Liefde, seks en islam, Online voorlichting ter bevordering van de

Liefde, seks en islam, Online voorlichting ter bevordering van de seksuele gezondheid van jongeren van Marokkaanse afkomst Werkblad beschrijving interventie

Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad

Voor meer informatie en contact www.nji.nl/jeugdinterventies [email protected] www.ncj.nl/onderwerpen/233/erkenningscommissie-interventies www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies www.effectiefactief.nl [email protected]

Titel interventie

interventienummer

Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam Jos Poelman Adres Keizersgracht 390 Postcode 1016 GB Plaats Amsterdam E-mail [email protected] Telefoon 020 – 6262669 Fax Website www.islamenliefde.maroc.nl (van de interventie) Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam Adres Postcode Plaats E-mail Telefoon Fax Referentie in verband met publicatie Naam auteur Jos Poelman Titel interventie Liefde, seks en islam, online voorlichting over relaties en seksualiteit aan jongeren van Marokkaanse afkomst. Databank(en) Plaats, instituut Datum Het Werkblad moet een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie zijn en geeft informatie over de interventie die van belang is voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Daarnaast is de informatie bedoeld voor bezoekers van de databank(en) van de samenwerkende organisaties. Het Werkblad is een invulformulier, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. Kijk in de handleiding die bij dit werkblad hoort ter ondersteuning bij het invullen van dit werkblad.

Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende organisaties

2

Titel interventie

interventienummer

Samenvatting Eén A-4tje, maximaal 400 – 600 woorden Doelgroep Jongeren van Marokkaanse afkomst in de leeftijdsgroep 12–26 jaar die de communitywebsite www.maroc.nl bezoeken. Doel Het bevorderen van de seksuele gezondheid van jongeren van Marokkaanse afkomst. Aanpak Veel jongeren van Marokkaanse afkomst praten niet gemakkelijk over liefde, relaties en seksualiteit. Thuis heerst vaak een taboe op praten over seksualiteit. Het ontbreekt daarom vaak aan seksuele opvoeding thuis. Er is een kennistekort omtrent seksuele gezondheid. De website ´Liefde, seks en islam´ voor Marokkaanse jongeren is als subsite gekoppeld aan de communitywebsite www.maroc.nl en biedt cultuurspecifieke informatie en ondersteuning op het gebied van seksuele gezondheid. Maroc.nl is een geschikt medium om Marokkaanse jongeren te kunnen bereiken vanwege hun bekendheid met dit kanaal wat ook blijkt uit de hoge bezoekersaantallen per dag. Thema’s Op de subsite ´Liefde, seks en islam´ worden de volgende thema’s besproken: partnerkeuze, maagdelijkheid, geheime relaties, praten met ouders over relaties en seksualiteit, grenzen en wensen, homoseksualiteit, veilig vrijen en dubbele moraal. Elke thema heeft zijn eigen themapagina die bestaat uit drie onderdelen: informatieve tekst, filmpje en persoonlijke verhalen van jongeren. Ze vertellen over hun ervaringen, dilemma’s en oplossingen met betrekking tot genoemde thema’s. Jongeren die willen weten wat de islam precies zegt over relaties en seksualiteit kunnen islamdeskundige Badr Youyou per e-mail vragen stellen. Ook is er bij ieder onderwerp de mogelijkheid ingebouwd om per e-mail vragen te kunnen stellen aan experts van de Sense infolijn. Daarnaast is er gekozen voor rolmodellen van Marokkaanse afkomst: Aan de filmpjes op ´Liefde, seks en islam’ werkten onder anderen mee: Rachid Larouz (stand-up comedian, cabaretier), Jihad Alariachi (Meiden van Halal), Aziza El Messaoudi (ex-presentatrice Radio FunX). Onderbouwing Liefde, seks en islam is aan de hand van het intervention mapping protocol ontwikkeld waarbij Marokkaanse jongeren intensief betrokken zijn bij de opzet van de site. Dit verhoogt de kans dat de informatie als persoonlijk relevant ervaren wordt, een belangrijke voorwaarde voor de acceptatie van de boodschap (Elaboration Likelihood Model) zeker bij een taboegevoeilig onderwerp als seksuele gezondheid. Onderzoek toont aan dat computer mediated sites positieve effecten hebben op kennis (hiv/aids), attitude (condoomgebruik) en eigen effectiviteit en intentie mbt condoomgebruik (Noar, 2010). Verder maakt de website gebruik van effectieve technieken (Bartholomew e.a.) om de uit het vooronderzoek belangrijk gebleken determinanten (kennis, attitutude, sociale steun, waargenomen vatbaarheid, eigen effectiviteit) te beinvloeden. Kennis (informatie dient aan te aansluiten bij cultuur en religie), attitude (nieuwe argumenten benoemen), risicoperceptie (scenario informatie door persoonlijke verhalen en filmpjes over een soa3

