Katholieke Hogeschool Kempen – Departement Lerarenopleiding Vorselaar Bachelor in het onderwijs: Secundair Onderwijs Lepelstraat 2 – B 2290 Vorselaar Tel +32 (0)14 50 81 60 - Fax +32 (0)14 50 81 61 - E-mail:
[email protected]
Lesvoorbereiding Student: Robine Henrothy 2Baso b tel. 0496/68 11 71 E-mail:
[email protected]
Stage-oefenles Proefles Observatie
Datum stage: School: Klassengroep: Lokaal: Mentor:
7
26/04/2012 Uur: Vrije technische scholen van Turnhout 3W1 Aantal lln.: A207 Vak: BRUY Docent:
7 Geschiedenis
Paul Janssensswillen
Lesonderwerp Les 25: Kerk: Macht en geloof (11de-15de eeuw)
Bronnen -
Op welke bronnen heb je je gebaseerd? Geef duidelijke referenties zodat je ze vlot kan terugvinden.
-Berings G., Ducheyne F., Vanroose J., e.a. (2006) Historia 3T. Handboek. Kapellen: Pelckmans -Sharia, gevonden op het internet op: http://www.multilingualarchive.com/ma/enwiki/nl/Sharia#Contemporary_practice -Pausen, gevonden op het internet op: http://www.toptenz.net/top-10-worst-popes-in-history.php -De zeven hoofdzonden, gevonden op het internet op: http://www.jongerlo.org/geloofsvorming/archief_leven/geloofsvorming_leven_7_hoofdzonden. htm -filmpje, gevonden op het internet op: http://www.youtube.com/watch?v=JzdNtREAZXU -Webcam Czestochowa, gevonden op het internet op: http://www.jasnagora.com/kamera2.html
Beginsituatie -
Welke voorervaring en –kennis over het lesonderwerp of de gebruikte werkvorm, hebben de leerlingen al? Hoe hou je hiermee rekening in je les? Zijn er leerlingen die bijzondere aandacht nodig hebben? Hoe ga je hiermee om in je les?
De leerlingen vullen eerst de agenda in. In de klas is een computer en een beamer aanwezig. Het lokaal is zeer groot, de leerlingen (7) vullen enkel de eerste rij en de helft van de tweede rij. De leerlingen werken goed mee. De vorige stageperiode waren de leerlingen erg stil. Het is moeilijk om er een echte 'drive' in te krijgen.
Vakoverschrijdende eindtermen -
Welke VOET wil je in deze les nastreven? Selecteer één VOET en formuleer daarbij maximum 2 doelen die effectief aan bod komen in je les. Markeer in je lesvoorbereiding waar deze VOET aan bod komt.
(open en constructieve houding) 16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld; 1 beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen;
Vormingsdoelen
-
-
Wat wil je in essentie met deze les bij de leerlingen bereiken? Wat wil je dat de leerlingen essentieel bijblijft? Formuleer maximaal twee vormingsdoelen. Denk aan aspecten als fundamenteel leren, oriëntatie op de leef- en belevingswereld van de leerling, maatschappelijke aspecten, aansluiting bij opvattingen over mens en maatschappij, opvoeding en onderwijs. Hoe zijn ze herkenbaar in je les?
De leerlingen verwerven het inzicht dat in de godsdienstbeleving in de middeleeuwen veel gelijkenissen kent met de huidige islam. (basisinzicht: Historische analogieën)
Leerplan & Concrete doelen -
Welke leerplandoelen komen in deze les aan bod? Welke concrete kennis, inzichten, vaardigheden, attitudes, gelinkt aan het leerplan, wil je realiseren? Beperk het aantal concrete doelen, denk eraan dat concrete doelen evalueerbaar/observeerbaar zijn.
VVKSO. (1999). Leerplan secundair onderwijs. Geschiedenis tweede graad KSO-TSO . Brussel: Licap. Concrete doelstellingen: -De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat 'de ambitieuze houding van de pausen' betekent. -De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe de paus de kerk wil controleren. -De leerlingen kunnen het begrip 'bedelmonnik' in eigen woorden uitleggen. -De leerlingen kunnen het begrip 'celibaat' in eigen woorden uitleggen. -De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat er gebeurt tijdens een concillie. -De leerlingen kunnen twee voorbeelden geven van hoe de kerk en het geloof de gewone man beïnvloedde. -De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe het zondebesef groeit. -De leerlingen kunnen uitleggen wat een broederschap is. -De leerlingen kunnen de dubbele functie van een bedevaart benoemen. -De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat een 'ketter' is. -De leerlingen kunnen in eigen woorden het begrip 'inquisitie' uitleggen. -De leerlingen kunnen twee voorbeelden geven van andersdenkenden.
