`De tijd vliegt` met PET/CT

“Door de snelheid van het nieuwe systeem zouden we meer patiënten kunnen onderzoeken dan met een standaard PET-systeem. We berekenden dat de besparingen op de kosten van FDG de meerkosten van het systeem binnen twee jaar zou terugbetalen.”

Speciale Editie RADIOLOGIE

van de data. De introductie ervan in een klinische omgeving is lange tijd een wensdroom geweest, die nu met de lancering van de GEMINI TF is uitgekomen. Philips heeft hiermee tevens een nieuwe standaard gevestigd in spatiële resolutie en gevoeligheid. Alle reacties tot dusver bevestigen dat TruFlight de beeldkwaliteit, de consistentie en de resultaten voor alle patiënten – groot en klein – op een spectaculaire manier verbetert. Het draagt bij aan de detectie van zeer kleine afwijkingen en helpt daardoor een ziekte in het vroegste stadium vast te stellen. Bovendien kunnen, door een verkorting van de onderzoekstijd, meer patiënten worden onderzocht. Een complete lichaamsscan is in slechts tien minuten uit te voeren. Gekoppelde krachten Het AVL is nu gekoppeld aan het Nederlands Kanker Instituut (NKI), waarin klinisch specialisten en wetenschappers al geruime tijd in multidisciplinaire teams samenwerken. Het centrum is voor Philips ook een referentiesite. De installatie en klinische evaluatie van de nieuwe GEMINI TF markeert een nieuwe episode in een lange geschiedenis van succesvolle samenwerking.

De nieuwe GEMINI TF PET/CT-scanner van Philips

‘De tijd vliegt’ met PET/CT Nieuwe ‘time-of-flight’ PET/CT-technologie brengt zowel snelheid als resolutie van PET/CT-scanning op hoger niveau ebruikmakend van door hemzelf ontworpen microscopen, deed de 17e-eeuwse Nederlandse wetenschapper Antoni van Leeuwenhoek ooit een aantal belangrijke ontdekkingen. Daaronder de ontdekking van bacteria en bloedcellen; ijkpunten in de geschiedenis van de biologie. Het in 1913 te Amsterdam opgerichte, naar hem genoemde Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (AVL), is een fervent adept van de door hem gevestigde onderzoekstraditie. Het ziekenhuis kan bogen op een niet-geëvenaarde reputatie op het gebied van klinische research in Nederland. Met name de afdeling

G

4

Nucleaire Geneeskunde is verantwoordelijk voor belangrijke vorderingen in de ontwikkeling van radiofarmaceutica en in de vroege diagnose van kanker. Dit werk is enorm gestimuleerd door de recente installatie van een GEMINI TF PET/CT-scanner. Deze herbergt de nieuwe ‘TruFlight’ time-of-flight PET-reconstructietechnologie van Philips. Bij time-of-flight-PET worden minieme verschillen in de looptijden van overeenstemmende fotonen gemeten. Deze extra informatie helpt de oorsprong van de fotonen te lokaliseren en zorgt tegelijkertijd voor een aanzienlijke verbetering van de signaal/ruisverhouding

