Genesis 40-41 oktober 2016

GK174; Gen.40-41; NLB166b:3,4; Ps.105:8-10; Opw.520; Ps119:42.44; Gk118:1

Als Jozef, de Hebreeër, het in Egypte voor het zeggen krijgt… 1. Er wordt heel wat gedroomd door ons. ‘Wat je droomt, dat ben je zelf’? In de tijd van het O.T. hebben dromen geregeld religieuze betekenis. Zeker als ‘god’ Farao ze droomt. 2. Als de schenker en de bakker bij Jozef in de gevangenis komen moet dat te maken hebben met een complot want zij zorgen voor het basale: eten en drinken. Hun verontrustende dromen worden uitgelegd omdat God Jozef inzicht geeft. Zij worden beiden ‘verhoogd’ maar wat een verschil! Jozef vraagt of de schenker aan hem wil denken omdat hij onschuldig gevangen zit. Twee jaar gaan voorbij voordat de Farao droomt en ook hier gaat het over eten en drinken. De Nijl die zorgt voor vruchtbaarheid, de veeteelt en de landbouw. Een beangstigende droom waar Farao niets van begrijpt. Dan komt de schenker met zijn verleden op de proppen, vertelt het verhaal over Jozef, de meesterdroomuitlegger en hij wordt onmiddellijk opgehaald. 3. Jozef vertelt (dankzij God) dat er na 7 jaar overvloed 7 jaar hongersnood zal komen en Jozef geeft ook direct een advies hoe te handelen. Jozef krijgt deze baan en wordt, na de Farao, de hoogste figuur van heel Egypte! Hij krijgt een andere naam, een Egyptische vrouw en de assimilatie is begonnen. Via de namen van zijn kinderen laat Jozef merken met zijn verleden te willen afrekenen. Met zijn 30e (!) begint hij aan zijn reddingsplan. 4. Als de hongersnood na 7 jaar komt, komen mensen uit ‘alle andere landen’ naar Egypte. Wie denkt hier niet aan Kanaan? De HERE gebruikt hier een hongersnood om zijn plannen uit te voeren en Jozef binnenkort aan zijn ‘roots’ en Gods beloften te herinneren. De HERE is achter de schermen volop aan het werk: toen en nu! Jozef ‘bloeit’ daar waar God hem plaatst. Kun en wil je zo ook naar je eigen leven kijken?

Gesprekspunt, kindfragment, citaten, bijbelrooster 1. Lukt het je om achter het onbegrijpelijke wereldtoneel Gods zorgende hand te zien? Probeer er samen eens naar op zoek te gaan. Lees zondag 9 en 10 H.C. er eens bij. 2. : v . . r de k . nd . ren: dr . . m jij v . . k? V . nd je d . t l . . k? In de Bijbel gebruikt G . d dr . m . n v . . k om te vertellen wat er gebeuren g . . t. G . . . . . . s! 3. ‘God neemt de tijd om in de stilte ons karakter te kneden, ons volharding te leren en ons innerlijk te doorgloeien met zijn Geest. Hoe hartverscheurend de putscène ook was, hoe vernederend Jozefs slavernij moet hebben gevoeld, hoe uitzichtloos zijn jaren in de gevangenis ook leken, toch was dat allemaal nodig om Jozef de nederigheid, de volharding en het leiderschap te leren dat hij nodig zou hebben voor het vervullen van zijn taak’ 4. ‘Hongersnood kan dus van God komen. Als dat niet zo zou zijn is er erg veel dat langs God heen gaat. De satan zou dan onbeperkt zijn gang kunnen gaan. Als God helemaal niets met het kwaad had uit te staan, zou het hele verhaal van Jozef onmogelijk zijn. Dat hele verhaal laat zien dat God het kwaad kan hanteren en kan ombuigen om zijn doel te bereiken. Natuurlijk vindt het kwaad niet zijn oorsprong in Hem! Maar Hij beheerst het wel. Hij kan het ook wel eens bewust ontketenen. God zendt vruchtbare en onvruchtbare jaren in Egypte: overvloed en hongersnood. Daarmee zijn niet alle vragen opgelost. Maar het is beter met onopgeloste vragen te blijven zitten en de levende God van de bijbel vast te houden, dan onze vragen glad te strijken en God, die dwars door alles heen zijn verlossingsplan uitvoert, kwijt te raken’

