Het verhaal van regio TERF in W.O. 1

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 Inleiding Bijna honderd jaar geleden stond de wereld aan de vooravond van een nooit eerder geziene ramp. Een wereldbrand waarbij tientallen nationaliteiten elkaar zouden bestrijden met de meest gruwelijke wapens. Een oorlog waarbij in 4 jaar tijd miljoenen mensen zouden omkomen. De Eerste Wereldoorlog werd niet voor niets “De Groote Oorlog” genoemd. Het westelijk front strekte zich uit van de Vlaamse kust (Nieuwpoort) tot aan de Zwitserse grens. Een honderden kilometers lang front waar 2 partijen elkaar 4 jaar lang onophoudelijke bestookten. Ook in West-Vlaanderen en meer specifiek in de Westhoek had de Eerste Wereldoorlog gigantische gevolgen. De bevolking sloeg massaal op de vlucht, de hele streek werd verlaten terwijl duizenden en duizenden soldaten er vochten tot de laatste snik. Uiteindelijk op het einde in 1918 was de streek onherkenbaar verminkt. Het mooie landschap en de eeuwenoude pittoreske dorpen waren verwoest. Maar ook in de gebieden op enkele tientallen kilometers afstand van het front had de oorlog grote gevolgen. In de bezette gebieden moesten de inwoners (als ze al niet gevlucht waren in de begindagen van de oorlog) zich schikken naar de vele nieuwe wetten van de Duitse overheden. De burgers leefden in een open gevangens zij aan zij met hun bezetter. En in de gebieden van regio TERF, die in het Operatiegebied lag in de nabijheid van het front, waren die bezetters met duizenden.

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1

Het begin Als in juni 1914 de kroonprins van Oostenrijk in Sarajevo werd gedood tijdens een aanslag zette dit een onstopbare reeks oorlogsverklaringen in gang. Al vlug stonden de blokken Rusland-Servië en Oostenrijk-Hongarije-Duitsland lijnrecht tegenover elkaar. Rusland mobiliseerde zijn troepen, waarop Duitsland hetzelfde deed en Rusland op 3 augustus 1914 de oorlog verklaarde. Omdat Duitsland verwachtte dat Frankrijk als Russisch bondgenoot zich in de strijd zou werpen beslisten ze om eerst Parijs te doen vallen, daar Rusland veel meer tijd zou nodig hebben om te mobiliseren. Duitsland hoopte Frankrijk reeds op de knieën te hebben alvorens Rusland volledig zou gemobiliseerd zijn en aldus met volle sterkte zich te kunnen concentreren op één front: het oostfront bij Rusland. Later is dit, mede door heel wat tactische blunders, volledig anders gelopen waardoor Duitsland op 2 fronten tegelijkertijd moest inzetten. Om Frankrijk aan te vallen wilden de Duitsers vrijgeleide door het neutrale België. België wilde echter zijn neutraliteit behouden en weigerde. Eind juli 1914 gonsde het bij de inwoners van België en dus ook regio TERF al van de geruchten al zou een oorlog op til zijn. Op 29 juli leek die vrees voor het eerst gegrond toen deels gemobiliseerd werd en er reeds enkele dagen later een volledige mobilisatie volgde. Op 4 augustus 1914 uiteindelijk viel Duitsland ons land binnen. Het kleine Belgische leger was helemaal niet opgewassen tegen de Duitse overmacht en al vlug vielen de forten van Luik en werden steden als Leuven, Brussel en Mechelen onder de voet gelopen. Uiteindelijk viel begin oktober 1914 ook de laatste Belgische vesting: Antwerpen. Wat overbleef van het Belgische leger trok zich terug richting de Franse grens en kon uiteindelijk met de steun van o.a. de Fransen en Britten stand houden in de Westhoek. Na de 1e slag van Ieper en de slag aan de IJzer, eind oktober 1914, stagneerde het front voor 4 lange jaren. In de regio TERF duurde het dus nog bijna 3 maanden alvorens het oorlogsgeweld effectief voelbaar zou worden in de regio. Dat betekent echter niet dat er niets aan de hand was. Naast de eerder vernoemde mobilisaties die heel wat jonge mannen uit de verschillende TERF-gemeenten naar het front trok, waren er ook nieuwe reglementen, de diverse opeisingen van paarden, voertuigen, levensmiddelen, …, het activeren van de burgerwacht, de vluchtelingen uit het binnenland, de vele doortochten van Duitse verkenners (algemeen “Ulanen” genoemd) en de eerste schermutselingen die ze hadden met Belgische en Engelse soldaten. 30/07/1914 Na de gedeeltelijke mobilisatie van 29 juli, vertrokken de eerste jongens uit o.a. Moorslede vanuit het station naar hun eenheid. 1

1

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 23

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

2

31/07/1914 Algemene mobilisatie in België, overal luidden de klokken. Brandweerkorpsen werden opgeroepen om de dienstplichtigen te gaan verwittigen. Er waren 175 gemobiliseerden in Hooglede. 2 In Lichtervelde werden een 150-tal jongeren opgeroepen3, in Staden een honderdtal4 en in Ingelmunster 77, in totaal zouden vanuit Ingelmunster ruim 220 mannen gemobiliseerd worden.5 01/08/1914 Gemobiliseerden vertrokken aan het treinstation van Gits en tramstations te Hooglede. 6 In Roeselare vertrokken 500 opgeroepen soldaten aan het station, ook werden er paarden en voertuigen opgeëist door de Gendarmerie.7 De komende dagen werden nog meer mannen gemobiliseerd en gaven sommigen zich zelfs als vrijwilliger op. 8 In Oekene vertrokken ongeveer 50 jonge mannen naar het slagveld.9 Het dorpscentrum van Lichtervelde werd één van de verzamelpunten voor de paarden die door het Belgische leger opgeëist werden. Ze kwamen toe uit Roeselare, Hooglede, Gits en andere plaatsen uit de regio. 10 Overal werd de burgerwacht ingezet: te Hooglede-Gits, Beveren11, Staden, 12 Roeselare13, … Ze moesten letten op spionnen en waren herkenbaar aan hun blauwe kiel en armband met driekleur. In sommige gemeenten (zoals bv in Oekene) droegen de leden van de burgerwacht wel een geweer maar hadden ze geen kogels. 14 Eind augustus 1914 werden de burgerwacht echter ontbonden na geruchten over de Duitse gruweldaden op burgers in het oosten en zuiden van België. De ontbinding kwam er om Duitse verkenners niet te provoceren. 15 De burgemeesters in de meesten gemeenten vroegen tegelijkertijd om alle wapens in te leveren, zowel aan de burgerwacht als aan andere inwoners. 16 Ook op economisch vlak had de dreigende oorlog heel wat negatieve gevolgen. Zowel import als export van heel wat handelswaren werden aan banden gelegd, waardoor de afzetmarkt verdween en heel wat mensen werkloos werden en waardoor er schaarste dreigde van heel wat goederen. 17

2

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 22 4 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 13 3

5 6

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 360 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21

7 8

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 10 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 14

9

HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 69 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 22 11 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 25-26 12 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 13 10

13 14 15

16 17

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 10 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 71 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 21 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 11 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 28-29

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

3

04/08/1914 Op 4 augustus vielen de eerste Duitse troepen België binnen. Reeds in de eerste dagen na de Duitse inval sneuvelden jongens uit onze regio. Zo viel bijvoorbeeld Lichterveldenaar Alidor Vermote al op 5 of 6 augustus in de buurt van Luik. 18 Stadenaar Leon Tanghe kwam om het leven op 18 augustus in de streek rond Tienen.19 Het uitbreken van de oorlog had ook in onze regio meteen gevolgen. Er werd een samenscholingsverbod opgelegd, landbouwers werden gevraagd dringend de oogst binnen te halen, de lichten moesten op een bepaald uur gedoofd worden, kermissen en concerten werden geannuleerd, … De burgerwacht zag toe op een strikte naleving van deze nieuwe wetten.20 05/08/1914 In zowat alle gemeenten werden meteen na het uitbreken van de oorlog (hier en daar in samenwerking met het Rode Kruis) comités opgericht die zouden o.a. instaan voor de opvang van vluchtelingen en het verzorgen van gewonden. Wie dat wou kon dit comité ondersteunen door geld te storten of voedingsmiddelen en andere waren te schenken. 21 22/08/1914 In Lichtervelde kwamen voor het eerste Duitse verkenners te paard aan. Ze hadden een kort onderhoud met de burgemeester en vertrokken weer dezelfde dag. 22 De Belgische overheid gaf het bevel aan alle burgers (ook aan de burgerwacht) om alle wapens af te leveren op de gemeentehuizen. Hiermee wou men voorkomen dat burgers op Duitse soldaten zouden vuren en de Duitsers wraak zouden nemen tegenover de bevolking (wat later alsnog zou gebeuren, zie: “Schuwe Maandag”). 23

18 19

20 21 22

23

24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 32 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 14 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 14 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 16 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 38 CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 83

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

4

De eerste vijanden… Ruim 2 weken na de inval van de Duitsers in België werden de eerste Duitse verkenners al opgemerkt in de regio. Ze zagen er met hun lange jassen, hoge hoeden, lange lansen en gezeten op een paard zeer angstaanjagend uit. Deze cavaleristen of dragonders werden algemeen “Ulanen” genoemd. Later werden ze ook vergezeld door verkenners per fiets (cyclisten). Samen met hun angstaanjagend voorkomen droegen ze ook hun wreedaardige reputatie mee (al dan niet terecht…). In de eerste dagen van de oorlog werd verteld dat ze in dorpen in het binnenland hadden gemoord en verkracht, dat het losgelaten criminelen waren. Deze reputatie kwam hen goed uit, want hierdoor liet de bevolking hen ongemoeid uit angst en konden ze zonder ongemakken hun verkenningstaken uitvoeren. Naast het verkennen werden ze ook ingezet voor sabotagedaden als het vernielen van telefoondraden- en toestellen of het stukmaken van spoorwegen. Dit alles in functie van de grote troepenmacht die volgde. Alhoewel de bevolking hen ongemoeid liet moesten ze al vlug opbotsen tegen kleine groepjes Belgische en Britse soldaten die net als hen door de regio reisden. Regelmatig kwam het tot een vuurgevecht. De Duitse verkenners deden er echter alles aan om deze gevechten uit de weg te gaan en als ze dan al eens beschoten werden gingen ze er zo vlug mogelijk vandoor. Hun taak was: verkennen en saboteren. September was dan ook een zeer verwarrende en angstaanjagende periode voor de inwoners van regio TERF. Om de andere dag zagen ze soldaten van een andere nationaliteit de revue passeren. De ene dag kwamen Duitsers langs, de volgende dag sloegen Britten hun tenten op om na hun vertrek een 2-tal dagen later opnieuw Duitsers langs te krijgen. Van een zichtbaar front was toen in de regio totaal nog geen sprake. Wel wees alles er op dat het front heel vlug dichterbij zou komen. De Duitsers rukten vliegensvlug op, de forten aan de Maas vielen al gauw in Duitse handen en ook de fortengordel van Antwerpen stond op instorten. De Duitse troepen rukten vanuit Zuid-België al vlug Frankrijk binnen waar ze echter op grote tegenstand botsten aan de Marne. In een poging om deze onverwachte tegenstand te overvleugelen zou het Duitse leger na de val van Antwerpen alsnog door West-Vlaanderen oprukken en zo via Noord-Frankrijk Parijs proberen aan te vallen. 23/08/1914 In Izegem en Ingelmunster24 kwamen voor het eerst Duitse verkenners langs. Er was een korte schermutseling tussen deze Ulanen en Belgische soldaten en gendarmen. Hierbij werd één Belgische gendarm gedood.25 24/08/1914 Een 2e maal kwamen Duitse verkenners in Lichtervelde. Ze knipten telefoonen telegraafdraden door, pikten wat geld en eisten een paard op, waarna ze 24 25

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 364 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 22

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

5

verder trokken richting Torhout. 26 In Roeselare27, Rumbeke28 en Ingelmunster kwamen Ulanen langs en sneden telefoondraden door. 29 Ook Izegem werd nogmaals bezocht door een 16-tal Ulanen. Zij lieten iedereen gerust en trokken verder.30 Deze dag werd bekend als “vliegende maandag”. Heel wat mannen uit ZuidWest-Vlaanderen trokken panisch op de vlucht bij het zien van de eerste Duitse verkenners. Ook in het Roeselaarse wilde een deel van de mannelijke bevolking op de vlucht gaan, maar ze bleven uiteindelijk toch thuis. 31 25/08/1914 Belgische lansiers richtten de molen van Henri Loncke te Moorslede in als uitkijkpost. 32 30/08/1914 In Oekene kwam voor het eerst een kleine groep (15-tal) Ulanen door33 en in Izegem werden een aantal Engelse en Belgische soldaten gesignaleerd.34

26

27 28 29 30 31 32 33 34

24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 39 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 16 DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 152 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 30 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 22 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 71 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 30 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 73 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 23

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

6

Vluchtelingen Ongeveer een maand na het uitbreken van de oorlog kwamen de eerste vluchtelingen langs in de regio TERF. De meesten kwamen uit de driehoek Leuven, Brussel, Antwerpen, maar werden gemakkelijkheidshalve door de plaatselijke bevolking “Mechelaars” genoemd, omdat de meesten toch afkomstig waren uit de regio Mechelen. Reeds de eerste dagen na het uitbreken van de oorlog werden in alle gemeenten hulpcomités opgericht. Hierdoor waren de gemeenten dan ook grotendeels voorbereid op de komst van de vluchtelingen. De mensen werden zo goed als mogelijk opgevangen, meestal in openbare gebouwen of kloosters. Deze vluchtelingen brachten dan ook meestal de gruwelijke verhalen mee van Duitse moordpartijen en andere wandaden. Heel wat van deze vluchtelingen trokken bij het naderen van de Duitse troepenmacht, half oktober, verder richting Frankrijk. De eerste vluchtelingen uit Mechelen kwamen aan in Lichtervelde (183)35, Hooglede (300-tal), 36 Roeselare (700)37 en Rumbeke38. De vluchtelingen werden zo goed als mogelijk opgevangen in openbare gebouwen, kloosters, etc… 39 In Roeselare werd de burgerwacht dan toch opnieuw bewapend. 40 In de meeste andere gemeenten zoals in Moorslede bleef de burgerwacht ook patrouilleren. 41 Ondertussen kwamen als maar meer militairen voor in de regio. Zowel geallieerden (vooral Belgen en Engelsen) als Duitsers. Het aantal vuurgevechten nam dan ook stilaan toe. 03/09/1914 In Rumbeke kwamen de eerste vluchtelingen aan. Het betrof een 150-tal mensen uit Brabant. Ze kregen onderdak in de jongensschool. 42 05/09/1914 Er kwamen ook Ulanen langs in Moorslede. Tijdens een vuurgevecht met Belgische soldaten werden 2 Duitsers gedood.43 08/09/1914 Ook in Staden kwamen per trein de eerste vluchtelingen uit Mechelen aan. Ze werden ondergebracht in de gemeenteschool.44 Even later vluchtten ze verder richting Frankrijk. 45 35 36

37 38 39 40 41 42 43 44

24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 40 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 22 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 15 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 32 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 15 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 12 HOUTHAEVE R. – ’T KLUIZENAARTJE 18 – Moorslede 1914-1918, een document –1998 – p. 7 DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 153 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 32 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 14

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

7

In Izegem kwamen een 40-tal vluchtelingen aan. 46 11/09/1914 Een groep van een 100-tal Belgische wielrijders-verkenners kwamen aan in Roeselare. Ze bleven er een 10-tal dagen. 47 Dezelfde dag werden Duitse verkenners gesignaleerd in Ingelmunster.48 12/09/1914 In Izegem kwam een grotere groep Duitse verkenners aan, onder hen een aantal cyclisten. Toen die op een bepaald moment werden beschoten vanuit een fabriek bij Kachtem-Statie vielen de Duitsers het klooster van de paters Kapucijnen binnen, namen een aantal burgers op en bedreigden allen meerdere malen met de dood. Uiteindelijk werd iedereen ongedeerd vrijgelaten. 49 Uiteindelijk trokken de Ulanen verder over Rumbeke, Oostnieuwkerke en Westrozebeke om uiteindelijk door Staden te trekken. 50 Daar hielde ze enkel even halt aan het station om de telefooninstallatie stuk te maken. 51 13/09/1914 Engelse en Belgische soldaten overnachtten in Izegem en trokken daarna verder. Kort na hun vertrek kwamen Duitse verkenners langs.52 15/09/1914 Nogmaals kwam een grote groep Duitsers langs Izegem, ze trokken verder westwaarts. 53 18/09/1914 Eerste Ulanen kwamen aan in Hooglede (waren al actief in de provincie sinds 22/08/1914). 54 19/09/1914 18 Ulanen kwamen naar Moorslede afgezakt en namen een aantal burgers mee als gijzelaars richting Passendale. Uiteindelijk mochten de gegijzelden terug keren naar huis. 55 26/09/1914 ’s Nachts vloog een Duitse zeppelin boven Beveren. De woningen moesten verduisterd worden zodat de zeppelins hun koers zouden verliezen. 56 28/09/1914 Een 40-tal vluchtelingen uit de regio Mechelen kwamen aan in Beveren 57 en Rumbeke58. Ook in Moorslede kwamen nu vluchtelingen aan, ze werden ondergebracht in de school het Klein College. 59

