacy/wr2k7/wr2007master.pdf, raadpleging: 21/03/2009. 206 Human Rights Watch, ―World Report 2009‖, p. 228, http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/wr2009 _web.pdf, raadpleging: 21/03/2009.

114

Deel Drie Externe belangen en objectieven in Myanmar 207

Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 276-279. John L. Christian, ―American Diplomatic Interest in Burma‖, The Pacific Historical Review, vol. 8, nr. 2, 1939, p. 140. 209 De GMD is de eerste politieke partij van China, die kort na de val van het keizerrijk (1911), door Sun Zhongshan 孙 中 山 (1866-1925) werd opgericht. In 1924 sloot de GMD een verbond met de Chinese Communistische Partij en werden leden van de CCP binnen de GMD toegelaten. In 1926 lanceerde de GMD vervolgens een grootschalige militaire campagne om China te herenigen. Nadat zijn leger de controle over grote delen van China had verworven, vormde de GMD in 1927 een regering in Nanjing 南京. Dit betekende meteen het einde van zijn verbond met de CCP en tussen beide partijen brak een gewapende strijd uit. In 1937 viel het expansionistische Japan China binnen en werd de GMD gedwongen om zijn zetel te verhuizen naar Chongqing 重庆. Gedurende de oorlog tegen Japan sloot de GMD opnieuw een alliantie met de CCP, maar na de nederlaag van de Japanse troepen in 1945 stonden beide partijen opnieuw lijnrecht tegenover elkaar. De burgeroorlog die hierop uitbrak werd in 1949 gewonnen door de CCP. Michael Dillon (red.), China: A Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon, 1998, p. 130. 210 Birma vormde gedurende deze periode voor de Republiek China een vitale verbindingslijn met Europa. Via de haven van Rangoon werd namelijk cruciaal militair materiaal China binnengebracht en kon men de strijd tegen de Japanners voortzetten. Om deze toevoer te faciliteren werd in 1939 de ‗Birmaweg‘ geopend, deze levensader verbond het Birmese Lashio met de Chinese stad Kunming 昆 明 . Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd Birma het schouwtoneel van verschillende militaire offensieven, die slechts hun einde zouden kennen in augustus 1945. Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 44. 211 Frank N. Trager, Burma from Kingdom to Republic, p. 100. 212 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 223-224. 213 Bertil Lintner, ―The CIA‘s First Secret War‖, Far Eastern Economic Review, 16/09/1993, p. 56-58. 214 David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 259-260. 215 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 223-224. 216 John H. Badgley, ―Strategic Interests in Myanmar‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 14. 217 David I. Steinberg, ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 223-224. 218 Maureen Aung-Twin, ―Burmese Days‖, p. 158-159. 219 Burma Watcher, ―Burma in 1988: There Came a Whirlwind‖, p. 177-179. 220 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma: Western governments, NGOs and multilateral institutions‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 135, http:// www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/ challenges_to_democratization_in_burma.pdf, raadpleging: 11/04/2009. 221 Burma Watcher, ―Burma in 1988: There Came a Whirlwind‖, p. 179. 222 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 135. 223 U.S. Embassy Rangoon, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖, 1997, http://www.burmafund.org /pathfinders/Research_Library/FETR1997%20section%203.html, raadpleging: 16/04/2009. 224 David I. Steinberg, ―The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 225. 225 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 136. 226 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 136-137. 227 In 1995 maakte kleding 80 procent van de goederen die Amerika importeerde uit Myanmar. U.S. Embassy Rangoon, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖. 228 U.S. Embassy Rangoon, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖. 229 De textielsector van Myanmar geniet – zoals in vele ontwikkelingslanden – echter een kwalijke reputatie. Vakbonden zijn net zoals in de andere economische sectoren van Myanmar afwezig, werkweken van 60 uren zijn de regel en een gemiddeld loon bedraagt slechts 15 dollar per maand. U.S. Embassy Rangoon, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖. 230 Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2005, p. 998. 231 U.S. Embassy Rangoon, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖. 232 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 137. 208

115

233

Andere spelers waren Texaco en Atlantic Richfield Company, maar beide bedrijven hebben zich inmiddels teruggetrokken uit Myanmar. De afwezigheid van belangrijke westerse oliebedrijven in Myanmar maakte het voor Chinese bedrijven veel eenvoudiger om een belangrijk aandeel in de olie- en gassector van Myanmar te verwerven. Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 54; The Irrawaddy, ―Foreign Companies Withdrawn from Burma‖, 01/01/2003, http://www.irrawaddy.org/research_show.php?art_id=457, raadpleging: 16/04/2009. 234 Larry A. Niksch, ―RL33479: Burma-U.S. Relations‖, Washington (D.C.): Congressional Research Service, 2007, p. 7, http://www.fas.org/sgp/crs/row/RL33479.pdf, raadpleging: 16/04/2009 235 s.n., ―The alien problem‖, The Economist, vol. 367, nr. 8329, 2003, p. 59. 236 Duncan Campbell, ―Energy giant agrees settlement with Burmese villagers‖, The Guardian, 15/12/2004, http://www.guardian.co.uk/world/2004/dec/15/burma.duncancampbell, raadpleging: 16/04/2009. 237 Voor een overzicht van de bedrijven die inmiddels Myanmar hebben verlaten, zie The Irrawaddy, ―Foreign Companies Withdrawn from Burma‖. 238 Kyaw Yin Hlaing, ―Will Western Sanctions Bring Down the House?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p.78. 239 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 137. 240 David I. Steinberg, ―The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 225-229. 241 De officiële naam van deze ban is Executive Order 13047. Voor de volledige inhoud, zie Federal Register, ―Executive Order 13047‖, 22/05/1997, http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=1997 _register&docid=fr22my97-169.pdf, raadpleging: 16/04/2009. 242 Dit impliceert dat reeds bestaande investeringen, zoals die van Unocal/Chevron, niet in het gedrang kwamen. Het Congres had trouwens geijverd voor een retroactieve toepassing van deze wetgeving, maar ving bot. David I. Steinberg, ―Burma/Myanmar: A Guide for the Perplexed?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 50. 243 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 138. 244 Voor een overzicht van de Amerikaanse sancties, zie Office of Foreign Assets Control, ―An Overview of the Burmese Sanctions Regulations‖, Washington (D.C.): U.S. Department of the Treasury, 2008, p. 1-3 http://www.treas.gov/offices/enforcement/ofac/programs/burma/burma.pdf, raadpleging: 15/04/2009. 245 Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 440. 246 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 138. 247 De whip is de tweede belangrijkste positie die een republikein binnen de Amerikaanse Senaat kan verkrijgen. Zoals de naam reeds verraadt, houdt deze positie in dat men verantwoordelijk is voor de partijdiscipline binnen de fractie. 248 Zowel voor de Clinton- als de Bush-administratie was de kwestie Myanmar te onbeduidend om er een ―strijd‖ met het Congres voor te wagen. Men had namelijk de welwillendheid van de congresleden nodig voor meer gewichtigere aangelegenheden. David I. Steinberg, ―Burma/Myanmar: A Guide for the Perplexed‖, p. 51. 249 David I. Steinberg, ―Burma/Myanmar: A Guide for the Perplexed‖, p. 50-51. 250 Voor de volledige inhoud van de BFDA, zie US Department of the Treasury, ―Burmese Freedom and Democracy Act of 2003‖, 28/06/2003, http://www.ustreas.gov/offices/enforcement/ofac/legal/statutes /bfda_2003.pdf, raadpleging: 16/04/2009. 251 De Senaat had de Amerikaanse president reeds in oktober 1996 de autoriteit verleend om leden van de SLORC/SPDC de toegang tot de VS te ontzeggen. Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 138. 252 Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 439-440. 253 In 2000 was de VS goed voor 54,1 procent van Myanmars kledingexport. Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, p. 1002. 254 Op 31 december 2004 werd het Mulitvezelakkoord opgedoekt. Hierdoor beweren sommigen dat zelfs zonder de BFDA de Myanmarese textielnijverheid een zware terugval zou kennen. Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 443. 255 Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, p. 1002. 256 Uit deze expotcijfers kan men echter niet de reële impact van de BFDA opmaken. De voornaamste bron van inkomen voor Myanmars textielbedrijven is namelijk de vergoeding voor het versnijden, produceren en inpakken van kleding. Deze vergoeding maakt echter slechts 10 procent van de totale exportwaarde van kleding uit. Stel nu dat men kleding met een exportwaarde van 100 dollar uitvoert. Wanneer de vergoeding voor de verwerking (versnijding, productie en verpakking) daalt met 50 procent, van 10 dollar naar 5 dollar, dan zal de exportwaarde slechts met 5 procent dalen (van 100 dollar naar 95 dollar). De werkelijke gevolgen voor de Myanmarese kledingsector zullen dus veel erger zijn dan wat we kunnen opmaken uit de exportcijfers. Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, p. 1003.

116

257

Het aantal afvloeiingen binnen de textielsector wordt tussen de 40.000 en 60.000 geschat. Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, p. 1008. 258 Toshihiro Kudo, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, p. 1016. 259 Office of Foreign Assets Control, ―An Overview of the Burmese Sanctions Regulations‖, p. 1-3. 260 David I. Steinberg, ―Burma/Myanmar: A Guide for the Perplexed‖, p. 50. 261 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 143-144. 262 The New York Times, ―U.S. Economic Ban Imposed on Burmese‖, 23/04/1997, http://www.nytimes.com /1997/04/23/world/us-economic-ban-imposed-on-burmese.html?scp=3&sq=madeleine+albright&st=nyt, raadpleging: 16/04/2009. 263 William Engdahl, ―The geopolitical stakes of 'Saffron Revolution‘‖, Asia Times, 17/10/2007, http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IJ17Ae01.html, raadpleging: 16/04/2009. 264 National Endowment for Democracy, ―Program Description 2007: Burma‖, 2008, http://www.ned.org/grants/07programs/grants-asia07.html, raadpleging; 16/04/2009. 265 William Engdahl, ―The geopolitical stakes of 'Saffron Revolution‘‖. 266 Zie hierover uitgebreider infra, p. 72. 267 Ni Xiayun 倪霞韵, ―Zhong Mei guanxi de Miandian wenti 中美关系中的缅甸问题 (‗De kwestie Myanmar in de relaties tussen China en de Verenigde Staten‘)‖, Ya Fei zongheng 亚 非 纵 横 (‗Afrikaans-Aziatisch tijdschrift‘), 2007, nr. 6, p. 6. 268 Robert H. Taylor, ―Myanmar‘s Political Future: Is Waiting for the Perfect the Enemy of Doing the Possible?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 31. 269 Ni Xiayun 倪霞韵, ―Zhong Mei guanxi de Miandian wenti 中美关系中的缅甸问题 (‗De kwestie Myanmar in de relaties tussen China en de Verenigde Staten‘)‖, p. 6. 270 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, Waijiao pinglun 外 交 评 论 (‗Foreign Affairs Review‘), augustus 2005, nr. 83, p. 63. 271 Ni Xiayun 倪霞韵, ―Zhong Mei guanxi de Miandian wenti 中美关系中的缅甸问题 (‗De kwestie Myanmar in de relaties tussen China en de Verenigde Staten‘)‖, p. 7. 272 David I. Steinberg, ―The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 225-26. 273 s.n., ―Macy‘s no longer shops in Myanmar‖, The Economist, vol. 335, nr. 7911, 1995, p. 35. 274 William Engdahl, ―The geopolitical stakes of 'Saffron Revolution‘‖. 275 Zunetta Liddell, ―International Policies towards Burma‖, p. 136-37. 276 Robert H. Taylor, ―Myanmar‘s Political Future‖, p. 32. 277 Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs, ―2009 International Narcotics control Strategy Report‖, 27/02/2009, http://www.state.gov/p/inl/rls/nrcrpt/2009/vol1/116520.htm, raadpleging: 16/04/2009. 278 Robert H. Taylor, ―Myanmar‘s Political Future‖, p. 33. 279 Op 12 oktober 2002 verwoestte een bomauto een door westerlingen gefrequenteerde nachtclub op het toeristische eiland Bali. Tegelijkertijd vond er een explosie plaats nabij het plaatselijke Amerikaanse consulaat. Deze terroristische aanslag koste aan meer dan 180 mensen, - voornamelijk westerlingen - het leven en wordt toegeschreven aan moslimextremisten. The Guardian, ―Bali night club bomb kills 180‖, 13/10/2002, http://www.guardian.co.uk/world/2002/oct/13/1, raadpleging: 16/04/2009. 280 David I. Steinberg, ―The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, p. 230-234. 281 Morris Rossabi, ―Introduction‖, in Morris Rossabi (red.), China among Equals: The Middle Kingdom and It’s Neighbors 10th-14th Centuries, London: University of California Press, 1983,p. 2. 282 J. K. Fairbank, ―Tributary Trade and China‘s Relations with the West‖, in The Far Eastern Quarterly, vol. 1, nr. 2, 1942, p. 130-131. 283 J. K. Fairbank, ―Tributary Trade and China‘s Relations with the West‖, p. 132-133. 284 Immanuel C.Y. Hsü, China’s entrance into the family of nations. The Diplomatic Phase, 1858-1880, Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 1960, p. 3-5.. 285 J. K. Fairbank, ―Tributary Trade and China‘s Relations with the West‖, p. 133-135. 286 J. K. Fairbank en Ssu-yü Teng, ‗In the Ch‘ing Tribute System‘, Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 6, nr. 2, 1941, p. 141. 287 Morris Rossabi, ―Introduction‖, p. 1-3. 288 Morris Rossabi, ―Introduction‖, p. 4. 289 J. K. Fairbank, ―Tributary Trade and China‘s Relations with the West‖, p. 138-139. 290 Zhuang Guotu 庄国土, ―Lüe lun chaogong zhidu de xuhuan: yi gudai Zhongguo yu Dongnanya de chaogong guanxi weili 略论朝贡制度的虚幻: 以古代中国与东南亚的朝贡关系为例 (‗Over de denkbeeldigheid van het

