Hoog renaissance Venetie en Maniërisme

Maniërisme 15e eeuw

Hoog renaissance Venetie en Maniërisme Italie bestnd rond 1500 uit allerlei stadstaten. - Bijvoorbeeld Papal states, van de paus. - Kingdom of Napels, - Republic of Florence - etc.  Rond deze tijd was Venetie een grote stadstaat en niet alleen een stad. Je noemde het vasteland van Venetie, Domini di Terraferma. Venetie werd geregeerd door een Dodge. De staat was rijk geworden door haar doorvoerhavens.

Domini di Terraferma 

In de 18e eeuw is venetie niet meer dan de stad zelf. Door omstandigheden verliest de stad veel van haar handel. Wat er vooral voor gezorgd heeft dat venetie veel land verloor, was omdat het Otomaanse rijk en de Turken van beide kanten duwden op het land van Venetie. Echter wordt de stad weer welvarend wanneer het in de 18e eeuw de eerste Toeristen stad wordt. “After Lucretia’s Example” 1533 is een portret gemaakt door Lorenzo Lotto. Deze vrouw liet zich afbeelden aan de hand van een ‘beroemdheid’ in dit geval Lucretia, dit was in deze periode best wel in. - Deze vrouw moest bijna haar hele leven wachten op een portret van zichzelf van Lorenzo, dus aan het eind van haar leven laat ze zich schilderen zoals ze eruit zag toen ze nog jong en mooi was. Jacopo Tintoretto is een schilder die opdrachten krijgt via de broederschappen, ookwel scuola (school) genoemd. Als je een opdracht wou, kon je terecht bij deze scholen.

Maniërisme 15e eeuw

“Finding of the body of St Mark” 1548, - Hij beeld in een aantal schilderijen het leven van Marcus af. - Op dit schilderij zie je de herontdekking van het lichaam van Marcus. - Je ziet allerlei wonderen gebeuren op dit beeld, zoals mensen die blind worden en etc. - De properties van de mensfiguren zijn niet geheel kloppend, aangezien ze in deze tijd daar steeds minder echt om geven. - Ze laten liever zien dat iets moeilijks kunnen schilderen dan dat het geheel kloppend is. - De man in het rood op zijn knieen is de opdrachtgever, overgens ook de uitvinder van een medicijn tegen syphilis, vandaar dat hij zich identificeerd met Marcus. - Je noemt deze perspectieven ook wel een versneld perspectief. Paolo Veronese, “Gastmaal in huis van Levi” 1573 - Hij schilderde eerst het laatste avondmaal, maar aangezien niet het eens was met dat er meer dan 12 met Jezus op stonden, werd het doek anders genoemd.

Dit is ook bij de San Giorio Maggiore. Het was vrij belangrijk in venetie rond deze tijd dat je het verhaal en hoe de ‘poezie’ van het werk afgebeeld werd. Hoe vertel je het verhaal?

HET MANIËRISME De term ‘manierisme’ Duidt op de stijl in de kunstgeschiednis die volgt op de renaissance. Rond 1520 probeerde een aantal Italiaanse kunstenaars de stijl (maniera) van hun voorgangers – beroemde meesters zoals Rafael en Michelangelo – te evenaren en zelfs te overtreffen.

Maniërisme 15e eeuw Sprezzatura = Doen wat heel moeilijk is, en doen alsof het je geen enkele moeite kost. Een soort elegante manier van doen. De stijl is artificeel, niet natuurlijk Figura Serpentinata, difficulta, fantasia Houding, moeilijk, fantasie. El Greco 1541-1614, (de Griek) was een Maniristische schilder uit deze tijd. “ Begrafenis van graaf Orgaz” 1586 - figuren zijn eigenlijk te lang om realisitisch te zijn. - onderaan aardse laag, bovenaan hemelse laag. Andrea di Pietro della Gondala (Palladio) 1508-1580 - Italiaanse architect - schreef de Quattro libri dell’architettura (1642 uitgegeven) - Overal in de wereld zijn er gebouwen geinspireerd op zijn boek, door de bekendheid van zijn boek. De villa Suburbana Dit zijn villa’s in de voorsteden of in de wijngaarden vlak buiten de stad. Ze fugneerden niet als zomerhuis, maar waren vooral gebruikt voor diners en feesten. Gewoonlijk waren de dienstvertrekken op de begande grond en daar boven bevonden zich de hoofdverdiepingen. Palladio: - S. Giorgio Maggiore: 1566-1610 Venezia - Villa Rotonda: 1567-70 Vicenza - II Redentore: 1577-92 Venezia - Teatro Olimpico: 1579-85 Vicenza Venetie S. Giorgio Maggiore - gevel is los - Eigenlijk twee tempel fronten in elkaar Il Redentore, Palladio 1575-1577 Chiesa Del Santissimo Redentore (Kerk van de meest heilige verlosser) - Deze heeft ook een dubbele tempel front in elkaar. - drie lagen, laatste laag is de koepel.