45

46 47 48

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 16 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 25 BACCARNE R., STEEN J. - VAN ROUSSELARE TOT LANGEMARCK 1914 – 1989 – p. 17 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 365

49

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 26-33 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 54 51 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 15 50

52 53 54

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 7 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 7 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 22

55

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 33 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18 57 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18 56

58

DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 153

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

8

01/10/1914 In Izegem kwamen 150 vluchtelingen uit het Mechelse aan. In Emelgem werden 125 vluchtelingen opgenomen en in Kachtem een 100-tal.60

59 60

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 35 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 35

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

9

Echt oorlog! Toen bleek dat de vesting Antwerpen zou begeven en uiteraard na de val van Antwerpen werd het een pak rumoeriger in de streek. De Belgische soldaten trokken zich via de regio TERF massaal terug achter de IJzer en stuurden van daaruit heel wat voorposten richting de aanstormende Duitsers. In en rond het Roeselaarse kwam het begin oktober dan ook geregeld tot een conflict. Langzaamaan werd de streek overspoeld door soldaten. Eerst de terugtrekkende Belgen, later kregen die versterking van Fransen en Britten en quasi tegelijkertijd kwamen de Duitsers met man en macht aan in de regio. In sommige gemeenten konden ze zich zonder slag of stoot vestigen in andere gemeenten ging het een stuk moeilijker. Midden dat beginnend strijdgewoel werd het sommige inwoners te warm onder de voeten en deze vluchtten in de richting van de Franse grens. 04/10/1914 Met de trein kwamen de eerste Belgische soldaten aan in Lichtervelde. Vanaf die dag was het een komen een gaan van troepen. Men probeerde langs de lijn Menen-Roeselare-Gistel de Duitsers nog tegen te houden, maar later moest men zich terugtrekken achter de IJzer. 61 05/10/1914 In Oekene kwamen wat Duitse voorposten door, ze kwamen uit de richting Izegem.62 06/10/1914 Duitse Ulanen bliezen een spoorwegwissel op in Roeselare. De rails werden meteen hersteld, maar al even vlug werden ze door dezelfde Ulanen opnieuw beschadigd. 63 07/10/1914 Tussen Oekene en Izegem geraakten een aantal leden van de burgerwacht slaags met enkele Duitse verkenners. Er was ook een gevecht tussen Belgische soldaten en Duitsers. 64 08/10/1914 Een patrouille Duitse cavalerie kwam voorbij in Moorslede, waarop de vluchtelingen die er verbleven onmiddellijk verder vluchtten. Ook te Slijpskapelle kwamen Ulanen voorbij. 65 09/10/1914 In Izegem sloeg een deel van de bevolking op de vlucht na het horen van geruchten over de aanstormde Duitse overmacht. Het merendeel nam in Roeselare de trein naar Brugge.66

61

62 63 64 65 66

24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 56 CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 84 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 17 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 37 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 39

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

10

10/10/1914 In Moorslede kwamen geregeld Duitse Ulanen en Engelse soldaten langs. De inwoners begroeven hun geld en waardevolle papieren. Ze zouden het nooit meer terugvinden…67 11/10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen langs in Hooglede-Gits. Later volgden ook Britten, Fransen en Duitsers. Geallieerden trokken zich verder terug achter de IJzer. De eerste burgers en de burgemeester van Gits vluchtten richting Frankrijk. 68 De Roeselaarse burgerwacht werd opgeroepen om op te rukken richting Knesselare en post te nemen bij de infanteristen van het Belgische leger die daar in linie lagen. Twee dagen later echter werden ze opgeroepen om hun wapens en militair kostuum in te leveren. Dit betekende het definitieve einde van de Roeselaarse burgerwacht. 69 12/10/1914 Opnieuw kwamen heel wat Engelse troepen door Moorslede vanuit Roeselare richting Ieper.70 Ook in Oekene71, Rumbeke72 en Izegem73 krioelde het van de Engelsen en Schotten. 13/10/1914 30 000 Engelse soldaten trokken Roeselare binnen en namen plaats op de markt. De volgende dag trokken ze westwaarts achterna gezeten door Duitsers.74 14/10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen nu massaal voorbij, soldaten werden ingekwartierd in schuren, zolders, zalen, klaslokalen, ... 75 Enkele schermutselingen tussen Belgen en Duitsers vonden plaats op de Bruggesteenweg te Hooglede-Gits. 76 Een aantal Ulanen trokken door Westrozebeke. Tussen Westrozebeke en Staden wilden ze spoorwegstaven losschroeven, maar hierbij werden ze onder vuur genomen door Belgische soldaten en rijkswachters en vluchtten richting Passendaele.77 Een 30-tal Duitsers drongen Izegem binnen en vuurden er zonder reden op de gebouwen. Even later trokken ze verder en verlieten de stad.78

67 68

69 70 71 72 73

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 37 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 23-24 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 12-13 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 39 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75 DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 154 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 41

74

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 17 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 56 76 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25 77 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 54 75

78

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 41

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

11

Ingelmunster werd zonder slag of stoot ingenomen door de Duitsers die er zich meteen vestigden. Een officier nam z’n intrek in het kasteel. Het kasteel zou gedurende de volledige oorlog een hoofdkwartier voor het Duitse 4e leger blijven. De volgende dagen nam het aantal soldaten alsmaar toe. Tegen 18 oktober zouden zo’n 3000 Duitse soldaten zich in de gemeente bevonden hebben.79 15/10/1914 Eerste grote Duitse troepenmacht nam zonder slag of stoot Hooglede in: RIR 35 (6 RD). 80 Ook Lichtervelde werd die dag zonder grote incidenten ingenomen. 81 Op St-Jozef werden 2 landbouwers neergekogeld door Duitsers. Eén stierf, veel anderen vluchtten. In Gits werden 2 Britse soldaten geëxecuteerd. 82 In Rumbeke kwamen gedurende heel de dag alsmaar meer Duitse troepen aan. In Roeselare kwamen ’s morgens een honderdtal Ulanen samen op de markt, rond de middag passeerden zo’n 5 000 Duitse soldaten door de stad richting Staden.83 Ook Izegem zag een grote groep Duitsers langstrekken. 84 In Staden was er een kort vuurgevecht tussen 2 Belgische en 2 Duitse soldaten. Even later kwam een Duitse legereenheid van uit Roeselare Staden binnen en vuurde een vijftal granaten af op de kerktoren waarna ze richting de IJzer trokken. Onmiddellijk na deze doortocht sloegen zo’n 4000 Stadenaars op de vlucht richting Ieper. De komende dagen zagen de Stadenaars zowel Belgische, Franse als Duitse troepen de revue passeren. Af en toe vonden kleine en grotere vuurgevechten plaats.85 In Oostnieuwkerke kwamen ook Duitse troepen aan. 2 dagen later trokken ze verder westwaarts. 86 Idem voor Moorslede. 87 16/10/1914 In Rumbeke werden een 40-tal kanonnen opgesteld, de Duitse cavalerie verliet het dorp en trok richting het front. 88 17/10/1914 De Duitsers trokken door richting Zarren. Enkele Franse ruiters trokken door Hooglede, waar er wat kleine schermutseling waren met Ulanen89, en door Oostnieuwkerke. 90 79

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 365-367 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25-26 81 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 57 82 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 25-26 80

83

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 40

84

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 48 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 16-19 86 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 59 85

87

HOUTHAEVE R. – ’T KLUIZENAARTJE 18 – Moorslede 1914-1918, een document –1998 – p. 8

88

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 40 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 26 90 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 59 89

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

12

Engelse troepen passeerden langs Moorslede en raakten slaags met Duitsers. De bevolking werd angstig en sommige vluchtten weg. Er vond ook een vuurgevecht plaats tussen Duitse en Belgische soldaten met slachtoffers langs beide zijden. Als later nogmaals Duitsers langskwamen eisten ze paarden en wagens op en namen enkele inwoners mee om de weg te tonen. Eén van hen werd ’s anderendaags dood teruggevonden in een weide bij het station. 91 Engelse troepen passeerden door Dadizele waar ze drank en voeding opvorderden bij de bevolking. Ze trokken verder naar Menen waar ze kort contact hadden met Duitse verkenners en trokken daarna terug over Dadizele richting Beselare en Zonnebeke. Even later kwamen de Duitsers zich vestigen op de Kezelberg waar ze de molen als observatiepost gebruikten. De molen werd echter in brand gestoken, het is nog steeds onduidelijk wie effectief de molen in brand stak, de Duitsers of de Engelsen.92 18/10/1914 De Duitsers trokken zich nu terug richting Torhout en Lichtervelde. Fransen kwamen met enkele eenheden zich opstellen in en rond Staden. 93 Franse troepen (vooral Cavalerie) voerden verkenningen en aanvallen uit op Duitsers in regio Roeselare vanuit Hooglede. Er waren enkele schermutselingen. 94 Op het einde van de dag bezetten de Fransen Roeselare. 95 De Roeselarenaars sloegen massaal op de vlucht, maar liefst 12 000 (of bijna de helft van de bevolking) inwoners verlieten de volgende dagen hun stad. 96 Izegem werd overspoeld door Duitse troepen. Ze namen massaal hun intrek in de huizen. 97 In Moorslede vestigden zich Britse troepen, de hele dag lang waren er hier en daar gevechten tussen kleine groepen Duitsers en Britten. De inwoners waren bang en sommigen maakten zich klaar om te vluchten. 98 Ook in Dadizele bevonden zich heel de dag Britse troepen die af en toe slaags geraakten met Duitsers.99

91

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 42

92

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 11-14 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 19 94 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 27-28 93

95 96 97 98 99

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 18 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 49-50 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 42-43 DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 18-19

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

13

Schuwe Maandag Behalve in gemeenten als Lichtervelde en Ingelmunster, waar de Duitsers op bijna geen weerstand waren gebotst, hadden de Duitsers op 18 oktober 1914 nog bijna nergens vaste voet aan grond. Alhoewel ze hier en daar al in grote of minder grote mate de gemeenten hadden betreden, hadden ze zich meestal toch nog moeten terugtrekken wegens teveel weerstand van de geallieerden. Op 19 oktober zou het tij echter keren. Er was vers bloed op komst, nieuwe Duitse troepen kwamen aan in de regio. De Duitse troepen die tijdens deze dagen de streek overspoelden waren niet dezelfde soldaten die begin augustus België binnenvielen, maar verse troepen: jonge oorlogsvrijwilligers, vaak studenten. Deze pas gevormde regimenten werden ook wel “Kinderregimenter” genoemd. Ze kregen een ultra-korte opleiding van 8 weken en vertrokken vanaf 10 oktober vol enthousiasme naar het front. De oorlog leek hen één groot avontuur. Eens in Vlaanderen aangekomen volgden enkele lange dagmarsen waarbij ze quasi geen tegenstand ondervonden. Ze hadden het nochtans erger verwacht. Tijdens hun opleiding hoorden ze immers verhalen van Belgische burgers die op de soldaten vuurden en ze waren dan ook sterk op hun hoede. Half oktober kwamen ze aan in West-Vlaanderen waar ze zonder slag of stoot o.a. Lichtervelde konden innemen. Op 19 oktober werden de jonge krijgers echter onverwacht onder vuur genomen in de verschillende gemeenten rond Roeselare door Franse sluipschutters. Voor het eerst werden ze geconfronteerd met de dood en de gruwel van een oorlog. Volledig in paniek en uitzinnig van woede trokken ze een spoor van moord en vernieling. Onmiddellijk dachten ze terug aan de verhalen van schietende burgers en waren er van overtuigd dat ze door de inwoners van de dorpen onder vuur werden genomen. 100 19/10/1914 Schuwe Maandag Ondertussen waren de Fransen in Roeselare zich aan het ingraven en legden ze barricades aan. Maar reeds vroeg in de morgen begonnen de Duitsers met een verwoestende artilleriebeschieting op de stad, bijna meteen gevolgd door een infanterieaanval. 101 Het ging het er hevig aan toe. Na felle gevechten werd Beveren door de Duitsers ingenomen en na hevige guerrillagevechten met Fransen viel ook Roeselare voor de vijand. 102

100

DEBAEKE S. - VLUCHTEN VOOR DE GROTE OORLOG, 1,5 MILJOEN BELGEN OP DE VLUCHT 1914-1918 – 2004 – p. 191-192

101 102

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 20 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

14

De ondertussen dronken Duitse soldaten staken na de val van Roeselare uit wraak 252 huizen in brand en schoten zo’n 40 burgers dood. 103 Meteen gingen nog meer Roeselarenaars op de vlucht. 104 De duizenden Duitsers die een dag eerder Izegem waren binnengekomen vertrokken terug, richting Roeselare, richting het front. Eens de Duitse troepen verdwenen waren kwam een nieuwe golf mensen Izegem ingetrokken. Deze keer waren het geen soldaten vluchtelingen uit Oekene en Rumbeke.105 In Rumbeke werd fel strijd geleverd tussen Fransen en Duitsers. De Fransen moesten zich terugtrekken en vuurden even later met hun artillerie op het centrum. Ook hier verdachten de Duitsers de burgers ervan op hen geschoten te hebben. Uiteindelijk werden 13 burgers gedood en 60 gebouwen in brand gestoken. De andere inwoners sloegen massaal op de vlucht.106 Oekene werd gelukkig gespaard. De Duitsers namen het dorp in maar lieten de bevolking ongemoeid. Wel sloegen heel wat inwoners op de vlucht richting Izegem en Ingelmunster. 107 In Kachtem vierden de Duitsers ook hun woede bot op de inwoners. 4 burgers werden gedood en een aantal huizen in brand gestoken. 108 Tussen Rumbeke, Beitem en Moorslede probeerden Britse troepen ’s morgens nog de Duitse opmars te stoppen, maar ze moesten zich al snel terugtrekken. Bij het aanhoren van het naderend strijdgewoel sloegen de inwoners van bovengenoemde dorpen massaal op de vlucht richting het Ieperse. Komende vanuit de richting Oekene namen de Duitsers al vlug Beitem en even later ook het quasi volledig ontruimde Moorslede in. De Duitsers plunderden het dorp leeg en vestigden zich in de kerk, het klooster en een aantal huizen. 109 In Dadizele sloegen de inwoners ook op de vlucht. De hele dag lang trokken Duitsers door het dorp. Het gemeentehuis werd bezet door soldaten en de markt en kerk lagen vol met gewonden.110 Ook in Slijpskapelle ging een groot deel van de bevolking ervandoor.111 Op de Kezelberg bij Dadizele werd een jongeman geëxecuteerd omdat hij 2 gevonden Engelse kogels op zak had. 112 In Staden bleven de ganse dag Franse soldaten aankomen. Er werd artillerie opgesteld. Naar de avond toe werd deze artillerie door Duitsers echter uitgeschakeld. De artillerietroepen trokken zich terug terwijl de infanterie zich 103

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25

104 105 106 107

108 109 110 111 112

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 49 DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. – GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE –1965 – p. 155 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 75-77 SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 15 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 44-51 DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 29 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 82 DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 23