117

tribuutsysteem: een casus van de tribuutrelaties tussen traditioneel China en Zuidoost-Azië‘)‖, Nanyang wenti jiu 南洋问题研 (‗Southeast Asian Affairs‘), nr. 3, 2005, p. 1. 291 Wang Gungwu, ―Ming Foreign relations‖, in D.Twitchett en F.W. Mote (reds.), The Cambridge History of China, Volume IIX, Part Two, The Ming dynasty, 1368-1644, Cambridge : Cambridge University Press, 1998, p. 301. 292 Victor Purcell, The Chinese in Southeast Asia, Londen: Oxford University Press, [1951] 1965, p. 49. 293 Zhuang Guotu 庄国土, ―Lüe lun chaogong zhidu de xuhuan: yi gudai Zhongguo yu Dongnanya de chaogong guanxi weili 略论朝贡制度的虚幻: 以古代中国与东南亚的朝贡关系为例 (‗Over de denkbeeldigheid van het tribuutsysteem: een casus van de tribuutrelaties tussen traditioneel China en Zuidoost-Azië‘)‖, p. 3. 294 Daniel G. E. Hall, Burma, p. 19. 295 Wang Gungwu, ―Ming Foreign relations‖, p. 302. 296 F. S. V. Donnison, Burma, p. 51. 297 Wang Gungwu, ―Ming Foreign relations‖, p. 313-14 en p. 330-332. 298 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, Asian Survey, vol. 37, nr. 6, 1997, p. 527. 299 Victor Purcell, The Chinese in Southeast Asia, p. 52. 300 Victor Purcell, The Chinese in Southeast Asia, p.64-65. 301 Zie tabel 5 ‗Tribute Embassies 1662-1911‘ in Fairbank en Teng, ‗In the Ch‘ing Tribute System‘, p. 193-197. 302 F. S. V. Donnison, Burma, p. 20. 303 F. S. V. Donnison, Burma, p. 63. 304 Tin Maung Maung Than, ―Myanmar and China: A Special Relationship?‖, in Daljit Singh en Chin Kin Wah (reds.), Southeast Asian Affairs 2003, Singapore: ISEAS, 2003, p. 190-191. 305 Gedurende keizerlijk China hadden grenzen in het kader van het tribuutsysteem weinig betekenis. Door de komst van de westerse mogendheden en de daaropvolgende kolonisatie van verschillende buurstaten kwam men er echter toe grenzen af te tekenen en deze vast te leggen in de zogenaamde ‗Ongelijke Verdragen‘ (Bu Pingdeng Tiaoyue 不平等 条约 ). Vaak kwamen deze verdragen neer op de inperking van China‘s vrijheden en de inkrimping van het traditioneel Chinese grondgebied. Na de oprichting van de Volksrepubliek waren de Chinezen dan ook uit op een rights recovery, waaronder een herziening van de opgelegde territoriale grenzen. Dit leidde tot meerdere grensconflicten met verschillende landen. In 1956 was dit het geval voor Birma. Troepen van het Volkbevrijdingsleger hadden in dat jaar vanuit de provincie Yunnan delen van de Birma‘s Shan staat bezet, waarna het meerdere malen tot een gewapend treffen met het Birmese leger kwam. Beijing besefte echter gauw dat de grensconflicten met de Sovjet-Unie en India van groter belang waren en dat zijn agressieve politiek tegenover de kleinere buurstaten, waaronder Birma, op de lange termijn een slechte strategie was. Harold C. Hinton, ―China as an Asian Power‖, in Thomas W. Robinson en David Shambaugh (reds.), Chinese Foreign Policy: Theory and Practice, New York: Oxford University Press, [1994] 2006, p. 352-53 en p. 359. 306 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 57. 307 Bertil Lintner, ―The CIA‘s First Secret War‖, p. 56-58. 308 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 57. 309 Harold C. Hinton, ―China as an Asian Power‖, p. 350. 310 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 58. 311 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 528. 312 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 58. 313 Christina Fink, Living Silence, p. 34-35. 314 Tin Maung Maung Than, ―Myanmar and China‖, p. 192. 315 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 58. 316 Tin Maung Maung Than, ―Myanmar and China‖, p. 192-93 317 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 58. 318 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, Nanyang wenti yanjiu 南 洋 问 题 研 究 (Southeast Asian Affairs), 2005, nr. 121, p. 41.

118

319

Tin Maung Maung Than, ―Myanmar and China‖, p. 194. Wayne Bert, ―Chinese Policy toward Democratization Movements: Burma and the Philippines‖, Asian Survey, vol. 30, nr. 11, 1990, p. 1069-1075. 321 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assassment‖, p. 39. 322 Xiaolin Guo, ―Towards Resolution: China in the Myanmar Issue‖, p. 30-31, p. 50-51. 323 Yehua Dennis Wei, ―Multiscale and Multimechanism of Regional Inequality in China: Implications for Regional Policy‖, Journal of Contemporary China, vol. 11, nr. 30, p. 111. 324 Pan Qi, ―Opening the Southwest: An Expert Opinion‖, Beijing Review, vol. 28, nr. 35, 1985, p. 22-23. 325 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 38. 326 In de periode 1999-2000 bedroeg Singapore‘s aandeel in het totale handelsvolume van Myanmar nog 24,3 procent. Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济 关系：战略与经济的层面(‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 39. 327 Sean Turnell, ―Burma‘s Economy 2008‖, p. 13-15. 328 Op heden zou slechts 30 procent van Myanmars totale oppervlakte nog bebost zijn, waar dit in 1948 nog 70 procent bedroeg. William Boot, ―A Natural Disaster in the Making‖, The Irrawaddy, april 2008, http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=11188, raadpleging: 11/04/2009. 329 Toshihiro Kudo, ―Myanmars Economic Relations with China: Who Benefits and Who Pays?‖, in Monique Skidmore et al. (reds), Dictatorship, Disorder and Decline in Myanmar, Canberra: ANU E Press, 2008, p. 91-92. 330 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 529. 331 Mya Maung, ―On the Road to Mandalay: A Case Study of the Sinonization of Upper Burma‖, Asian Survey, vol. 34, nr. 5, 1994, p. 456-59. 332 Mya Maung, ―On the Road to Mandalay‖, p. 455. 333 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 61. 334 In 1999 werd geschat dat ongeveer 30 procent van de inwoners van Mandalay van Chinese afkomst waren. In de stad Lashio zou de impact nog groter zijn: reeds de helft van de bevolking zou hier bestaan uit Chinezen. Het dient overigens onderstreept te worden dat dit geen louter stedelijk verschijnsel is, ook de landelijke gebieden van de Myanmarese staten die grenzen aan China hebben doorheen de jaren een ongecontroleerde Chinese immigratie gekend. De totale omvang van dit verschijnsel is niet in kaart gebracht, maar schattingen maken gewag van honderdduizenden tot zelfs meer dan een miljoen Chinese inwijkelingen. Bovendien is deze sinisering geen louter economisch gegeven, ook op sociaal en cultureel vlak is de Chinese invloed aanzienlijk. Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系：战 略与经济的层面(‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 40. 335 Mya Maung, ―On the Road to Mandalay‖, p. 453. 336 Voor data omtrent de handelsrelaties tussen China en Myanmar, zie bijlage II. 337 In de periode 1990-2006 steeg de waarde van Myanmars uitvoer naar China van 33,3 miljoen dollar naar 229,7 miljoen dollar. Echter, in diezelfde periode werd de invoer vanuit China 9,6 maal vermeerderd: van 137,7 miljoen dollar in 1990 naar 1.098 miljoen dollar in 2006. In 2006 betekende dit dus voor Myanmar een negatieve handelsbalans van 1.328 miljoen dollar, wat maar liefst 2,4 maal meer is dan het totale handelsoverschot dat in datzelfde jaar werd gerealiseerd, nl. 451,4 miljoen dollar. Toshiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 91. 338 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 39-40. 339 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 38. 340 Namelijk in Muse, Lwejel, Laiza, Kapeiktee en Chinshwehaw. Mya Than, ―Myanmar‘s Cross-border Economic Relations and Cooperation with the People‘s Republic of China and Thailand in the Greater Mekong Subregion‖, Journal of GMS Development Studies, vol. 2, nr. 1, 2005, p. 41. 341 Zie supra, voetnoot 210. 342 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 95-96. 320

119

343

Qu Jianwen 瞿健文 en Li Chenyang 李晨阳, ―Dian Mian jingji hezuo yu Zhongguo-Dongmeng ziyou maoyiqu jianshe 滇缅经贸合作与中国- 东盟自由贸易区建设 (‗De economische samenwerking tussen Yunnan en Myanmar en de oprichting van de China-ASEAN vrijhandelszone‘)‖, Sixiang zhanxian 思 想 战 线 (‗Thinking‘), vol. 30, nr. 1, 2004, p. 9. 344 Lu Zhenghui 卢正惠, ―Jiyu bijiao youshi de Dian Mian guoji quyu jingji hezuo yanjiu 基于比较优势的滇缅 国际区域经济合作研究 (‗Onderzoek van de regionale economische samenwerking tussen Yunnan en Myanmar op basis van een vergelijking van overwicht‘)‖, Yunnan caijing daxue xuebao 云南财经大学学报(‗Journal of Yunnan University of Finance and Economics‘), vol. 23, nr. 3, 2007, p. 101. 345 Grenshandel wordt door het regime van Myanmar aangewend om de bilaterale handelsrelaties met zijn buurlanden (Bangladesh, China, India, Laos en Thailand) verder te ontwikkelen en te versterken. In 1992 werd overigens door ADB een economisch samenwerkingsprogramma gelanceerd in de Mekong subregio ofte Greater Mekong Subregion (GMS). Zoals de naam reeds doet vermoeden verwijst men met deze subregio naar het stroomgebied van de Mekong rivier die zes landen omvat: Cambodja, China, Laos, Myanmar, Thailand en Vietnam. Mya Than, ―Myanmar‘s Cross-border Economic Relations‖, p. 38-40. 346 Mya Than, ―Myanmar‘s Cross-border Economic Relations‖, p. 40. 347 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 103. 348 Jonathan Holslag, ―Myanmar in the Frontline: China and India‘s Contest for Influence in Myanmar‖, Brussel: European Strategic Intelligence and Security Center, 2006, p. 7, http://www.esisc.org/documents/pdf/en/ myanmar-in-the-frontline.pdf, raadpleging: 12/04/2009. 349 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 38. 350 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 39. 351 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 97. 352 Samen met zes bijkomende, vormden deze principes de basis van het Chinese beleid voor buitenlandse hulp zoals die in 1963 door Zhou Enlai werd gepromoot en waren duidelijk geïnspireerd op de ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘. Sindsdien hebben het ‗respect voor soevereiniteit‘ en ‗gelijkheid en wederzijds voordeel‘ hun geldigheid niet verloren en worden ze door Chinese beleidsmakers nog herhaaldelijk in de mond genomen in het kader van China‘s bijstand aan andere landen. Takaaki Kobayashi, ―China‘s Foreign Aid Policy: Development and Reforms‖, Tokyo: Japan Bank for International Corporation Institute, 2008, p. 34, http://www.jbic.go.jp/en/research/report/working-paper/pdf/wp27_e.pdf, raadpleging: 11/04/2009. 353 Takaaki Kobayashi, ―China‘s Foreign Aid Policy: Development and Reforms‖, p. 6-7. 354 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 97-98. 355 Yuki Akimoto, ―Hydro-powering the Regime‖, The Irrawaddy, juni 2004, http://www.irrawaddy.org /article.php?art_id=3757&page=4, raadpleging: 11/04/2009. 356 Qu Jianwen 瞿健文 en Li Chenyang 李晨阳, ―Dian Mian jingji hezuo yu Zhongguo-Dongmeng ziyou maoyiqu jianshe‖ 滇缅经贸合作与中国- 东盟自由贸易区建设 (―De economische samenwerking tussen Yunnan en Myanmar en de oprichting van de China-ASEAN vrijhandelszone‖), p. 9. 357 De krijtlijnen van het plan zijn als volgt: het transport over land start in Kunming en nadat het via de grenspost in Ruilu 瑞丽 China heeft verlaten en vervolgens de haven van het Myanmarese Bhamo heeft bereikt gaat het over in riviertransport over de Ayeyarwady rivier waarna het nabij Yangon de Indische Oceaan bereikt. Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 62. 358 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 99. 359 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 530. 360 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 30. 361 State Council Information Office of the People‘s Republic of China, ―China‘s Energy Conditions and Policies‖, 26/12/2007, http://english.gov.cn/2007-12/26/content_844218_2.htm, raadpleging: 11/04/2009. 362 Mikkal E. Herberg, ―China‘s Search for Energy Security: The Implications for Southeast Asia‖, in Evelyn Goh et al. (reds.), China, the United States, and Southeast Asia: Contending perspectives on politics, security, and economics, New York (N.Y.): Routledge, 2008, p.72. 363 Mikkal E. Herberg, ―China‘s Search for Energy Security: The Implications for Southeast Asia‖, p.74. 364 David Zweig en Bi Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, p. 26.