5. Bijbelrooster: zondag Daniël 2 (over dromen en het belang ervan); maandag Nehemia 1 (vs.11 schenker: vertrouwenspersoon); dinsdag Mat.14:1-12 (de jarige is ook hier royaal); woensdag Gen.12:10-20 (Egypte/Nijl: (alweer) eten in overvloed); donderdag Pred.9:13-18 (in de lijn van dit gedeelte zou Farao niet geluisterd hebben naar Jozef); vrijdag Job 33:13-18 (dromen in O.T. staan ergens voor); zaterdag Esther 3 (vgl.Jozef en Farao) + Esther 8:8. Liefhebbers: amnesty: 2Kon.15:27; Mat.27:54/Rom.1:19-32: God maakt aan Farao, aan de hoofdman en aan alle mensen duidelijk wie Hij is Ds.G.J.Klapwijk, Zwolle-Berkum, 23 oktober ’16

GK174; Gen.40-41; NLB166b:3,4; Ps.105:8-10; Opw.520; Ps119:42.44; Gk118:1

Als Jozef, de Hebreeër, het in Egypte voor het zeggen krijgt… Blok 1. (mogelijk als kindmoment) Heb je vannacht gedroomd? Herinner je je er nog wat van? Misschien wil iemand wat vertellen over een mooie droom of een droom waar je bang van werd. Hoe vind je het dat wij mensen kunnen dromen? Ben je er blij mee? Vind je het vervelend? Interesseert het je niets? Sommige mensen kunnen zich hun dromen altijd nog heel goed herinneren de volgende morgen. Er zijn ook mensen die zeggen dat ze nooit dromen…. Dromen… boeiend, verwarrend, raar, mooi… Wat moet je ermee aan? Er zijn mensen die zeggen dat het heel veel zegt over je geest. Over dat wat zich binnen in je geest, in je psychische leven, afspeelt. ’s Nachts is je onbewuste druk in de weer en komen er beelden naar boven. Dat wat je overdag door je bewuste weg kunt drukken…. Dat kan dan niet meer. Dromen zijn geen bedrog, volgens mij, maar het is ook niet zo heel makkelijk om te begrijpen wat er de waarheid en de waarde dan wel van is. Mensen die dromen geen bedrog vinden zeggen wel eens ‘wat je droomt, dat ben je zelf’. Wat je droomt zegt heel wat over je zelf. Ik denk in elk geval dat bijna niemand van ons denkt dat via dromen religieuze boodschappen worden doorgegeven. Ik weet niet zeker hoe het zit maar ik vermoed dat dit niet zo vaak gebeurt in gebieden waar de Here God te kennen is. Ik zeg niet dat dat niet kan en niet gebeurt maar ik heb er zelf niet zo vaak over gehoord. Waar christenen en gemeenten zijn, waar zijn woord, de Bijbel, beschikbaar is. Daar hoeft de Here God niet per se door dromen duidelijk te maken wat Hij belangrijk vindt of wat Hij gaat doen. Er zijn wel heel veel moslims in deze wereld die in hun droom meemaken dat de Here Jezus tegen hen spreekt. Die verhalen daarover komen vaak met elkaar overeen. Regelmatig gebeurt het dat zij zich daarna tot Jezus en het christendom bekeren. Dat gebeurt meestal in gebieden waar ze niet openlijk kunnen geloven en waar de bijbel en de kerk niet zo makkelijk te bereiken zijn. In de tijd van het O.T. gebeurt het in elk geval heel regelmatig dat God iets duidelijk wil maken via een droom. Bij Daniel en koning Nebukadnessar komen we het tegen. Over dat grote beeld van goud en zilver en brons en ijzer en leem. En dat een steen losraakte en het hele beeld verpulverde, zonder dat er een hand aan te pas kwam (Dan.2). En daarbij werden alle bezweerders, magiers en tovenaars naar de koning geroepen en die moesten vertellen niet alleen wat de droom betekende maar zelfs ook wat de droom inhield… Niemand kon het maar Daniel kon het wel, dankzij de Here God die hem wijs maakte om het te kunnen uitleggen. En in de geschiedenis van Jozef komen we ook regelmatig