Titel interventie

interventienummer

test), eigen effectiviteit (tips over hoe je condooms bij je kunt dragen in filmpjes waarin andere jongeren condooms dragen) Materiaal De web-based interventie, in de vorm van een subsite, is gekoppeld aan een populaire website voor Marokkaanse jongeren: www.maroc.nl. Onderzoek Uit onderzoek van de Universiteit Amsterdam onder 21 jongeren van Marokkaanse afkomst blijkt dat bezoekers de website positief beoordelen met name door de ‘taboe’ thema’s die bespreekbaar worden gemaakt. Ze zouden de website adviseren aan andere jongeren van Marokkaanse afkomst.



Uitgebreide beschrijving 1. Probleemomschrijving Probleem Voor welk probleem of risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard en ernst van het probleem. Jongeren van Marokkaanse afkomst hebben, in vergelijking met jongeren van Nederlandse afkomst, relatief meer problemen op het vlak van de seksuele gezondheid. Onder seksuele gezondheid verstaan we: ’Seksuele gezondheid is een met seksualiteit verbonden toestand van fysiek, emotioneel en psychosociaal welzijn. Seksuele gezondheid is dus meer dan de afwezigheid van ziekte, disfunctie of zwakte. Seksuele gezondheid biedt een positieve en respectvolle kijk op seksualiteit en seksuele relaties en de mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen op te doen, zonder dwang, discriminatie of geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken en te behouden moeten de seksuele rechten van ieder mens worden gerespecteerd, beschermd en uitgevoerd’. (WHO, 2010). 1.-Onveilige seks Islamitische jongens en meisjes gebruiken vaker geen anticonceptie bij de eerste geslachtsgemeenschap en ook vaker niet altijd anticonceptie met de laatste partner. 2.-Onvrijwillige seks Marokkaanse jongens zijn relatief vaker slachtoffer van seksuele dwang. Maar ook oefenen Marokkaanse, jongens vaker dan Nederlandse jongens dwang uit om seks te hebben (De Graaf, 2005). 3.-(Interne) homonegativiteit Homonegativiteit bestaat uit gevoelens, gedachten en gedragingen die een negatieve kijk op homoseksualiteit reflecteren: Homonegativiteit is relatief hoog bij jongeren met een Marokkaanse achtergrond. De psychosociale gezondheid van jonge Marokkaanse homo’s, lesbische meiden en biseksuele jongeren laat te wensen over. Net als andere jongeren met homo-lesbische of biseksuele gevoelens heeft men last van depresssieve klachten, gevoelens van 4