120

365

BP, ―Statistical Review of World Energy 2008‖, juni 2008, p. 22, http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/ globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2008/STAGING/local_assets /downloads/pdf/statistical_review_of_world_energy_full_review_2008.pdf, raadpleging: 11/04/2009. 366 Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, p. 960. 367 Tin Maung Maung Than, ―Myanmar‘s Energy Sector: Banking on Natural Gas‖, in Daljit Singh et al. (reds.), Southeast Asian Affairs 2005, Singapore: ISEAS, 2005, p. 263- 266. 368 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 102. 369 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assassment‖, p. 54. 370 Voor een kaart van Myanmar met daarop de verschillende blokken aangeduid, zie bijlage I. 371 Jonathan Holslag, ―The Next Security Frontier: Regional Instability and the Prospects for Sino-Indian Cooporation‖, Brussel: Brussels Institute of Contemporary China Studies, 2008, p. 8, http://www.vub.ac.be /biccs/documents/Holslag,%20Jonathan%20(2008),%20Next%20Security%20Frontier,%20Asia%20Paper%203 %20(7),%20BICCS,%20Brussels-.pdf, raadpleging: 11/04/2009. 372 Het aangeboorde aardgas van deze velden wordt grotendeels door Thailand opgekocht en bereikt sinds 2000 het land via twee pijplijnen. Tin Maung Maung Than, ―Myanmar‘s Energy Sector: Banking on Natural Gas‖, p. 265. 373 Tin Maung Maung Than, ―Myanmar‘s Energy Sector: Banking on Natural Gas‖, p. 265. 374 Dit was te wijten aan twistpunten tussen India en Bangladesh. De meest voordelige manier om het gas uit de Shwe-velden naar India te transporteren was namelijk een pijplijn die deels over het grondgebied van Bangladesh zou lopen. Dit zou verdere concessies vergen, maar de onderhandelingen tussen Bangladesh en India sprongen uiteindelijk af. Hierdoor moest een nieuwe route uitgewerkt worden die uiteindelijk 250 kilometer langer zou zijn dan de oorspronkelijke route via Bangladesh. Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, p. 961962. 375 China bood Myanmar 4,28 dollar per 1000 MJ (megajoule), terwijl de Indiase zijde voor dezelfde hoeveelheid bereid was om 4,76 dollar te betalen. Te weten dat de normale vraagprijs in 2006 7,31 dollar per 1000 MJ bedroeg, kan men concluderen dat de overheid van Myanmar weinig vat heeft op het beheer van zijn grondstoffen. Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, p. 961-963. 376 Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, p. 962. 377 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy‖, p. 49. 378 Toshihiro Kudo, ―Myanmar‘s Economic Relations with China‖, p. 102. 379 Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, p. 962. 380 David Arnott, ―China–Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 69, http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/challenges_to_democratization _in_burma.pdf, raadpleging: 11/04/2009. 381 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 35. 382 Jonathan Holslag, ―Myanmar in the Frontline‖, p. 4. 383 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 534. 384 David Arnott, ―China–Burma relations‖, p. 70. 385 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 536. 386 Voor een kaart van deze militaire faciliteiten, zie bijlage I. 387 J. Mohan Malik, ―Myanmar‘s Role in the Regional Security: Pawn or Pivot?‖, Contemporary Southeast Asia, vol. 19, nr. 1, 1997, p. 58. 388 Het Groot Coco-eiland situeert zich in het oosten van de Indische Oceaan. Het ligt ten noorden van de Indiase Andaman-eilanden en situeert zich tussen de Golf van Bengalen en de Andamanse Zee. Zie bijlage I. 389 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 535. 390 Jonathan Holslag, ―Myanmar in the Frontline‖, p. 3-4. 391 Andrew Selth, ―Chinese Military Bases in Burma: The Explosion of a Myth‖, Brisbane: Griffith Asia Institute, 2007, p. 7-10, http://www.griffith.edu.au/__data/assets/pdf_file/0018/18225/regional-outlook-andrew-selth.pdf, raadpleging: 13/04/2009. 392 Donald M. Seekins, ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, p. 535. 393 J. Mohan Malik, ―Myanmar‘s Role in the Regional Security: Pawn or Pivot?‖, p. 58. 394 Wayne Bert, ―Burma, China, and the U.S.A.‖, Pacific Affairs, vol. 77, nr. 2, 2004, p. 270. 395 David Zweig en Bi Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, p. 29. 396 Deze pijplijn werd in 2006 in gebruik genomen en voert via Kazachstan olie aan vanuit de Kaspische Zee. Lin Xixing 林锡星, ―Zhong Mian shiyou guandao sheji zhong de Mei Yin yinsu 中缅石油管道设计中的美印因素

121

(‗De Amerikaanse en Indiase invloed bij de planning van de Sino-Myanmarese oliepijplijn‘)‖, Dongnanya yanjiu 东南亚研究 (‗Southeast Asian Studies‘), 2007, nr. 5, p. 32. 397 Voor een kaart van de vaarroutes die door China worden gebruikt om zijn geïmporteerde olie aan te voeren, zie bijlage I. 398 Mikkal E. Herberg, ―China‘s Search for Energy Security: The Implications for Southeast Asia‖, p. 70. 399 US Department of Energy, ―World Oil Transit Chokepoints‖, april 2000, http://www.eia.doe.gov/cabs /World_Oil_Transit_Chokepoints/Full.html, raadpleging: 11/04/2009. 400 Mikkal E. Herberg, ―China‘s Search for Energy Security: The Implications for Southeast Asia‖, p. 76. 401 Lin Xixing 林锡星, ―Zhong Mian shiyou guandao sheji zhong de Mei Yin yinsu 中缅石油管道设计中的美 印因素 (‗De Amerikaanse en Indiase invloed bij de planning van de Sino-Myanmarese oliepijplijn‘)‖, p. 35. 402 Bill Gertz, ―China Builds up Strategic Sea Lines‖, The Washington Times, 27/01/2005, http://www.washingtontimes.com/news/2005/jan/17/20050117-115550-1929r/, raadpleging: 13/04/2009; Christopher J. Pehrson, ―Strings of Pearls: Meeting the Challenge of China‘s Rising Power Across the Asian Littoral‖, Carlisle (PA): Strategic Studies Institute, United States Army War College, 2006, p. 3-4, http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/display.cfm?PubID=721, raadpleging: 13/04/2009. 403 Andrew Selth, ―Chinese Military Bases in Burma: The Explosion of a Myth‖, p. 13-14. 404 Lin Xixing 林锡星, ―Zhong Mian shiyou guandao sheji zhong de Mei Yin yinsu 中缅石油管道设计中的美 印因素 (‗De Amerikaanse en Indiase invloed bij de planning van de Sino-Myanmarese oliepijplijn‘)‖, p. 32. 405 Voor de geplande ligging van deze pijplijnen, zie bijlage I. 406 Xinhua, ―Yunnan to Build New Gas Pipeline‖, 19/11/2008, http://english.people.com.cn/90001/90776 /90884/6536355.html, raadpleging: 13/04/2009. 407 Xinhua, ―Senior CPC official: China-Myanmar economic co-op has potential to tap‖, 27/03/2009, http://news.xinhuanet.com/english/2009-03/27/content_11085394.htm, raadpleging: 13/04/2009. 408 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 33-34. 409 Thin Thin Aung en Soe Myint, ―India–Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 93, http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/challenges _to_democratization_in_burma.pdf, raadpleging: 07/04/2009. 410 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 36. 411 Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 44. 412 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 62. 413 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 37. 414 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 45. 415 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 59. 416 Thin Thin Aung en Soe Myint, ―India–Burma relations‖, p. 99. 417 In het kader van het plan om India via Myanmar met Zuidoost-Azië te verbinden werd rond de eeuwwisseling een weg aangelegd tussen het Indiase Mohe en Kalewa, dat zich in het noordwesten van Myanmar – nabij de grens met India - situeert. Uiteraard is dit volkomen ontoereikend om de economieën van Nagaland en Manipur (India‘s noordoostelijke deelstaten) de nodige impulsen te geven. Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 48-50. 418 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 50. 419 Sean Turnell, ―Burma‘s Insatiable State‖, p. 962. 420 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 60. 421 Denk bijvoorbeeld aan het anti-Chinese geweld dat gedurende 1967 Birma in zijn greep hield. 422 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 61-64. 423 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 915-916. 424 Aung Zaw, ―ASEAN-Burma relations‖, p. 37. 425 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 917. 426 Aung Zaw, ―ASEAN-Burma relations‖, p. 43.

122

427

J. Mohan Malik, ―Myanmar‘s Role in Regional Security: Pawn or Pivot?‖, p. 61 Yue Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, p. 58-60. 429 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 917. 430 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 42. 431 Aung Zaw, ―ASEAN-Burma relations‖, p. 43-44. 432 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 923-935. 433 Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 440. 434 International Crisis Group, ―Myanmar: Sanctions, Engagement or Another Way Forward?‖, Brussel: International Crisis Group, 2004, p. 15-16, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar /078_myanmar_sanctions_engagement_or_another_way_web.pdf, raadpleging: 20/04/2009. 435 John H. Badgley, ―Executive Summary‖, NBR Analysis, vol.15, nr. 1, 2004, p. 8. 436 Glenn Kessler, ―Shift Possible on Burma Policy‖, The Washington Post, 19/02/2009, http://www. washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2009/02/17/ST2009021700968.html, raadpleging: 20/04/2009. 437 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 932. 438 Zo heeft de Europese Unie Myanmar een wapenembargo opgelegd, verleent het niet langer visa aan Myanmarese functionarissen en kan Myanmar niet langer tegen voordelige voorwaarden uitvoeren naar de EU. In tegenstelling tot de Verenigde Staten staat de EU echter wel nog steeds de invoer van Myanmarese producten en privé-investeringen in het land toe. Zo bleken in 2004 Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk nog steeds belangrijke invoerders van Myanmarese producten. Larry A. Niksch, ―Burma-U.S. Relations‖, p. 6; Ardeth Maung Thawnghmung en Paul Sarno, ―Myanmar Impasses: Alternatives to Isolation and Engagement?‖, p. 49. 439 Larry A. Niksch, ―Burma-U.S. Relations‖, p. 6-10. 440 International Crisis Group, ―Myanmar: Sanctions, Engagement or Another Way Forward?‖, p. 16-18. 441 Donald M. Seekins, ―Burma and U.S. Sanctions‖, p. 446. 442 International Crisis Group, ―Myanmar: Sanctions, Engagement or Another Way Forward?‖, p. 18. 443 Kyaw Yin Hlaing, ―Will Western Sanctions Bring Down the House?‖, p. 84. 444 Morten B. Pederson, ―The Crisis in Burma/Myanmar: Foreign Aid as a Tool for Democratization‖, NBR Analysis, vol.15, nr. 1, 2004, p. 101. 445 Robert H. Taylor, ―Myanmar‘s Political Future‖, p. 37. 446 International Crisis Group, ―Myanmar: Sanctions, Engagement or Another Way Forward?‖, p. 17. 447 Glenn Kessler, ―Shift Possible on Burma Policy‖. 448 J. Mohan Malik, ―Myanmar‘s Role in Regional Security: Pawn or Pivot?‖, p. 57. 449 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 29-33. 450 David Arnott, ―China–Burma relations‖, p. 75-78. 451 Xiaolin Guo, ―Towards Resolution: China in the Myanmar Issue‖, p. 61. 452 Xinhua meldde dat in 2008 een sterke stijging van druggerelateerde misdrijven werd waargenomen. In dat jaar werden namelijk 73.000 personen gearresteerd in meer dan 62.000 verschillende zaken. Xinhua, ―Drugs crime on the increase in China‖, 25/02/2009, http://news.xinhuanet.com/english/2009-02/25/content_ 10897343.htm, raadpleging: 21/04/2009. 453 David Arnott, ―China–Burma relations‖, p. 75-78. 454 Mya Maung, ―On the Road to Mandalay: A Case Study of the Sinonization of Upper Burma‖, p. 453. 455 David Arnott, ―China–Burma relations‖, p. 79-80. 456 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 26-28. 457 Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 55. 458 J. Mohan Malik, ―Myanmar‘s Role in Regional Security: Pawn or Pivot?‖, p. 68. 459 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 42. 460 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 28. 461 Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 55-56. 462 Renaud Egreteau, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, p. 61. 463 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 38-39. 464 Beide landen hebben voornamelijk hun samenwerking op militair vlak versterkt. In augustus 2001 zette Yangon het licht op groen voor de aankoop van 12 Russische gevechtvliegtuigen en werd tegelijkertijd militair personeel naar Moskou gezonden om de noodzakelijke luchtmachttraining te volgen. Bovendien heeft Rusland Myanmar inmiddels voorzien van rakettechnologie. Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: 428

123

zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系：战略与经济的层面(‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 36. 465 Xu Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济关系： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, p. 42; Andrew Selth, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, p. 55; Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 38-39.