dromen tegen die echt wel iets meer willen zeggen dan wat jezelf zo ontzettend bezig houdt, dat je er van gaat dromen. Nee, het gebeurt in de Bijbel regelmatig dat iemand iets droomt waar diegene zelf helemaal niets van kan maken, terwijl die droom toch echt wel een betekenis heeft. En als dat de Farao overkomt, die wordt gezien als een soort god-koning, dan gaat er heel wat gebeuren en dan is de Farao er erg druk mee om de droom uitgelegd te krijgen. In die tijd was er in Egypte zelfs een faculteit (3800 voor Christus!) waarbij droomuitleggen als wetenschap en als techniek beoefend werd.

In een cultuur waarbij je goden te vriend moet houden die op hun beurt nog wel eens grillig en onvoorspelbaar zijn, nou… dan is droomuitlegkunde van groot belang. En laten we met dit in ons achterhoofd eens gaan kijken naar Gen.40 en 41 waarbij we ook zeker aandacht zullen geven aan de dromen, de dromers en de uitleg…. Blok 2. Jozef was van de belangrijkste figuur in het huis van Potifar ook in de gevangenis weer opgeklommen tot de belangrijkste figuur die namens de gevangenbewaarder alles regelde. Als er dan een schenker en een bakker in de gevangenis terecht komen, dan moet dat ons direct op een spoor zetten. Zij gaan over het directe eten en drinken van de Farao dus staan hoog in de rangorde en vervullen belangrijke, vertrouwelijke functies. Denk ook maar aan Nehemia, die belangrijke andere figuur uit het O.T. In hs.1 staat aan het eind dat hij ‘schenker van de koning is’…. 0et feit dat de schenker en de bakker in de gevangenis terechtkomen betekent wellicht dat zij bezig waren om een coupe te plegen tegen de Farao. Een ernstig vergrijp. En let eens op Jozef. Jozef is geen in-zichzelf-gekeerde-ontevreden mopperaar geworden in de gevangenis. Niet iemand die zichzelf vooral als slachtoffer is gaan zien. Nee, hij is gericht op zijn omgeving. Hij ziet het, die dag als de schenker en de bakker er slecht uit zien. Hoe mooi als je zulke mensen in je omgeving hebt! Hoe mooi als je zelf zo iemand kunt en wilt zijn, ongeacht wat je zelf meemaakt of hebt meegemaakt! Wat vind je daarvan? Wat nu, zij hebben een ingrijpende droom gehad en begrijpen er niets van. Ze zijn niet meer aan het hof dus de mensen van de faculteit zijn ook niet in de buurt, dus wat nu…? Hun dromen gaan over hun oude vak. De schenker droomt over druiven en dat hij wijn mag inschenken voor de farao. De bakker droomt over allerlei lekker brood dat wordt opgegeten. Jozef maakt duidelijk dat God dromen kan uitleggen en vertelt dat de schenker over 3 dagen weer in ere zal worden hersteld bij de Farao en dat de bakker over 3 dagen zal sterven. Alle twee verhoogd…. Op de derde dag…. En zo gebeurt het. De schenker weer vrij! Op de derde dag… De schenker had het verzoek nog meegekregen van Jozef om aan hem te blijven denken maar gedurende 2 (!) jaar wordt Jozef vergeten….. De eerste dagen/weken heeft Jozef vast gewacht op een antwoord maar langzaam maar zeker was zijn hoop weer verloren gegaan… En opnieuw wordt er gedroomd… Nu door de Farao en weer gaat het over eten en drinken. Over de Nijl, de rivier die Egypte zo welvarend maakte omdat er altijd water beschikbaar was. In elk geval het gebied in de directe omgeving van de Nijl. En over de veeteelt en de akkerbouw, waarbij gezonde koeien door magere koeien worden opgegeten en dikke aren worden opgegeten door dunne aren. Vast een heel bedreigende droom…. ! De Farao liet alle medewerkers van de faculteit, alles en iedereen opdraven want hij had het gevoel dat deze droom iets heel belangrijks te betekenen heeft! Maar er is niemand die de droom kan uitleggen. En nu durft de schenker het wel aan om de Farao te herinneren aan een – voor de schenker niet zo mooie – periode van 2 jaar geleden. Tenslotte heeft hij een boodschap van hoop voor de Farao! ‘Daar was iemand, Farao, die de droom van de bakker en van mij heel precies heeft uitgelegd’. Het is voor de Farao van zo’n groot belang dat hij helderheid krijgt over de