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

15

ingroef rond Staden. Naar de avond toe kwam het Duitse geschut dichterbij en de kloosterzusters Maricolen en nog wat burgers vluchtten ’s nachts in allerijl. Amper 150 burgers bleven bij hun huis. 113 De Duitsers rukten ondertussen massaal op. Fransen en Belgen probeerden op grondgebied Hooglede-Gits verdedigingen op te werpen en de aanvallers tegen te houden, maar de overmacht was te groot. Duitsers voerden een artilleriebombardement uit op St.-Jozef (Geite) en heel wat burgers sloegen ook hier op de vlucht. In Gits werd zwaar gevochten tussen Fransen en Duitsers. Huizen werden zwaar beschadigd en brandden uit. De nerveuze Duitse vrijwilligers dachten ook hier dat ze door burgers onder vuur werden genomen. Tal van burgers werden gevangengenomen, enkelen werden doodgeschoten (geëxecuteerd). Op het einde van de dag was Gits volledig in Duitse handen. 114 Enkele van de gevangengenomen burgers werden voor de Duitse troepen uitgedreven als levend schild. Uiteindelijk werden negen van hen rond 20u in Staden gedood, slechts één kon vluchten. 115 Ook Hooglede werd ingenomen door de Duitsers. Komende uit Beveren trok RIR 213 door Hooglede richting Staden. Het dorp kreeg het tijdens de gevechten zwaar te verduren. De Duitse soldaten plunderden en mishandelden ook hier de bevolking. Enkele burgers werden zonder reden doodgeschoten.116 De nacht van 19 op 20 oktober brak de hel los in Staden. In de straten van het dorp kwam het tot hevige lijf aan lijf gevechten tussen Franse en Duitse soldaten. Heel wat soldaten verloren hierbij het leven. Duitse soldaten die de veroverde huizen binnenvielen sloegen aan het plunderen. Uiteindelijk gingen ruim 160 gebouwen in vlammen op. Tussen Stadendorp en het bos van Houthulst probeerden Belgen tevergeefs de Duitse opmars een halt toe te roepen. 117 20/10/1914 ’s Morgens hadden de Duitsers Staden volledig in handen, de Fransen hadden zich teruggetrokken. De Duitsers vielen elk huis binnen op zoek naar mogelijke sluipschutters onder de bevolking. Heel wat mannen werden op straat getrokken en gefolterd, heel wat van hen werden gedood. 118 Uiteindelijk vielen tijdens 19 en 20 oktober in Staden meer dan 40 burgerslachtoffers. 119 Er kwamen heel wat soldaten en materiaal aan in Hooglede. Ook heel wat vluchtelingen uit Staden kwamen aan.120 Andere Stadenaars waren gevlucht

113

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 19-20 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 29-37 115 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 30-32 116 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 29-37 117 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 21-25 118 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 25-30 119 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 63-64 120 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 39 114

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

16

naar Roeselare. 121 Tegen de avond waren zowat alle burgers uit Staden gevlucht. Wie niet gevlucht was werd uiteindelijk door de Duitsers gedwongen zich naar Roeselare te begeven. 122 De troepen die op 19 oktober Roeselare konden innemen veroverden Oostnieuwkerke en Westrozebeke om dan door te stoten richting Poelkapelle en Langemark.123 Door de slachtpartijen die een dag eerder plaatsvonden in de omringende gemeenten trokken heel wat Westrozebekenaars op de vlucht. Van de 2250 inwoners bleven slechts een 200-tal in hun huizen. Toen de Duitsers naderden werd het dorp door Duitse artillerie onder vuur genomen. Dit was echter niet nodig want de Fransen hadden zich al teruggetrokken. Om 14u kon het dorp dan ook ingenomen worden. Ook hier werden de burgers hardhandig aangepakt, maar gelukkig kwam het niet tot executies. Wel werden enkele huizen van waaruit Franse sluipschutters zouden hebben geschoten in de as gelegd. Ook de molens van Westrozebeke werden in brand gestoken. De Duitsers wilden immers voorkomen dat de molenaars met de wieken signalen zouden doorgeven aan de geallieerden wat verderop. Na de inname van Westrozebeke werd de Zeugeberg als Duits hoofdkwartier ingericht. Van op deze strategische hoogte had men immers een goed zicht op de vlakte rond Ieper. Later werd deze heuvel als een versterkte burcht uitgebouwd met tal van bunkers en ondergrondse gangen.124 Een bijna identiek verhaal krijgen we in Oostnieuwkerke waar ook bijna de volledige bevolking op de vlucht ging na de verhalen van de Duitse moordpartijen. Ook hier bleven slechts een 200-tal inwoners thuis. Toen de Duitsers in Oostnieuwkerke aankwam bleek het dorp verlaten. Toch doorzochten de soldaten de huizen en sloegen uiteindelijk aan het plunderen. Ook hier werden geen burgers gedood en evenmin werden huizen in brand gestoken. Dit had vooral te maken met het feit dat het dorp zonder slag of stoot kon ingenomen worden.125 De Duitsers die de nacht hadden doorgebracht in Moorslede trokken nu verder richting Passendale en Zonnebeke. Vanuit deze dorpen vuurden de Britten en Fransen op Moorslede. Ook ten zuiden van Moorsleden werd zwaar gevochten en leden de Duitsers heel wat verliezen. Toch konden ze oprukken naar Beselare .126

121

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 45 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 47 123 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 22 124 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 55 122

125 126

WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 60 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 51-57

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

17

De niet gevluchte inwoners van Dadizele zagen op 20 en 21 oktober heel wat Duitse soldaten door hun dorp marcheren. Bijna in alle huizen werden soldaten ingekwartierd en bij de boeren werd vee aangeslagen. 127 Slijpskapelle werd volledig ingenomen door Duitse troepen. Wie niet gevlucht was mocht het dorp niet meer verlaten. Alle gebouwen (huizen, hoeven, de kapel, het klooster en de school) werden gebruikt om soldaten in te kwartieren. Het klooster werd onmiddellijk ingericht als hospitaal en op de Spriethoek werden barakken opgericht voor de soldaten. 128 Ingelmunster bleef volledig gespaard van alle gruwel van Schuwe Maandag. Ondertussen werd het station van Ingelmunster een draaischijf van goederen en allerlei vervoer en werd de buurt van het station ingericht als een gigantische opslagplaats. 4 jaar lang zouden via deze weg troepen, munitie en andere goederen naar Izegem, Roeselare en het front gebracht worden. Via dit station werden ook duizenden krijgsgevangen en gewonden weggevoerd. Het klooster en de zalen van de paters Lazaristen en de Weststraat werden als ziekenzalen in gebruik genomen.129 Ook de jongens- en meisjesschool van Beveren werd tijdens de oorlog geregeld gebruikt als lazaret voor Duitse soldaten.130

127 128

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 36 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 83

129 130

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 369 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 127-132

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

18

Lazaretten en begraafplaatsen Na de hevige gevechten in Staden kwamen heel wat gewonden tot in Hooglede. Het rusthuis ’t Hoge werd ingericht als verbandplaats. Later moesten de zusters, ouderlingen, wezen en zieken een nieuw onderkomen zoeken. Die vonden ze in het klooster en de school op de Neerplaats. Het Feldlazarett bleef heel de oorlog actief maar vooral vanaf het Britse zomeroffensief werd het er heel druk. Op het terrein achter het hospitaal groeide een Duitse begraafplaats. 131 Na de oorlog bevonden er zich 4 Duitse militaire begraafplaatsen in Hooglede. Ongeveer 4 100 Duitse soldaten waren er begraven. Later werden alle begraafplaatsen uit de regio verzameld tot één grote in de Beverenstraat, waar nu uiteindelijk 8 257 Duitsers begraven liggen.132 Ook in de andere gemeenten in de regio werden Duitse militaire begraafplaatsen aangelegd, meestal vlakbij de plaats waar zich een hospitaal bevond. Op het einde van de oorlog bevonden zich in België naar schatting 700 Duitse begraafplaatsen. Doordat deze slechts voor korte tijd vergund waren werden deze begraafplaatsen na de oorlog samengevoegd. In de jaren 1950 volgde de laatste grote samenvoeging, die leidde tot de huidige 4 Duitse verzamelbegraafplaatsen: Vladslo, Langemark, Hooglede en Menen. Na het grote geweld van 19 en 20 oktober 1914 waren de grootste gevechten voorbij in de regio (voorlopig toch). Het front stabiliseerde gemiddeld zo’n 15 km van de gemeenten uit regio TERF en de inwoners moesten zich langzaam gaan aanpassen aan het regime van de bezetter. De eerste dagen van de bezetting werd de regio vooral overspoeld door gewonden uit de gevechten in de Ieperboog (1e slag van Ieper) en aan de IJzer (slag van de IJzer). Er werden dus massaal gebouwen ingericht als verbandposten en hospitalen. In de literatuur worden termen als hospitaal, verbandpost, hulppost, chirurgische voorpost, lazaret, … los door elkaar gebruikt en aanzien als allemaal hetzelfde. Er was echter een onderscheid binnen die lazaretten:   

Verbandplätze: eerstehulppost, lag onmiddellijk achter de frontlijn. Feldlazarett: verzorgingsplaats verder achter het front, hier vonden de noodzakelijkste operaties plaats. Kriegslazarett: Ziekenhuizen met verschillende afdelingen waar de gewonden gedurende langere tijd konden verzorgd worden.133 Vooral de gemeente die het verst van het front lagen zoals Lichtervelde, Roeselare en Izegem zorgden voor de opvang van gewonden en hadden het grootste aantal Kriegslazarette. Maar ook de andere gemeenten richtten gedurende de oorlog één of meerder Lazarette in.

131 132

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 45-47 VERHELST Dirk - HET DUITS MILITAIR KERKHOF 1914-1918 IN HOOGLEDE – 1996 – p. 7

133

ASPESLAGH P. - ROESELARE IN VEERTIEN-ACHTTIEN, de verzorging van zieken… – 2008 – p. 43

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

19

Afhankelijk van de situatie aan het front (al dan niet een grote veldslag) werden meer of minder Lazarette ingericht. 21/10/1914 Westrozebeke werd al vlug omgebouwd tot één groot legerhospitaal, zowel kerk als kloosterschool werden als lazaret ingericht. Alle vervoermiddelen werden opgevorderd voor het vervoer van gewonden en de thuisgebleven inwoners werden opgevorderd om massagraven te delven. 134 Ook in Moorslede werd onder andere het klooster ingericht als hospitaal. 135 In Slijpskapelle werd “Café Commerce” op de Strooiboom (Strobome) als hospitaal ingericht. Het werd de eerste hulppost achter de frontlijn Waterdam-Keiberg-Beselare-Geluveld. Gedurende de 1e slag van Ieper waren er dag en nacht 5 dokters actief. Tal van gewonden werden er verzocht. Later werd de herberg ingericht als veldkeuken en bevoorradingsplaats. 136 In Roeselare werd het Klein Seminarie, alle kloosters en het stedelijk ziekenhuis opgeëist en als lazaretten ingericht. De komende dagen leek Roeselare wel een gigantische paardenstal, honderden wagens met ingespannen paarden, gevuld met gewonden wachtten in de straten.137 Het Redemptoristenklooster bleef tot eind 1915 bestemd als verpleegplaats voor geallieerde gewonden. Het enige in bezet België. Eind 1915 werd het een hospitaal voor burgerlijke slachtoffers en werd er onderdak geboden aan vluchtelingen uit de Ieperse frontstreek. Vanaf 31 juli 1917 werd het een veldlazaret voor de Duitsers. Vanaf 1915 was er in een woning op de hoek Brugsesteenweg-Noordstraat een Geslachtsziekenhuis voor vrouwen. 138 In de loop van de oorlog nam het “vrouwenverkeer ’s avonds”sterk toe. Vooral in de gemeenten verder achter het front zoals Ingelmunster en Izegem. Tot laat in de avond bleven de vrouwen in de plaatselijke herberg. Geslachtsziekten werden uiteindelijk een ware plaag. Waardoor heel wat vrouwen werden opgepakt en voor onderzoek naar Brugge werden overgebracht. Later werden sommige vrouwen zelfs voor lange tijd gevangen gezet. 139 Ook Dokter Gits uit Izegem klaagt deze nieuwe “ambacht” geregeld aan in zijn oorlogsdagboek.

134

WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 56

135 136 137 138 139

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 58 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 95 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 23 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 28 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 372

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

20

Vliegvelden Een andere vast gegeven in de regio werden vliegtuigen. 4 jaar lang vertrokken van op diverse vliegvelden in de regio TERF vliegtuigen voor bombardementen of verkenningsvluchten boven het front of het onbezette België en Noord-Frankrijk. Ook in omgekeerde richting gebeurde dit. Geallieerde vliegtuigen kwamen op verkenning en namen duizenden luchtfoto’s van de streek. Naarmate de oorlog vorderde werden de gemeenten van regio TERF alsmaar meer gebombardeerd vanuit vliegtuigen en werden luchtgevechten, met uiteraard vaak crashende vliegtuigen als gevolg, dagelijkse kost. 25/10/1914 Te Rumbeke werd een vliegveld opgericht ter hoogte van de Molenkouter (Hoogstraat). Eind 1914 verhuisde het vliegveld naar het Roodhuis (ten noorden aan het kasteel van Rumbeke) 140 De eerste Stadenaars keerden angstig terug naar hun verwoeste dorp waar Duitse soldaten ondertussen tenten hadden opgeslagen en hun paarden stalden in de kerk en enkele verlaten huizen. 141 Eerst planden de Duitsers om Staden, net zoals enkele andere gemeenten dicht bij het front (Merkem, Klerken, Langemark, …) te ontruimen, maar de burgemeester kon dit voorkomen. Hij zorgde er tevens voor dat er opnieuw wat orde kwam in het dorp en de vele lijken werden begraven. Uiteindelijk zouden zo’n 650 Stadenaars thuis blijven.142 28/10/1914 De inwoners van o.a. Oekene die rond Schuwe Maandag op de vlucht sloegen waren nu grotendeels teruggekeerd naar hun huizen. 143 05/11/1914 Na dagenlange gevechten rond Zonnebeke, Passendale, Geluveld, … werd beslist om Moorslede-dorp te gaan ontruimen. Alle overgebleven inwoners moesten hun huizen verlaten en werden naar Roeselare gevoerd. Enkel de kloosterzuster mochten blijven om de zieken en gewonden te verzorgen. De gehuchten die iets verder van het front lagen mochten wel bewoond blijven (bv: Koekuit, Bloemhoek, …).144 Roeselare werd niet enkel door Moorsleedse vluchtelingen overspoeld maar door inwoners van alle gemeente in het frontgebied (Mesen, Wijtschate, Boezinge, Esen, …). Zo’n 700 vluchtelingen werden door de Duitse bezetter opgesloten in de lokalen van Jongelingenkring Kattenstraat. De levensomstandigheden waren er in die mate ondermaats dat er dagelijks doden vielen onder de vluchtelingen. 145

140

DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 36 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 50 142 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 55 141

143 144 145

CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 85 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 65 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 25

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

21

In Oekene kwamen nieuwe Duitse troepen aan die introkken in het klooster en de gemeenteschool. 146 Ook in Rumbeke kwamen 1200 Duitse soldaten toe die er ingekwartierd moesten worden.147 November 1914 Bij kasteel de Pélichy in Gits werd een Duits vliegveld aangelegd van waarop geregeld (quasi dagelijks) vluchten vertrokken naar het front. Door de slechte staat van het terrein verhuisde het in februari 1915 naar de Koolskampstraat vlakbij het klooster van de Witte Paters, dat daardoor ontruimd werd. Vooral tijdens de tweede slag van Ieper speelde het vliegveld een belangrijke rol. In de loop van 1915 werd het vliegveld geregeld gebombardeerd. Hierdoor was het eind november 1915 zwaar beschadigd en werd alles geëvacueerd naar Beveren (Roeselare). Ook vonden in die periode tal van luchtgevechten plaats in de regio. Vanaf 13/08/1916 werd het vliegveld niet langer gebruikt door Feldflieger Abteilung nr. 41 en werd het een uitwijkvliegveld. Het terrein zou in die functie in gebruik blijven tot juli 1917. In april 1918 werd in functie van het lenteoffensief een extra landingsterrein aangeduid langs de Grijspeerdstraat te Gits. De bedoeling van dit uitwijkveld was om gewonde bemanningsleden op te vangen.148 01/11/1914 De Duitse Keizer bezocht Dadizele.149 06/11/1914 Door de vele gevechten aan het front werden heel wat gewonde soldaten opgevangen in de kerk van Dadizele die als lazaret werd ingericht. Tijdens een begrafenis in de namiddag werd het dorp gebombardeerd door Engelse vliegtuigen. Niemand raakte gewond. 150 11/11/1914 Izegem werd langzaam aan één grote Rode Kruis-post. O.a. de ziekenzalen van het rustoord en het nieuw opgerichte goederengebouw dienden voor de opvang van gewonden. De straten liepen vol met verpleegsters, dokters, etc… Het verplegend personeel werd ingekwartierd bij inwoners. Later werden langs de vaart negen grote tenten opgeslagen waarin gewonden werden verzorgd. Ook het klooster van de paters werd als Lazaret ingericht. De toevloed aan gewonden was enorm tijdens de eerste bezettingsmaanden.151 In de loop van 1915 nam het aantal gewonden sterk af.152 In 1916 werden de tenten langs de vaart vervangen door barakken. 153

146

HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 77

147 148

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 19 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 48-64

149 150 151 152 153

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 37 DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 38 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 60-61 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 95 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 61