124

Deel Vier De kwestie Myanmar in een internationaal perspectief 466

Aanvankelijk werd geopteerd om enkel gebruik te maken van de artikels die in de People’s Daily waren verschenen, maar aangezien deze voor bepaalde periodes niet online beschikbaar zijn, werd besloten om deze hiaten op te vullen met artikels van het staatspersbureau Xinhua. 467 David I.Steinberg, Burma: The State of Myanmar, p. 26. 468 Inmiddels zijn verschillende organisaties van de Verenigde Naties actief in Myanmar, dit zijn onder meer UNAIDS, het United Nations Development Programme, Unicef, UNODC en de Wereldgezondheidsorganisatie. Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 83. 469 Tot op heden hebben de volgende personen de positie van special gezant waargenomen: dhr.Yozo Yokota (1992-1996), dhr. Rajsoomer Lallah (1996-2000), dhr. Paulo Sergio Pinheiro (december 2000 - april 2008) en dhr. Tomás Ojea Quintana (sinds mei 2008). Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 86. 470 VN Mensenrechtenraad, ―Situation of human rights in Myanmar (E/CN.4/RES/1992/58)‖, 03/03/1992, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/NR0/732/70/IMG/NR073270.pdf, raadpleging: 24/03/2009. 471 Deze paragraaf luidt als volgt: ―Nothing contained in the present Charter shall authorize the United Nations to intervene in matters which are essentially within the domestic jurisdiction of any state or shall require the Members to submit such matters to settlement under the present Charter; but this principle shall not prejudice the application of enforcement measures under Chapter Vll‖. VN handvest, hoofdstuk I, artikel, http://www.un.org/aboutun/charter/chapter1.shtml, raadpleging: 23/03/2009. 472 VN Mensenrechtenraad, ―61st session, 50th meeting (E/CN.4/2005/SR.50)‖, 21/04/2005, http://documentsdds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G05/138/89/pdf/G0513889.pdf?OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. 473 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 86-88. 474 Dhr. Alvaro de Soto nam in 1997 als eerste deze functie op, in 2000 werd hij opgevolgd door dhr. Razali Ismail. De huidige speciale VN-gezant voor Myanmar is dhr. Ibrahim Gambari. Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 89-93. 475 Jürgen Haacke, ―Myanmar‘s Foreign Policy‖, p. 88-89. 476 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar: After the Crackdown‖, p. 6. 477 Jürgen Haacke, ―Myanmar‘s Foreign Policy‖, p. 28. 478 The Guardian, ―Burma's hour of need: Asian leaders face a testing moment‖, 11/06/2003, http://www.guardian.co.uk/world/2003/jun/11/burma.guardianleaders, raadpleging: 28/04/2009. 479 Xinhua, ―ASEAN to uphold non-interference policy towards Myanmar: official‖, 16/06/2003, http://news.xinhuanet.com/english/2003-06/16/content_921258.htm, raadpleging:28/04/2009. 480 Xinhua, ―ASEAN calls for early release of Aung San Suu Kyi‖, 17/06/2003, http://news.xinhuanet.com /english/2003-06/17/content_923885.htm, raadpleging:28/04/2009. 481 Xinhua, ―China believes Myanmar can handle internal affairs well‖, 10/06/2003, http://news.xinhuanet.com /english/2003-06/10/content_912929.htm, raadpleging: 28/04/2009. 482 Mark Tran, ―Burma hints at opposition leader's release‖, The Guardian, 30/07/2003, http://www.guardian.co.uk/world/2003/jul/30/burma.marktran, raadpleging: 30/05/2009. 483 People’s Daily, ―Chinese President Meets Myanmar Visitor‖, 23/08/2003, http://english.peopledaily.com.cn/ 200308/23/eng20030823_122876.shtml, raadpleging: 30/05/2009. 484 People’s Daily, ―Myanmar Reshuffles Cabinet‖, 26/08/2003, http://english.peopledaily.com.cn/ 200308/26/eng20030826_123072.shtml, raadpleging: 30/05/2009. 485 People’s Daily, ―Myanmar PM Outlines New Political Policy‖, 31/08/2003, http://english.peopledaily.com.cn /200308/31/eng20030831_123432.shtml, raadpleging: 30/04/2009. 486 Larry Jagan, ―Myanmar best bad buddies with Beijing‖, Asia Times, 13/06/2007, http://www.atimes.com /atimes/southeast_asia/if13ae01.html, raadpleging: 30/04/2009. 487 De deelnemende landen waren: Australië, China, Duitsland, Frankrijk, India, Indonesië, Japan, Myanmar, Oostenrijk, Singapore en Thailand. Reuters, ―Myanmar promises constitution conference in 2004‖, 16/12/2003, http://www.reuters.com/locales/newsArticle.jsp?type=worldNews&locale=en_IN&storyID=3992829, raadpleging: 30/04/2009. 488 Reuters, ―Myanmar promises constitution conference in 2004‖. 489 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 31. 490 Xinhua, ―UN chief hails encouraging signs of national reconciliation in Myanmar‖, 20/12/2003, http://news.xinhuanet.com/english/2003-12/20/content_1240658.htm, raadpleging: 30/04/2009.

125

491

Punnisa Nimmanahaeminda, ―Burma Road to Democracy‖, The Irrawaddy, 15/09/2004, http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=3939, raadpleging: 30/04/2009. 492 s.n., ―A constitutional charade‖, The Economist, vol. 371, nr. 8376, 2004, p. 40. 493 People’s Daily, ―Myanmar PM ousted, under house arrest‖, 20/10/2004, http://english.people.com.cn /200410/20/eng20041020_160834.html, raadpleging: 01/05/2009. 494 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy‖, p. 48-49. 495 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 89-92. 496 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 923-924. 497 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 32. 498 People’s Daily, ―Why Myanmar renounces 2006 ASEAN rotating chairmanship?‖, 27/07/2005, http://english.peopledaily.com.cn/200507/27/eng20050727_198509.html, raadpleging: 01/05/2009. 499 People’s Daily, ―Myanmar leaders meet Chinese FM‖, 28/07/2005, http://english.peopledaily.com.cn/ 200507/28/eng20050728_198820.html, raadpleging: 01/05/2009. 500 Artikel 39 luidt als volgt: ―The Security Council shall determine the existence of any threat to the peace, breach of the peace, or act of aggression and shall make recommendations, or decide what measures shall be taken in accordance with Articles 41 and 42, to maintain or restore international peace and security‖. VN handvest, hoofdstuk VII, artikel 39, http://www.un.org/aboutun/charter/chapter7.shtml, raadpleging: 23/03/2009. 501 Hierbij valt te denken aan de verspreiding van hiv/aids, de omvangrijke drugs- en mensenhandel en de verzetsstrijd die zich in grensgebieden afspeelt. 502 Jürgen Haacke, Myanmar’s Foreign Policy, p. 93-95. 503 De volgende conflicten worden in het rapport aangehaald: Afghanistan (1996), Cambodja (1990), Haïti (1993), Liberia (1992), Rwanda (1993), Sierra Leone (1997) en Jemen (1994). 504 DLA Piper Rudnick Gray Cary, ―Threat to the Peace: A Call for the UN Security Council to Act in Burma‖, Washington (D.C.): DLA Piper Rudnick Gray Cary, 2005, p. 50, http://www.unscburma.org/Docs/ Threat%20to%20the%20Peace.pdf, raadpleging: 23/03/2009. 505 Warren Hoge, ―Myanmar: U.N. To Discuss Human Rights‖, The New York Times, 03/12/2005, http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B05E7D91231F930A35751C1A9639C8B63&scp=12&sq=My anmar&st=nyt, raadpleging: 01/05/2009. 506 People’s Daily, ―Hu Jintao vows to continue developing China-Myanmar relations‖, 15/02/2006, http://74.125.77.132/search?q=cache:http://english.peopledaily.com.cn/200602/15/eng20060215_243055.html, raadpleging: 01/05/2009. 507 Stephen McCarthy, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, p. 927. 508 Larry Jagan, ―Will junta show more flexibility?‖, The Bangkok Post, 23/05/2006, www.unescap.org/unis /eye_on_unescap/issue129_23May2006.doc, raadpleging: 01/05/2009. 509 Zie VN handvest, hoofdstuk V, artikel 27: http://www.un.org/aboutun/charter/chapter5.shtml, raadpleging: 23/03/2009. 510 VN Veiligheidsraad, ―Letter S/2006/742‖, 01/09/2006, p. 2, http://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC /GEN/N06/524/26/pdf/N0652426.pdf?OpenElement, raadpleging: 14/03/2009. 511 VN Veiligheidsraad, ―5526th meeting (S/PV.5526)‖, 15/09/2009, p. 3, http://documents-dds-ny.un.org/doc /UNDOC/PRO/N06/524/44/pdf/N0652444.pdf, raadpleging: 24/03/2009. 512 Volgende landen stemden voor: Argentinië, Denemarken, Frankrijk, Ghana, Griekenland, Japan, Peru, Slowakije, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Tegenstemmen waren afkomstig van China, Kongo, Katar en Rusland. Tanzania besloot zich te onthouden. 513 Op 19 september haalde The New Light of Myanmar, de officiële spreekbuis van het regime, zwaar uit naar deze beslissing als een aanfluiting van de enorme moeite die het regime zich reeds getroost had om de interne problemen te bestrijden. Ter verdediging van het bewind werd verklaard dat in de gevangenissen van Myanmar geen enkel persoon werd vastgehouden wegens politieke redenen. De politieke gevangenen, die in de rapporten van VN-gezanten werden vermeld, waren enkel wetsovertreders en terroristen. Ook de vluchtelingenproblematiek werd ten onrechte vermeld als een grensoverschrijdend probleem, daar de enige personen die nu nog steeds de talloze vluchtelingenkampen bevolken rebellen en hun aanverwanten zijn. Het artikel concludeerde dat Myanmar in 2006 op vlak van vrede, gerechtigheid en algemene ontwikkeling veel beter scoorde dan de voorgaande jaren en dat de Veiligheidsraad bijgevolg niet beschikte over de noodzakelijke legitimiteit om concrete stappen te ondernemen tegen Myanmar. Nay Pyi Taw, ―Stance of Government and the people as regards the matter to put Myanmar on UN Security Council agenda‖, New Light of Myanmar, 19/09/2006, p. 1 en p.9-10, http://myanmargeneva.org/NLM2006 /eng/9Sep/n060919.pdf, raadpleging: 23/03/2009.

126

514

Voor de inhoud van het Brits-Amerikaanse resolutievoorstel, zie: VN Veiligheidsraad, ―Draft resolution (S/2007/14)‖, 12/01/2007, http://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N07/208/48/pdf/N0720848.pdf? OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. 515 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar: After the Crackdown‖, p. 7. 516 UN News Centre, ―China and Russia veto US/UK-backed Security Council draft resolution on Myanmar‖, 12/01/2009, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=21228&Cr=myanmar&Cr1, raadpleging: 23/03/2009. 517 VN Veiligheidsraad, ―6619th meeting (S/PV.5619)‖, 12/02/2007, p. 2-3, http://daccessdds.un.org /doc/UNDOC/PRO/N07/208/80/PDF/N0720880.pdf?OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. 518 People’s Daily, ―Myanmar top leader meets Chinese state councilor‖, 27/02/2007, http://english.peopledaily. com.cn/200702/27/eng20070227_352600.html, raadpleging: 01/05/2009. 519 Andrew Small kwam tot deze bevindingen na verschillende interviews met Chinese diplomaten. Andrew Small, elektronisch bericht aan auteur, 13/03/2009. 520 Chris Buckley, ―China quietly reaches out to Myanmar opposition‖, Reuters, 26/09/2007, http://www.reuters.com/article/newsOne/idUSPEK6098020070926?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0, raadpleging: 01/05/2009. 521 People’s Daily, ―U.S., Myanmar officials hold talks: spokesman‖, 29/06/2007, http://english. peopledaily.com.cn/200706/29/eng20070629_388638.html, raadpleging: 01/05/2009. 522 UN News Centre, ―Myanmar: Ban Ki-moon calls for ‗constructive dialogue‘ following arrests‖, 23/08/2007, http://www.wwan.cn/apps/news/story.asp?NewsID=23585&Cr=myanmar&Cr1, raadpleging: 01/05/2009. 523 Seth Mydans, ―Protests Persist in Myanmar, Despite Arrests by Junta‖, The New York Times, 31/08/2007, http://www.nytimes.com/2007/08/31/world/asia/31myanmar.html?scp=11&sq=myanmar&st=nyt, raadpleging: 01/05/2009. 524 Xinhua, ―China voices support for Myanmar's democracy process‖, 13/09/2007, http://news.xinhuanet.com /english/2007-09/13/content_6719170.htm, raadpleging: 01/05/2009. 525 Xinhua, ―China believes Myanmar gov't could properly handle current situation‖, 25/09/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-09/25/content_6791220.htm, raadpleging: 01/05/2009. 526 Andrew Selth, ―Burma‘s Saffron Revolution‖, p. 283. 527 s.n., ―The Saffron Revolution‖, The Economist, vol. 384, nr. 8548, 2007, p. 13. 528 Xinhua, ―China applauds UN special envoy's Myanmar visit‖, 04/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english /2007-10/04/content_6830532.htm, raadpleging: 01/05/2009. 529 Xinhua, ―China urges restraint from all parties in Myanmar‖, 27/09/2007, http://news.xinhuanet.com/english /2007-09/27/content_6803620.htm, raadpleging: 01/05/2009. 530 VN Veiligheidsraad, ―5753rd meeting (S/PV.5753)‖, 05/10/2007, p. 9, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC /PRO/N07/529/95/PDF/N0752995.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. 531 Xinhua, ―China opposes sanctions against Myanmar‖, 09/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/200710/09/content_6853267.htm, raadpleging: 01/05/2009. 532 Zie VN Veiligheidsraad, ―Statement by the President of the Security Council (S/PRST/2007/37)‖, 11/10/2007, p. 2-9, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N07/538/30/PDF/N0753830.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. 533 Xinhua, ―UNSC urges "inclusive national reconciliation" in Myanmar‖, 11/10/2007, http://news.xinhuanet. com/english/2007-10/12/content_6866986.htm, raadpleging: 01/05/2009. 534 Xinhua, ―China says Myanmar issue should be resolved by Myanmar itself‖, 12/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-10/12/content_6872579.htm, raadpleging: 01/05/2009. 535 Xinhua, ―China calls on int'l community for constructive assistance for Myanmar‖, 25/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-10/25/content_6942719.htm, raadpleging: 01/05/2009. 536 The New Light of Myanmar, ―Clarification on Myanmar‘s situation to UNSG‘s Special Envoy Mr Ibrahim Agboola Gambari‖, 07/11/2007, http://burmalibrary.org/docs4/NLM2007-11-07.pdf, raadpleging: 01/05/2009. 537 VN Veiligheidsraad, ―5777th meeting (S/PV.5777)‖, 13/11/2007, p. 4, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/ PRO/N07/595/87/PDF/N0759587.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. 538 VN Veiligheidsraad, ―Security Council Press Statement on Myanmar (SC/9171)‖, 15/11/2007, http://www.un.org/News/Press/docs/2007/sc9171.doc.htm, raadpleging: 01/05/2009. 539 UN News Centre, ―Myanmar: Secretary-General convenes ‗Group of Friends‘ meeting‖, 13/02/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=25610&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1=group+of+friends&Kw2= myanmar&Kw3, raadpleging: 01/05/2009. 540 VN Veiligheidsraad, ―5854th meeting (S/PV.5854)‖, 18/03/2008, p. 2-5, http://daccessdds.un.org/doc /UNDOC/PRO/N08/274/88/PDF/N0827488.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009.

