Geschiedenis - Scholieren.com

Tijdvak: Tijd van burgers en stoommachines Periode: 1800 - 1900

Maak een tijdbalk met 10 belangrijke gebeurtenissen: 1769: Arkwright bouwt het waterframe. 1778: James Watt verbetert de stoommachine. 1814-1815: Congres van Wenen. Nederland en België samengevoegd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Koning Willem I. 1830-1839: Belgische Opstand: België zelfstandig. 1848: revoluties in veel Europese hoofdsteden. Marx en Engels publiceren ‘Het Communistisch Manifest’. Thorbecke schrijft een nieuwe grondwet. 1870-1871: Frans-Duitse Oorlog. Begin Duitse Keizerrijk. 1878: de eerste politieke partij in Nederland: de Anti-Revolutionaire Partij. 1884-1885: Koloniale Conferentie van Berlijn. 1898: Fashoda-incident. 1917: algemeen kiesrecht voor mannen in Nederland. Einde van de Schoolstrijd.

Titel kenmerkend aspect: de Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving.

1

Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Aan het eind van de vijftiende eeuw werkten de meeste mensen in Europa in de landbouw. De boeren waren nagenoeg autarkisch en in de steden verwerkten ambachtslieden grondstoffen uit de land- en mijnbouw tot nijverheidsproducten. In 1733 deed de Engelse John Kay een uitvinding: de schietspoel. Kort daarna vond James Hargreaves de spinning Jenny uit. De kwantiteit en kwaliteit van de producten namen toe, maar het leef- en werkpatroon van de thuiswerkers bleef hetzelfde. Door het waterframe, uitgevonden door Richard Arkwright, veranderde dit. Het waterframe kon echter niet in een huis staan. Hierdoor ging men in de katoennijverheid over van productie in de huisnijverheid naar de productie in een fabriek. Talloze ondernemers wilden geld in een nieuwe fabriek investeren. Deze ondernemers wilden niet meer afhankelijk zijn van waterkracht en zochten naar alternatieven. De oplossing vonden ze in de stoommachine. De overgang van het maken van producten met de hand naar fabrieksmatige productie noemen we de Industriële Revolutie. Rond het midden van de negentiende eeuw was in Engeland de agrarisch-urbane samenleving veranderd in een industriële samenleving en werkten de meeste mensen in de industrie. Begrippen bij dit aspect:

Dit begrip past erbij, omdat:

Huisnijverheid

Veel mensen in de huisnijverheid werkten vóór de Industriële Revolutie. Bij de huisnijverheid was sprake van handmatige productie, wat de Industriële Revolutie ‘inspireerde’.

Industriële Revolutie

Na allerlei belangrijke uitvindingen deze revolutie ontstond. Dit houdt in dat er sprake was van een fabrieksmatige productie.

Industriële samenleving

Deze soort samenleving ontstond na de Industriële Revolutie.

Urbanisatie

Steeds meer mensen door de komst van fabrieken in de steden gingen wonen.

Titel kenmerkend aspect: de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. 2

Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Tijdens de Industriële Revolutie nam het aantal geproduceerde goederen toe. Voor de productie van deze stoffen waren natuurlijk grondstoffen nodig. Sommige grondstoffen waren op veel plaatsen in West-Europa te winnen, maar veel grondstoffen waren alleen in tropische of subtropische gebieden te vinden. Ook waren er problemen bij de verkoop van de eindproducten. Deze werden aanvankelijk alleen verkocht in eigen land of aangrenzende landen waar de industrialisatie nog niet was begonnen. Het vinden van afzetmarkten als motief voor kolonisatie werd steeds belangrijker toen ook in andere Europese landen en de Verenigde Staten de Industriële Revolutie doorzette. Gebieden in Afrika en Azië konden grondstoffen leveren voor de industrie en tegelijkertijd dienen als afzetmarkten. Britse textielfabrikanten exporteerden bijvoorbeeld een groot deel van hun katoenen stoffen naar Brits-Indië, omdat de inwoners van die kolonie gezien werden als toekomstige kopers voor hun producten. Andere Europese landen volgden dit voorbeeld. In de tweede helft van de negentiende eeuw waren zo veel gebieden in Afrika en Azië ingelijfd, dat deze ontwikkeling modern imperialisme wordt genoemd. Begrippen bij dit aspect:

Dit begrip past erbij, omdat:

Kolonisatie

De kolonisatie als gevolg van de industrialisatie belangrijker werd voor bijvoorbeeld afzetmarkten.