Affectieve doelstellingen: -De leerlingen tonen interesse in de godsdienstbeleving in de middeleeuwen in onze streken. -De leerlingen nemen een open houding aan ten opzichte van de islam.
Werkpunten -
Formuleer hier max. 2 werkpunten waaraan je in deze les wil werken. Leg uit op welke manier je hieraan werkt.
Voor deze les wil ik vooral werken aan de motivatie van de leerlingen. De leerlingen waren de vorige stage erg stil en ik had echt niet het gevoel dat ze betrokken waren bij de les. Voor deze les wil ik hen zoveel mogelijk meenemen in de les door aan te sluiten bij hun leefwereld en de actualiteit in de les te betrekken.
Inhoud Orientatiefase -Sacramenten: de eucharistie met als belangrijk onderdeel de heilige Communie het doopsel het vormsel de biecht of het sacrament van de verzoening de ziekenzalving of het heilig oliesel het priesterschap het huwelijk -Werken van barmhartigheid De hongerigen spijzen De dorstigen laven De naakten kleden De vreemdelingen herbergen De zieken verzorgen De gevangenen bezoeken De doden begraven -10 geboden Bovenal bemin één God Zweer niet ijdel, vloek noch spot Heilig steeds de dag des Heren Vader moeder zult gij eren Dood niet, geef geen ergernis Doe niets wat onkuisheid is Vlucht het stelen en bedriegen Ook de achterklap en het liegen Wees steeds kuis in uw gemoed Begeer nooit iemands goed -Agenda: Les 25: Kerk: Macht en geloof (11de-
Methode Verwelkomen leerlingen + naamkaartjes Lrk: Ik weet dat we in de les geschiedenis zitten, maar ik wil jullie godsdienstkennis eens even testen. Lrk: Wie kan de 7 sacramenten opnoemen? En de werken van barmhartigheid? De tien geboden? Lrk: Moeilijk nietwaar? Wel vandaag gaan we zien hoe het met de kennis van het geloof stond in de Middeleeuwen, we gaan een kijkje nemen naar de macht van de kerk en de organisatie van het geloof. Lrk: Je mag dus je agenda nemen en deze invullen voor deze les.
Materiaal Ppt
15de eeuw) Uitwerkingsfase Lkr: Om te beginnen gaan we de probleemstellingen eens Probleemstellingen overlopen. We hebben gezien dat het onderwerp van 1. Hoe streefde de kerk een zuiver geloof na? vandaag 'de kerk: macht en geloof' is. We gaan in de 2. In welke mate beïnvloedde het christendom de eerste plaats kijken naar wat dit geloof is en hoe dit gewone man? werd nagestreefd. Dus hoe streefde de kerk een zuiver 3. Hoe werd er omgegaan met geloof na? andersdenkenden? Lrk: Ten tweede gaan we kijken naar hoe dit geloof de gewone man beïnvloedde. Ten slotte kijken we naar de andersdenkenden. Want net als de dag van vandaag Probleemstelling 1 was niet iedereen het eens met wat de kerk zei. -In de 11de en 12de eeuw stonden aan de top van de kerk heel ambitieuze pausen: ze Lrk: Beginnen doen we dus met te kijken naar hoe de kerk beschouwden zichzelf als de hoogste macht op een zuiver geloof nastreefde. Ppt aarde. Lrk: Wie staat er aan de top van de kerk? (paus) Wel in de 11de en 12 eeuw waren er enkele zeer ambitieuze pausen: ze beschouwden zichzelf als de hoogste macht op aarde . Ze hadden het wel heel hoog in hun bol. Ik zal dit illustreren met enkele voorbeeldjes. Lrk: Ook in bron 1 kan je enkele uitspraken vinden van ambitieuze pausen. Wie wil eens lezen? Leerlingen lezen bron 1 op pg 70. -De pausen organiseerden de kerk tot een sterke hiërarchische instelling. Vanuit Rome wilden de paus, via het netwerk van bisdommen en parochies, de hele kerk controleren. Aan de basis stonden de parochiepriesters. Zij moesten een voorbeeldig leven leiden en het celibaat naleven.