betekenis van de droom dat het hem niet lijkt te interesseren dat deze Jozef in de gevangenis zit. Hij moet onmiddellijk komen. Blok 3. En opnieuw vertelt Jozef dat hij geen droom-deskundige is maar dat zijn God het hem kan uitleggen. Jozef bekent direct kleur. Dat kan gevaarlijk zijn in een land waar de Farao ongeveer als een god wordt gezien. Jozef schaamt zich niet voor zijn geloof en vertelt daar vrijmoedig over. En Jozef kan, dankzij zijn God, uitleggen dat er eerst 7 hele royale jaren zullen komen die vervolgens worden ingehaald door 7 jaren met grote hongersnood. Ongevraagd voegt hij er een advies aan toe dat Farao een wijs iemand moet zoeken die Egypte gaat besturen en die een megagroot plan gaat uitvoeren om eerst graan te sparen en het later, tijdens de hongersnood, nog tot de beschikking te hebben….. Farao, die gelooft in de bovennatuurlijke krachten en die gelooft dat dromen boodschappen kunnen doorgeven van de goden ziet hier in Jozef iemand die door zijn God is gemaakt tot wie hij is. En de Farao is ervan overtuigd dat deze Jozef die klus moet gaan klaren. Het ene moment is Jozef nog gevangene en op het volgende moment wordt hij de eenna-belangrijkste man van Egypte…. En uiteindelijk de man die het zo ongeveer voor het zeggen krijgt in Egypte. Jozef, de Hebreeër… Onvoorstelbaar wat Jozef allemaal meemaakt, en hoeveel veranderingen hij moet ondergaan! En wat gaat het dan opeens snel! Het proces van assimilatie begint onmiddellijk. Farao wil van Jozef een voorbeeldige Egyptenaar maken. Hij krijgt een andere naam, Safnat-Paneach, die ongeveer ‘levenbrenger’ betekent. Stel je eens voor: je leeft al 30 jaar met je naam (iemand aankijken en die naam noemen…) en dan opeens word je ‘ole-basil’ of zo genoemd….Wat doet dat met je? En hij krijgt een dochter van de belangrijkste Egyptische priester van On, tot vrouw. Deze priester heet Potifera en doet sterk denken aan Potifar. Sommige mensen denken dat in een bepaalde bovenlaag veel mensen deze naam kregen die dan meer een soort functie dan een naam inhoudt. Het kan vertaald worden als ‘zoon van god’. Die Hebreeuwse eigenaardigheden van hem moeten maar zo snel mogelijk verdwijnen. En als we horen dat Jozef zijn zonen, die hij en zijn vrouw krijgen, Manasse en Efraïm noemt, dan zou je kunnen denken dat Jozef geen belang meer heeft bij zijn verleden. We merken ook niets van een actie richting zijn vader of zijn familie in die eerste periode. Een periode die natuurlijk druk was en waarbij hij alle zeilen nodig had om zo’n megaoperatie van de grond te krijgen maar als hij gewild had…… Manasse betekent ‘God heeft mijn moeite laten wegvallen’. Het lijkt een beetje alsof hij zijn verleden achter zich wil laten. Efraïm betekent iets als ‘dubbelvrucht’ waarmee hij zou kunnen uitdrukken dat het nu goed met hem gaat: vruchtbaar. Het gaat hem voor de wind. We krijgen de indruk dat Jozef blijft geloven, dat hij zijn zonen een Hebreeuwse naam geeft maar dat hij de verdere banden met zijn familie en afkomst laat voor wat het is. Hij kijkt nu vooral vooruit! Opvallend hierbij is dat Jozef nu 30 jaar is. Met 17 jaar kreeg hij die koninklijke dromen en 13 jaar later is dit zo ongeveer aan de hand. De Here Jezus ging ook op zijn 30e aan het echte werk beginnen: de Verlosser.