Maniërisme 15e eeuw Vicenza Villa Rotond 1567-70 - Symetrisch van alle kanten, vierkant en rond vitrivus man. Teatro Olimpico 1580-83 - belangrijkste gebouw dat hij heeft gemaakt - Was origineel een stenen theater - Heropleving klassieke theaters en mythologie - Het decor is zo gemaakt dat er een suggestie is van een lange doorlopende gang. Suggestie van en stad erachter. - Je kon niet in de gangen lopen, omdat je dan merkte dat het niet klopte.

Verschil renaissance en Maniërisme: Renaissance (de rechter, Rafaël): - ze raken elkaar niet aan - binnen kader - geen harmonie - Driehoeks compositie Maniërisme (de linker, Raffaello Sanzio) - mensen raken elkaar - beeld vullend, buiten de kaders, afsnijding - Dynamische houdingen - Virtuoos

Maniërisme 15e eeuw Schilders Maniërisme: (wilde de renaissance schilders overtreffen, vertelde hun verhalen in een beeld, groter en virtuoser) Enkele kenmerken schilderijen: - Perspectief wordt niet zo belangrijk meer gevonden als eerst - Renaissance, was een realisitische kijk, doorkijkje naar buiten, hier is dat niet meer. - Ze spelen in deze tijd erg met het perspectief, soms te lange lichaamsdelen en te kleine mensen etc. Maniera – Begrip waarop het Maniërisme is gebaseerd> - Begrip uit de 16e-eeuwse literatuur - Maniera Moderna, iemands maniera is zijn persoonlijke artistieke stijl, zijn kenmerk, maar tegelijkertijd betekent het ook stijl in de zin van gratie en elegantie. - heeft daarom enkele raakvlakken met Sprezzatura (moeiteloos) Parmigianino ‘De Madonna met de lange hals’ 1535 Servieten parma - De nek is te lang - Moeilijk gedraaide lichaamsdelen, van bijvoorbeeld het kind Antonio da Correggio ‘Jupiter en lo’ 1531 - bestelling van Federico II Gonzaga van Mantua als een geschenk voor Karel V Rosso Fiorentino ‘Kruisafname’ 1521 - Volterra - Groot licht - spelen met de lichaamsdelen, je virtuoosheid laten zien Pontormo (1494-1557) ‘Kruisafname’ – 1525-28 ‘Visitatie’ 1528 - Perspectief klopt niet - Kleuren/licht is nogal bleek en onrealistisch - Te lange lichamen

Maniërisme 15e eeuw

Agnolo Bronzino ‘Allegorie met Venus’ 1546 Eleonora van Roledo en haar zoon Giovanni de medici 1550

Maniërisme 15e eeuw

Giovanni da Bologna – 1529-1608 ‘Mercurio’ - Goed voorbeeld van een beeld waarbij echt gezocht is naar een moeilijke houding om zijn virtuoosheid aan te tonen. “De roof van de Sabijnse maagden” is hier een goed voorbeeld van een figura Serpentine(1583, Florence) Figura serpentinata = iemand die om zijn eigen as heen draait in een beeld

Federigo II - Hertog van Gonzaga - Zoon van Isabella d’Este - Salamander als emblem van zijn onblusbaar minnaarstemperament - Motto: ‘Quod huic deest me torquet’ Vertaling: Wat hem (de salamander) ontbreekt, de liefdesdrang, martelt mij.

Architectuur Palazzo del Te – Mantua 1527-34 (Door Guiliano Romano) - stallen omgebouwd tot liefdesnestje en feestplek Waarom is dit maniëristisch - Vorm van de zuilen, zijn alleen gemaakt puur voor de decoratie niet als ondersteuning - elementen van de oudheid die als versiering en decoratie dienen - Geen eenheid van vorm en niet zo symetrisch meer zoals je vaak in de renaissance zag. - Aan de binnenkant plafond geheel beschilderd, er zijn titanen afgebeeld. Dit was zodat je als mens, wanneer je binnen kwam je heel klein zou voelen.