127

541

VN Veiligheidsraad, ―Statement by the President of the Security Council (S/PRST/2008/13)‖, 02/05/2008, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N08/326/62/PDF/N0832662.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. 542 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, p. 1-7. 543 ‗Verantwoordelijkheid tot bescherming‘ (responsibility to protect) is een principe dat op de Wereldtop van de VN in 2005 door 150 regeringsleiders werd goedgekeurd. Dit principe houdt in dat elke individueel land en de Verenigde Naties de verantwoordelijkheid dragen om hun bevolking te beschermen tegen genocide, oorlogsmisdaden, etnische zuiveringen en misdaden tegen de menselijkheid. Dit betekent dat indien er sprake is van één van de bovenvermelde gevallen de VN Veiligheidsraad bevoegd is om de nodige maatregelen te treffen om verdere inbreuken te vermijden. Algemene vergadering van de VN, ―2005 World Summit Outcome (A/60/L.1)‖, 15/09/2009, p. 31, http://www.who.int/hiv/universalaccess2010/worldsummit.pdf, raadpleging: 03/05/2009. 544 Gareth Evans, ―Facing Up to Our Responsibilities‖, The Guardian, 12/05/2008, http://www.guardian.co.uk /commentisfree/2008/may/12/facinguptoourresponsbilities, raadpleging: 03/05/2009. 545 International Crisis Group, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, p. 11-12. 546 UN News Centre, ―Secretary-General calls for tangible political progress in Myanmar‖, 11/09/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=28024&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1=group+of+friends&Kw2= myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. 547 UN News Centre, ―Myanmar: Ban reviews latest developments with ‗Group of Friends‘‖, 27/09/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=28325&Cr=Myanmar&Cr1=&Kw1=group+of+friends&Kw2= myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. 548 UN News Centre, ―Ban voices 'growing frustration' at lack of progress in Myanmar‖, 05/12/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=29213&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1=group+of+friends&Kw2= myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. 549 UN News Centre, ―World looking for ‗positive signals‘ from Myanmar, UN envoy says‖, 25/02/2009, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=30018&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1=myanmar&Kw2=gambari &Kw3, raadpleging: 03/05/2009. 550 People’s Daily, ―China expects Myanmar to realize reconciliation through dialogue‖, 19/05/2009, http://english.people.com.cn/90001/90776/90883/6661250.html, raadpleging: 22/05/2009. 551 The Washington Post, ―On Trial in Burma‖, 16/05/2009, http://www.washingtonpost.com/wpdyn/content/article/2009/05/15/AR2009051503388.html, raadpleging: 22/05/2009. 552 Lin Xixing 林锡星, ―Quanqiuhua beijing xia de Miandian zhengzhi weiji 全球化背景下的缅甸政治危机 (‗De politieke crisis in Myanmar tegen de achtergrond van globalisering‘)‖, p. 11. 553 Stephanie Kleine-Ahlbrandt en Andrew Small, ―China's New Dictatorship Diplomacy‖, p. 52.

128

Bibliografie Boeken en tijdschriften AUNG-TWIN, Maureen, ―Burmese Days‖, Foreign Affairs, 1989, vol. 68, nr.2, p. 143-61. BA, Alice, ―China and ASEAN: Renavigating Relations for a 21st-Century Asia‖, Asian Survey, vol. 43, nr. 4, 2003, p. 622-647. BADGLEY, John H., ―Executive Summary‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 7-12. BADGLEY, John H., ―Strategic Interests in Myanmar‖, NBR Analysis, vol.15, nr. 1, 2004, p. 13-27. BAUM, Richard et al., ―‗Whither U.S.-China Relations?‘ Roundtable Discussion‖, NBR Analysis, vol. 16, nr. 4, 2005, p. 15-36. BERNSTEIN, Richard en ROSS, H. Munro, ―The Coming Conflict with America‖, in Guoli Liu (red.), Chinese Foreign Policy in Transition, New York (N.Y.): Aldine de Gruyter, 2004, p. 151-162. BERT, Wayne, ―Chinese Policy toward Democratization Movements: Burma and the Philippines‖, Asian Survey, vol. 30, nr. 11, 1990, p. 1066-1083. BERT, Wayne, The United States, China and Southeast Asian Security: A Changing of the Guard?, New York (N.Y.): Palgrave Macmillan, 2003. BERT, Wayne, ―Burma, China, and the U.S.A.‖, Pacific Affairs, vol. 77, nr. 2, 2004, p. 263-282. BURMA WATCHER, ―Burma in 1988: There came a Whirlwind‖, Asian Survey, vol. 29, nr. 2, A Survey of Asia in 1988: Part II, 1989, p. 174-180. CHEONG, Yong Mun, ―The Political Structures of the Independent States‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part Two: From World War II to the present, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p.59-138. COBBAERT, Paul, Birma: het gouden land en de generaal, Gent: Academia Press, 2008. DILLON, Michael (red.), China: A Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon, 1998. DONNISON, F. S. V., Burma, New York (N.Y.): Praeger, 1970. EGRETEAU, Renaud, ―India and China Vying for Influence in Burma – A New Assessment‖, India Review, vol. 7, nr. 1, 2008, p. 38-72. FAIRBANK, J. K. en TENG, Ssu-yü, ‗In the Ch‘ing Tribute System‘, Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 6, nr. 2, 1941, p. 135-246. FAIRBANK, J. K., ―Tributary Trade and China‘s Relations with the West‖, in The Far Eastern Quarterly, vol. 1, nr. 2, 1942, p. 129-149. FINK, Christina, Living Silence: Burma under Military Rule, London: Zed books, 2001.

129

GUYOT, James, ―Burma in 1997: From Empire to ASEAN‖, Asian Survey, vol. 38, nr. 2, A Survey of Asia in 1997: Deel II, 1998, p. 190-95. HAACKE, Jürgen, Myanmar’s Foreign Policy: Domestic Influences and International Implications, London: International Institute for Strategic Studies, 2006. HALL, Daniel G. E., Burma, London: Hutchinson, 1950. HEPPNER, Kevin en BECKER, Jo, My Gun Was as Tall as Me, New York (N.Y.): Human Rights Watch, 2002. HERBERG, Mikkal E., ―China‘s Search for Energy Security: The Implications for Southeast Asia‖, in Evelyn Goh et al. (reds.), China, the United States, and Southeast Asia: Contending perspectives on politics, security, and economics, New York (N.Y.): Routledge, 2008, p.70-88. HINTON, Harold C., ―China as an Asian Power‖, in Thomas W. Robinson en David Shambaugh (reds.), Chinese Foreign Policy: Theory and Practice, New York (N.Y.): Oxford University Press, [1994] 2006, p. 348-372. HLAING, Kyaw Yin, ―Will Western Sanctions Bring Down the House?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 73-85. HLAING, Kyaw Yin, ―Myanmar in 2004: Why Military Rule Continues‖, in Chin Kin Wah en Lorraine Carlos Salazar (reds.), Southeast Asian Affairs 2005, Singapore: ISEAS, 2005, p. 231-256. HOLLIDAY, Ian, ―Voting and Violence in Myanmar: Nation Building for a Transition to Democracy‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2008, p. 1038-1058. HOU Junwei 侯俊玮, ―Heping gongchu wu xiang yuanze de tichu beijing ji qi yiyi 和平共处五项原 则的提出背景及其意义 (‗De ‗vijf principes van vredevolle co-existentie‘: de achtergrond van hun opstelling en hun betekenis‘)‖, Xiandai qiye jiaoyu 现 代 企 业 教 育 (‗Hedendaags ondernemingsonderwijs‘), nr. 4, 2008, p. 151-152. HSÜ, Immanuel C.Y., China’s entrance into the family of nations. The Diplomatic Phase, 1858-1880, Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 1960. HUANG Liyan黄立言, ―Zhongguo heping jueqi yuanyin, biaozhun he mianlin de tiaozhan 中国和平 崛 起 原 因 、 标 准 和 面 临 的 挑 战 (‗China‘s vredevolle opkomst: de redenen, de criteria en de uitdagingen waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, Chongqing gongxueyuan xuebao重庆工学院学报 (‗Journal of Chongqing Institute of Technology‘), vol. 22, nr. 3, 2008, p. 104-106. KANG, David C., China Rising: Peace, power, and order in East Asia, New York (N.Y.): Columbia University Press, 2007. KYI, Khin Maung, ―Myanmar: Will Forever Flow the Ayeyarwady?‖, in Daljit Singh et al. (reds.), Southeast Asian Affairs 1994, Singapore: ISEAS, 1994, p. 209-230. KLEINE-AHLBRANDT, Stephanie en SMALL, Andrew, ―China's New Dictatorship Diplomacy: Is Beijing Parting With Pariahs?‖, Foreign Affairs, vol. 87, nr. 1, 2008, p. 38-56. KRAUTHAMMER, Charles, ―Why We Must Contain China‖, Time, vol. 146, nr. 5, 1995, p. 72.

130

KUDO, Toshihiro, ―The Impact of United States Sanctions on the Myanmar Garment Industry‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2005, p. 997–1017. KUDO, Toshiro, ―Myanmars Economic Relations with China: Who Benefits and Who Pays?‖, in Monique Skidmore et al. (reds), Dictatorship, Disorder and Decline in Myanmar, Canberra: ANU E Press, 2008, p. 87-106. LANE, David, ―The Orange Revolution: ‗People‘s Revolution‘ or Revolutionary Coup?‖, British Journal of Politics and International Relations, vol. 10, nr. 4, p. 525-549. LI Hemin,李合敏, ―Lun Deng Xiaoping de Zhongguo heping jueqi sixiang yu shijian 论邓小平的中 国和平崛起思想与实践 (‗Bespreking van Deng Xiaopings theorie over de vredevolle opkomst van China en haar verhouding tot de realiteit‘)‖, Wumeng luntan 乌蒙论坛 (‗Theory Probing‘), 2007, nr. 3, p. 18-27. LIN Xixing 林锡星, ―Zhong Mian shiyou guandao sheji zhong de Mei Yin yinsu 中缅石油管道设计 中的美印因素 (‗De Amerikaanse en Indiase invloed bij de planning van de Sino-Myanmarese oliepijplijn‘)‖, Dongnanya yanjiu 东南亚研究 (‗Southeast Asian Studies‘), 2007, nr. 5, p. 32-36. LIN Xixing 林锡星, ―Quanqiuhua beijing xia de Miandian zhengzhi weiji 全球化背景下的缅甸政治 危机(‗De politieke crisis in Myanmar tegen de achtergrond van globalisering‘)‖, Dongnanya yanjiu 东 南亚研究 (‗Southeast Asian Studies‘), 2008, nr. 1, p. 9-14. LINTNER, Bertil, ―The CIA‘s First Secret War‖, Far Eastern Economic Review, 16/09/1993, p. 56-58. LU Zhenghui 卢正惠, ―Jiyu bijiao youshi de Dian Mian guoji quyu jingji hezuo yanjiu 基于比较优势 的滇缅国际区域经济合作研究 (‗Onderzoek van de regionale economische samenwerking tussen Yunnan en Myanmar op basis van een vergelijking van overwicht‘)‖, Yunnan caijing daxue xuebao云 南财经大学学报(‗Journal of Yunnan University of Finance and Economics‘), vol. 23, nr. 3, 2007, p. 97-104. MALIK, J. Mohan, ―Myanmar‘s Role in the Regional Security: Pawn or Pivot?‖, Contemporary Southeast Asia, vol. 19, nr. 1, 1997, p. 52-73. MAUNG, Mya, ―On the Road to Mandalay: A Case Study of the Sinonization of Upper Burma‖, Asian Survey, vol. 34, nr. 5, 1994, p. 447-459. MAYNES, Charles William, “The New Specter‖, Washington Monthly, vol. 29, nr. 5, 2007, p. 48-50. McCARTHY, Stephen, ―Burma and ASEAN: Estranged Bedfellows‖, Asian Survey, vol. 48, nr.6, 2008, p. 911-935. NI Xiayun 倪霞韵, ―Zhong Mei guanxi de Miandian wenti 中美关系中的缅甸问题 (‗De kwestie Myanmar in de relaties tussen China en de Verenigde Staten‘)‖, Ya Fei zongheng 亚 非 纵 横 (‗Afrikaans-Aziatisch tijdschrift‘), 2007, nr. 6, p. 6-10. OSIANDER, Andreas, ―Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth‖, International Organization, vol. 55, nr. 2, 2001, p. 251-287. PAN Qi, ―Opening the Southwest: An Expert Opinion‖, Beijing Review, vol. 28, nr. 35, 1985, p. 22-23.