David wordt met zijn 30e koning om te zorgen voor zijn volk. Jozef begint op zijn 30e met een gigantisch complexe reddingsoperatie. De graanschuren uit Egypte zijn bekend geworden. Blok 4. Het gaat zoals Jozef heeft voorspeld. En als, na 7 jaar overvloed, die heftige honger komt zijn er gigantische graanvoorraden in Egypte. ‘Heel de wereld’ (vs.57) krijgt het door en komt met geld naar Egypte om eten te kopen. Wacht eens even… de hele wereld… Je gedachten gaan onwillekeurig naar vader Jakob, en de broers en zussen van Jozef. Terwijl het erop lijkt dat Jozef zijn leven steeds meer gaat leven in Egypte, aan de top van het land, is de Here God iets anders van plan. Dan worden hier, als door een ‘onzichtbare hand’, de hongerige familie, Gods volk van dat moment, weer naar Jozef toegeleid. De broer die zulke irritante dromen had waarbij hij het voor het zeggen had en zij gingen buigen voor hem… Dat is nu aan het gebeuren! Maar als we de hand van de HERE hier inzien, iets wat Jozef in hs.50 zelf zeker heel expliciet doet, dan hebben we nog wel iets lastigs op te lossen. Want in deze geschiedenis zie je dan dat God ‘op zich’ slechte dingen inzet om zijn plannen te verwezenlijken. Dan is God niet de auteur van het kwaad als het gaat om kwaad dat mensen elkaar aan doen. Dat kan Hij wel gebruiken. Maar bij een hongersnood wordt het alweer een stuk lastiger. Het lijkt in deze geschiedenis erop dat God zelf de regen en de zon heel bewust stuurt en terughoudt, zodat de Nijl misschien ook maar een klein stroompje is geworden. Maar hongersnood betekent ook honger en vast ook wel dat er mensen gestorven zijn van de honger. Ja, en dat is net zo moeilijk als dat er mensen uitgeroeid werden in Kanaan om voor een veilige plek voor het volk van God te zorgen. Wij hoeven geen kloppend Godsbeeld te maken waarin we alles wat er in de wereld gebeurt goed kunnen verklaren maar het kan ons wel helpen om te geloven dat het goede en het kwade uit Gods vaderhand naar je toe komt. Deze hongersnood brengt veel moeite met zich mee maar we concentreren ons op de hoofdzaak. Op het grote doel wat de HERE met deze honger heeft. Het is vast niet altijd één op één zo over te zetten maar blijf toch geloven in God die achter de schermen de machtige is die het geheel overziet. Je zou hierbij ook kunnen denken aan de plagen in Egypte en je zou ook nog eens rustig de zondagen 9 en 10 van de Catechismus kunnen proeven… Als je het moeilijk vindt…, ik kan het me voorstellen: ik weet geen beter alternatief. Jij/u wel? In elk geval is dit weer een moment dat Jozef langzaam maar zeker weer in contact gebracht gaat worden met zijn familie en zijn voorgeschiedenis. Terwijl hij dat zelf nog niet door heeft en zijn familie al helemaal niet is de Here God hier bezig. Dus wat zien gebeuren vanaf hs.37 lijkt een heleboel willekeurige, zeer ingrijpende gebeurtenissen te zijn waar geen touw aan vast valt te knopen. Jozefs vader vraagt of Jozef bij zijn broers wil gaan kijken en 13 jaar later is Jozef onderkoning in Egypte. Een land van overvloed te midden van een wereld die sterft van de honger…. Soms spreekt iemand wel eens van het rechtstreekse ingrijpen van God. Een moslim die een droom krijgt waarin Jezus zich bekend maakt.