Titel interventie

interventienummer

eenzaamheid , geen toekomst zien, gevoelens van suicide. Hiernaast loopt men kans verstoten te worden of kan men met geweld te maken krijgen. 4.- Geen vrije partnerkeuze Islamitische jongens en meisjes krijgen van hun ouders minder vrijheid om hun eigen partner te kiezen. 5.- Maagdelijkheid Marokkaanse meisjes ervaren nogal eens problemen en dilemma’s met betrekking tot maagdelijkheid. 6.- Dubbele moraal Jongens is meer toegestaan dan meisjes. 7.- Praten over seksualiteit In veel Marokkaanse gezinnen is (het praten over) seks een taboe. 8.- Geheime relaties Veel islamitische jongeren houden hun relatie geheim omdat ouders het vaak niet goed vinden dat hun zoon of dochter een relatie heeft. Spreiding Hoe vaak komt het probleem voor en bij wie (demografische en geografische spreiding)? *Onveilig vrijen Beschermingsgedrag bij de eerste geslachtsgemeenschap - Marokkaanse jongens en meisjes beschermen zichzelf relatief slecht tegen zwangerschap bij de eerste keer, evenals islamitische jongens en meisjes. Bij de eerste geslachtsgemeenschap: Van de Marokkaanse jongeren gebruikte 36% niets, condoom: 54%, pil: 37 %, double dutch: 25%. Voor Nederlandse/westerse jongeren zijn deze percentages respectievelijk: 7%, 76%, 61%, 44%. (De Graaf, 2012). Anticonceptiegebruik met de laatste partner - 52 % van de Marokkaanse jongens en 57% van de Marokkaanse meisjes geeft aan met de laatste partner altijd een vorm van anticonceptie te gebruiken. Dat is minder dan in de totale groep, waarin vier op de vijf jongens en meisjes zegt dat men bij geslachtsgemeenschap met de laatste partner altijd iets deed om zwangerschap te voorkomen. (De Graaf, 2012). *Onvrijwillige seks. Vergeleken met Nederlandse en niet-gelovige jongens hebben jongens van Marokkaanse afkomst en Islamitische jongens relatief vaak iemand wel eens gedwongen tot seks: Nederlands/Westers: 3.2%, Marokkaans: 10.7%. *Negatieve psychosociale gezondheid/Interne homonegativiteit. Eén op de zeven lesbische of biseksuele meisjes en één op de acht homo- of biseksuele jongens heeft (heel) vaak last van depressieve klachten. De helft van de homojongeren denkt wel eens aan suïcide. Van de homo- of biseksuele jongens heeft 9 procent ooit een zelfmoordpoging gedaan. Onder de lesbische of biseksuele meisjes is dat 16 procent. Ook onder transgenderjongeren lijkt suïcide veel voor te komen, hoe vaak is niet bekend. onder homo-lesbische en bi-jongeren is het aantal zelfmoordpogingen vier tot vijf maal zo hoog als onder hun heteroseksuele leeftijdgenoten. Jongeren die religieus zijn opgevoed hebben vaker een zelfmoordpoging gedaan. (Keuzenkamp, 2010). De specifieke cijfers voor jongeren van Marokkaanse afkomst zijn niet bekend. *Geen autonomie in partnerkeuze, seks en anticonceptie. 5