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

22

20/11/1914 De zusters van Moorslede werden overgebracht naar Roeselare. Het klooster werd geplunderd en later ingericht als slaapplaats voor de soldaten. 154 22/11/1914 Zowel de slag aan de IJzer als de Eerste Slag om Ieper waren ten einde. Het front was vastgelopen.155 Moorslede die een pak dichter bij het front lag werd bijna dagelijks beschoten door de geallieerden. Op de Waterdamhoek werden ondertussen goed versterkte schuilplaatsen ingericht. 156 De komende jaren werd Moorslede, ondanks aanhoudende bombardementen een rustplaats voor de Duitse soldaten. Van hieruit vertrokken ze naar het front bij Zonnebeke en Geluveld. In Lichtervelde kwamen ’s avonds 825 vluchtelingen uit Esen, Woumen en Klerken aan, dorpen die vlakbij het strijdgewoel liggen en door de Duitsers ontruimd werden. De vluchtelingen werden opgevangen in het klooster van de zuster Paulinen.157 2 dagen later kwamen nog eens 350 uitgedrevenen uit Klerken, Merkem en Jonkershove aan. 158 Het station van Lichtervelde werd een Ausladepunkt, een afstap- en losplaats voor manschappen, munitie en oorlogsmateriaal op amper 3u stappen van het front. 159 Lichtervelde werd niet enkel een rustplaats en logistiek knooppunt, maar ook een plaats waar fel geoefend werd. Er werden tal van oefenterreinen, loopgraven en schietstanden opgericht waarop de soldaten de oorlogsactiviteiten konden inoefenen. 160 Er waren ook oefenterreinen in Beveren.161

154 155

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 71 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 40-41

156

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 70 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 72 158 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 74 159 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 88 160 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 156 161 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 48 157

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

23

Het bestuur Onder de Duitse bezetting werd België onderverdeeld in 3 gebieden: Okkupationsgebiet (grootste deel van het land), Etappengebied (grootste deel West- en Oost-Vlaanderen + deel Henegouwen en Luxemburg) en Operationsgebiet (frontzone van 25 km breed). De meeste gemeenten uit regio TERF bevonden zich in het Operationsgebiet, enkel Ingelmunster viel daar buiten.162 Het Etappen-Kommandantur bestuurde de gebieden en had aan het hoofd een Etappenkommandant. Zo viel bv Beveren onder het Etappen-Kommandantur Gent. 163 Er was ook sprake van het frontgebied (bv bij Staden begon dat gebied over de Stadenberg), daar werden geen burgers meer toegelaten.164 Eind oktober 1914 werd een Ortskommandantur ingericht in Hooglede. 165 Op 11 november in Oekene166 en op 16 november 1914 was ook Lichtervelde aan de beurt. In de loop van de oorlog volgden verschillende plaatscommandanten elkaar op. In Lichtervelde bv waren dat er 19 in totaal. 167

De Ortskommandantur van Izegem was eveneens verantwoordelijk voor Ingelmunster dat net buiten het Operationsgebiet viel. In Ingelmunster bleef het gemeentelijk bestuur in dienst. Wel werd één Duitse officier als commandant daaraan toegevoegd. 168 De plaatscommandant moest in de eerste plaats zorgen voor rust, orde en veiligheid, maar stond ook in voor de infrastructuur, onderkomen, bevoorrading en ontspanning van de in te kwartieren troepen. De plaatscommandant stelde ook tal van verordeningen in die de burgers moesten naleven. Deze konden al eens wijzigen afhankelijk van de plaatscommandant.169 In elke gemeente bleef de gemeenteraad met burgemeester en schepenen wel aangesteld, al hadden die niet altijd nog veel in de pap te brokken. In theorie stonden zij in voor alle burgerlijke zaken en het Ortskommandantur voor het militaire. Hetzelfde principe was geldig voor het gerecht. Burgerlijke bevoegdheden vielen onder het Belgische gerecht, militaire onder het Duitse. Vanaf 18 juli 1918 veranderde dit en viel alles onder het Duitse gerecht. Voor de ordehandhaving zorgde de veldwachter samen met de Duitse militaire politie die van België een ware politiestaat maakte. In West-Vlaanderen was ook een militair gouverneur aangesteld en

162

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 12 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 29-30 164 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 55 165 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 42-43 163

166 167

CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 85 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 90-92

168 169

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 367 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 90-92

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

24

een provinciale Zivilverwaltung met een (Duitse) provinciegouverneur aan de macht. 170 Tegen het einde van 1914 had elke gemeente zijn Ortskommandantur. Soms werd onder de Duitse bezetting een herschikking van de besturen ingevoerd. Zo werd bv. Slijpskapelle als een afzonderlijke entiteit aanzien en werd er door de plaatselijke Ortskommandantur een “oorlogsburgemeester” aangesteld. 171

170

VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 30-31

171

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 77-78

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

25

Nieuwe wetten De Ortskommandantur stelde per gemeente zijn wetten. Alhoewel deze per commandant wel eens konden verschillen, waren die over het hele bezette gebied (Operationsgebiet) toch vaak ongeveer dezelfde. Enkele vbn: Enkele herbergen waren enkel toegankelijk voor Duitse soldaten, vergaderingen werden verboden, reisduiven moesten worden gedood172, uurwerken moesten de Duitse tijd weergeven, …173 174 O.a. in Roeselare moesten alle Franse opschriften verwijderd worden. Enkel Duits en Vlaams werd nog toegelaten in het straatbeeld.175 De gemeentekas moest instaan voor het inrichten van tal van gebouwen voor de Duitse soldaten en werd zo langzamerhand leeggemolken. Dit probeerde men op te lossen door gemeentekasbons uit te geven. 176 Ook in de omringende gemeente zoals Lichtervelde177 en Beveren178 startte men met het uitgeven van “noodgeld”. Vanaf april 1915 werd bv. in Dadizele noodgeld uitgegeven. 179 Er werd een soort identiteitskaart in gebruik genomen voor wie in het legergebied van het 4e leger woonde. Dit moest men altijd op zak hebben. Dit was ook geldig voor kinderen vanaf 10 jaar. 180 Onder de bezetting mocht de bevolking hun gemeente niet meer verlaten, enkel wanneer ze in het bezit waren van een Reiseschein of Passierschein kon het wel. 181 De plaatswacht controleerde alle dorpsuitgangen. Ze controleerden ook of de avondklok (voor soldaten 22u, voor burgers 21u) werd nageleefd. 182 In de loop van de oorlog gebeurde het ook af en toe dat er voor bepaalde tijd geen paspoorten werden uitgegeven zodat de inwoners hun dorp niet konden verlaten. Vaak was dit een straf die door de kommandantur werd opgelegd aan de bevolking wegens bepaalde wandaden zoals bv het herhaaldelijk bespotten van Duitse soldaten. 183 Geregeld werden ook mannen opgeëist om allerhande frontwerk uit te voeren. 184 O.a. in Lichtervelde stuitten deze verplichte opeisingen op verzet. 172

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 125 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 72 174 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 106-110 173

175

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 76 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 72 177 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 79 178 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 65 176

179

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 43 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73 181 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67 182 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41 180

183 184

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 158 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

26

Wie weigerde werd opgepakt, de gemeente kreeg een boete. Wie ging werken werd ingezet bij het aanleggen van spoorlijnen, grondwerken, bouwen van bunkers en loopgraven, munitietransporten, uitzetten van prikkeldraad, … en dit regelmatig onder beschietingen. Ook vrouwen werden gedwongen tewerkgesteld op hoeven of in lazaretten.185 In Beveren gebeurde dit pas in de loop van 1917 wat trouwens een zware rel uitlokte binnen de gemeenteraad. 186 Heel wat van de dwangarbeiders werden ondergebracht in barakkenkampen o.a. te Stadenreke. 187 In de regio werd een zeer dicht netwerk van spoorwegen (trein/tram) aangelegd voor hoofdzakelijk munitietransport, maar ook manschappen, dwangarbeiders, etc… werden via deze trams vervoerd. Naast de spoorwegen groeiden pionierparken die dienden voor de opslag van materiaal. 188 Tal van voorwerpen, grondstoffen en voedingsmiddelen werden door de Duitse bezetter opgeëist: graan, aardappelen, metalen, steenkolen, brandhout, etc…189 Onder andere door deze opeisingen waren er heel wat tekorten bij de bevolking. Er werden heel wat commiteiten opgericht die voor de nodige voedselvoorziening moesten zorgen. O.a. het Spaans-Amerikaans comiteit bevoorraadde de bevolking met levensmiddelen. 190 191 192 193 In bv. Dadizele werd in maart 1915 een “hulp- en voedingskomiteit” opgericht. Het comité stond in voor het afhalen van de goederen in Kortrijk en de bedeling ervan in het dorp. 194 Een identiek comité werd in Slijpskapelle opgericht. 195 Een fel contrast hiermee was dat sommige Roeselarenaars in hun “garnizoensstad” van de aanwezigheid van de vele Duitse soldaten gebruik maakten om een gelegenheidswinkel te open en aldus heel wat geld te verdienden. 196 Begin 1915 waren er maar liefst 122 nieuwe winkels met postkaarten, chocolade, boter, wijn, sigaretten, … Ook de 264 Roeselaarse herbergen deden goede zaken. 197 Een gelijkaardig fenomeen zagen we in Izegem. Arme inwoners probeerden wat geld te verdienen door sigaretten of lekkernijen te verkopen. 198

185

24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 129-133 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 85 187 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 87 188 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 73-74 189 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 65-78 190 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 75-76 191 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 115-128 192 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 69 193 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 81-84 186

194 195 196 197 198

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41-42 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 83 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 35-36 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 40 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 215

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

27

Door de voedselschaarste en de hierdoor alsmaar stijgende prijzen werd een nieuw fenomeen in het leven geroepen: heel wat voedingsmiddelen werden gesmokkeld of “geblauwd” tussen de verschillende gemeenten. Vooral als na de zomer van 1916 er even wat minder MP’s en gendarmen waren werd er naar hartenlust gesmokkeld. Vooral aardappelen en vlees waren populaire artikelen. 199

199

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 145

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

28

Inkwartieringen In de loop van de oorlog werden tienduizenden soldaten ingekwartierd in de gemeenten van regio TERF. Door het hoge aantal soldaten die afzakten naar dorpen als Lichtervelde, Beveren en Hooglede-Gits (soms volledige regimenten = meer dan 1 000 soldaten – in Staden was vaak een volledige divisie aanwezig 200) werden vaak ook burgerwoningen gebruikt voor de inkwartiering van soldaten. Later in de oorlog werden zelfs volledige huizen opgeëist en werden de bewoners uitgedreven. 201 In Roeselare waren na de 1e slag van Ieper maar liefst 7 000 Duitse soldaten ingekwartierd. 202 In Izegem bevonden zich eind 1914 zo’n 3 000 Duitse soldaten. 203 In Hooglede werden dus heel wat Duitse soldaten ingekwartierd bij de burgers. De kerken werden ingericht als paardenstallen. In de meisjesschool van in de Kleine Stadenstraat werd een bakkerij en cinema ingericht. 204 De regio diende als rust- en herstelplaats voor de soldaten. De rust bestond vooral uit rusten, appels, geringe dienst, onderhoud van wapens en kledij en het verbeteren van wegen. Er werden ook erediensten georganiseerd voor de Duitse soldaten en er waren inentingen tegen tyfus. 205 De sfeer in een rustige gemeente als Lichtervelde was goed voor de Duitse soldaten. Dagelijks werd er marsmuziek gespeeld en in de kroegen werd Duits bier gedronken en gezongen. 206 In Staden werd een cinemazaal ingericht, ook burgers waren er welkom. Later kwam er ook nog een bierhalle waarin een strijkorkest geregeld optredens gaf, diverse kantienen waar de soldaten even tot rust kunnen komen en wijn en bier kunnen drinken, een kiosk voor concerten, etc…207 Ook in Moorslede werd in het voorjaar van 1915 gedacht aan de ontspanning van de Duitse soldaten. Er werd eveneens een cinemazaal ingericht, er kwam een Duitse boekenhandel, een repetitielokaal voor orkestliefhebbers, etc…208 In Oekene werd de pastorie zelfs als “casino” ingericht.209 In Roeselare hadden de Duitse soldaten het de eerste oorlogsjaren goed naar hun zin. De officieren doen zich tegoed aan chique diners, wijnvoorraden uit de Roeselaarse kelders, etc… 210 200 201

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 58 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 94-98

202

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 35

203

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 70 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 40-41 205 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 44 206 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 80 207 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 65-66 204

208 209 210

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 95 SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 88 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 77

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

29

Naast het feesten werd er ook hard gewerkt in Roeselare. Hospitalen werden ingericht, spoorlijnen aangelegd, beken uitgekuist, etc… De Duitsers hadden vooral ook oog voor goede hygiënische condities. 211 De scholen in Gits werden als paardenstal gebruikt.

212

211 212

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 78 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

30

De eerste oorlogswinter Na de eerste woelige oorlogsmaanden en het stagneren van het front werd het rustiger aan het front in de Westhoek. De Duitsers maakten gebruik van de eerste oorlogswinter om zich te installeren, militaire infrastructuren op te bouwen, etc… 07/12/1914 Het rusthuis van Staden dat als militair hospitaal was ingericht werd op 4 zusters na ontruimd. Iedereen werd naar Tielt overgebracht. Ondertussen kwamen alsmaar meer inwoners uit de frontstreek (Jonkershove, Langemark, Merkem, …) naar Staden. Hierdoor klom het aantal inwoners naar 1350. 213 In Izegem kwamen in de loop van december geregeld vluchtelingen uit de frontstreek (o.a. Sleihage, Oostnieuwkerke, …) aan. Ze werden opgesloten in ’t Gildenhuis. Later (januari 1915) verhuisden deze “gevangenen” naar ’t lokaal van de Germana en het gesticht van de zusters van Maria, omdat het Gildenhuis zou gebruikt worden voor de inkwartiering van soldaten.214 Het Gildenhuis werd later als Soldatenheim gebruikt. Hier konden de soldaten even alle zorgen vergeten en zich tegoed doen aan een glas bier.215 Na de 2e slag bij Ieper (april 1915) kreeg het gebouw nogmaals een andere functie: het werd lazaret. 216 Later zouden nog vluchtelingen uit de frontstreek naar Izegem worden gebracht. Zo kwamen op 26 februari 1915 een groep vluchtelingen die eerder opgevangen werden in Staden naar Izegem. Eén nacht verbleven ze in het Gildenhuis en werden de volgende dag verder gevoerd naar Tielt. 217 Die dag bezocht Keizer Wilhelm II zijn troepen in Moorslede. 218 Eindejaar 1914 Vanuit regio TERF gebeurde het vervoer van en naar het front van manschappen, munitie, wapens, voedsel, onderhoudsstukken, gewonden en doden. Vanuit Hooglede-Gits werd de frontstreek Poelkapelle-LangemarkHouthulstbos bevoorraad. Op het einde van de oorlog lag de gemeente Hooglede-Gits dan ook bezaaid met barakkenkampen, munitiedepots, begraafplaatsen, pioniersparken, etc… 219 Hetzelfde geldt voor Lichtervelde 220 en Staden, waar een groot munitiedepot werd aangelegd op Stadenreke. In deze opslagplaats werden Italiaanse krijgsgevangen tewerkgesteld. 221 Ook in Moorslede bevonden zich tal van dergelijke militaire infrastructuren. Door de 213

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 56

214 215 216 217

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 71-72 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 88 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 120 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 94

218

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 76 VERHELST Dirk - HET DUITS MILITAIR KERKHOF 1914-1918 IN HOOGLEDE – 1996 – p. 17 220 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 94 221 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 72-73 219

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

31

aanhoudende bombardementen daar werden de wegen moeilijk berijdbaar en werden smalspoorverbindingen aangelegd. 222 Op de Waterdamhoek te Moorslede konden de soldaten een bad nemen en zich ontluizen. 223 In Oekene werd het klooster ingericht als veldlazaret. De gemeenteschool werd een “Isolierstation” voor tyfuspatiënten. 224 Op het einde van 1914 werd de omgang met de Duitse bezetter iets gemoedelijker en groeide er zelfs een band tussen burgers en soldaten, 225 226 zelfs in Staden waar de bevolking tijdens schuwe maandag zo hard werd aangepakt. 227 In alle gemeenten achter het front vierde de Duitse bezetter zo goed als het kon kerstavond en oudejaar. De vele kerstbomen zorgden voor de juiste sfeer. 228

Januari 1915 Eind januari 1915 werden de 200 Westrozebekenaars die niet gevlucht waren uit hun huizen gezet, de meesten verhuisden naar Roeselare. Het dorp diende nu enkel nog als rustplaats voor Duitse soldaten. Ondertussen diende de kerk niet langer als hospitaal maar als paardenstal. De kerktoren werd ook afgebroken omdat het voortdurend een mikpunt was voor Franse en Britse artillerie.229

222 223

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 84 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 97

224

HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 79 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 67 226 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 105-106 227 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 54 225

228 229

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 38 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 56

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

32

Spionnen en verzet Onder de laatst ontzette inwoners van Westrozebeke bevond zich ook Martha Cnockaert. Enkele dagen na haar aankomst in Roeselare werd ze door een lid van de Britse geheime dienst aangesproken en werd spionne. Ze gaf tijdens de oorlog tal van informatie over de Duitse bezetter in Roeselare door: troepenverplaatsingen, verblijfplaatsen van militairen, opslagplaatsen van munitie, etc… Ze was als verpleegster actief in het als lazaret ingerichte Klein Seminarie. Ze zou ook verantwoordelijk geweest zijn voor een aantal sabotagedaden, zoals het opblazen van een munitiedepot in Roeselare. Uiteindelijk werd ze in november 1916 aangehouden en opgesloten. Op het einde van de oorlog werd ze door Britse troepen uit haar cel te Gent bevrijd. 230

Spionage was een onderdeel van het verzet tegen de bezetter. Het verzet in de Eerste Wereldoorlog is een thema die nog maar weinig werd belicht en onderzocht. Zo waren er zonder twijfel sabotagedaden tegenover de bezetter net zoals we dat kenden in de Tweede Wereldoorlog. Ook zijn er verhalen bekend van Britse piloten die via Nederland terug naar het onbezette gebied werden overgebracht. In Oekene werd ondertussen weer lesgegeven aan de kinderen. De Zusters van Liefde van Roeselare namen de kloosterschool in handen. De onderwijzers van de gemeenteschool moesten geregeld van leslocatie veranderen.231 27/01/1915 In Roeselare werden de priesters van o.a. Passendale en Moorslede, die er al gevangen zaten sinds oktober 1914 vrijgelaten. 232 27 januari was de geboortedag van de Duitse Keizer. Deze dag werd dan ook in alle bezette gemeenten gevierd door de ingekwartierde soldaten. Er werd vaak een banket voorzien voor de officieren, er werd muziek gespeeld, in de kerken werd een speciale viering gehouden en op het einde van de dag was er een drink- en zingfeest voor de soldaten. Deze verjaardag werd trouwens elk jaar opnieuw gevierd, dus niet enkel in 1914.233 21/02/1915 Het Duits kerkhof in Izegem werd officieel ingehuldigd. Op dat moment lagen er 93 soldaten begraven. Niet enkel Duitsers, maar ook Fransen, een Belg, een Engelsman en een koloniale soldaat. 234 Later zou deze begraafplaats echter nog sterk uitbreiden.