Lrk: Deze pausen wilden aan het hoofd van een rijk staan, vergelijkbaar met de ambities van een koning of een keizer. Net als een keizer bouwden ze een netwerk uit. Dit netwerk was hiërarchisch, dit wil zeggen met verschillende rangen, van hoog naar laag. Een netwerk van bisdommen en parochies, zodat hij de hele kerk kon controleren. Van waaruit denk je dat hij dit netwerk organiseerde? (Rome) Lrk: Helemaal aan de basis van dit netwerk, stonden de geestelijken die het dichtst bij de mensen stonden. Wie zijn dit? (de priesters). Lrk: Inderdaad, de parochiepriesters staan het dichtst bij de mensen en moesten dus een voorbeeldig leven
HB
leiden. Wat zou dit voorbeeldig leven kunnen zijn? Lrk: Een onderdeel van dit voorbeeldige leven was het celibaat, wat dit is kan je lezen in bron 2. Leerlingen lezen bron 2 op p. 70 -Celibaat: het (verplicht) ongehuwd blijven.
Opdracht 1 1. Vanaf welke eeuw waren bedelmonniken actief? 13e eeuw 2. Waar waren zij actief? In de stad 3. Waar of onwaar: bedelmonniken werden betaald door de kerk. Motiveer je antwoord. Onwaar: Ze leefden van wat ze kregen van de mensen.
HB
Lrk: Dus wat is het celibaat? (verplicht ongehuwd zijn). Lrk: Heel goed, het celibaat is pas bij wet verplicht sinds de 4e-5e eeuw, maar in de 10e-11e eeuw is het even afgeschaft geweest. In de 15e eeuw werd de katholieke kerk zelfs geleid door pausen die uit relaties met maîtresses diverse kinderen hadden! Lrk: Ik ga nu een werkblaadje uitdelen, je mag opdracht 1 HB maken aan de hand van bron 4. Je doet dit individueel. Werkblaadjes Leerlingen maken opdracht 1 individueel. Verbetering via ppt.
Ppt
Lrk: We hebben dus gezien dat de kerk een netwerk uitbouwt waarmee ze de het geloof zuiver wil houden. Maar wat is nu net dat zuiver geloof? Dat bepaalden de concilies. We hebben bij bron2 (over het celibaat) al iets gezien over een concilie. Wat is dit nu net? Lrk: Een concilie is vergelijkbaar met bijvoorbeeld de -concilie: vergadering van de leidende figuren aandeelhoudersvergadering van een bedrijf. De van een kerk. belangrijkste figuren van dat bedrijf komen samen en bepalen wat er in de toekomst beter kan. In de kerk is dit hetzelfde. De belangrijke figuren komen samen en bespreken wat er moet veranderen in de kerk. Hier 1. De goedgeorganiseerde kerk predikte een zuiver worden dan bijvoorbeeld wetten gestemd die het geloof celibaat bepalen. Zij bepalen de juiste leer. En net -In de 11de en 12de eeuw stonden aan de top zoals een echte wet moet ook elke gelovige zich hier van de kerk heel ambitieuze pausen. Ze aan houden. waanden zichzelf de hoogste macht op aarde. Lrk: Nu hebben we al heel wat gezien en ik heb hier ook Syntheseblad De kerk werd een hiërarchische instelling. Aan een syntheseblad gemaakt. We gaan dit eens even de basis stonden de parochiepriesters en de invullen.