Maniërisme 15e eeuw Bernardo Buontalenti (betekend veel talent) 1536-1608 - In dienst van de Medici - feesten - beelden - Hij kon alles en hij mocht ook alles. ‘Zijdeur Uffizi’ 1536-1608

ALGEMENE INFO POLITIEK Alle mensen (in de hoge kringen) in de hofcultuur kende elkaar wel, via uithuwlijken, feesten en etc. Frans de 1e (frankrijk) - Haalt veel Italiaanse kunstenaars naar zijn paleis (Fontainebleau), om deze maniëristische werken te laten maken (schilderijen en beeldhouwwerk) Enkele kunstenaars onder Frans de 1e: - Jean Androuet du-Ce ‘Fontainebleau’, tang- of hoefijzertrap (1634) - Rosse Fiorentino ‘Giovanni Battista di Jacopo’ - het verhaal van Hannibal die over de Bergen trok - Het witte stukwerk is ook door een Italiaan gemaakt, - de F staat voor Frans de 1e In 1749 werd in opdracht van lodewijk XV door architect Gabriel een nieuwe ere trap gebouwd voor de koning. Dit was in de kamer van de Hertogin d’Etampes, minares van Frans de Eerste (aangezien je in die tijd niet trouwde uit liefde) De fresco’s en stucco’s op de wanden van de Italianen, Primaticcio, Rosso Fiorentino en Nicolo dell’Abate, bleven bewaard.  Gabrielle d’Estrees met een van haar zusjes 1595, niet bekende schilder  Primaticcio

Maniërisme 15e eeuw Paleis du Louvre – Lescot Vleugel ‘De vierjaargetijden’ Jean Goujon - afgebeeld op de rand.

Opdrachtgevers van deze tijd, en hoe komen mensen aan kunst: Je hebt kunsthandelaren in deze tijd, die voor andere kunstwerken gaan zoeken en kopen. Jacopo Strada (1515-1588) - Italiaans geleerde, architect en kunsthandelaar - Hij handelde vooral in klassieke beelden. - Hovenlingen kochten zo’n beetje alles van hem omdat ze dachten dat wat hij verkocht altijd goed en echt spul was. Architectuur door hem ontworpen - ‘Antiquarium’ in München - ‘Neugebäude’ in Wenen-Simmering - Beide gezien als de belangrijkste voorbeelden van maniëristische renaissance-architectuur in de landen boven de Alpen.

Maniërisme 15e eeuw ‘Antiquarium’ Grotteske (Grotte – grot) het plafond van het Antiquarium is gebaseerd op gevonden gangen in Rome, de gangen van Nero. Als je zulke versiering op het plafond ziet, dan is dit sowieso na 1500, omdat dit de eerste keer was dat ze de grotten in gingen. Ottavio Strada (zoon van Jacopo Strada)  hier afgebeeld door Jacopo Tintoretto - 17e jarige Ottavio afgebeeld op een ongebruikelijke, allegorische, manier. - Hoorn des Overvloeds vol antieke munten neem hij in ontvangst van vrouwe Fortuna en wend zich af van het beeld van Venus. - goud en zilver wijzen naar toekomstige rijkdom, maar ook wijzen ze op de kennis van antieke munten die hij had, waar hij in opgeleid was door zijn vader. Guiseppe Arcimboldo (Milaan 1527-1593) ‘ Vertumus’ God van de herfst - portret van Rudolf II - Speelt heel erg met de vormen - Typisch Maniëristisch Keizer Rudolf II (1552-1612) Keizer van het heilige Roomse rijk die van Wenen naar Praag verhuisde. - Had een enorme verzameling met voorwerpen uit de natuur en kleine beeldjes van kunstenaars. - Hiermee wou hij eigenlijk de wereld begrijpen. Naturalia en artificialia - Metafoor voor de heerschappij over die wereld. - Zijn hof was in deze tijd Schetsen van kostuumfeesten uit die tijd  Het maniërisme in Nederland: - We hadden geen Hoven in Nederland, dus veel Nederlandse kunstenaars (zoals Bartholomeus) vertrokken naar de hoven in het buitenland. - De hofcultuur/manirisme kwam pas in Nederland, toen Spanje veel landen overnam. -Veel kunstenaars vluchten naar Nederland omdat di teen veilige plek was en de havens groeide.

Maniërisme 15e eeuw Nederlandse kunstenaars uit deze tijd: Bartholomeus Spranger (schilder) (1546-1611) - Hofschilder van Keizer Maximiliaan II in Wenen (1575) - In dienst van Keizer Rudolf II in Praag (1581) - trouwde met een dochter van een rijke goudsmid in Praag - Werd door de Keizer verheven tot de adelstand Adriaan de Vries (beeldhouwer) - ‘Hermes en Psyche’ - werkte in het atelier van Jean Boulogne (in Giambologna) Roelant Savery (Schilder) Paulus van Vianen (edelsmit) Cornelis Cornelisz van Haarlem (schilder) (1562-1638) - ‘Val der Titanen’ 1588 Hendrik Goltzius (tekenaar, graveur en schilder) (1558-1617) - Origineel duits van geboorte, maar volgede zijn leermeester in 1577 (de drukker Dirck Volkertsz Coornhert) naar Haarlem - Introduceerde samen met andere Haarlemse kunstenaars (Karel van Mander en Cornelis Cornelisz van Haarlem) het maniërisme in Nederland. - Niet geheel kloppende lichamen.