Titel interventie

interventienummer

-Jongeren met een Marokkaanse achtergrond hebben relatief weinig keuzevrijheid mbt partnerkeuze, anticonceptiegebruik en seksueel gedrag. -Autonomie in partnerkeuze: Percentage dat zelf geen partner mag kiezen van de ouders: Nederlands/Westers: jongens 1%, meisjes 1%, Marokkaans: jongens: 8% en meisjes 19%. -Anticonceptie gebruiken: Percentage dat dit niet mag van ouders: Nederlands/Westers: jongens 4 %, meisjes 5%, Marokkaans: jongens 20% en meisjes 44%. *Maagdelijkheid Opvattingen over seks hangen sterk samen met religie. Onder niet-gelovige jongens en meisjes keurt vrijwel iedereen seks voor het huwelijk, in een vaste relatie of bij verliefdheid goed. Onder Islamitische jongeren en christelijke jongeren die veel belang hechten aan het geloof, vindt een minderheid het in orde als een jongen en een meisje seks hebben voor het huwelijk. De kennis over maagdelijkheid schiet nogal eens tekort. *Dubbele moraal -Seks hebben: Percentage dat dit niet mag van ouders: Nederlands/Westers: jongens 16 %, meisjes 23%, Marokkaans: jongens 43% en meisjes 74%. -Jongens keuren het vaker af als een meisje seks heeft met veel verschillende partners (62%) dan wanneer een jongen ditzelfde gedrag vertoont (51%). *Geen communicatie over seksualiteit Islamitische jongens en meisjes praten minder vaak met hun ouders over seksualiteit en relaties. * Geheime relaties Ouders van Marokkaanse jongeren zijn vaak niet op de hoogte van de (relatie) partner, seksuele ervaring en het anticonceptiegebruik van hun kinderen. Mate waarin ouders niet op de hoogte zijn : -Verkering: Nederlands/Westers: jongens 3% , meisjes 2%. Marokkaans: jongens 30 % , meisjes 17%. -Wie de partner is: Nederlands/Westers: jongens 3%, meisjes 2%. Marokkaans: jongens 30 % , meisjes 25%. -Seksuele ervaring: Nederlands/Westers: jongens 19% meisjes 11%. Marokkaans: jongens 81 %, meisjes 44%. -Anticonceptiegebruik: Nederlands/Westers: 3%. Marokkaans: 17 %. Demografie en geografische spreiding Nederland heeft per 1 januari 2012 ruim 16,7 miljoen inwoners. Hiervan zijn er bijna 363.000 (2,2 procent) van Marokkaanse herkomst. In de leeftijdgroep 12-17 jaar zijn 24.284 jongeren van Marokkaanse afkomst, en in de leeftijdsgroep 18-24 jaar: 27.168 jongeren van Marokkaanse afkomst. In een 21 tal steden wonen naar verhouding veel Marokkaanse Nederlanders. Het betreft de gemeenten: Amersfoort, Amsterdam, Culemborg, Den Haag, Ede, Eindhoven, Gorinchem, Gouda, Helmond, Leiden, Lelystad, Maassluis, Nijmegen, Oosterhout, Roosendaal, Rotterdam, Schiedam, 's-Hertogenbosch, Tilburg, Utrecht, Veenendaal, Zeist. Van deze 21 gemeenten zijn 227.107 inwoners (5,9 procent) van Marokkaanse herkomst. De omvang van de groep Marokkaanse Nederlanders in de 21 gemeenten loopt sterk uiteen. Amsterdam heeft het grootste aantal Marokkaanse Nederlanders (71.368). Bijna een derde van de Marokkaanse Nederlanders in de 21 gemeenten woont in Amsterdam. Op geruime afstand volgen Rotterdam (40.641), Den Haag (28.258) en Utrecht (28.092). In Oosterhout (1.415) en Maassluis (1.303) zijn de aantallen Marokkaanse Nederlanders in absolute termen het kleinst. (Boom, 2012). 6