bedelmonniken die een voorbeeldig leven Lrk: Goed onze tweede probleemstelling staat dichter bij moesten leiden. De kerk werd een machtige huis: hoe zat het met de gewone man. Hoe beïnvloed instelling. De concilies bepaalden het geloof en het christendom jullie leven nu? (eigen antwoord elke gelovige moest zich hier aan houden. leerlingen) En weet je hoe dit was bij bijvoorbeeld jullie grootouders? Ik weet mijn grootmoeder had Probleemstelling 2 maar 1 zoon, en toen is de parochiepriester bij haar en -De inspanningen van de kerk hadden resultaat: mijn grootvader langsgekomen waarom ze niet meer de invloed van de kerk en het geloof op het kinderen hadden. Voor ons is de kerk een beetje een leven van de gewone man nam toe. De kek ver van ons bed-show geworden, maar voor onze kwam tussen in alle belangrijke groothouders was de kerk en het christendom nog iets gebeurtenissen in het leven. Predikanten waar ze dagelijks rekening mee moesten houden. leerden mensen hoe ze zich al christen Lrk: We gaan nu eens kijken hoe dit zat in de moesten gedragen. In de biecht controleerden middeleeuwen. De inspanningen van de kerk om het priesters of de gelovigen zich daar aan geloof zuiver te houden en te verspreiden had succes: hielden. Zij bepaalden wat zonde was en wat de invloed van de kerk en het geloof op de gewone niet. Zo ontstond een zondebesef. man nam toe. De kerk kwam tussen in alle belangrijke gebeurtenissen in het leven. Welke tussenkomsten zouden dit zijn? (zie begin van de les: sacramenten) Lrk: predikanten, of een soort priester, leerde de mensen hoe ze zich als christen moesten gedragen. Dit zijn dan bijvoorbeeld de tien geboden. Tijdens de biecht kon men dan controleren of de mensen als goede christenen hadden geleefd, want tijdens de biecht moesten de zonden opgebiecht worden. Zo ontstaat er een zondebesef. Er waren meer dan 7 zonden, maar de zeven hoofdzonden zorgden ervoor dat je rechtstreeks in de hel belandde. Lrk: Hier is zelfs een film over gemaakt met Brad Pitt. Ppt 'Seven' Heeft iemand die film al gezien? -De Zuid-Nederlandse schilder Jeroen Bosch Lrk: Op je werkblad vind je 7 afbeeldingen met de 7 Werkblad (XVde eeuw) maakte van de zeven hoofdzonden. Probeer nu voor elke afbeelding te hoofdzonden een beroemd schilderij. Het bepalen welke zonde er hier begaan wordt. paneel dat nu in het Prado in Spanje bewaard wordt stelt een cirkel voor die is opgedeeld in Leerlingen maken opdracht 2 per twee. 7 vakken met in het midden Christus. Lrk: Niet alleen het zondebesef groeit, ook het volksgeloof. Zo ontstaan er in steden verenigingen van
Patroonheiligen -Bouwel: Onze-lieve-vrouw -Lier: Sint Gummarus -Turnhout: Sint Petrus
mensen uit dezelfde wijk of beroepsgroep die zich in broederschappen verenigen. Ze vereerden hun eigen patroonheilige, organiseerden processies en hielpen elkaar als ze door ziekte of andere tegenslagen in de problemen kwamen. Wie kent er een patroonheilige? Lrk: Zijn er hier al eens mensen naar een bedevaartsoord geweest? En dit hoeft niet Lourdes te zijn hoor, je hebt er in Scherpenheuvel, Tongerlo, Leuven, Brussel, Leuven, Wilrijk, .... En waarom ga je naar een bedevaartsoord? (genezing of vergiffenis van zonden) Lrk: Dit fenomeen werd in de middeleeuwen heel populair. men ging naar het graf van een heilige voor genezing of vergiffenis van zonden. Toplocaties waren Compostella, Rome of Jeruzalem. Lrk: Op de site van bedevaardweb, kan je verschillende bedevaartsoorden live bekijken via de webcam. Ik heb er hier eentje van Częstochowa in zuid Polen. Hier hangt het schilderij van de Zwarte Madonna.
2. Het christendom bepaalde het leven van de mensen. -De inspanningen van de kerk hadden resultaat: de invloed van de kerk en geloof op het leven van de gewone man nam toe. De kerk kwam tussen in alle belangrijke gebeurtenissen in Lrk: Goed, we hebben weer heel wat gezien, we gaan dit het leven. Een predikant leerde de mensen invullen in ons syntheseblad. hoe ze zich als christen moesten gedragen. De priesters controleerden de gelovigen in de Lrk: Nu we hebben gezien hoe de kerk het leven van de biecht. Er ontstond een zondebesef. gewone man beïnvloedde en ik heb ook wel door dat -In de steden verenigden mensen uit eenzelfde jullie hier niet altijd hetzelfde over denken dan de wijk of beroepsgroep zich in broederschappen. kerk, en zeker niet zoals de kerk de dingen zag in de Ze vereerden hun eigen patroonheilige en middeleeuwen. Nu de kerk controleerde de gelovigen hielpen elkaar als ze in de problemen zaten. ook, dankzij de biecht hebben we gezien. Zou iedereen -De bedevaarten zijn een bewijs van het het altijd eens zijn geweest met de kerk? (nee). groeiende succes van het christendom. Een Lrk: Inderdaad, de kerk stootte meer en meer op bedevaart had een dubbele functie: genezing andersdenkenden. In onze derde probleemstelling of vergiffenis van zonden te verkrijgen. gaan we kijken hoe de kerk hier mee omging. Probleemstelling 3 -Omdat de kerk haar leer nauwkeurig aflijnde en
Lkr: Wie kent er een ander woord voor iemand die niet gelooft, of iemand die er een ander geloof op nahoudt dan de kerk? (heiden, ketter, atheïst) Lrk: Heel goed, iemand die de officiële leer van de kerk in
http://www.jasnagor a.com/kamera2.html
syntheseblad
de controle opvoerde, stootte ze almaar meer op andersdenkenden. De kerk werd steeds onverdraagzamer. Gelovigen die de officiële kerkelijke leer in twijfel trokken, werden beschouwd als ketters. Ze werden op een gewelddadige manier vervolgd door de inquisitie.
