Islamitisch bankieren: bankieren zonder woeker?
Doel Informeren: Wat? Wie? Waar? Hoe? Bediscussiëren: Een alternatief model?
Oorsprong Islamitische economie Hoe kunnen we economische activiteit onder Islam brengen? • Postkoloniale strijd in Midden-Oosten : terug naar Islam om “westoxication” tegen te gaan • Islamitische revival: Islam als belangrijke maatschappelijke stroming • Terug naar de bron: de Shari’a > koran & hadiths -> Islamitische economie: “Derde Weg” tussen communisme en kapitalisme
→ Doel: eerlijke welvaartsverdeling en sociale cohesie
Principes Islamitisch bankieren Geloofsbezwaren tegen: Riba: ‘groei’, geïnterpreteerd als intrest Gharar: onzekerheid in contracten; juridisch risico Maysir: ‘gokken’, nemen van onnodige risico’s -> geen speculatie Bovendien: geen investering in wapens, varkensvlees, pornografie, alcohol (haram)
Geen schuld verhandelen, maar “aandelen”: onderscheid tussen “reële economie” en financiële economie: er moet altijd “een goed” verhandeld/geproduceerd worden Profit-and-loss sharing (PLS): investeerder neemt risico en krijgt deelt in winst/verlies
Toepassing • Eerste experimenten in ruraal Pakistan, Egypte en Malaysia: hajj fondsen; rurale ontwikkeling • Jaren 1970: olieboom in de Golfregio: kapitaalbasis voor lokale banken in de regio (conventioneel/Islamitisch) → 1975: Islamic Development Bank → Dubai Islamic Bank ( 1975), Bahrain Islamic Bank ( 1979) •
Sommige economieën krijgen een “volledig” Islamitische bankensector: Iran, Pakistan and Sudan
Shari’a scholars
•
Religieuzen/leken die de Shari’a interpreteren in het veld van bankieren
•
Kleine mondiale elite (250 mannen en een enkele vrouw)
•
Elke Islamitische bank heeft een Shari’a board; ook gecentraliseerde instellingen zoals AAOIFI (Bahrein)
•
Screenen van activiteiten en investeringen
•
Superviseren van ontwikkeling van nieuwe producten
•
Problemen met Shari’a arbitrage
Geografie
1 biljoen US dollar “shari’a-compliant assets” in 2013
In de praktijk – retail banking Liabilities Mudarabah: - Transaction deposits (nominal value guaranteed, no returns) - Investment deposits (nominal value not guaranteed, PLS)
Assets 1. Two-tier mudarabah - Mudarabah financing (PLS) 2. One-tier mudarabah - Musharakah financing (PLS) - Murabahah (mark-up) - Ijarah (mark-up) - Salam (mark-up) - Al-Istisna (mark-up) Qard al-Hasanah (benevolent loans)
Islamitisch bankmodel (Bassens et al, 2011)
In de praktijk – retail banking
Islamitische hypotheek
Geografie – wholesale banking
Islamic financial institutions: Transnationale kantoornetwerken (Bassens et al, 2010)
Wholesale banking – sukuk?
Wholesale banking – sukuk?
Groei van de Islamitische obligatiemarkt
Wholesale banking – sukuk?
Emaar sukuk – hoe/waar komt sukuk tot stand? (Bassens et al, 2013)
Wholesale banking – sukuk?
Een alternatief model? Grote verschillen tussen model en praktijk: Wholesale: IF als een product van mondialisering > groeimarkten, speculatieve constructie van Dubai (!) Dominantie van conventionele banken (kopieergedrag) Groeipijnen: ontwikkelen van een interbankenmarkt, markten voor verhandelen van islamitische producten buiten intrest om Retail: Beperkte vraag ondanks grote potentiële markt (darura) Politiek klimaat: Islamitisch bankieren wordt niets steeds toegejuicht Regelgeving problematisch
Een alternatief model? Een interessante denkoefening:
Wat is de beoogde rol van financiële sector in de economie? Duidelijke relatie in theorie met maatschappelijke vragen Gelijkenissen met ethisch bankieren Meer inclusieve manier van bankieren, social empowerment (bereiken van andere doelgroepen)
Prof. Dr. David Bassens
[email protected]