230 231 232 233 234

QUAGHEBEUR R. - IK WAS EEN SPIONNE – 2000 – p. 114-231 HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 83 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 88 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 85 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 91-92

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

33

23/02/1915 In Rumbeke brandden de schoolgebouwen van het klooster af door de onvoorzichtigheid van Duitse soldaten. Er waren zo’n 400 soldaten ingekwartierd. 235 Maart 1915

Begin maart 1915 werd een grote troepenschouw gehouden in Staden. Men zegt dat Keizer Wilhelm II hierbij aanwezig zou geweest zijn en dus even zijn intrek zou genomen hebben in Staden. 236 In Dadizele werden begin maart arbeiders opgeëist om in Moorslede aan de Waterdam een wasserij en drogerij te maken voor de bezetter.237

09/03/1915 Het genadebeeld van Westrozebeke werd door 2 Duitse aalmoezeniers op een hondenkar naar Roeselare overgebracht. Daar werd het in de St.-Michielskerk ter verering uitgestald. In 1917 werd het bij de ontruiming van de stad met de vluchtelingen meegenomen naar Hamme. In 1920 werd het terug naar Westrozebeke gebracht.238 20/03/1915 Een aantal gezinnen keerden terug naar hun huizen in Moorslede. Een aantal zusters kreeg toestemming om in Moorslede en Slijpskapelle les te gaan geven.239 02/04/1915 Begin april 1915 werd in Staden een school geopend in een woonhuis in de Ieperstraat. Meer dan 50 kinderen liepen er school. Al vlug werden echter de oudste jongens door de Duitse soldaten van de schoolbanken geplukt om de akkers te helpen bewerken. In de loop van 1916 werd de school gesplitst voor jongens en meisjes. In de zomer van 1917 echter werden de schoollokalen als lazaret ingericht door de grote toevoer van gewonden tijdens de 3 e slag van Ieper. 240 Izegem werd ondertussen langzaam maar zeker volledig ingericht als een garnizoensstad. Er kwamen naast het casino voor de officieren, het soldatenheim en de diverse hospitalen, een tandarts, een groot autopark, een mooie tuin aangelegd door revaliderende soldaten, een badinrichting, etc… 241 18/04/1915 De bekende Franse piloot Roland Garros kwam boven het Sterrebos te Rumbeke in problemen met zijn vliegtuig en kon net aan de grens van Ingelmunster en Hulste een noodlanding maken. Hij vernietigde zijn vliegtuig met het ingenieuze gesynchroniseerde mitrailleursysteem en werd gevangen genomen. Hij werd een tijd opgesloten te Izegem. Na een paar jaar gevangenisstraf kon hij ontsnappen en terug naar Frankrijk vluchtten om zijn

235 236

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 90 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 57

237 238

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 41 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 105

239 240

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 95 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 74-77

241

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 109-110

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

34

loopbaan als gevechtspiloot verder te zetten. In oktober 1918 werd zijn vliegtuig echter neergehaald en overleed hij op 30-jarige leeftijd.242 243

242 243

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 101 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 372

We kregen volgende reactie van Bart Azou uit Izegem ivm het Roland Garros verhaal: Er wordt geopperd dat Roland Garros in moeilijkheden kwam boven het Sterrebos en neerstortte te Ingelmunster /Hulste. Dit lijkt me niet juist. Ik heb wel degelijk gelezen dat Roland Garros een aanval uitvoerde op de spoorweg boven Lendelede op een hoogte van 100 m.Daar werd zijn toestel getroffen door een grondmitrailleur en diende hij een noodlanding uit te voeren direct nabij de grens Ingelmunster/Hulste. Ik meen dit gelezen te hebben in een zeer uitvoering artikel hierover in “Schrapnel” Bovendien was het vliegtuig van Garros niet uitgerust met een “ ingenieus” synchronisatiesysteem, maar met stalen deflectoren op de schroef. Kogels die er op terechtkwamen schampten gewoon af. Zijn vliegtuig werd tentoongesteld op de Grote Markt te Izegem en werd dan overgebracht naar de vliegtuigbouwer Fokker.( ifv het echte synchronisatiesysteem waarbij een “nok” het schieten op de schroef verhinderde). Thuis heb ik een boek waarin de systemen beschreven staan. ( ik denk “ze vielen uit de lucht”) Antwoord: De samenvatting is opgemaakt na een literatuurstudie. M.a.w. bestaande publicaties (anno 2009-2010) werden geïnventariseerd en nagelezen. Het was geen diepgaand historisch onderzoek waarbij de correctheid van de publicaties en bronnen werden nagetrokken. En daar zit natuurlijk het steeds terugkerende probleem met een literatuurstudie: welke publicatie (die vaak jaren/decennia) na de feiten werd opgesteld bevat de waarheid. Het stuk in de samenvatting over Roland Garros is gebaseerd op de bronnen die je onder de aangeduide voetnoten kan vinden. De kans bestaat dat de auteurs van het boek "Ze vielen uit de lucht" en het artikel in het tijdschrift Schrapnel iets dieper op de materie ingaan dan de bronnen onder de voetnoten. Mogelijk is die informatie dan ook correct, maar 100% zeker is dit niet, zeker met het bestaan van verschillende versies over het Roland Garros-verhaal.

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

35

Gas! Na de betrekkelijke rustige eerste oorlogswinter wilden de Duitsers in Vlaanderen een nieuw offensief opstarten. Het front verschoof immers al maanden voor geen meter en men was van mening dat er nu echt wel dringend een doorbraak moest geforceerd worden om de oorlog gunstig te kunnen beëindigen. De Duitsers beslisten dan maar om, tegen eerder gemaakte internationale afspraken, het gruwelijke chloorgas in te zetten rond Steenstraat ten noorden van Ieper. Het gas werd in grote flessen via de regio TERF (o.a. Staden) naar het front gebracht en ingegraven. Men moest nu enkel nog gunstig weer en vooral een gunstige wind afwachten. Op 22 april was dit het geval en werden de flessen massaal opengedraaid. De vooral Franse troepen die zich aan de andere zijde van het front bevonden werden verrast en trokken zich massaal terug waardoor een gigantische bres in het front ontstond en de Duitsers tegen alle verwachtingen in bijna een vrijgeleide kregen naar Ieper. De Duitsers waren echter niet voorzien op deze gunstige situatie en konden niet optimaal gebruik maken van de nieuwe kansen. Al vlug zouden vooral Canadezen massaal een tegenaanval lanceren en zo de Duitse opmars stoppen. De komende dagen voerden de Duitsers nog meerdere malen gasaanvallen uit, maar het verrassingseffect was nu weg en de Duitsers slaagden er toch niet in om Ieper in te nemen. In het bezette gebied van regio TERF waren de gevolgen van deze 2 e slag bij Ieper sterk voelbaar. Voorafgaand was er een sterke aanvoer van troepen en materiaal. Na het begin van de slag werden heel wat krijgsgevangen, gewonden en doden van het front aangevoerd: 22/04/1915 In april was er een grotere bedrijvigheid in de regio wegens de voorbereidingen voor de gasaanvallen en de 2e slag bij Ieper die van start gingen op 22 april 1915. Het aantal ingekwartierde soldaten liep in deze periode ook sterk op. Zo bevonden er zich op 1 april 1915 ruim 4000 soldaten in Rumbeke. 244 Na die slag en de daaraan gekoppelde terreinwinst voor de Duitsers lag het front op 18 à 20 km van Hooglede en Gits. Die bewuste slag zorgde ook voor een sterke uitbreiding van het aantal Duitse militaire graven op het burgerkerkhof van Hooglede. Na juni 1915 werd het kalmer voor de ingekwartierde troepen. 245 In Staden, langswaar de gebruikte gasflessen trouwens werden aangevoerd, werd de dag na de bewuste gasaanval de kerk gevuld met gewonde Franse krijgsgevangen, de volgende dag al werden deze doorgevoerd naar Roeselare. 246 De weken die volgden op de gasaanval werd een gigantisch groot aantal 244

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 39 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 85-88 246 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 60 245

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

36

Duitse gewonden Staden binnengebracht. De geallieerden hadden immers een grootscheepse tegenaanval uitgevoerd. Het klooster was al vlug niet groot genoeg meer als lazaret en ook de scholen, de kerk en het kasteel van notaris Reynaert werden als hospitaal ingericht. 247 23/04/1915 In Roeselare kwamen na een groot aantal vluchtelingen uit het gebied van de gasaanvallen ook heel wat krijgsgevangenen aan op de markt. Vooral Fransen waaronder een heel deel gewonden. Ook de komende dagen zou de stroom krijgsgevangen en gewonden (vriend en vijand) blijven toestromen in Roeselare.248 Sommige inwoners van Roeselare konden hun sympathie voor de Franse krijgsgevangen niet onder stoelen of banken steken en stopten hen voedsel of drank toe. Enkele waren zo geestdriftig dat ze “vive la France” riepen en iemand durfde het zelfs aan de Marseillaise op zijn piano te spelen. Wie betrapt werd werd opgesloten, sommigen werden naar Duitsland gedeporteerd en de Ortskommandant dreigde er mee Roeselare in brand te steken als dergelijke praktijken zouden blijven voorvallen.249 In Izegem vond een gelijkaardige situatie plaats bij het zien van de Franse krijgsgevangenen. Ook hier werd de stroom aan gewonden terug een pak groter. Er was sprake van duizenden gewonden. Ondanks de vrij ruime afstand van het front hoorde men in Izegem ’s nachts het kanonvuur en geweergekletter onophoudelijk.250 26/04/1915 Izegem werd voor het eerst slachtoffer van een luchtbombardement. De buurt van het station en de brouwerij werd aangevallen. Als bij wonder vielen er geen slachtoffers. De materiële schade was wel enorm. Hierna vloog het vliegtuig verder richting Ingelmunster waar het ook enkele bommen dropte. Even later gingen nog enkele vliegtuigen bommen gooien boven Ingelmunster. 251

Mei 1915

247

In Staden werd in de weefschool een noodkapel ingericht. Eind mei werd de eerste mis er opgedragen door de Duitse legeraalmoezenier. Vanaf juni 1915 kwam een jonge priester uit Roeselare er wekelijks de mis opdragen. Even later moest de weefschool echter gebruikt worden voor militaire doeleinden en bouwden de Duitsers een barak waar de vieringen konden doorgaan. In september 1915 kreeg Staden eindelijk een nieuwe pastoor: E.H. Coucke. Vanaf maart 1916 werd de kerk ontruimd (het was een hospitaal) en werden de vieringen terug daar gehouden. E.H. Coucke werd echter regelmatig ziek en werd even later vervangen door E.H. Vandenberghe, die teruggehaald werd uit Tielt. Op de vooravond van de 3e slag van Ieper werd voor een laatste maal

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 62

248 249 250 251

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 46-49 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 75 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 116 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 119

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

37

de mis gevierd in de kerk. Vanaf die dag werd de kerk regelmatig beschoten. Begin januari werd de kerktoren zelfs tot ontploffing gebracht. 252 De stroom van gewonden bleef in Izegem onverbiddelijk aankomen. De hospitalen draaiden op volle toeren. Wel merkten de inwoners dat er eind mei 1915 heel wat minder soldaten aanwezig waren. In Kachtem en Emelgem zijn er in die periode zelfs bijna geen soldaten meer. 253 Later neemt het aantal weer toe.254 Dit verschijnsel deed zich de komende jaren nog meerdere malen voor bij de aflossing van de troepen. Tussen het vertrek van het ene regiment en het aankomen van het andere regiment leken de dorpen soms “soldaatloos”.

252

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 78-81

253 254

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 132 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 148

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

38

Geen nieuws van het front Na de 2e slag van Ieper werd het voor lange tijd relatief rustig in de Westhoek en dus ook in de gebieden achter het front. Er werden tot in de zomer van 1917 geen grote slagen meer uitgevochten. De grote offensieven verplaatsten zich vooral naar Frankrijk waar rond Verdun en aan de Somme duizenden levens werden verwoest. De Duitsers maakten van deze “windstilte” in Vlaanderen gebruik om hun infrastructuur nog verder uit te bouwen. Verdedigingslinies werden uitgebouwd, tenten werden vervangen door barakken, soldatenheimen en casino’s werden ingericht, munitiedepots en pionierparken werden aangelegd, spoorwegennetwerken uitgebreid, etc… Voor dit vele werk werd vooral beroep gedaan op de inwoners uit het bezette België. In eerste instantie konden ze vrijwillig geld verdienen door voor de Duitsers te werken, later in de oorlog werden ze verplicht tewerkgesteld als dwangarbeiders. Ook krijgsgevangen werden ingezet bij deze arbeid. Vooral Russen maar ook Italianen werden in groten getale naar West-Vlaanderen overgebracht. Deze krijgsgevangen werden ondergebracht in weinig comfortabele kampen en werden sterk uitgebuit. Heel wat stierven aan ondervoeding of ziekte. Wel namen tijdens deze periode de beschieteningen (artillerie en luchtbombardementen) boven het Operationsgebiet sterk toe. De oorlog werd op deze manier voelbaarder voor de plaatselijke bevolking. 31/05/1915 Opnieuw vliegtuigen boven Izegem, maar deze keren gooiden ze geen bommen maar briefjes! Op deze briefjes stond te lezen dat Italië de oorlog had verklaard aan Duitsland en Oostenrijk. En dat hiermee 1 miljoen nieuwe krijgers ten strijde trokken tegen de vijand en de bevolking in het bezette België de moed niet mocht opgeven. Dergelijke propagandapamfletten werden gedurende heel de oorlog regelmatig uitgestrooid boven het bezette gebied. 255 20/06/1915 Vliegtuigen gooiden bommen op Emelgem. Hierbij kwamen 3 inwoners om het leven, verscheidene andere werden gewond.256 Juli 1915

255

Vanaf juli 1915 brak een rustige en aangename periode aan voor de soldaten die gekwartierd werden in Hooglede-Gits. Verschillende regimenten kwamen beurtelings in Hooglede-Gits op rust. Er werden ook tal van oefenterreinen aangelegd waarop gevechtsoefeningen uitgevoerd werden. Muziekkapellen zorgden bijna dagelijks voor een goeie sfeer in de straten. 257 In die “goeie

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 133

256 257

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 140-143 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 88-92