131

PEDERSON, Morten B., ―The Crisis in Burma/Myanmar: Foreign Aid as a Tool for Democratization‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 87-101. PURCELL, Victor, The Chinese in Southeast Asia, London: Oxford University Press, [1951] 1965. QU Jianwen 瞿健文 en LI Chenyang 李晨阳, ―Dian Mian jingji hezuo yu Zhongguo-Dongmeng ziyou maoyiqu jianshe 滇缅经贸合作与中国- 东盟自由贸易区建设 (‗De economische samenwerking tussen Yunnan en Myanmar en de oprichting van de China-ASEAN vrijhandelszone‘)‖, Sixiang zhanxian 思想战线 (‗Thinking‘), vol. 30, nr. 1, 2004, p. 8-12. ROSS, Robert S., ―China and Southeast Asia: The Challenge of Economic Competition‖, in Bruce Burton en David Wurfel (reds.), Southeast Asia in the New World Order: The Political Economy of a Dynamic Region, London: MacMillan, 1996, p. 142-164. ROSSABI, Morris ―Introduction‖, in Morris Rossabi (red.), China among Equals: The Middle Kingdom and It’s Neighbors 10th-14th Centuries, London: University of California Press, 1983, p. 1-15. SEEKINS, Donald M., ―Burma-China Relations: Playing with Fire‖, Asian Survey, vol. 37, nr. 6, 1997, p. 525-539. SEEKINS, Donald M., ―Burma and U.S. Sanctions: Punishing an Authoritarian Regime‖, Asian Survey, vol. 45, nr. 3, 2005, p. 437-452. SELTH, Andrew, ―Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific‖, U.S. Naval War College Review, vol. 55, nr. 2, 2002, p. 43-60. SELTH, Andrew, ―Burma‘s ‗saffron revolution‘ and the limits of international influence‖, Australian Journal of International Affairs, vol. 62, nr. 3, 2008, p. 281-297. SHAMBAUGH, David, ―Sino-American Relations since September 11: Can the New Stability Last?‖, in Guoli Liu (red.), Chinese Foreign Policy in Transition, New York (N.Y.): Aldine de Gruyter, 2004, p. 197-207. SHAMBAUGH, David, ―China Engages Asia: Reshaping the Regional Order‖, International Security, vol. 29, nr. 3, 2004, p. 64-99. SHAMBAUGH, David, ―Return to the Middle Kingdom: China and Asia in the Early Twenty-First Century‖, in David Shambaugh (red.), Power Shift: China and Asia’s New Dynamics, Berkeley (Calif.): University of California press, 2005, p. 23-47. SHAMBAUGH, David, ―Patterns of Interaction in Sino-American Relations‖, in Thomas W. Robinson en David Shambaugh (reds.), Chinese Foreign Policy: Theory and Practice, New York (N.Y.): Oxford University Press, [1994] 2006, p. 197-223. SILVERSTEIN, Josef, ―Burma in an International Perspective‖, Asian Survey, vol. 32, nr. 10, 1992, p. 951-963. s.n., ―Macy‘s no longer shops in Myanmar‖, The Economist, vol. 335, nr. 7911, 1995, p. 35. s.n., ―The alien problem‖, The Economist, vol. 367, nr. 8329, 2003, p. 59. s.n., ―A constitutional charade‖, The Economist, vol. 371, nr. 8376, 2004, p. 40. s.n., ―The Saffron Revolution‖, The Economist, vol. 384, nr. 8548, 2007, p. 13.

132

s.n., ―On the brink‖, The Economist. vol. 384, nr. 8578, 2008, p. 71-72. s.n., ―No shelter from the storm‖, The Economist, vol. 387, nr. 8579, 2008 p. 49-50. s.n., ―A month of misery‖, The Economist, vol. 387, nr. 8583, 2008, p. 54. STEINBERG, David I., Burma: The State of Myanmar, Washington (D.C.): Georgetown University Press, 2001. STEINBERG, David I., ―Burma/Myanmar: A Guide for the Perplexed?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 41-54. STEINBERG, David I., ―Burma-Myanmar: The U.S.-Burmese Relationship and Its Vicissitudes‖, in Nancy Birdsall et al. (reds.), Short of the Goal: U.S. Policy and Poorly Performing States, Washington (D.C.): Center for Global Development, 2006, p. 209-244. SULISTIYANTO, Priyambudi, Thailand, Indonesia and Burma in a Comparative Perspective, Aldershot: Ashgate, 2002. SUTTER, Robert G., China’s Rise in Asia: Promises and Perils, Lanham (Md.): Rowman and Littlefield, 2005. SUTTER, Robert G., ―China‘s Rise, Southeast Asia, and the United States: Is a China-centerd order marginalizing the United States?‖, in Evelyn Goh et al. (reds.), China, the United States, and Southeast Asia: Contending perspectives on politics, security, and economics, New York (N.Y.): Routledge, 2008, p. 91-106. TAYLOR, Robert H., ―Myanmar‘s Political Future: Is Waiting for the Perfect the Enemy of Doing the Possible?‖, NBR Analysis, vol. 15, nr. 1, 2004, p. 29-40. THAN, Mya, ―Myanmar‘s Cross-border Economic Relations and Cooperation with the People‘s Republic of China and Thailand in the Greater Mekong Subregion‖, Journal of GMS Development Studies, vol. 2, nr. 1, 2005, p. 37-54. THAN, Tin Maung Maung, ―Myanmar and China: A Special Relationship?‖, in Daljit Singh en Chin Kin Wah (reds.), Southeast Asian Affairs 2003, Singapore: ISEAS, 2003, 189-210. THAN, Tin Maung Maung, ―Myanmar‘s Energy Sector: Banking on Natural Gas‖, in Daljit Singh et al. (reds.), Southeast Asian Affairs 2005, Singapore: ISEAS, 2005, p. 257-289. THAWNGHMUNG, Ardeth Maung en MYOE, Maung Aung, ―Myanmar in 2006: Another Year of Housekeeping?‖, Asian Survey, vol. 47, nr. 1, p. 194–199. TRAGER, Frank N., Burma from Kingdom to Republic: A Historical and Political Analysis, New York (N.Y.): Praeger, 1966. TROCKI, Carl A.,―Political Structures in the Nineteenth and early Twentieth Centuries‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part One: From c.1800 to the 1930s, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p. 75-126. TURNBULL, C. M. ―Regionalism and Nationalism‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume II, Part Two: From World War II to the present, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p. 257-318. TURNELL, Sean, ―Burma‘s Insatiable State‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, p. 958-967.

133

WALTON, Matthew J., ―Ethnicity, Conflict and History in Burma: The Myths of Panglong‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, p. 889–910. WANG Gungwu, ―Ming Foreign relations‖, in D. Twitchett en F.W. Mote (reds.), The Cambridge History of China, Volume IIX, Part Two, The Ming dynasty, 1368-1644, Cambridge : Cambridge University Press, 1998, p. 301-332. WEI, Yehua Dennis, ―Multiscale and Multimechanism of Regional Inequality in China: Implications for Regional Policy‖, Journal of Contemporary China, vol. 11, nr. 30, p. 109-124. WILLETTS, Peter, The Non-Aligned Movement: The Origins of a Third World Alliance, London: Pinter, 1982. WIN Min, ―Looking Inside the Burmese Military‖, Asian Survey, vol. 48, nr. 6, 2008, p. 1018-1037. XU Benqin 徐本钦, ―Zhong Mian zhengzhi jingji guanxi: zhanlüe yu jinji de cengmian 中缅政治经济 关 系 ： 战 略 与 经 济 的 层 面 (‗De politieke en economische relaties tussen China en Myanmar: strategische en economische dimensies‘)‖, Nanyang wenti yanjiu 南 洋 问 题 研 究 (Southeast Asian Affairs‘), 2005, nr. 121, p. 38-45. YUE Deming 岳德明, ―Lengzhan hou dui Hua zhengce chuyi 冷战后缅甸对华政策刍议 (‗Analyse van Myanmars China-beleid na de Koude Oorlog‘)‖, Waijiao pinglun 外交评论 (‗Foreign Affairs Review‘), augustus 2005, nr. 83, p. 57-63. ZHANG, Yongjin, ―Anticipating China‘s Future Diplomacy: History, Theory and Practice‖, in Pauline Kerr et al. (reds.), China’s New Diplomacy: Tactical or Fundamental Change?, New York (N.Y.): Palgrave McMillan, 2008, p. 131-149. ZHAO Ruijuan 赵瑞娟 en WANG Xinfang 王新芳, ―Miandian de jinrong fazhan jiqi mianlin de weiji 缅甸的金融发展及其面临的危机 (‗De financiële ontwikkeling van Myanmar en de crisis waarmee het geconfronteerd wordt‘)‖, Dongnanya zongheng 东南亚纵横 (‗Around Southeast Asia‘), nr. 11, 2004, p. 25-27. ZHAO, Suisheng, ―Beijing‘s Perception of the International System and Foreign Policy Adjustment after the Tiananmen Incident‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 140-150. ZHAO, Suisheng, ―Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 3-20. ZHAO, Suisheng, ―The Making of China‘s Periphery Policy‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 256-275. ZHAO Xusheng 赵绪生, ―Lun Jiang Zemin de xin anquan guan 论江泽民的新安全观 (‗Jiang Zemins nieuwe veiligheidsconcept‘)‖, Zhonggong Shijiazhuang shiwei dangxiao xuebao 中共石家庄市委党 校学报 (‗Journal of the Party University of Shijiazhuang City Committee of CPC‘), vol. 10, nr. 7, 2005, p. 35-39. ZHENG Bijian, ―China‘s ―Peaceful Rise‖ to Great-Power Status‖, Foreign Affairs, vol. 84, nr. 5, 2005, p. 18-24.

134

ZHUANG Guotu 庄国土, ―Lüe lun chaogong zhidu de xuhuan: yi gudai Zhongguo yu Dongnanya de chaogong guanxi weili 略论朝贡制度的虚幻: 以古代中国与东南亚的朝贡关系为例 (‗Over de denkbeeldigheid van het tribuutsysteem: een casus van de tribuutrelaties tussen traditioneel China en Zuidoost-Azië‘)‖, Nanyang wenti jiu 南洋问题研 (‗Southeast Asian Affairs‘), nr. 3, 2005, p. 1-8. ZI Zhongyun, ―The Clash of Ideas: Ideology and Sino-U.S. Relations‖, in Suisheng Zhao (red.), Chinese Foreign Policy: Pragmatism and Strategic behavior, New York (N.Y.): Sharpe, 2004, p. 224242. ZOELLICK, Robert B., ―Whither China: From Membership to Responsibility?‖, NBR Analysis, vol. 16, nr. 4, 2005, p. 5-14. ZWEIG, David en BI Jianhai, ―China‘s Global Hunt for Energy‖, Foreign Affairs, vol. 84, nr. 5, 2005, p. 25-38.

Elektronische bronnen AKIMOTO, Yuki, ―Hydro-powering the Regime‖, The Irrawaddy, http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=3757&page=4, raadpleging: 11/04/2009.

juni

2004,

ALGEMENE VERGADERING VAN DE VN, ―2005 World Summit Outcome (A/60/L.1)‖, 15/09/2005, http://www.who.int/hiv/universalaccess2010/worldsummit.pdf, raadpleging: 03/05/2009. ALGEMENE VERGADERING VAN DE VN, ―Situation of Human Rights in Myanmar (A/63/341)‖, 05/09/2008, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N08/494/69/PDF/N0849469.pdf, raadpleging: 22/03/2009. ARNOTT, David, ―China–Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 69-86, http://www.idea.int/asia_pacific/ burma/upload/challenges_to_democratization_in_burma.pdf, raadpleging: 11/04/2009. ASEAN, ―ASEAN-China Dialogue Relations‖, http://www.aseansec.org/5874.htm, raadpleging: 05/04/2009. ASEAN, ―Association of Southeast Asian Nations‖, http://www.aseansec.org/64.htm, raadpleging: 01/04/2009. AUNG, Thin Thin en MYINT, Soe, ―India–Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 87-116, http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/challenges_to_democratization_in _burma.pdf, raadpleging: 07/04/2009. BARNES, Joe, ―Slaying the China Dragon: The New China Threat School‖, Houston: The James A. Baker III Institute for Public Policy of Rice University, 1999, http://www.rice.edu/energy/publications /docs/AsianEnergySecurity_SlayingtheDragon.pdf, raadpleging: 16/04/2009. BOOT, William, ―A Natural Disaster in the Making‖, The Irrawaddy, http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=11188, raadpleging: 11/04/2009.

135

april

2008,

BP, ―Statistical Review of World Energy 2008‖, juni 2008, http://www.bp.com/liveassets/bp_internet /globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2008/STAGING/l ocal_assets/downloads/pdf/statistical_review_of_world_energy_full_review_2008.pdf, raadpleging: 11/04/2009. BUCKLEY, Chris, ―China quietly reaches out to Myanmar opposition‖, Reuters, 26/09/2007, http://www.reuters.com/article/newsOne/idUSPEK6098020070926?pageNumber=1&virtualBrandCha nnel=0, raadpleging: 01/05/2009. BUREAU OF INTERNATIONAL NARCOTICS AND LAW ENFORCEMENT AFFAIRS, ―2009 International Narcotics control Strategy Report‖, 27/02/2009, http://www.state.gov/p/inl/rls/nrcrpt/2009/vol1/116520.htm, raadpleging: 16/04/2009. CAMPBELL, Duncan, ―Energy giant agrees settlement with Burmese villagers‖, The Guardian, 15/12/2004, http://www.guardian.co.uk/world/2004/dec/15/burma.duncancampbell, raadpleging: 16/04/2009. CEDANA, Maung, ―Wearing the same old nether garment‖, New Light of Myanmar, 07/04/2006, p. 89, http://burmalibrary.org/docs2/NLM2006-04-07.pdf, raadpleging: 19/03/2009. CIA, ―CIA World Factbook 2008‖, https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/ch.html#Econ, raadpleging: 05/04/2009. DLA PIPER RUDNICK GRAY CARY, ―Threat to the Peace: A Call for the UN Security Council to Act in Burma‖, Washington (D.C.): DLA Piper Rudnick Gray Cary, 2005, http://www.unscburma.org/Docs/Threat%20to%20the%20Peace.pdf, raadpleging: 23/03/2009. ENGDAHL, William, ―The geopolitical stakes of 'Saffron Revolution‘‖, Asia Times, 17/10/2007, http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IJ17Ae01.html, raadpleging: 16/04/2009. EVANS, Gareth, ―Facing Up to Our Responsibilities‖, The Guardian, 12/05/2008, http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2008/may/12/facinguptoourresponsbilities, raadpleging: 03/05/2009. FEDERAL REGISTER, ―Executive Order 13047‖, 22/05/1997, http://frwebgate.access.gpo.gov/cgibin/getdoc.cgi?dbname=1997_register&docid=fr22my97-169.pdf, raadpleging: 16/04/2009. GERTZ, Bill, ―China Builds up Strategic Sea Lines‖, The Washington Times, 27/01/2005, http://www.washingtontimes.com/news/2005/jan/17/20050117-115550-1929r/, raadpleging: 13/04/2009. GUO, Xiaolin, ―Towards Resolution: China in the Myanmar Issue‖, Washington (D.C.): Central AsiaCaucasus Institute & Silk Road Studies Program, 2007, http://www.isdp.eu/files/publications /ap/07/xg07towardsresolution.pdf, raadpleging: 10/04/2009. HANDVEST VAN DE VERENIGDE NATIES, http://www.un.org/aboutun/charter/index.shtml, raadpleging: 23/03/2009. HOGE, Warren, ―Myanmar: U.N. To Discuss Human Rights‖, The New York Times, 03/12/2005, http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B05E7D91231F930A35751C1A9639C8B63&scp=1 2&sq=Myanmar&st=nyt, raadpleging: 01/05/2009.