Titel interventie

interventienummer

Gevolgen Wat zijn de mogelijke gevolgen (immaterieel en materieel) als er nu niet wordt ingegrepen (zowel voor de doelgroep als in maatschappelijke zin)? Gevolgen van seksueel ongezond gedrag Onveilige, onvrijwillige seks, homonegativiteit, geen autonomie in partnerkeuze, seks en anticonceptie, geheime relaties etc. heeft niet alleen gevolgen voor de betrokken persoon, maar ook voor de samenleving. Voorbeelden zijn: Schooluitval en verminderde arbeidsproductiviteit; kosten voor de gezondheidszorg (abortushulpverlening, soa/hivzorg en -behandeling, psychosociale zorg. De gevolgen van de problemen in de seksuele gezondheid van (Marokkaanse) jongeren verschillen per thema: *Onveilig vrijen kan leiden tot: Ongewenste tienerzwangerschappen, abortus en soa Bij een ongewenste zwangerschap is het van belang een keuze te maken tussen een abortus, adoptie of geboorte van een kind. Die keuze kan stress veroorzaken. Op tienerleeftijd moeder worden, beperkt de ontwikkeling en maatschappelijke vooruitzichten aanzienlijk. Zwangere tieners die voor een abortus kiezen, lopen een hoger risico op negatieve psychosociale gevolgen, zoals depressies en eenzaamheid. *Soa, hiv en aids Een onbehandelde soa kan leiden tot onvruchtbaarheid (chlamydia), risico’s voor het ongeboren kind (syfilis, gonorroe), kanker (HPV), orgaanschade (hepatitis) en zelfs tot de dood (hiv). *Seksueel grensoverschrijdend gedrag Nadelige gevolgen van het ervaren grensoverschrijdende gedrag kunnen zijn: gevoelens van verdriet, ongelukkig voelen, kwaad worden op zichzelf, schaamte en het zich niet meer goed bij seks voelen. (Kuyper, de Wit, Adam, Woertman, & van Berlo, 2009). Seksueel geweld kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke gezondheid (zoals lichamelijk letsel, een zwangerschap of besmetting met een soa/hiv) en psychische en sociale problemen met zich meebrengen (zoals angst- en slaapstoornissen, posttraumatische stressreacties, gedragsproblemen, regressief gedrag, depressieve klachten, concentratieproblemen, seksualiserend gedrag, wantrouwen, eetproblemen, zelfverwonding, seksuele of relationele problemen). *Homonegativiteit Een homojongere die gepest wordt voelt zich vaak onzeker, eenzaam, verdrietig, angstig en heeft nogal eens depressieve klachten. De eenzaamheid, het gevoel anders te zijn, gepest worden en/of geen toekomst zien, kan in het ergste geval aanleiding zijn tot suïcide. Uitkomen voor homoseksuele gevoelens wordt ontzettend moeilijk, en vaak geen optie binnen de Marokkaanse gemeenschap. * Geen autonomie in partnerkeuze, seks en anticonceptie Er zijn aanwijzingen dat Marokkaanse (en Turkse) meisjes meer interpersoonlijke conflicten ervaren tussen autonomie en verwachtingen vanuit hun omgeving. (Yerden, 2001; Yerden, 2010). * Maagdelijkheid. Een aantal Turkse en Marokkaanse meisjes die religieus opgevoed zijn, hebben de moraal en leefregels zodanig geïnternaliseerd, dat ze zich erg slecht voelen als ze deze zouden overtreden (of daar zelfs maar over denken of praten). Bij de meisjes is het de angst dat je in de ogen van anderen een ‘slecht meisje’ of een ‘hoer’ bent die hen ervan weerhoudt initiatief te nemen op het gebied van jongens. Een aantal meisjes ervaart de beperkingen die zij vanuit huis krijgt opgelegd als het gaat om relaties en seks als erg belemmerend. Ze zoeken op verborgen manieren contact met jongens. 7

Titel interventie

interventienummer

* Dubbele moraal ten aanzien van (seksueel) gedrag van mannen en vrouwen Sommige meisjes storen zich erg aan de dubbele moraal die gehanteerd wordt ten aanzien van jongens en meisjes. Zie ook Maagdelijkheid. * Geen communicatie over seksualiteit Geen open communicatie tussen ouders en kinderen heeft een negatief effect op de ontwikkeling van vaardigheden en hun seksuele gedrag. (Kuyper et al. (2009) en Cloey et al. (2008). Voor de ontwikkeling van seksualiteit is het juist wel belangrijk dat jongeren kunnen praten over (seksuele) gevoelens, hierdoor leren ze hun eigen grenzen, wensen en vaardigheden kennen (Hulshof, 1998; Kuyper et al., 2009; Cloey et al., 2008). * Geheime relaties Veel islamitische jongeren houden hun relatie geheim. Dat doen ze omdat ouders het vaak niet goed vinden dat hun zoon of dochter een relatie heeft. Dat kan zorgen voor veel spanning en stress. Marokkaanse meisjes die te maken hebben met strikte leefregels en verwachtingen van hun ouders, gaan vaak dingen stiekem doen. Ze gaan de confrontatie met hun ouders en de breder culturele omgeving niet aan, maar nemen wel (wat) vrijheid om te doen wat ze zelf graag willen. Soms beschrijven jongeren het zelfs als het leiden van een dubbelleven. Sommigen hebben hier geen last van, maar anderen voelen zich er vervreemd door, omdat ze in verschillende werelden verschillende identiteiten hebben. Ook kan het schuldgevoelens geven, angst om betrapt te worden en wroeging omdat het voelt als verraad aan de ouders.