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

39

sfeer” groeiden ook tal van romances tussen Duitse soldaten en de plaatselijke vrouwen en meisjes, met soms een zwangerschap als gevolg. 258 In Staden werd in bijna alle huizen waar soldaten ingekwartierd zaten elektrische leidingen en verlichting aangelegd. Er werd eveneens een waterleiding voorzien met buizen tot in Vijfwegen. Het werd nu ook in Staden een pak rustiger, de puinhopen waren opgeruimd en waar huizen werden platgebrand werden bloemperken en monumentjes aangelegd. 259 Ook in Oekene260 en Slijpskapelle werd tijdens de oorlog voor het eerst elektriciteit voorzien via een stoommachine. In de huizen waar de Duitsers kwartier hadden werd elektrische verlichting voorzien. 261 In Izegem was deze voorziening al aanwezig vanaf januari 1915. 262 In deze rustige periode voerder de geallieerden tal van verkenningsvluchten uit. 263 In de loop van 1915 werd in Beveren, ten zuiden van de weg BeverenRoeselare een vliegveld aangelegd die operationeel bleef tot in 1918. 264 06/09/1915 Het centrum van Lichtervelde werd getroffen door een luchtbombardement. Hierbij vielen zowel bij de Duitse soldaten als bij de burgers slachtoffers. 7 inwoners en 29 militairen werden gedood. Zes huizen werden vernield. Al was dit niet het eerste en zeker niet het laatste bombardement op Lichtervelde, toch maakte deze het meeste ophef.265 Vooral het station werd een geliefkoosd doelwit voor de geallieerde vliegtuigen. 266 Ook Roeselare werd die dag gebombardeerd. Hier viel slechts één slachtoffer. 267

Oktober 1915 In Roeselare kwamen de eerste Russische krijgsgevangenen aan. Ze werden ingezet om straten aan te leggen en militaire constructies op te trekken. 268 Eind december werden ook in Izegem de eerste Russische krijgsgevangenen gezien.269 Januari 1916 In de loop van 1916 liepen de verkenningsvluchten vaak uit in luchtgevechten boven Hooglede-Gits. 270 258 259

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 102 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 64

260 261

HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 93 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 96

262

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 86 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 94-101 264 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 43-44 265 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 149-154 266 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 162 263

267 268 269

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 84 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 87 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 1 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 219

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

40

Oekene werd bij de kommandantur van Rumbeke gevoegd. Hierdoor mochten zowel de burgers van Rumbeke als van Oekene zonder paspoort van de ene naar de andere gemeente. 271 25/02/1916 “’t Roeselaernaarki”, een Roeselaars Frontblaadje voor de soldaten die aan het Klein Seminarie hadden gestudeerd, verscheen voor de eerste keer. Tussen deze datum en 17 december 1917 verschenen 19 nummers. Het krantje bracht nieuws van vrienden en familie, enkele gedichten, etc… 272 Lente 1916

Ten zuid-westen van het station van Lichtervelde werd een munitiedepot aangelegd. Tegelijkertijd werden een aantal tramsporen aangelegd richting het front die voor de nodige bevoorrading moesten zorgen.273 In Sleihage werd een barakkenkamp opgetrokken voor Russische krijgsgevangenen die ingezet werden bij militaire bouw- en herstellingswerken. 274 Ook in Lichtervelde werden in 1916 Russische krijgsgevangenen gevangen gehouden en aan het werk gezet. 275 De gevangenen werden in Staden ingezet voor het bouwen van militaire versterkingen (oa de Hindenburg-linie en ondergrondse schuilkelders en gangen op de Keiaart). De gevangen werden zeer slecht behandeld en met de regelmaat van de klok stierven ze aan ondervoeding en ziektes. Als de gevangenen door Staden trokken gooide de plaatselijke bevolking hen voedsel en sigaretten toe. In ruil kregen ze zelfgemaakte juwelen en beeldjes terug van de Russen. 276

10/03/1916 Sinds het begin van de oorlog was de kerk van Beitem ingericht als legermagazijn. Op 10 maart 1916 echter werd er voor het eerst opnieuw mis gevierd. 277 21/03/1916 De Duitsers vroegen de inwoners van Moorslede om terug te keren naar hun huizen. Ze hoopten dat de teruggekeerde inwoners de velden zouden bewerken en voor bevoorrading zouden zorgen. 278 22/04/1916 De dorpscafés van Beveren werden in 2 categorieën ingedeeld. De ene mochten nog drank verkopen aan Duitse soldaten andere niet. Vanaf 20 december 1916 moesten de meeste cafés zelfs hun deuren sluiten voor burgers.279 Dat laatste gebeurde ook o.a. in Izegem en Ingelmunster. 280

270

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 103-104

271

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 63 DEBRUYNE M., BACCARNE R., STEEN J., GELDHOF P., VANDEKERKHOVE J., VAN MOERBEKE W. - ROESELARE IN DE EERSTE WERELDOORLOG – p.58-85 273 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 163-166 274 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 81-83 275 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 168-169 276 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 67-68 272

277

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 126

278 279

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 127 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 35

280

LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 187

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

41

28/05/1916 Westrozebeke werd zwaar gebombardeerd door Britse artillerie. Tientallen soldaten werden gedood en de kerk en een groot deel van het centrum werd vernield. 281 03/06/1916 Het centrum van Moorslede werd zwaar onder vuur genomen. Een obus sloeg in op het koor van de kerk. 282 Vanaf 1916 werd de omgeving alsmaar meer bestookt door luchtbombardementen. Er was ook een toename van het aantal luchtgevechten merkbaar. 22/07/1916 Roeselare werd voor het eerst zwaar gebombardeerd door geallieerde vliegtuigen. Er waren geen dodelijke slachtoffers, maar wel heel wat materiële schade. 283 Augustus 1916 Achter het front en deels over Stadens grondgebied (Stadenberg, Keiaart, …) werd een nieuwe Duitse verdedigingslinie aangelegd: de Hindenburg-linie. Deze linie is een reeks van zware betonnen bunkers met schietgaten. 284 Vanaf augustus 1916 werd Dadizele geregeld gebombardeerd door geallieerde vliegtuigen.285 08/08/1916 Opnieuw werd Roeselare en omgeving (Rumbeke, Beveren, Gits) opgeschrikt door een hevig luchtbombardement. Naast heel wat materiële schade vielen er onder de burgers een aantal slachtoffers. 286 31/08/1916 In Izegem werd nog maar eens een nieuw Lazaret geopend. Ditmaal één specifiek voor tyfuslijders. De ziekte verspreidde zich niet enkel onder de soldaten, maar ook heel wat burgers werden besmet en sommigen stierven aan de vreselijke ziekte. 287 Izegem werd langzaamaan een “stad van lazaretten”. De locaties van de verzorgplaatsen wijzigden zeer regelmatig waardoor het soms moeilijk is een duidelijk overzicht te krijgen van het aantal hospitalen en hun vesting. 288 Als de tyfusepidemie later nog meer uitbrak gebeurde het wel eens dat volledige wijken verboden werden voor Duitse soldaten om het verder verspreiden van de ziekte tegen te gaan. Zo’n verbod werd bijvoorbeeld half oktober 1916 van kracht op de Mentenhoek te Izegem.289 Oktober 1916 De nieuwe Ortskommandant Rittmeister Stephenson voert een terreurbeleid over Hooglede. Hij blijft tot augustus 1917 en regeerde met harde hand. Hij 281

WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 57

282

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 130

283 284

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 119 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 67

285 286 287 288 289

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 54 LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 120 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 136 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 150 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 159

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

42

bleef ook voortdurend geld, voedingsmiddelen en andere goederen en werkvolk opeisen. 290 November 1916 100 mannen uit Dadizele werden als dwangarbeiders aangeduid om te werken aan het front. Ze verbleven in barakkenkampen in Kruiseke en Ledegem. Het leven in de kampen was hard.291 Ook in Izegem werden 150 mannen als dwangarbeider aangeduid. 292 Later komen er daar nog een pak bij. 293 Hetzelfde lot was beschoren voor de mannen uit Ingelmunster. 294 Januari 1917 In Ingelmunster werd gestart met de aanleg van een nieuw vliegveld. 295 April 1917

Vanaf april 1917 waren er, vooral ’s nachts, opvallend veel Duitse troepenbewegingen in het gebied. 296 Een groot deel van hen komt van aan het Oostfront waar ze niet meer nodig waren. 297

Lente 1917

Er kwam een tweede vliegveld in Rumbeke op die driehoek gevormd tussen Izegemstraat, Kwadestraat en Batailliebeek. Vermoedelijk in de zomer van 1917 werd het vliegveld aan het Roodhuis opgegeven omdat het binnen het bereik kwam van Britse kanonnen en verhuisden alle eenheden naar het nieuwe vliegveld. 298 In dezelfde periode werd op de wijk Abele te Izegem vlakbij het vliegveld Rumbeke-Oost een vliegveld aangelegd dat in gebruik bleef tot de zomer van 1918.299 En tenslotte werd ten zuiden van de Izegemstraat in Ingelmunster een vliegveld ingericht dat bleef dienst doen tot het einde van de oorlog. 300

Mei 1917

De Duitsers verwachtten een geallieerd offensief en stuurden extra troepen naar de regio. Dit was zowel in Hooglede-Gits 301 als in Lichtervelde merkbaar. In Lichtervelde was er tijdens 1917 zelfs bijna sprake van overbevolking. 302

05/05/1917 Het station van Lichtervelde werd gebombardeerd. Er was geen al te grote schade. 303 290

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 107-108

291 292 293 294

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 56 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 170 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 183 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 374

295

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 374 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 115 297 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 70 298 DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 138 299 DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 139 300 DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 123-124 301 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 121 302 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 99-100 296

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

43

3e slag van Ieper In het voorjaar van 1917 leek er iets op til. Alsmaar meer soldaten werden ingekwartierd en ook de geallieerde bombardementen werden opgedreven. Uiteindelijk startten de geallieerden eind juli een grootscheeps offensief. Vanuit Ieper wilde men doorstoten naar de Vlaamse havens. Het plan was groots, de uitvoering viel echter tegen. Ruim 3 maanden vochten de geallieerden keihard. Beide partijen verloren honderdduizenden soldaten in de buurt van Passendale. Voor de gemeenten van regio TERF die het dichtst bij het front lagen werd de oorlogsgruwel nu volledig realiteit. Westrozebeke, Moorslede, Slijpskapelle en Dadizele kwamen op een beugschoot van de eerste linies te liggen en werden compleet verwoest. Uiteraard werden de vele hospitalen opnieuw met gewonden overspoeld en ook de vele ondertussen aangelegde Duitse militaire begraafplaatsen zwollen aan. Juni 1917

In de aanloop naar de 3e slag van Ieper liep het aantal luchtgevechten boven de regio op. 304 305 Aan de Bollestraat te Lichtervelde werd een vliegveld aangelegd. Door de nabijheid van een belangrijk spoorwegknooppunt werd het vliegveld geregeld gebombardeerd. Vermoedelijk was het slechts actief tot eind augustus 1917.306 In Ingelmunster werd een tweede vliegveld in gebruik genomen aan de grens met Meulebeke. De Ingelmunsterse velden werden de grootste van de regio.307 130 Dadizelenaars werden per trein gedeporteerd naar Wolvertem en Londerzeel. 308

07/06/1917 In de omgeving van Wijtschate lieten de geallieerden een 20-tal dieptemijnen ontploffen. Door de daaropvolgende gigantische luchtverplaatsingen sprongen tot in Staden ruiten stuk. 309 Juli 1917

Niet enkel de luchtgevechten namen toe, maar de geallieerden bombarderen ook frequent vitale punten in de Duitse achterlinie. 310 Zo kreeg Staden het

303

KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 96 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 123-124 305 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89 306 DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 136 307 DENECKERE B. – LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN 1914-1918 – 1998 – p. 124 304

308

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 59 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89 310 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 125 309

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

44

zwaar te verduren. Nacht na nacht werd het dorp gebombardeerd. 311 Ook Ingelmunster312 en Rumbeke werd alsmaar meer onder vuur genomen. 313 21/07/1917 Tijdens de nacht van 21 op 22 juli 1917 vond één van de zwaarste luchtaanvallen plaats. Roeselare werd gebombardeerd met brisant- en brandbommen. Het Klein Seminarie, de Broederschool, de brandweerkazerne, de gasfabriek en nog heel wat gebouwen werden in puin gelegd. Heel wat Duitse militairen en burgers kwamen om het leven. Enkele uren later werd het kasteel van Staden volledig vernietigd. 19 Duitse officieren en hun ordonnansen kwamen daarbij om het leven. 314 eind juli 1917 De komende dagen en nachten bleef de volledige regio het doelwit van geallieerde bombardementen.315 De inwoners van Staden sloegen, nu reeds voor de tweede maal, op de vlucht. Vooral na het nieuws dat de Duitsers Staden op 27 juli zouden ontruimen en iedereen op treinen zou gezet worden, gaan de inwoners er zelf vandoor richting Hooglede. 316 Ook opgeëiste arbeiders die in barakkenkampen te Moorslede woonden vluchtten richting Roeselare. 317 Ook Dadizele werd eind juli een paar keer zwaar gebombardeerd door geallieerde artillerie. 318 27/07/1917 De trein met vluchtelingen uit Staden en andere gemeenten in de frontstreek vertrok uit het station van Staden naar Ninove en Halle. Ze zouden er blijven tot het einde van de oorlog. Op 28 juli vertrokken de laatste Stadenaars uit hun gemeente.319 Ook Duitse soldaten die in Staden en omgeving gelegerd waren trokken zich terug op Hoogleeds grondgebied.320 Op 29 juli verliet ook de Generale Staf Staden en vestigde zich in Tielt. 321 Ook de achtergebleven inwoners van Oostnieuwkerke werden op deze dag verplicht hun dorp te verlaten. 322 De kerktoren van Moorslede werd om 5u gedynamiteerd. Ook de schoorstenen van de vlasfabrieken in de buurt werden neergehaald alsook de

311

BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 89

312

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 375

313 314

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 107 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 90

315 316

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 91

317

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154

318

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 60-61 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 91 320 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 131-133 321 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 92 319

322

WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 60

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

45

molen op de Strooiboom. Dit alles diende om het richten van de kanonnen van de geallieerden te bemoeilijken. 323 30/07/1917 In Moorslede, Slijpskapelle en Dadizele vluchtten zowat de laatste inwoners. De dorpen werden immers vanuit het Ieperse heel zwaar onder vuur genomen. Alle gebouwen liepen zware schade op. 324 31/07/1917 Na een 14 dagen durend artilleriebombardement barstte het Brits zomeroffensief los (3e slag om Ieper) met gigantische troepenbewegingen als gevolg. Honderden gewonden werden achter het front gebracht. Ook de kerk van St.-Jozef (Geite) diende als verbanpost. Ook hier en op deze dag werd Erich Remark (Remarque) verzorgd. Hij werd later bekend als auteur van o.a. “Van het Westelijk Front geen nieuws”. De nieuw aangelegde begraafplaatsen van Hooglede West, St.-Jozef (Geite) en Gits krijgen dagelijks nieuwe doden. 325 Dadizele werd overspoeld door gewonden die verzorgd werden in de kerk, het kasteel en het rustoord.326 De kloosterzusters vluchtten naar Lendelede met het miraculeus O-L-V-beeld van Dadizele. 327 Het front kwam alsmaar dichter bij Staden te liggen. Door de gunstige ligging op Stadenberg konden de Duitsers daar echter stand houden. Tijdens deze gevechten werd Staden volledig in puin geschoten. 328 Ook Westrozebeke werd in de zomer van 1917 tot een puinhoop herleid. 329 De kerk van Lichtervelde werd in de zomer van 1917 ingericht als veldhospitaal. Voor de kerkdiensten ging men op zoek naar andere plaatsen, zo werden vieringen georganiseerd in de Congregatiezaal, in de zaal van De Handboog (de huidige Potteriezaal), in de Berchmansschool, … 330 In de loop van 1918 liet de bezetter toe dat de kerkdiensten in zaal De Zwaan werden gevierd. Dit werd de enige zaal waar nog kerkdiensten werden gehouden tot het einde van de oorlog.331 01/08/1917 Tussen 1 en 9 augustus voerden de Duitsers heel wat troepenwisselingen door.332 Door het toenemend aantal soldaten werd de kerk van Rumbeke ingericht als slaapplaats voor zo’n 500 soldaten. De misvieringen zouden vanaf die dag doorgaan in de eetzaal van het klooster. 333 323

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 154

324 325

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 155 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 133-134

326

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 156

327

DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 61 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 93 329 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 57 330 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 96-97 331 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110 332 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 135 328