Imperialisme

Het imperialisme een voorganger was van het moderne imperialisme.

Modern imperialisme

Door de industrialisatie het moderne imperialisme ontstond.

3

Titel kenmerkend aspect: discussies over de ‘sociale kwestie’. Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Voor de grote groepen mensen die zich in de nieuwe fabriekssteden vestigden, werden in hoog tempo huizen gebouwd zonder dat er goede bouwplannen waren. Het gevolg was dat er in de industriesteden al snel krottenwijken ontstonden. Ook de voedselvoorziening liet te wensen over. De arbeidersklasse was hierdoor vatbaar voor allerlei ziekten. In de loop van de negentiende eeuw kamen sociaal bewogen burgers voor de arbeiders op. Artsen, dominees, priesters, schrijvers en journalisten zochten de publiciteit op en brachten de misstanden onder de aandacht. Daarmee zetten ze een maatschappelijke discussie in gang: de sociale kwestie. Hun moeite had op den duur effect: in de tweede helft van de negentiende eeuw werd het oplossen van de sociale kwestie het belangrijkste politieke thema. Begrippen bij dit aspect: Sociale kwestie

Industriële Revolutie

Urbanisatie

Industriële samenleving

Dit begrip past erbij, omdat:

Deze maatschappelijke discussie ontstond nadat de situatie van de arbeiders onder de aandacht werd gebracht. Door de Industriële Revolutie veel mensen in de fabrieken gingen werken. In deze fabrieken waren de omstandigheden echter heel slecht, waardoor de Industriële Revolutie een reden was voor de sociale kwestie. Door de urbanisatie er veel nieuwe huizen gebouwd moesten worden in hoog tempo voor de arbeiders in de steden. Deze huizen waren echter van slechte kwaliteit, waardoor de sociale kwestie ontstond. In deze samenleving de meeste mensen in de slechte omstandigheden van fabrieken werkten en ook in de slechtste huizen woonden, wat leidde tot de sociale kwestie.

4

Titel kenmerkend aspect: de opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen nationalisme, liberalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme. Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Duitse Oorlogsvrijwilligers keerden vol vaderlandsliefde uit de oorlog met Napoleon terug: Duitsland moest een eenheid worden. In heel Duitsland ontstonden Burschenschaften: deze studentenverenigingen droegen kleding in de kleuren van het Duitse Rijk, verheerlijkten het verleden en keerden zich tegen buitenlandse invloeden. Johan Gottfried Herder meende dat vooral de taal een volk tot een eenheid maakt. Veel jonge mensen verdiepten zich in de Duitse geschiedenis en ontdekten hun eigen taal en cultuur. Rond 1750 legde Adam Smith de basis voor het liberalisme, waarin het vrije, ondernemende individu centraal staat. De staat moest zich niet met de economie bemoeien volgens hen. Katholieken en rechtzinnige protestanten vonden dat de liberalen de kerk en staat steeds meer gingen scheiden. Dit resulteerde in het confessionalisme, een politiek-maatschappelijke stroming. In 1848 verscheen Het Communistisch Manifest, geschreven door Karl Marx en Friedrich Engels. Dit boek legde de basis voor het socialisme, een stroming die volledige gelijkheid van de mensen nastreefde. In 1892 waren man en vrouw ongelijk. Steeds meer vrouwen vonden dit onrechtvaardig en overal in de westerse wereld was na 1870 een beweging ontstaan die opkwam voor de rechten van de vrouw: het feminisme. Begrippen bij dit Dit begrip past erbij, omdat: aspect: Nationalisme

Deze stroming opkwam en zorgde voor eenheid.

Confessionalisme

Deze stroming opkwam doordat de liberalen kerk en staat wilden scheiden.

Liberalisme Socialisme

De theorie van Adam Smith de basis vormde voor deze belangrijke politieke stroming. Deze politieke stroming opkwam als gevolg van Het Communistisch Manifest.

Politieke stroming

Er verschillende politieke stroming ontstonden.

Feminisme

Deze stroming erg belangrijk is geweest voor de rechten van de vrouwen.

Sociaaldemocraten

De aanhang van de sociaaldemocraten erg groot was aan het eind van de negentiende eeuw.