twijfel trok, werd beschouwd als een ketter. Deze naam komt van een groep in het zuiden van Frankrijk, de katharen. Nu wat dachten die katharen: zij hadden heel andere ideeën over goed en kwaad dan de katholieke kerk, zij geloofden in een strikte onderscheiding. Ze verwierpen ook de sacramenten en ze verwierpen de centrale rol van de priesters. Lrk: Kijk nu eens naar bron 7 en lees dit even door. Wie -Inquisitie: Bijzondere kerkelijke rechtbank. Het voerde de processen tegen ketters? (inquisitie) En wat woord komt letterlijk van het Latijn en is dit? (een bijzondere kerkelijke rechtbank). betekent 'onderzoek'. De inquisitie stond Lrk: Heel goed. Maar de katharen waren toch nog een ervoor bekend dat ze gretig gebruik maakten speciaal geval van ketters. De kerk organiseerde zelfs, van folteringen en dit heeft ervoor gezorgd dat met steun van de Franse koning een kruistocht tegen er meer dan eens een onschuldige op de de katharen. Ze werden bijna volledig uitgeroeid. brandstapel terecht kwam. Lrk: Iedereen weet wat een kruistocht is? -Kruistocht: met kruistocht elke ideologisch Lrk: Maar niet alleen katharen, ook joden werden geregeld gemotiveerde, heftige poging om verandering beschuldigd van verzonnen misdaden tegen christus en te bewerkstelligen, aangeduid worden, al dan zijn volgelingen. niet met een positieve of negatieve connotatie. Lrk: We hebben nu veel gezien over hoe de kerk omgaat met andersdenkenden. We kunnen dit laatste invullen 3. Een almaar onverdraagzamere kerk op ons syntheseblad. -Omdat de kerk haar leer nauwkeurig aflijnde en de controle opvoerde, stootte ze meer en meer op andersdenkenden. De kerk werd steeds onverdraagzamer. Gelovigen die de officiële leer van de kerk in twijfel trokken noemen we ketters. Ze werden op een gewelddadige manier vervolgd door de inquisitie. De katharen, in het zuiden van Frankrijk, hadden eigen ideeën over goed en kwaad, ze verwierpen de sacramenten en de centrale rol van de priesters. De paus zag hen dan ook als een bedreiging en organiseerde een kruistocht tegen hen. Ook de joden waren regelmatig het slachtoffer van beschuldigingen van verzonnen misdaden.
Ppt
Evaluatiefase Overeenkomsten: -geen scheiding kerk/staat -God/Allah maakt wetten -God/Allah is schepper van hemel en aarde -Wetten van god moeten nageleefd worden -Wetten (bv homoseksualiteit) die overtreden worden mogen radicaal bestraft worden.
Lrk: Om deze les af te sluiten wil ik jullie een filmpje laten zien van sharia4belgium. Wie weet wat de sharia is? (islamitische wetgeving). De organisatie wil de islamitische wet in België invoeren. Terwijl jullie naar het filmpje kijken, zou ik willen dat je overeenkomsten zoekt met het de katholieke kerk in de middeleeuwen. Lrk: Je ziet, wij vinden de gewoonten, de normen en regels uit islamitische landen vaak vreemd, maar je ziet, bij ons ging het er niet anders aan toe. Het christelijke geloof beheerste in de middeleeuwen ook in ons land het hele leven van de gewone man, net zoals dit nu nog is in een islamitisch land.
http://www.youtube.c om/watch?v=JzdNtR EAZXU
Bordplan