Iemand anders die sterk de indruk krijgt dat God hem of haar duidelijk maakt dat hij dit of dat moet gaan doen. Ik geloof dat het allemaal zo kan en zo gebeurt. Ik heb zelf die ervaring niet. Ik geloof er ook in dat Gods leiding er is als je het allemaal niet zo direct hoort, ziet en merkt. Daar is dit bijbelverhaal een mooi voorbeeld van. Geen touw aan vast te knopen maar God gebruikt een van de belangrijkste mensen in Egypte, de Hebreeër Jozef, om voor zijn volk te zorgen. Een volk waarin een van de zonen van Jakob Juda heet. Een voorvader van de Here Jezus. De grote Redder die op 30-jarige leeftijd aan zijn missie begon. Mensen redden. Zorgen voor Gods kinderen. En wat een prijs heeft Hij daarvoor betaald! God is daar achter de schermen volop aan het werk, volop aan het redden en zorgen! Vandaag nog steeds. Zou je zo eens willen gaan kijken naar je eigen leven, naar het leven van de mensen om je heen? En ik vraag het vooral aan je als je leven er niet zo makkelijk en geweldig uitziet. Zoals Jozef bijv. uitgekotst door zijn broers, onschuldig in de gevangenis, vals beschuldigd door de dame van Potifar. … wat een rotleven! Ik weet niet wat Jozef allemaal dacht en wist van de God van Abraham, Izak en Jakob. Ik lees wel dat hij op de plek waar hij leeft, probeert het goede te doen. Hij raakt niet verbitterd of in elk geval, hij blijft het niet. Niet teleurgesteld en ongelovig. Jozef, een Christus-type. Een mooi voorbeeld. Om na te volgen. En ondertussen blijven wij mensen die dromen over van alles en nog wat. En die vaak ’s nachts echte dromen krijgen: mooie dromen, verwarrende dromen, beangstigende dromen. En we leven in een wereld waarin nog veel mis gaat. Hoe kun je daaraan lijden! Ik wil je vragen te blijven geloven in een God die voor je zorgen wil en die het goed zal maken. Die al heel lang bezig is met het definitieve verlossings- en reddingsplan. Dat zal komen op een totaal onverwachtse manier. Alsof er een steen los komt die niet door een mensenhand wordt gestuurd. Die steen, de Hoeksteen wordt door de HERE in dienst genomen. Omdat Hij trouw is aan het verbond dat Hij gesloten heeft met Abraham, Izak en Jakob, met al zijn kinderen. Met ieder van ons die leeft in vertrouwen. En ga vanuit die rust en zekerheid maar het goede doen. In een wereld waar je maar zo weinig van begrijpt vaak. Maar zo gaat het wel toe naar een mooie wereld ‘zoals het in Gods dromen vanouds moet zijn geweest’! Geloof in Hem en in zijn plannen en heb onderweg lief! Amen.