136

HOLSLAG, Jonathan, ―The Next Security Frontier: Regional Instability and the Prospects for SinoIndian Cooporation‖, Brussel: Brussels Institute of Contemporary China Studies, 2008, http://www.vub.ac.be/biccs/documents/Holslag,%20Jonathan%20(2008),%20Next%20Security%20Fr ontier,%20Asia%20Paper%203%20(7),%20BICCS,%20Brussels-.pdf, raadpleging: 11/04/2009. HOLSLAG, Jonathan, ―Myanmar in the Frontline: China and India‘s Contest for Influence in Myanmar‖, Brussel: European Strategic Intelligence and Security Center, 2006, http://www.esisc.org/ documents/ pdf/en/myanmar-in-the-frontline.pdf, raadpleging: 12/04/2009. HUMAN RIGHTS WATCH, ―World Report 2007‖, http://www.hrw.org/legacy /wr2k7/wr2007 master.pdf, raadpleging: 21/03/2009. HUMAN RIGHTS WATCH, ―World Report 2009‖, p. 228, http://www.hrw.org/sites/default/files /reports/wr2009_web.pdf, raadpleging: 21/03/2009. IAO, ―Forced Labor in Myanmar (Burma)‖, 02/07/1998, http://www.ilo.org/public/english /standards/relm/gb/docs/gb273/myanmar.htm, raadpleging: 17/03/2009. IAO, ―Status report on decisions regarding Myanmar‖, 22/10/2008, http://www.ilo.org/wcmsp5/ groups/public/---ed_norm/---elconf/documents/meetingdocument/wcms_099695.pdf, raadpleging: 19/03/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, ―Myanmar: the military regime‘s view of the world‖, Brussel: International Crisis Group, 2001, http://www.crisisgroup.org/library/documents/report_archive /A400505_07122001-1.pdf, raadpleging: 7/3/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, ―Myanmar Backgrounder: Ethnic Minority Politics‖, Brussel: International Crisis Group, 2003, http://www.crisisgroup.org/library/documents/report_archive /A400967_07052003.pdf, raadpleging: 06/04/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, ―Myanmar: Sanctions, Engagement or Another Way Forward?‖, Brussel: International Crisis Group, 2004, http://www.crisisgroup.org/library/documents /asia/burma_ myanmar/078_myanmar_sanctions_engagement_or_another_way_web.pdf, raadpleging: 20/04/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, “Myanmar: Update on HIV/AIDS Policy‖, Brussel: International Crisis Group, 2004, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar/ 041216_myanmar_update_on_hiv_aids_policy.pdf, raadpleging: 22/03/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, ―Burma/Myanmar: After the Crackdown‖, Brussel: International Crisis Group, 2008, http://www.crisisgroup.org/library/documents/asia/burma_myanmar /144_burma_myanmar___after_the_crackdown.pdf, raadpleging: 21/03/2009. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, ―Burma/Myanmar After Nargis: Time to Normalise Aid Relations‖, Brussel: International Crisis Group, 2008, http://www.crisisgroup.org/library /documents /asia/ burma_myanmar/161_burma_myanmar_after_nargis___time_to_normalise_aid_relations.pdf, raadpleging: 19/03/2009. JAGAN, Larry, ―Will junta show more flexibility?‖, The Bangkok Post, 23/05/2006, www.unescap.org/unis/eye_on_unescap/issue129_23May2006.doc, raadpleging: 01/05/2009. JAGAN, Larry, ―Myanmar best bad buddies with Beijing‖, Asia Times, 13/06/2007, http://www.atimes.com/atimes/southeast_asia/if13ae01.html, raadpleging: 30/04/2009.

137

KESSLER, Glenn, ―Shift Possible on Burma Policy‖, The Washington Post, 19/02/2009, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2009/02/17/ST2009021700968.html, raadpleging: 20/04/2009. KOBAYASHI, Takaaki, ―China‘s Foreign Aid Policy: Development and Reforms‖, Tokyo: Japan Bank for International Corporation Institute, 2008, http://www.jbic.go.jp/en/research/report/workingpaper/pdf/wp27_e.pdf, raadpleging: 11/04/2009. LIDELL, Zunetta, ―International Policies towards Burma: Western governments, NGOs and multilateral institutions‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 131-182, http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/challenges_to_democratization _in_burma.pdf, raadpleging: 11/04/2009. MYDANS, Seth, ―Protests Persist in Myanmar, Despite Arrests by Junta‖, The New York Times, 31/08/2007, http://www.nytimes.com/2007/08/31/world/asia/ 31myanmar.html?scp=11&sq = myanmar&st=nyt, raadpleging: 01/05/2009. NATIONAL ENDOWMENT FOR DEMOCRACY, ―Program Description 2007: Burma‖, 2008, http://www.ned.org/grants/07programs/grants-asia07.html, raadpleging: 16/04/2009. NIKSCH, Larry A., ―RL33479: Burma-U.S. Relations‖, Washington (D.C.): Congressional Research Service, 2007, http://www.fas.org/sgp/crs/row/RL33479.pdf, raadpleging: 16/04/2009 NIMMANAHAEMINDA, Punnisa, ―Burma Road to Democracy‖, The Irrawaddy, 15/09/2004, http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=3939, raadpleging: 30/04/2009. OFFICE OF FOREIGN ASSETS CONTROL, ―An Overview of the Burmese Sanctions Regulations‖, Washington (D.C.): U.S. Department of the Treasury, 2008, http://www.treas.gov/offices/ enforcement/ofac/programs/burma/burma.pdf, raadpleging: 15/04/2009. PEHRSON, Christopher J., ―Strings of Pearls: Meeting the Challenge of China‘s Rising Power Across the Asian Littoral‖, Carlisle (PA): Strategic Studies Institute, United States Army War College, 2006, http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/display.cfm?PubID=721, raadpleging: 13/04/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Chinese President Meets Myanmar Visitor‖, 23/08/2003, http://english. peopledaily.com.cn/200308/23/eng20030823_122876.shtml, raadpleging: 30/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Myanmar Reshuffles Cabinet‖, 26/08/2003, http://english.peopledaily.com.cn /200308/26/eng20030826_123072.shtml, raadpleging: 30/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Myanmar PM Outlines New Political Policy‖, 31/08/2003, http://english. peopledaily.com.cn/200308/31/eng20030831_123432.shtml, raadpleging: 30/04/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Myanmar PM ousted, under house arrest‖, 20/10/2004, http://english.people. com.cn/200410/20/eng20041020_160834.html, raadpleging: 01/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Why Myanmar renounces 2006 ASEAN rotating chairmanship?‖, 27/07/2005, http://english.peopledaily.com.cn/200507/27/eng20050727_198509.html, raadpleging: 01/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Myanmar leaders meet Chinese FM‖, 28/07/2005, http://english.peopledaily. com.cn/200507/28/eng20050728_198820.html, raadpleging: 01/05/2009.

138

PEOPLE‘S DAILY, ―Hu Jintao vows to continue developing China-Myanmar relations‖, 15/02/2006, http://74.125.77.132/search?q=cache:http://english.peopledaily.com.cn/200602/15/eng20060215_2430 55.html, raadpleging: 01/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―Myanmar top leader meets Chinese state councilor‖, 27/02/2007, http://english.peopledaily.com.cn/200702/27/eng20070227_352600.html, raadpleging: 01/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―U.S., Myanmar officials hold talks: spokesman‖, 29/06/2007, http://english. peopledaily.com.cn/200706/29/eng20070629_388638.html, raadpleging: 01/05/2009. PEOPLE‘S DAILY, ―China expects Myanmar to realize reconciliation through dialogue‖, 19/05/2009, http://english.people.com.cn/90001/90776/90883/6661250.html, raadpleging: 22/05/2009. REUTERS, ―Myanmar promises constitution conference in 2004‖, 16/12/2003, http://www.reuters.com/locales/newsArticle.jsp?type=worldNews&locale=en_IN&storyID=3992829, raadpleging: 30/04/2009. SELTH, Andrew, ―Chinese Military Bases in Burma: The Explosion of a Myth‖, Brisbane: Griffith Asia Institute, 2007, http://www.griffith.edu.au/__data/assets/pdf_file/0018/18225/regional-outlookandrew-selth.pdf, raadpleging: 13/04/2009. SLORC, ―The Union of Myanmar Foreign Investment Law‖, 30/11/1988, http://mission.itu.ch/MISSIONS/Myanmar/t&b/invest01.html., raadpleging: 23/03/2009. SOUTH, Ashley, ―Burma: The Changing Nature of Displacement Crises‖, Oxford: Refugee Studies Centre, 2007, http://www.rsc.ox.ac.uk/PDFs/WP39%20Burma%20AS.pdf, raadpleging: 20/03/2009. SRIVASTAVA, Pradeep, ―Myanmar‖, in Asian Development Bank, Asian Development Outlook 2008, Manila: ADB, 2008, p. 213-14, http://www.adb.org/Documents/Books/ADO/2008/MYA.pdf, raadpleging: 20/03/2009. STATE COUNCIL INFORMATION OFFICE OF THE PEOPLE‘S REPUBLIC OF CHINA ―White Paper: China's National Defense in 2000‖, oktober 2000, http://www.china.org.cn/e-white/2000/202.htm, raadpleging: 05/04/2009. STATE COUNCIL INFORMATION OFFICE OF THE PEOPLE‘S REPUBLIC OF CHINA, ―White Paper: China‘s Energy Conditions and Policies‖, 26/12/2007, http://english.gov.cn/2007-12/26/content _844218_2.htm, raadpleging: 11/04/2009. SWEENEY, John, ―Nato bombed Chinese deliberately‖, The Guardian, http://www.guardian.co.uk/world/1999/oct/17/balkans, raadpleging: 05/04/2009.

17/10/1999,

TAW, Nay Pyi, ―Stance of Government and the people as regards the matter to put Myanmar on UN Security Council agenda‖, New Light of Myanmar, 19/09/2006, p. 1 en p.9-10, http://myanmargeneva.org/NLM2006/eng/9Sep/n060919.pdf, raadpleging: 23/03/2009. THAILAND BURMA BORDER CONSORTIUM, http://www.tbbc.org/, raadpleging: 22/03/2009. THE GUARDIAN, ―Bali night club bomb kills 180‖, 13/10/2002, http://www.guardian.co.uk /world/2002/oct/13/1, raadpleging: 16/04/2009 THE GUARDIAN, ―Burma's hour of need: Asian leaders face a testing moment‖, 11/06/2003, http://www.guardian.co.uk/world/2003/jun/11/burma.guardianleaders, raadpleging: 28/04/2009.

139

THE IRRAWADDY, ―Foreign Companies Withdrawn from Burma‖, http://www.irrawaddy.org/research_show.php?art_id=457, raadpleging: 16/04/2009.

01/01/2003,

THE NEW LIGHT OF MYANMAR, ―Alleged forced recruitment of soldiers especially child conscriptions are based on false information‖, 17/03/2005, p. 16, http://burmalibrary.org/docs2 /NLM2005-03-17.pdf, raadpleging: 30/04/2009. THE NEW LIGHT OF MYANMAR, ―Clarification on Myanmar‘s situation to UNSG‘s Special Envoy Mr Ibrahim Agboola Gambari‖, 07/11/2007, p. 8-11, http://burmalibrary.org/docs4/NLM200711-07.pdf, raadpleging: 01/05/2009. THE NEW YORK TIMES, ―U.S. Economic Ban Imposed on Burmese‖, 23/04/1997, http://www.nytimes.com/1997/04/23/world/us-economic-ban-imposed-on-burmese.html?scp=3&sq= madeleine+albright&st=nyt, raadpleging: 16/04/2009. THE UNAIDS/WHO WORKING GROUP ON GLOBAL HIV/AIDS AND STI SURVEILLANCE, ―Epidemiological Fact Sheet on HIV and AIDS: Myanmar‖, oktober 2008, http://apps.who.int/globalatlas/predefinedReports/EFS2008/full/EFS2008_MM.pdf, raadpleging: 22/03/2009. THE WASHINGTON POST, ―On Trial in Burma‖, 16/05/2009, http://www.washingtonpost.com/wpdyn/content/ article/2009/05/15/AR2009051503388.html, raadpleging: 22/05/2009. TRAN, Mark, ―Burma hints at opposition leader's release‖, The Guardian, 30/07/2003, http://www.guardian.co.uk/world/2003/jul/30/burma.marktran, raadpleging: 30/05/2009. TURNELL, Sean, ―Burma‘s Economy 2008: Current Situation and Prospects for Reform‖, Sydney: Burma Economic Watch/Economics Department Macquarie University, 2008, http://www.econ. mq.edu.au/Econ_docs/bew/BurmaEconomy2008.pdf, raadpleging: 20/03/2009. UNAIDS, ―Myanmar: Country Situation‖, juli 2008, http://data.unaids.org/pub/ExternalDocument /2008/sa08_mmr_en.pdf, raadpleging: 22/02/2009. UNODC, ―Myanmar Country Profile‖, december 2005, http://www.unodc.org/pdf/myanmar /myanmar_country_profile_2005.pdf, raadpleging: 22/03/2009. UNODC, ―World Drug Report 2008‖, http://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2008 /WDR_2008_eng_web.pdf, raadpleging: 22/03/2009. UN NEWS CENTRE, ―Myanmar: Ban Ki-moon calls for ‗constructive dialogue‘ following arrests‖, 23/08/2007, http://www.wwan.cn/apps/news/story.asp?NewsID=23585&Cr=myanmar&Cr1, raadpleging: 01/05/2009. UN NEWS CENTRE, ―Myanmar: Secretary-General convenes ‗Group of Friends‘ meeting‖, 13/02/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=25610&Cr=myanmar &Cr1=&Kw1= group+of+friends&Kw2=myanmar&Kw3, raadpleging: 01/05/2009. UN NEWS CENTRE, ―Secretary-General calls for tangible political progress in Myanmar‖, 11/09/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=28024&Cr=myanmar&Cr1 =&Kw1= group+of+friends&Kw2=myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. UN NEWS CENTRE, ―Myanmar: Ban reviews latest developments with ‗Group of Friends‘‖, 27/09/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=28325&Cr=Myanmar&Cr1=& Kw1= group+of+friends&Kw2=myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009.