Mariska Sonneborn, PET-coördinator en technisch specialist nucleaire geneeskunde

“Gedurende vier jaar hebben we gebruikgemaakt van een mobiele PET/CT-faciliteit*”, zegt dr. Sara Muller, fysicus medische beeldvorming van het NKI-AVL. “Dat ging goed, maar door de beperkte tijd waarin we over het systeem konden beschikken, konden we niet alle onderzoeks- en beeldvormingsactiviteiten verrichten die we zouden willen. We kwamen tot de conclusie dat we een eigen systeem nodig hadden. Dat was precies op het moment dat de Philips GEMINI TF beschikbaar kwam.” De GEMINI TF PET/CT is een topklasse-systeem waarin een 16-kanaals Brilliance CT-scanner en het PET TruFlight-systeem zijn samengebracht. “De relatief hoge kosten vormden aanvankelijk een probleem, maar we konden ons management overtuigen met een aantrekkelijk businessplan”, licht dr. Renato Valdés Olmes, specialist nucleaire geneeskunde, toe. “Het nieuwe systeem is bijzonder gevoelig, zelfs bij lage injectiedoses. Dit betekende dat we de dosis FDG** tot vijftig procent van de standaarddosis omlaag konden brengen, zonder verlies in resolutie. Ook door de snelheid van het nieuwe systeem zouden we meer patiënten kunnen onderzoeken dan met een standaard PET-systeem. We berekenden dat de besparingen op de kosten van FDG de meerkosten van het systeem binnen twee jaar zou terugbetalen.” Het systeem was ook een gemeenschappelijke aankoop van de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Radiologie van het NKI-AVL, waardoor de kosten konden worden gedeeld. Het werd in juni 2006 geïnstalleerd en wordt door beide afdelingen dagelijks gebruikt (dus ook voor radiologische procedures).

Dr. Sara Muller, fysicus medische beeldvorming

Dr. Renato Valdés Olmos, specialist nucleaire geneeskunde

5

“Na één week waren we al zo gelukkig met de mogelijkheden van de GEMINI, dat we de mobiele service hebben opgezegd. We waren vooral opgetogen over de detectiemogelijkheden van kleine afwijkingen; en dat bij FDG-doses van vijftig procent van wat we gewend waren.”

De afdeling Nucleaire Geneeskunde voert dagelijks ongeveer elf onderzoeken uit. “Door een verhoging van de FDG-dosis zouden we het aantal onderzoeken per dag weliswaar kunnen opvoeren”, zegt dr. Muller, “maar de voorbereiding van de patiënt, met inbegrip van de paar uur die de patiënt na de injectie in de voorbereidingskamer moet blijven, is de beperkende factor.” Momenteel beschikt de afdeling over twee voorbereidingskamers, maar er zijn plannen dit in de toekomst naar vier uit te breiden. Hierdoor zou een hogere patiëntendoorstroming mogelijk zijn.

Sagittale 18F-FDG PET (linksboven) en PET-CT gefuseerde beelden (rechtsboven) tonen een verhoogde tracer-opeenhoping in een primaire tumor in de rechterlong en bovendien twee lymfeknoop-metastases in het prevertebrale gebied van de thorax. Let op een kleine hypermetabolische afwijking, verenigbaar met een metastase in een van de lage thoracale wervels, ook te zien op de axiale PET-CT (linksonder) en MRI (rechtsonder).

6

Coronale 18F-FDG PET-CT gefuseerde beelden van een patiënt met een carcinoom in de bovenste lob van de rechterlong, vóór (linksboven) en na (rechtsboven) twee cycli van chemotherapie. Ze tonen een significante afname van de tumor. Let op dat een kleine metastase in de linker bijnier, te zien op PET en PET/CT (coronale en axiale beelden links) vóór chemotherapie, na de behandeling niet meer zichtbaar is (beelden rechts)

Vergelijking Na de installatie van de GEMINI TF ging men aanvankelijk door met de mobiele PET/CT-faciliteiten. Door met beide systemen te werken, konden de gebruikers vergelijken. “Na één week waren we al zo gelukkig met de mogelijkheden van de GEMINI, dat we de mobiele service hebben opgezegd”, zegt dr. Valdés Olmos. “We waren vooral opgetogen over de detectiemogelijkheden van kleine afwijkingen; en dat bij FDG-doses van vijftig procent van wat we gewend waren.”