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

46

03/08/1917 Evacuatie van de Hoogleedse bevolking. Hooglede werd een militair spookdorp en werd geregeld gebombardeerd.334 In Gits bleef een deel van de bevolking aanwezig tot ze ook daar gedwongen worden te vluchten eind september 1918. 335 04/08/1917 Het station van Lichtervelde werd nogmaals zwaar gebombardeerd. Een munitietrein werd geraakt. 336 In en rond Roeselare was het een ongezien komen en gaan van troepen. De lazaretten in Roeselare, Rumbeke, Izegem, … lagen vol gewonden. 337 09/08/1917 In Moorslede werd een nieuw groot munitiedepot aangelegd. Als bij wonder werd de opslagplaats nooit geraakt tijdens bombardementen. 338 13/08/1917 Uit de kerk van Dadizele werden de klokken en het orgel weggehaald. 339 15/08/1917 Er viel een bom op de kerk van Emelgem. 340 21/08/1917 In de loop van augustus werden alsmaar meer troepen ingekwartierd in Hooglede. De schamele kwartieren werden dan ook vlug overbevolkt. 341 03/09/1917 Moorslede lag zodanig zwaar onder vuur dat een deel van de ingekwartierde troepen zich terugtrokken richting Beitem en St.-Eloois-Winkel. Dagelijks vonden ook zware luchtgevechten plaats boven de regio.342 12/09/1917 Na een bombardement werd de kerk van Dadizele zwaar beschadigd. 343 14/09/1917 Het beperkt aantal inwoners in Dadizele en op grondgebied Moorslede werd nu verplicht hun huizen te verlaten. Al moest hierover niet te zwaar worden aangedrongen. De bombardementen waren immers in die mate verzwaard dat iedereen halsoverkop ging vluchten.344 September 1917 Heel wat voorwerpen uit de kerk van Hooglede werden begin september in veiligheid gebracht richting Torhout. Later werden de klokken uit zowel de toren van Hooglede en Gits naar Hamburg overgebracht. 345

333

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 111 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 135 335 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 225 336 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98 334

337 338 339

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 156 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 157 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 157

340 341

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 113 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 146

342 343

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 160 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161

344 345

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 148-149

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

47

In de tweede helft van september werd Hooglede een belangrijk doelwit voor de Britse luchtbombardementen. 346 Ook Roeselare werd tijdens september 1917 bijna dagelijks gebombardeerd. Reeds van in augustus kregen de inwoners de kans om te vluchten naar het Etappengebied. 347 In Ingelmunster werd half september 1917 een kamp voor Russische krijgsgevangen geopend. Ze moesten helpen in de pionierparken en munitiedepots in de buurt en stonden ook in voor herstellingen aan de spoorwegen. Net zoals elders werden ze heel slecht behandeld.348 16/09/1917 Rumbeke werd in alle vroegte zwaar onder vuur genomen. 349 21/09/1917 Bij een luchtbombardement op Roeselare werden ruim 10 inwoners gedood. 350 Dezelfde dag werd in Izegem de kerk zwaar beschadigd door een bombardement. 351 28/09/1917 Door de hevige beschietingen kregen de inwoners van Roeselare toelating om hun stad te verlaten en op eigen kracht te gaan vluchten. 352 Ook 26 kloosterzusters uit Rumbeke werden naar Oost-Vlaanderen gevoerd.353 Oktober 1917 Door de Britse druk bij Poelkapelle werd Hooglede overrompeld door Duitse troepen en volgde de ene divisiewissel op de andere. 354 En door de geallieerde aanvallen ten zuiden van Ieper werd ook de regio van Moorslede overspoeld door nieuwe troepen. 355 Alhoewel Hooglede en Gits nog steeds rustplaatsen waren was de rust en het comfort ver te zoeken in deze overbevolkte gebieden. 356 Deze rustplaatsen werden trouwens geregeld gebombardeerd. 357 In het najaar van 1917 werd Sleihage, waar ondertussen een verbandpost, veldkeuken en lokaal ortskommandantur was ingericht, grotendeels ontruimd en werd er artillerie opgesteld. Het kruispunt kwam regelmatig onder vuur te liggen. Pas vanaf februari 1918 keerde de (relatieve) rust er terug. 358

346

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 153-155

347 348 349 350 351 352

LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. – VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK 1914-1918 VAN ROESELARE – 1983 – p. 142-150 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 378 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 161 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 165 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 203 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 168

353 354

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 119 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 170

355

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 171 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 174-175 357 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 198 358 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 81-83 356

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

48

Het station van Gits werd in deze woelige periode een belangrijke schakel in de aanvoer van Duitse troepen.359 08/10/1917 Er werd hard gevochten om de heuvel van Droogenbroodhoek bij Moorslede. Maar de Duitsers konden de Britten hier afslaan. Aan beide zijden kenden de legers duizenden verliezen. Door het heviger worden van de bombardementen op Roeselare trokken de Duitse stafofficieren zich terug naar Ardooie, Izegem, Beveren, Zwevezele en Ingelmunster. 360 De komende weken lag het front vlakbij Moorslede. Het dorp en de omgeving veranderden in een hel en werd volledig in puin geschoten. Door het slechte weer werd het landschap een moeras vol granaattrechters. 361 15/10/1917 Slijpskapelle werd beetje per beetje vernield en de laatst overgebleven inwoners werden verplicht hun huizen te verlaten. 362 Hetzelfde gebeurde met de gehuchten rond Dadizele. 363 De dagen na het ontruimen van Slijpskapelle werd het dorp met de grond gelijkmaakt door het oorlogsgeweld. Slechts een paar huizen en de kapel werden van erge schade gespaard. 364 20/10/1917 Izegem werd gebombardeerd met als doel het station te beschadigen. De meeste projectielen brachten echter schade toe aan ’t klooster in de Gentsestraat die op dat moment als lazaret dienst deed. Er waren slachtoffers, maar het aantal werd nooit bekendgemaakt. 365 21/10/1917 Engelse vliegtuigen bombardeerden Rumbeke, hierbij kwamen naast Duitse soldaten ook wat burgers om. In Roeselare werd het munitiedepot bij het station vernield. De ontploffing zorgde in de buurt voor enorm veel schade. De komende dagen werden zowel Roeselare als Rumbeke nog geregeld beschoten.366 Ook Beitem kreeg het eind oktober hard te verduren door geallieerde bombardementen. 367 26/10/1917 Het centrum van Lichtervelde werd een uur lang zwaar gebombardeerd. Vooral het klooster van de zuster Paulinen werd heel zwaar getroffen, 5 zuster kwamen hierbij om het leven. 368 06/11/1917 Een zoveelste bombardement op het station van Lichtervelde. De Duitsers hadden de geallieerden echter misleid door een nepstation te bouwen, 359

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 181

360

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 172

361

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 172-179

362 363 364 365 366

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 179 DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 103 CASTELEIN L., BEERLAND F. – DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE – 1978 – p. 97 LERMYTE J-M - IZEGEM 14-18 DEEL 2 – HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS – 2000 – p. 205 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 181

367 368

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 182 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

49

compleet voorzien van lichten en signalen. Ondanks het aldus mislukken van de aanval vielen er 2 doden. 369 07/11/1917 Door het sterk toenemend aantal bombardementen beslisten de Duitsers om een 150-tal oude en zwakkere Lichterveldenaars per trein te deporteren naar Herentals.370

369 370

KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 98 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE TWINTIGSTE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 99

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

50

De laatste oorlogswinter De 3e slag van Ieper kwam tot z’n einde. Het front kwam tot stilstand vlakbij Moorslede. Het terrein was door de meer dan 3 maanden durende beschietingen omgewoeld tot een maanlandschap. Honderdduizenden soldaten lieten het leven bij deze veldslag. 371 Ondanks het einde van de 3e slag van Ieper begin november bleef het vrij onrustig in de regio. De luchtaanvallen en artilleriebombardementen bleven doorgaan. 372 Filmvoorstellingen en muziekoptredens zorgden in deze rustsector voor ontspanning. 373 Ook de ruïnes van Moorslede en Slijpskapelle werden nog wekenlang zwaar onder vuur genomen.374 Tijdens de 3e slag van Ieper werd een heel groot deel van de regio al ontruimd of deels ontruimd. Vooral de dorpen het dichtst tegen het front. Na de slag namen de bombardementen zoals eerder gezegd echter niet af. Integendeel, de gemeenten op vrij verre afstand (bv. Roeselare, Ingelmunster, Izegem, Beveren, …) werden alsmaar meer en zwaarder onder vuur genomen. Hierdoor nam de Duitse bezetter hier en daar de beslissing om ook deze gemeenten deels te ontruimen. Al gaf de bevolking niet altijd gehoor aan deze bevelen. December 1917 Burgers werden ingezet om allerhande werken uit te voeren achter de frontlinies, zoals het aanleggen van verdedigingslijnen (bv. Flandern I Stellung). Deze opgeëiste arbeiders werden in barakkampen ondergebracht. 375

Lichtervelde werd gedurende en na de 3e slag van Ieper geregeld gebombardeerd door geallieerde artillerie en vliegtuigen waardoor heel wat huizen beschadigd waren.376 05/12/1917 Een deel van de inwoners van Oekene377 en Rumbeke378 werden uitgedreven en trokken richting het Antwerpse. Na het Duitse lenteoffensief eind april 1918 kwam een groot aantal van deze inwoners terug naar hun huis nadat het front een groot deel was opgeschoven en het een pak veiliger werd in deze dorpen. 379 371

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 192 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 199 373 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 203 372

374

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 192 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 207 376 24ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 – p. 145 375

377 378 379

HOUTHAEVE R. – OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) – 1984 – p. 105 SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 129 CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 88

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

51

09/12/1917 1600 Roeselarenaars werden weggevoerd uit hun stad. Hierna woonden nog slechts 5500 mensen in Roeselare.380 19/12/1917 154 gezinnen uit Beveren werden per trein naar Herentals gedeporteerd wegens het gevaar voor bombardementen. Door de vele verplicht tewerkgestelden en de deportatie werd Beveren een spookdorp. 381 01/01/1918 Op Nieuwjaarsochtend werd in Lichtervelde het lijk van een vermoorde Duitse soldaat gevonden. Er werden een 20-tal burgers ondervraagd. 382 Ruim 2 maanden later werden 2 jonge Lichterveldenaars schuldig bevonden aan deze moord en geëxecuteerd. Later bleken ze onschuldig te zijn.383 Maart 1918

Eind maart 1918 barstte in Frankrijk een nieuw offensief los waardoor heel wat Duitse troepen teruggetrokken worden uit de regio Hooglede-Gits. 384 Begin april werden echter verse troepen aangevoerd voor een nieuw nakend offensief.385 Aan de frontlijn vlakbij Moorslede bleven artilleriebombardementen en kleinschalige infanterieaanvallen schering en inslag. Ook Roeselare en Rumbeke werden in het voorjaar van 1918 nog geregeld door vliegtuigen en artillerie onder vuur genomen.386

380

SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 129 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 87-88 382 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 99 383 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110 384 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 225 385 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 232 381

386

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 205-209

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

52

Het Duitse lenteoffensief 16/04/1918 De Britten trokken zich na de verliezen aan de Somme en ten zuiden van Ieper terug rond Ieper. De ingenomen dorpen van de 3e slag van Ieper werden terug prijsgegeven. Onder de noemer “Operatie Blucher” nemen de Duitsers het ontruimde gebied terug in. Door deze sprong voorwaarts moesten de Duitse troepen herschikt worden en bleven enkel de reservetroepen gelegerd in Hooglede-Gits. 387 Onmiddellijk na de terugtrekking van de geallieerde troepen zetten de Duitsers een laatste groot offensief in bij Ieper. In het zuiden deden ze een aanval op Kemmel en in het Noorden bij Merkem. De bedoeling was om Ieper te omsingelen en daarna door te stoten naar Poperinge en de Franse kanaalhavens. Het plan mislukte echter. Na dit laatste Duitse offensief keerde het tij. De Duitsers zetten alles in op defensie en verzwakten dag na dag. In Staden werd het door het Duitse lenteoffensief en het daardoor verschuiven van het front een stuk rustiger. De beschietingen namen af en dwangarbeiders uit Ruddervoorde en Waardamme moesten er puin ruimen en probeerden enkele woningen terug bewoonbaar te maken. Na het offensief kregen de Stadenaars toelating om terug te keren naar hun huizen. Sommigen probeerden het ook, maar de toestand was er werkelijk onleefbaar geworden. Hongerige soldaten plunderen alles wat eetbaar is. 388 16/05/1918 De inwoners van o.a. Dadizele werden aangespoord om naar hun gemeente terug te keren. De huizen waren echter allemaal onbewoonbaar en de velden een woestenij. 389 04/06/1918 Opgeëiste arbeiders werden naar Moorslede gestuurd om het compleet verwoeste dorp te zuiveren en er barakken op te trekken. 390 19/06/1918 Door de verre ligging van het front werd het ook in Hooglede terug rustiger en mochten ook hier de burgers terug hun woonplaats innemen. De burgers die terugkwamen vonden een vooral verlaten gemeente terug. Er waren nog weinig Duitse soldaten. 391 21/06/1918 Bij een bombardement op Moorslede werden een aantal dwangarbeiders verwond, één jongen werd gedood. Dergelijke voorvallen kwamen later nog meermaals voor.392 09/07/1918 De Spaanse griep brak uit393, later in 1918 zou deze ziekte enorm veel mensenlevens eisen.394 387 388

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 232-233 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 95

389

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 213

390 391

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 214 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 235-236

392 393

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 215 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 215

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

53

12/07/1918 Beveren werd gebombardeerd, o.a. de kerk werd vernield.395 28/07/1918 5 Lichterveldse kinderen kwamen om het leven als munitie ontplofte op een oefenterrein waarop ze aan het spelen waren.396 15/08/1918 De Duitsers probeerden om de kerktoren van Gits te dynamiteren. Dit mislukte, maar de toren was zo zwaar beschadigd dat die na de oorlog toch moest afgebroken worden wegens instortingsgevaar. 397

394

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 219 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97 396 KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110 397 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 242 395

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

54

Stellungen en Riegel Ondertussen hadden de Duitsers een sterk uitgebouwd verdedigingssysteem uitgewerkt die bestond uit zes Stellungen. Vanuit de IJzervallei had je eerst de Frankenstellung, daarna de dubbele Preussenstellung, de Bayernstellung en tenslotte de Flandern II-Stellung en Flandern I-Stellung. De Flandern II-Stellung bestond uit 2 afzonderlijke linies. De eerste liep aan de voet van de heuvelrug van Westrozebeke, vanuit Zarren over Vijfwegen tot in Geluveld. Tot voor de 3e slag van Ieper werd deze linie nog de Flandern IStellung genoemd. De tweede lag er achter op de top van de heuvelrug en liep van ’s Graveneik (Staden) over Stadenberg, Westrozebeke tot aan Kruiseik. Ze bestonden uit talrijke bunkers die naast elkaar stonden en een muur vormden. 398 Net achter de top van de heuvelrug bevond zich nog een 3 e: de Artillerie Schuts Stellung die bevond zich op grondgebied van Staden en Westrozebeke. 399

De Flandern I-Stellung had als doel Roeselare te beschermen. Deze stelling was echter nog niet afgewerkt. Ze kon dus tijdens het eindoffensief de geallieerde opmars enkel wat vertragen en niet tegenhouden. De stelling lang ongeveer 5 km achter de heuvelrug van Westrozebeke en strekte zich uit van de Handzamevaart over Hooglede-centrum tot Moorslede. Net daarachter werd in laatste instantie nog een artillerielijn gevormd. Naast loopgraven en mitrailleursnesten bevatte deze Stellung veel prikkeldraad en wat bunkers (deze waren nog niet volledig operationeel door tijdsgebrek). 400

398 399 400

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 28-31 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON – 2004 – p. 101 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 32-33

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

55

Het eindoffensief Na het Duitse lenteoffensief van april 1918 was het tij gekeerd. De Duitsers waren op het einde van hun krachten en moesten zich nu ten volle in een verdedigende stelling plaatsen (zie bouw van Stellungen en Riegel). Vanaf mei 1918 bestookten de geallieerden bijna dagelijks de Duitse linies met kleine aanvallen. Ondertussen bereidden die geallieerden zich volop voor op een groot offensief die dan eindelijk na 4 jaar strijd het einde van de oorlog zou moeten betekenen. Uiteindelijk werd in Vlaanderen (in Frankrijk waren de geallieerden al aan het oprukken) het startsein gegeven voor een grootscheepse aanval. Deze keer met succes! De Belgen gingen tussen Diksmuide en Ieper massaal in de aanval en konden vrij vlug oprukken. Na een paar dagen kwam het front tot stilstand op de heuvelrug van Westrozebeke en na een tweede grote aanvalsgolf vanaf 14 oktober werd WestVlaanderen volledig bevrijd. Het einde van de oorlog was in zicht…

28/09/1918 Om 2u30 startte een grootscheepse artillerieaanval in de frontstreek Houthulst – Langemark – Poelkapelle – Zonnebeke die hoorbaar was tot in Hooglede-Gits. In de loop van de voormiddag werd ook Hooglede-Gits onder vuur genomen door artillerie. De troepen die in Hooglede-Gits gelegerd lagen namen in allerijl posities in bij het front om de infanterieaanval af te slaan.401 Om 5u30 werd door de Belgen tussen Ieper en Diksmuide een massale infanterieaanval opgestart. Overal kon men meerdere kilometers terrein winnen. Vanuit het lagere gelegen gebied van de IJzer en het kanaal IeperIJzer trok met richting de heuvelrug van Westrozebeke. Het was de bedoeling dat in deze eerste aanvalsdag de heuvelrug zou worden ingenomen. Men slaagden hier echter bijna nergens in. Door de slechte staat van het terrein en het daardoor moeizame oprukken van zowel infanterie als artillerie bleef men grotendeels steken op de flanken van de heuvelrug. Wel konden o.a. Zonnebeke, Passendale, Langemark, Poelkapelle en Houthulst werden bevrijd. 402