5

Titel kenmerkend aspect: de opkomst van emancipatiebewegingen. Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Een emancipatiebeweging is een maatschappelijke groepering die zich inzet voor gelijke (politieke) rechten voor een bepaalde groep. In 1892 verwoordde Wilhelmina Drucker haar onvrede met de positie van de vrouw. In dat jaar waren man en vrouw voor de wet ongelijk: alleen mannen mochten beslissen over alle zaken die het huishouden en de kinderen aangingen, konden stemrecht krijgen en hadden toegang tot alle vormen van onderwijs. Vrouwen hadden nauwelijks recht op onderwijs en waren ondergeschikt aan de man. Steeds meer vrouwen vonden dit onrechtvaardig en na 1870 was wereldwijd een beweging ontstaan die opkwam voor de rechten van de vrouw: het feminisme. De feministen wilden de positie van de vrouw via de parlementaire weg verbeteren door middel van kiesrecht. Niet alleen de vrouwen kwamen op voor gelijke rechten. Ook de arbeiders en confessionelen kwamen in de negentiende eeuw op voor gelijke rechten. Begrippen bij dit aspect: Feminisme

Emancipatiebeweging

Schoolstrijd

Dit begrip past erbij, omdat:

Het feminisme een emancipatiebeweging was die opkwam voor de rechten van de vrouw. Door de emancipatiebewegingen verschillende groeperingen opkwamen voor gelijke rechten voor een bepaalde groep. De confessionelen tijdens de Schoolstrijd vonden dat het bijzonder en het openbaar onderwijs op dezelfde manier gefinancierd moesten worden: dit was dus een emancipatiebeweging voor gelijkheid van financiering van onderwijs.

6

Titel kenmerkend aspect: voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en uiteindelijk ook vrouwen aan het politieke proces. Omschrijf dit aspect aan de hand van een persoon / gebeurtenis / ontwikkeling / afbeelding: Toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak, veranderde er veel in Nederland. Om aan de moeilijkheden het hoofd te kunnen bieden, moesten de vier politieke stromingen (liberalen, socialisten, protestanten en katholieken) samenwerken. Hierdoor ontstond gevoel van eenheid. De regering maakte van deze situatie gebruik om de Schoolstrijd en de kiesrechtkwestie op te lossen. Het bijzonder onderwijs zou financieel gelijkgesteld worden met het openbaar onderwijs, mits het algemeen kiesrecht ingevoerd zou worden. De confessionelen voelden hier niet veel voor. Hierdoor werd een compromis voorgesteld: er zou algemeen mannenkiesrecht komen en in de nieuwe grondwet van 1917 zou ruimte komen om dit later te kunnen uitbreiden met het kiesrecht voor vrouwen. In 1918 werd voor het eerst een volksvertegenwoordiging gekozen volgens het nieuwe stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Inmiddels verzetten de confessionele partijen zich niet meer tegen de invoering van het algemeen vrouwenkiesrecht. Op 5 juli 1922 mochten voor het eerst voor een landelijke verkiezing Nederlandse vrouwen van 25 jaar en ouder hun stem uitbrengen. Hiermee was de democratisering van de politiek in Nederland vrijwel voltooid. Begrippen bij dit Dit begrip past erbij, omdat: aspect: Constitutionele monarchie

Nederland zowel een parlementaire democratie als een constitutionele monarchie is.

Censuskiesrecht

Dit de kiesrechtsituatie was vóór het algemeen kiesrecht en de democratisering.

Democratisering

Er sprake was van democratisering, nadat zowel mannen als vrouwen hun stem mochten uitbrengen.

Evenredige vertegenwoordiging

In 1918 voor het eerst een volksvertegenwoordiging gekozen werd door middel van dit stelsel, waardoor er een politieke aardverschuiving plaatsvond.

7

thema Christendom Kies een kenmerkend aspect dat past bij dit thema. Leg uit waarom. De opkomst van emancipatiebewegingen. Dit omdat in de herziende grondwet van 1848 vrijheid van godsdienst als een grondrecht werd opgenomen: hierna was de weg vrij voor de emancipatiebeweging van de katholieken. Omschrijf een gebeurtenis die past bij dit thema. Leg uit waarom. In de grondwet van 1848 was, behalve vrijheid van onderwijs, ook vastgelegd dat het openbaar onderwijs elk kind moest onderwijzen ‘in alle christelijke en maatschappelijke deugden’, maar veel gelovigen ging dit niet ver genoeg. Zij vonden dat hun kinderen onderwijs moesten krijgen dat uitging van hun specifieke christelijke leer. In de Schoolstrijd werden de katholieken en protestanten bondgenoten. Ze wilden dat de ‘bijzondere’ scholen op dezelfde manier gefinancierd zouden worden dan de openbare scholen. Uiteindelijk werd deze wet aangenomen. Deze gebeurtenis past bij dit thema, omdat dit een soort revolutie was.

8