140

UN NEWS CENTRE, ―Ban voices 'growing frustration' at lack of progress in Myanmar‖, 05/12/2008, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=29213&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1=group+of+frien ds&Kw2=myanmar&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. UN NEWS CENTRE, ―World looking for ‗positive signals‘ from Myanmar, UN envoy says‖, 25/02/2009, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=30018&Cr=myanmar&Cr1=&Kw1= myanmar&Kw2=gambari&Kw3, raadpleging: 03/05/2009. UN NEWS CENTRE, ―China and Russia veto US/UK-backed Security Council draft resolution on Myanmar‖, 12/01/2009, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=21228&Cr=myanmar&Cr1, raadpleging: 23/03/2009. US DEPARTMENT OF ENERGY, ―World Oil Transit Chokepoints‖, april 2000, http://www.eia. doe.gov/cabs/World_Oil_Transit_Chokepoints/Full.html, raadpleging: 11/04/2009. US DEPARTMENT OF ENERGY, ―Country Analysis Brief: China‖, http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/China/pdf.pdf, raadpleging: 06/04/2009.

augustus

2006,

US DEPARTMENT OF THE TREASURY, ―Burmese Freedom and Democracy Act of 2003‖, 28/06/2003, http://www.ustreas.gov/offices/enforcement/ofac/legal/statutes/bfda_2003.pdf, raadpleging: 16/04/2009. US EMBASSY RANGOON, ―Foreign Economic Trends Report: Burma‖, http://www.burmafund.org/pathfinders/Research_Library/FETR1997%20section%203.html, raadpleging: 16/04/2009.

1997,

VN MENSENRECHTENRAAD, ―Situation of human rights in Myanmar (E/CN.4/RES/1992/58)‖, 03/03/1992, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/NR0/732/70/IMG/NR073270.pdf, raadpleging: 24/03/2009. VN MENSENRECHTENRAAD, ―61st session, 50th meeting (E/CN.4/2005/SR.50)‖, 21/04/2005, http://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G05/138/89/pdf/G0513889.pdf?OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―Letter S/2006/742‖, 01/09/2006, http://documents-dds-ny.un.org/doc/ UNDOC/GEN/N06/524/26/pdf/N0652426.pdf?OpenElement, raadpleging: 14/03/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―Draft resolution (S/2007/14)‖, 12/01/2007, http://documents-ddsny.un.org/doc/ UNDOC/GEN/N07/208/48/pdf/N0720848.pdf?OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―6619th meeting (S/PV.5619)‖, 12/02/2007, http://daccessdds.un.org/doc/ UNDOC/PRO/N07/208/80/PDF/N0720880.pdf?OpenElement, raadpleging: 23/03/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―5753rd meeting (S/PV.5753)‖, 05/10/2007, http://daccessdds.un.org/ doc /UNDOC/PRO/N07/529/95/PDF/N0752995.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―Statement by the President of the Security Council (S/PRST/2007/37)‖, 11/10/2007, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N07/538/30/PDF /N0753830.pdf?Open Element, raadpleging: 01/05/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―5777th meeting (S/PV.5777)‖, 13/11/2007, http://daccessdds.un.org/doc/ UNDOC/PRO/N07/595/87/PDF/N0759587.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009.

141

VN VEILIGHEIDSRAAD, ―Security Council Press Statement on Myanmar (SC/9171)‖, 15/11/2007, http://www.un.org/News/Press/docs/2007/sc9171.doc.htm, raadpleging: 01/05/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―5854th meeting (S/PV.5854)‖, 18/03/2008, http://daccessdds.un.org/doc/ UNDOC/PRO/N08/274/88/PDF/N0827488.pdf?OpenElement, raadpleging: 01/05/2009. VN VEILIGHEIDSRAAD, ―Statement by the President of the Security Council (S/PRST/2008/13)‖, 02/05/2008, http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N08/326/62/PDF/N0832662.pdf? OpenElement, raadpleging: 01/05/2009 VN VEILIGHEIDSRAAD, ―5526th meeting (S/PV.5526)‖, 15/09/2009, http://documents-dds-ny.un. org/doc/UNDOC/PRO/N06/524/44/pdf/N0652444.pdf, raadpleging: 24/03/2009. WERELDBANK, Shanghai Poverty Conference, ―China‘s 8-7 National Poverty Reduction Program‖, http://info.worldbank.org/etools/docs/reducingpoverty/case/33/summary/China-8-7Poverty Reduction%20Summary.pdf, raadpleging: 05/04/2009. XINHUA, ―China believes Myanmar can handle internal affairs well‖, 10/06/2003, http://news. xinhuanet.com/english/2003-06/10/content_912929.htm, raadpleging: 28/04/2009. XINHUA, ―ASEAN to uphold non-interference policy towards Myanmar: official‖, 16/06/2003, http://news.xinhuanet.com/english/2003-06/16/content_921258.htm, raadpleging:28/04/2009. XINHUA, ―ASEAN calls for early release of Aung San Suu Kyi‖, 17/06/2003, http://news.xinhuanet. com/english/2003-06/17/content_923885.htm, raadpleging:28/04/2009. XINHUA, ―UN chief hails encouraging signs of national reconciliation in Myanmar‖, 20/12/2003, http://news.xinhuanet.com/english/2003-12/20/content_1240658.htm, raadpleging: 30/04/2009. XINHUA, ―China voices support for Myanmar's democracy process‖, 13/09/2007, http://news. xinhuanet.com/english/2007-09/13/content_6719170.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China believes Myanmar gov't could properly handle current situation‖, 25/09/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-09/25/content_6791220.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China urges restraint from all parties in Myanmar‖, 27/09/2007, http://news. xinhuanet.com/english/2007-09/27/content_6803620.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China applauds UN special envoy's Myanmar visit‖, 04/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-10/04/content_6830532.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China opposes sanctions against Myanmar‖, 09/10/2007, http://news.xinhuanet.com /english/2007-10/09/content_6853267.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―UNSC urges "inclusive national reconciliation" in Myanmar‖, 11/10/2007, http://news. xinhuanet.com/english/2007-10/12/content_6866986.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China says Myanmar issue should be resolved by Myanmar itself‖, 12/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-10/12/content_6872579.htm, raadpleging: 01/05/2009. XINHUA, ―China calls on int'l community for constructive assistance for Myanmar‖, 25/10/2007, http://news.xinhuanet.com/english/2007-10/25/content_6942719.htm, raadpleging: 01/05/2009.

142

XINHUA, ―7 killed in bus explosion in Myanmar former capital‖, 13/10/2008, http://news.xinhuanet.com/english/2008-10/13/content_10186790.htm, raadpleging: 28/04/2009. XINHUA, ―Yunnan to Build New Gas Pipeline‖, 19/11/2008, http://english.people.com.cn/90001 /90776/90884/6536355.html, raadpleging: 13/04/2009. XINHUA, ―Drugs crime on the increase in China‖, 25/02/2009, http://news.xinhuanet.com /english/2009-02/25/content_10897343.htm, raadpleging: 21/04/2009. XINHUA, ―Senior CPC official: China-Myanmar economic co-op has potential to tap‖, 27/03/2009, http://news.xinhuanet.com/english/2009-03/27/content_11085394.htm, raadpleging: 13/04/2009. ZAW, Aung, ―ASEAN-Burma relations‖, in International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Challenges to Democratization in Burma, Stockholm: International IDEA, 2001, p. 37-56, http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/challenges_to _democratization_in_burma.pdf, raadpleging: 06/04/2009.

143

Bijlages Bijlage I: mappen

Bron: J. Kathirithamby-Wells, ―The Age of Transition: The Mid-Eighteenth tot the Early Nineteenth Centuries‖, in N. Tarling (red.), The Cambridge History of Southeast Asia. Volume I: From Early Times to c.1500, Cambridge: Cambridge University Press, [1992] 1999, p.230.

144

Bron: David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar, Washington (D.C.): Georgetown University

Press, 2001, p. xvii.

145

Bron: Martin Smith, ―Burma (Myanmar): The Time for Change‖, London: Minority Rights Group International, 2002, p. 2, http://www.minorityrights.org/1022/reports/ burma-myanmar-time-forchange.html, raadpleging: 06/05/2009.

146

Bron: EarthRights International, ―China in Burma: The Increasing Investment of Chinese Multinational Corporations in Burma‘s Hydropower, Oil and Natural Gas, and Mining Sectors‖, September 2008, p. 12, http://www.earthrights.org/files/Reports/BACKGROUNDER%20 China%20in%20 Burma.pdf, raadpleging: 15/05/2009.

147

Bron: Jonathan Holslag, ―Myanmar in the Frontline: China and India‘s Contest for Influence in Myanmar‖, Brussel: European Strategic Intelligence and Security Center, 2006, p. 2, http://www.esisc.org/documents/pdf/en/myanmar-in-the-frontline.pdf, raadpleging: 12/04/2009. 148

Bron: Office of the Secretary of Defence, ―Military Power of the People‘s Republic of China‖, Washington (D.C.): Departement of Defence, 2009, p. 4, http://www.defenselink.mil /pubs/pdfs/China_Military_Power_Report_2009.pdf, raadpleging: 04/04/2009.

149

Bijlage II: handelsrelaties China-Myanmar

Bron: Toshiro Kudo, ―Myanmars Economic Relations with China: Who Benefits and Who Pays?‖, in Monique Skidmore et al. (reds), Dictatorship, Disorder and Decline in Myanmar, Canberra: ANU E Press, 2008, p. 90.

150

Bron: Toshiro Kudo, ―Myanmars Economic Relations with China: Who Benefits and Who Pays?‖, in Monique Skidmore et al. (reds), Dictatorship, Disorder and Decline in Myanmar, Canberra: ANU E Press, 2008, p. 92-95.

151

Bron: Poon Kim Shee, ―The Political Economy of China-Myanmar Relations: Strategic and Economic Dimensions‖, Kyoto: The International Studies Association of Ritsumeikan University, 2002, p. 52-53, http://www.ritsumei.ac.jp/acd/cg/ir/college/bulletin/e-vol1/1-3shee.pdf, raadpleging: 15/05/2009.

152

Bijlage III: huidige samenstelling van de SPDC Chmn., State Peace & Development Council

THAN SHWE, Sr. Gen.

Vice Chmn., State Peace & Development Council

MAUNG AYE, Vice Sr. Gen.

Prime Min.

THEIN SEIN, Lt. Gen.

Sec. One, State Peace & Development Council

TIN AUNG MYINT OO, Lt. Gen.

Sec. Two, State Peace & Development Council

YE MINT, Lt. Gen.

Min. for Agriculture & Irrigation

HTAY OO, Maj. Gen.

Min. of Commerce

TIN NAING THEIN, Brig. Gen.

Min. of Communications, Post, & Telegraph

THEIN ZAW, Brig. Gen.

Min. of Construction

KHIN MAUNG MYINT, Maj. Gen.

Min. for Cooperatives

TIN HTUT, Maj. Gen.

Min. of Culture

KHIN AUNG MYINT, Maj. Gen.

Min. of Defense

THAN SHWE, Sr. Gen.

Min. of Education

CHAN NYEIN

Min. of Electric Power 1

ZAW MIN, Col.

Min. of Electric Power 2

KHIN MAUNG MYINT, Maj. Gen.

Min. of Energy

LUN THI, Brig. Gen.

Min. of Finance & Revenue

HLA TUN, Maj. Gen.

Min. of Foreign Affairs

NYAN WIN, Maj. Gen.

Min. of Forestry

THEIN AUNG, Brig. Gen.

Min. of Health

KYAW MYINT, Dr.

Min. of Home Affairs

MAUNG OO, Maj. Gen.

Min. of Hotels & Tourism

SOE NAING, Maj. Gen.

Min. of Immigration & Population

SAW LWIN, Maj. Gen.

Min. of Industry 1

AUNG THAUNG

Min. of Industry 2 Min. of Information

SOE THEIN KYAW HSAN, Brig. Gen.

Min. of Labor

AUNG KYI, Maj. Gen.

Min. of Livestock Breeding & Fisheries

MAUNG MAUNG THEIN, Brig. Gen.

Min. of Military Affairs

TIN AUNG MYINT OO, Lt. Gen.

Min. of Mines

OHN MYINT, Brig. Gen. 153

Min. of National Planning & Economic Development

SOE THA

Min. of Progress of Border Areas, National Races, & Development Affairs

THEIN NYUNT, Col.

Min. of Rail Transport

AUNG MIN, Maj. Gen.

Min. of Religious Affairs

MYINT MAUNG, Brig. Gen.

Min. of Science & Industry

THAUNG

Min. of Social Welfare, Relief, & Resettlement

MAUNG MAUNG SWE, Maj. Gen.

Min. of Sports

AYE MYINT, Brig. Gen.

Min. for Transport

THEIN SWE, Maj. Gen.

Min. in the Office of the Prime Min.

PYI SONE, Brig. Gen.

Min. in the Office of the Prime Min.

THAN SHWE

Governor, Central Bank of Burma

THAN NYEIN

Charge d'Affaires to the US

MYINT LWIN

Permanent Representative to the UN, New York

THAN SWE

Bron: CIA, ―Chiefs of State and Cabinet Members of Burma‖, 30/04/2009, https://www.cia.gov /library/publications/world-leaders-1/world-leaders-b/burma.html, raadpleging: 15/05/2009.

154