Om de hoge resolutie van de GEMINI TF in perspectief te zien, is een vergelijking met een standaard PET-systeem interessant. Die laatste scant met een minimum voxelgrootte van ongeveer 4 mm en detectorelementen van 6 x 6 of 6 x 4 mm. Bij de GEMINI TF loopt de standaard voxelgrootte van 4 tot slechts 2 mm, afhankelijk van de scantijd, met detectorelementen van 4 x 4 mm. Bovendien zijn de voordelen van de hogere resolutie zeer manifest. Dit geldt voor alle patiënten, maar in het bijzonder voor de grotere onder hen. Hier heeft de extra time-of-flight-informatie zijn grootste effect. Als gevolg daarvan kan de afdeling voor vrijwel alle patiënten volstaan met een enkel protocol van 180 MBq van het FDG-medium, met alleen doses van 220 MBq voor de allergrootste patiënten. Door de hogere snelheid van het systeem kan de afdeling bovendien bij elke patiënt een complete lichaamsscan uitvoeren. Hierdoor kunnen secundaire tumoren worden gelokaliseerd in gebieden waar ze niet verwacht worden. Bekend is dat PET-onderzoeken van het hoofd en de hals erg lastig zijn uit te voeren. In dit gebied bestaat een grote absorptie, die de beeldkwaliteit kan beïnvloeden. Een ander probleem is dat na de verwijdering van een tumor patiënten weer kunnen terugkomen met afwijkingen in een ander gebied. “Om deze beide problemen aan te pakken, gebruiken we een protocol waarin het hoofd en de nek met een lagere snelheid en met een voxelgrootte van 4 mm worden gescand, terwijl de rest van het lichaam op de normale manier wordt gescand om secundaire kankers of metastases op te sporen”, legt dr. Valdés Olmos uit. “Ook evalueren we momenteel een 2 mm reconstructieprotocol.” Daarnaast maakt de hogere resolutie het mogelijk de bijnier duidelijker af te beelden. Dat was voorheen met de mobiele PET/CT-faciliteit niet mogelijk. “Over de aanwezigheid van metastases in de bijnier weten we dat ze de resultaten van longkankerbehandelingen kunnen beïnvloeden”, legt dr. Valdés Olmos uit. “Hiermee zouden we dus een waardevol

Het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam

selectiecriterium hebben bij de beslissing of een patiënt geschikt is voor chemotherapie.” Preklinisch onderzoek De afdeling Nucleaire Geneeskunde van het NKI-AVL voert ook preklinisch onderzoek uit op het gebied van radiofarmaceutica. Daarbij wordt bijvoorbeeld het effect van chemotherapie en de uitwerking ervan bij prostaat- en leverkanker geëvalueerd. Omdat veel van dit soort onderzoek is gebaseerd op het gebruik van tumormodellen in muizen, besloot de preklinische groep te experimenteren met de beeldvorming van muizen op de GEMINI TF. “Hoewel we wisten dat de resolutie van de GEMINI TF uitzonderlijk hoog is, dacht iedereen dat dit verloren tijd was”, zegt dr. Muller. “Voor zover wij weten is niemand er ooit in geslaagd fatsoenlijke PET-beelden van muizen op een scanner voor mensen te maken. Maar de resultaten waren ongelofelijk; het systeem levert uitstekende beelden van muizen. De preklinische groep maakt voor researchdoeleinden nu gebruik van de GEMINI TF totdat ze binnenkort de beschikking krijgen over hun eigen speciale muizenscanner.”

Uit het werk dat in het NKI-AVL en in andere centra wordt uitgevoerd, blijkt duidelijk dat de nieuwe GEMINI TF op het gebied van PET werkelijk gensverleggende prestaties levert. Zoals Antoni van Leeuwenhoek vele jaren geleden nieuwe dingen zag, zo zien clinici vandaag de dag zaken die ze nog nooit eerder gezien hebben. Die zullen op hun beurt leiden tot belangrijke researchprogramma’s waar bepaalde conclusies uit kunnen worden getrokken, zoals dat nu ook al in het NKI-AVL gebeurt. Zeker is dat er werkelijk spannende tijden voor PET-diagnostiek in het verschiet liggen. <

* PET/CT op een trailer, geparkeerd buiten het ziekenhuis. De scans worden

ingepland en de feitelijke procedure vindt in de trailer plaats ** Fluorodeoxyglucose

+ LANGE VERSIE Vul voor meer informatie de antwoordkaart in

7