Iets voor Westrozebeke werd de opmars van de 6e Belgische infanteriedivisie gestopt ter hoogte van de Spriet, de Zeugeberg en de Goudberg waar de Duitsers zich sterk verweerden in de Flandern II Stellung. Het was ook hier, aan de voet van de Goudberg, dat de Vlaamsgezinde Luitenant Jules De Winde sneuvelde. Een monument in de buurt van de plaats waar hij sneuvelde herinnert ons nu nog aan z’n dood en in 1937 werd hij als laatste en als enige officier bijgezet in de crypte van de IJzertoren te Diksmuide. 403

401 402

VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 260 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 67-105

403

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 80-82

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

56

Ook iets meer ten noorden van Westrozebeke stagneerde de opmars en leden de Belgen in volle chaos heel wat verliezen op de flank van de Tiendenberg. 404 Verder noordwaarts konden Belgen Vijfwegen 405 en het bos van Houthulst innemen. Toen ze aan de flank van de Stadenberg kwamen was de dag te ver gevorderd en hielden ze halt. 406 29/09/1918 Tijdens de 2e aanvalsdag probeerden de Belgen verder op te rukken, vooral de hoogtes die ze reeds een dag eerder wilden innemen, maar daar niet in slaagden, moesten vandaag veroverd worden. Het 17e linieregiment veroverde vrij vlug, samen met de Schotten, het gebied tussen Dadizele en Moorslede. En na een hevig Brits artilleriebombardement op Moorslede kon dit dorp worden bevrijd door het Belgische 16 e linieregiment.407 De Schotten bevrijdden ook Dadizele.408 Op de flank van de Zeugeberg, vlak voor Westrozebeke bleef het bloedvergieten van de dag voordien gewoon doorgaan. Zowel aan Belgische als aan Duitse kant sneuvelden heel wat soldaten en op het einde van de dag hadden de Belgen maar een paar honderd meter terreinwinst kunnen maken. Ook op 29 september bleef Westrozebeke in Duitse handen.409 Hetzelfde verhaal ten noorden van Westrozebeke: ook de Tiendenberg zorgde voor een bloedbad en kon tegen de avond niet worden ingenomen door de geallieerden. 410 Om 17u bereiken Belgische soldaten Stadenberg. Er werd zwaar gevochten op de flanken en heel wat soldaten lieten er het leven. Vooral ter hoogte van Stadenkasteel was de weerstand hevig. Dankzij de Fransen kon uiteindelijk de berg worden ingenomen en even later zonder al te zware gevechten werd ook het dorp Staden bevrijd.411 30/09/1918 Vanuit Moorslede werd geprobeerd om Beitem te veroveren, maar dit lukte niet. Het zou nog even duren vooraleer Beitem bevrijd werd.412 Er werd eveneens verwoed geprobeerd om Roeselare binnen te dringen, maar dit lukte niet door de onverwacht sterke verdediging aan de Flandern I Stellung.413

404

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 88-89

405

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 94

406

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 98-101

407 408 409

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 109 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 226 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 113-115

410 411

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 115-116 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 101-104

412 413

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 121-122 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 122-125

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

57

Kort na middernacht hadden de Duitse troepen in en rond Westrozebeke bevel gekregen zich terug te trekken in de Flandern I Stellung. Hierdoor konden de Belgen op 30 september zonder slag of stoot het verwoeste dorp innemen.414 Ook Oostnieuwerke werd zonder veel moeite ingenomen, maar ook hier botsten de Belgen even verder op de sterke Flandern I Stellung ter hoogte van de Most en het Gemeenhof. Er vielen heel wat slachtoffers en er werd geen meter terrein meer prijsgenomen.415 Belgische troepen kwamen aan bij Sleihage, tijdens gevechten vielen heel wat Duitse soldaten. Sleihage werd vrij vlot bevrijd. Even later volgde richting Roeselare de Vergelderhoek. Hooglede kon nog niet worden bevrijd wegens hevig Duits verzet. De Flandern I Stellung hield voorlopig stand. Naar de avond toe losten de Fransen de Belgen hier af.416 Op 30 september werden heel wat Belgen (voornamelijk in de centrale groepering) afgelost door Franse troepen. 417 Beveren werd volledig ontruimd. Meteen na de ontruiming gingen zowel Duitse soldaten als burgers aan het plunderen in het verlaten dorp. 418 Ondertussen werden ook in Roeselare alle burgers verplicht de stad te verlaten. In totaal verlieten die dag “slechts” 1200 Roeselarenaars hun stad. Uiteindelijk zouden toch bijna alle burgers de stad verlaten. De komende dagen werden de belangrijkste stukken van het stadsarchief gered, de Duitsers dreigden er immers mee om de stad in brand te steken. Deze dreiging werd slechts gedeeltelijk uitgevoerd. Enkel de “strategisch” belangrijke plaatsen werden in brand gestoken. De belangrijkste kruispunten werden ondermijnd. 419 Ook in Oekene verliet de volgende dagen het merendeel van de bevolking hun woonst. 420 01/10/1914 In Roeselare werd de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk opgeblazen. De volgende dagen werden spoorwegen, bruggen en wegen in de buurt van Roeselare onklaar gemaakt. 421 03/10/1914 Zowel het burgerlijke als het militaire bestuur verliet Roeselare. Tot 14 oktober was de stad “regeringsloos”.422 De verlaten en niet-bestuurde stad 414

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 126

415 416

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 127-128 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 266-269

417 418

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 135 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97

419 420 421 422

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 162-164 CAGNEAUX A. – GESCHIEDENIS VAN OUCKENE – 1992 – p. 89 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 164-165 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 164

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

58

werd leeggeplunderd, vooral door hongerige Duitse soldaten, maar ook burgers sloegen aan het plunderen. 423 04/10/1918 Na enkele dagen hard vechten konden de Belgen ter hoogte van de Mosten en het Gemeenhof toch nog de Flandern I Stellung doorbreken, waardoor de weg naar Roeselare hier open lag. 424 De Duitsers hielden rond Hooglede goed stand achter de Flandern I Stellung. Ze konden hier genieten van het voordeel van de hoogte van Hooglede en konden op die manier elke Franse aanval afslaan. Dagenlang werd hevig gevochten. De Duitsers voerden ook enkele tegenaanvallen uit. De verliezen langs beide zijden liepen hoog op. 425 Ook na de mislukte Franse tankaanval op 3 en 4 oktober bleef Hooglede in Duitse handen. 426 Na deze mislukking werd door de Fransen een gevechtspauze ingelast tot 11 oktober 1918. De volgende dagen vonden enkel wat nachtelijke verkenningstochten en artilleriebombardementen plaats. 427 Vanaf 11 oktober 1918 volgden opnieuw enkele aanvallen, met telkens beperkte terreinwinst. 428 05/10/1918 Duitsers staken de noodkerk in brand en bliezen de laatste 2 windmolens van Beveren op.429 10/10/1918 De Duitsers veranderden hun tactiek en namen gebruik van de gevechtspauze bij de geallieerden om heel wat van hun troepen terug te trekken uit het centrum van Roeselare. Ze graafden zich in bij de spoorweg naar Brugge en op de noordelijke oever van het kanaal Roeselare-Leie. 430 14/10/1918 De Frans-Belgische troepen voerden op 14 oktober een grootscheepse aanval uit. De aanval begon in alle vroegte met een verwoestend artilleriebombardement op de Flandern I Stellung vlug gevolgd door een infanterieaanval ondersteund door tanks en vliegtuigen. Bijna over de hele lijn konden de geallieerden een 5-tal kilometers oprukken. 431 Bij Roeselare wou men bij de spoorweg in het noorden een doorbraak forceren, de stad omsingelen en de ingegraven Duitsers aan het kanaal Roeselare-Leie in de rug aanvallen. Om het centrum van de stad niet te zwaar te beschadigen werd beslist om Roeselare niet te bombarderen. De

423

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 165

424

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 131 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 270 426 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 280-283 / p. 289-290 427 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 290-303 428 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 304-308 429 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 97 425

430 431

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 166 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 309-323

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

59

infanterietroepen mochten de stad ook pas binnendringen eens de volledige omsingeling een feit was. 432 Ten zuiden van Roeselare trokken de geallieerden richting het kanaal Roeselare-Leie. Ze konden heel wat kilometers innemen (o.a. Beitem en Oekene werden ontzet)maar werden uiteindelijk toch halt gehouden vlakbij Izegem (Bosmolens) en Rumbeke. In de buurt van Rumbeke werd trouwens keihard gevochten. Nadat de Belgische karabiniers het dorp hadden ingenomen plaatsten de Duitsers een ongemeen harde tegenaanval waarop de Belgen zich moesten terugtrekken om tegen de avond alsnog Rumbeke te heroveren en als eerste het kanaal te bereiken. 433 ’s Morgens vroeg hadden de Duitsers de kerktoren van Rumbeke gedynamiteerd. 434 Ten noorden van Roeselare vielen de Fransen, ondersteund door tanks aan. Ze konden vrij vlot oprukken en na gevechten in Beveren werd de stad quasi omsingeld. Toen het nieuws werd verspreid dat Roeselare bijna volledig omsingeld was trokken Franse troepen het centrum in vanuit de Most. Vooral aan kruispunten werden hevige gevechten gevoerd. Ondanks her en der hevige weerstand werd tegen de avond de stad volledig ingenomen door de Fransen. Pas hierna kon de “ring” rond Roeselare volledig gesloten worden door de Belgen en Fransen. 435 Ondertussen werd ook Hooglede omsingeld en ingenomen. 436 15/10/1918 Op 15 oktober werd de aanval hernomen. Opnieuw werd terrein gewonnen, al was de progressie minder groot dan de dag voordien. Wel kon het centrum van Gits worden bevrijd door de Fransen. 437 Ook Beveren wordt nu volledig ingenomen door de Fransen, een dag later worden de laatste weerstandsnesten uitgeroeid.438 Pogingen om Izegem en Ingelmunster in te nemen liepen uit op een bloedbad en mislukten. 439 16/10/1918 Op 16 oktober ging het een stuk vlotter. De Duitsers hadden een groot deel van hun stellingen verlaten en de Fransen konden gemakkelijk doorstoten richting Lichtervelde en Koolskamp. Alle Duitsers waren nu verdreven van het grondgebied Hooglede-Gits en de Fransen installeerden hun hoofdkwartieren en medische posten in Hooglede-Gits. 440

432 433 434 435

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 169 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 173-175 SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN 1914-1918 – 1962 – p. 161 BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 175-179

436

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 179-180 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 323-331 438 VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 98 437

439 440

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 183 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 334

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

60

Bij het verlaten van Lichtervelde lieten de Duitsers een spoor van vernielingen na. O.a. de kerktoren, het station, een aantal herbergen, de Hofmolen, … werden verwoest achtergelaten. 441 Ten zuiden van Roeselare konden de Belgen eindelijk ook Izegem en Ingelmunster bevrijden.442 Al werd de 17e oktober nog fel gevochten in en rond Ingelmunster. Deze gevechten eisten zowel levens bij de bevolking als bij de militairen. Maar liefst 18 inwoners van Ingelmunster kwamen om bij de bevrijding van hun dorp. 443 De komende dagen was het een komen en gaan van Franse en Amerikaanse troepen. De Amerikanen sloegen hun kamp op in Hooglede-Gits en zouden hier een 10-tal dagen blijven om dan weer verder op te rukken. 444 17/10/1918 Roeselare werd nog steeds met Duitse obussen bestookt. De duizenden Duitse krijgsgevangen werden ondertussen ondergebracht in hun eigen barakken te Dadizele, Moorslede en Beselare. 445 Eind oktober 1918 De eerste burgers kwamen terug naar de streek. De dorpen en de omgeving waren verwoest. In Gits keerden de zusters van het St. –Vincentiusklooster al op 19 oktober terug. Bij het terug bewoonbaar maken van de huizen kreeg men hulp van Franse en Amerikaanse troepen. 446 Ook in Staden kwamen al vlug bewoners terug. Het dorp was echter volledig verwoest en hoe dichter bij het front hoe ontoegankelijker het gebied was. Een landschap vol obusputten, achtergebleven munitie en wapentuig, etc… maakten het heel moeilijk om het leven van weleer terug op te pakken. Het zou dan ook nog lang duren vooraleer de meeste Stadenaars terugkeerden.447 Wie eind oktober 1918 de streek van Moorslede kwam bezoeken kon z’n ogen niet geloven. Het dorp bestond niet meer. Het landschap was compleet verwoest en lag bezaaid met oorlogsmateriaal en lijken waartussen het krioelde van het ongedierte. Niemand kon vermoeden dat hier ooit nog iemand zou kunnen wonen en werken.448 31/10/1918 De laatste Duitse obus kwam op Roeselare terecht en kostte een dodelijk slachtoffer. Tegen de avond werd het klooster van de paters Kapucijnen te Izegem nog gebombardeerd. 449

441

KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 110

442

BACCARNE R., STEEN J. - VAN HET VRIJBOS TOT ROESELARE EINDOFFENSIEF 1918 – 2002 – p. 191

443 444

VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE – 2000 - Den Hert - p. 393 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 337-343

445

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 244 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 346-348 447 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 104 446

448 449

HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 245 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE 1914-1918 – MORSDOOD… EN TOCH HERBOREN! – 1997 – p. 248

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

61

01/11/1918 Franse escadrilles bleven tot 17 december 1918 gestationeerd op het vliegveld van Beveren.450

450

VERBEKE G. – BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG – 2006 – p. 99

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

62

Het einde 11/11/1918 Wapenstilstand. Duitsland geeft zich over. 17/11/1918 Op het naamfeest van Koning Albert werd in Lichtervelde het bevrijdingsfeest gevierd.451 Nog tot eind 1918 bleven Franse en Amerikaanse troepen in de buurt. 452

Wederopbouw Fransen, vooral koloniale troepen, hielpen in Staden met het opruimen van het slagveld: doden ontgraven, obussen wegruimen, wegen begaanbaar maken. De vaak “wilde” mannen durfden de streek al eens onveilig maken wat voor angst zorgde bij de bevolking. 453 De komende jaren werd hard gewerkt aan de wederopbouw van de regio. De wederopbouw sleepte aan tot in 1923. Duizenden mannen kwamen vanaf 1919 naar de streek afgezakt om te helpen bij het opkuisen van de slagvelden en de wederopbouw. De bevolking woonde in afwachting in barakken en “Drieduisters”: noodwoningen die betaald werden door de staat. 454

451

KRONIEK VAN LICHTERVELDE IN DE 20STE EEUW – 2000 – Heemk. Kring Karel van de Poele – p. 112 VERHELST Dirk – VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE –GITS 1914-1918 –2008 – p. 352-352 453 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 111-112 454 BILLIET P. – STADEN 1914-’18 – 1978 – p. 114 452

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

63

INHOUDSOPGAVE HET VERHAAL VAN REGIO TERF IN W.O. 1 ........................................................................................................ 1 INLEIDING............................................................................................................................................................... 1 HET BEGIN.............................................................................................................................................................. 2 DE EERSTE VIJANDEN… ............................................................................................................................................. 5 VLUCHTELINGEN ...................................................................................................................................................... 7 ECHT OORLOG!...................................................................................................................................................... 10 SCHUWE MAANDAG............................................................................................................................................... 14 LAZARETTEN EN BEGRAAFPLAATSEN ........................................................................................................................... 19 VLIEGVELDEN ........................................................................................................................................................ 21 HET BESTUUR........................................................................................................................................................ 24 NIEUWE WETTEN ................................................................................................................................................... 26 INKWARTIERINGEN ................................................................................................................................................. 29 DE EERSTE OORLOGSWINTER .................................................................................................................................... 31 SPIONNEN EN VERZET ............................................................................................................................................. 33 GAS! ................................................................................................................................................................... 36 GEEN NIEUWS VAN HET FRONT ................................................................................................................................. 39 E 3 SLAG VAN IEPER ................................................................................................................................................. 44 DE LAATSTE OORLOGSWINTER .................................................................................................................................. 51 HET DUITSE LENTEOFFENSIEF ................................................................................................................................... 53 STELLUNGEN EN RIEGEL .......................................................................................................................................... 55 HET EINDOFFENSIEF................................................................................................................................................ 56 HET EINDE ............................................................................................................................................................ 63 WEDEROPBOUW ................................................................................................................................................... 63 INHOUDSOPGAVE .......................................................................................................................................... 64

Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 www.rentaguide.be

64