2. Beschrijving interventie 2.1

Doelgroep

Uiteindelijke doelgroep Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? Jongeren van Marokkaanse afkomst in de leeftijdsgroep 12–26 jaar die de communitywebsite www.maroc.nl bezoeken. In Nederland wonen ruim 52.000 jongeren van Marokkaanse afkomst. (leeftijdsgroep 1225 jaar). Intermediaire doelgroep Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De intermediaire doelgroep bestaat uit professionals die werkzaam zijn bij de GGD/Sense, in het onderwijs, het jeugd-en jongerenwerk. Zij kunnen jongeren van Marokkaanse afkomst attenderen op de subsite ´Liefde, seks en islam.´ Selectie van doelgroepen Hoe wordt de doelgroep en - indien van toepassing - de (intermediaire) doelgroep(en) geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? Er zijn geen specifieke indicatie- of contra-indicatiecriteria. Wel is de interventie in het Nederlands, en is beheersing van de Nederlandse taal dus noodzakelijk. 2.2

Doel  

Hoofddoel Wat is het hoofddoel van de interventie? 8

Titel interventie

interventienummer

Het doel van de interventie is het bevorderen van de seksuele gezondheid van jongeren van Marokkaanse afkomst (leeftijdsgroep 12–26 jaar) die de communitywebsite www.maroc.nl bezoeken. Subdoelen Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: koppel de subdoelen aan de betreffende (intermediaire) doelgroepen, bijvoorbeeld in een schema. Het streven is dat een jongere van Marokkaanse afkomst na het bezoeken van de subsite beslist wanneer hij/zij begint met geslachtsgemeenschap (voor het huwelijk of nadat men getrouwd is) en wel of niet communiceert over relaties en seksualiteit met familieleden of vrienden. En wanneer iemand geslachtsgemeenschap anticipeert condooms en anticonceptiemiddelen regelt en op een juiste manier kan gebruiken. Daarnaast wordt gestreefd dat jongeren gewenste seks hebben en duidelijk kunnen communiceren over en ‘luisteren’ naar wensen en grenzen. Daarnaast dat een jongere zich bewust is van de dubbele moraal en daar kritisch mee omgaat, kan omgaan met de manier waarop voor een partner wordt gekozen en de keuze maakt om een eventuele relatie wel of niet geheim te houden. Verder wordt ernaar gestreefd dat jongeren mensen met homoseksuele gevoelens respecteren en de keuze maakt om wel of niet uit te komen voor homoseksuele gevoelens. Tabel 1. Thema’s, en gedragsdoelen Gedragsdoelen bij de verschillende thema’s. Wanneer Marokkaanse jongeren de informatieve subsite ‘Liefde, seks en islam’ bekeken hebben, verwachten we dat ze: Thema

Gedragsdoelen Jongeren hebben respect voor mensen met homoseksuele/biseksuele gevoelens

Homoseksualiteit

Jongere maakt keuze om wel of niet uit te komen voor homoseksuele gevoelens Jongere maakt keuze om relatie wel of niet geheim te houden

Geheime relaties Partnerkeuze Dubbele moraal Praten met anderen Maagdelijkheid Veilig vrijen

Wensen en grenzen

2.3

Jongere kan omgaan met de manier waarop er voor een partner gekozen wordt Jongere kan omgaan met dubbele moraal Jongere besluit om wel of niet te communiceren over relaties en seksualiteit met familieleden of vrienden Jongere besluit of hij/zij voor of na het huwelijk met geslachtsgemeenschap begint Jongere voorkomt ongewenste zwangerschap en soa/hiv besmetting wanneer hij/zij geslachtsgemeenschap anticipeert

Jongere hebben prettige en gewenste seks en relaties en kunnen wensen en grenzen duidelijk communiceren

Aanpak  9

Titel interventie

interventienummer

Onderbouwing voor de keuze voor internet als interventie Uit het onderzoek Seks onder je 25e (De Graaf, 2012) blijkt dat jongeren vaak gebruik maken van het internet om te zoeken naar informatie over seksualiteit. Voor Marokkaanse jongeren is dit kanaal extra belangrijk omdat thuis praten over seksualiteit taboe is.(Ulichk, 2010). Via het internet kunnen ze anoniem informatie inwinnen over seksualiteit, vragen stellen of hun ervaringen uitwisselen. Uit onderzoek blijkt dat Marokkaanse jongeren websites raadplegen die in hun leefwereld passen (Ulichk, 2010). Dit sluit aan op de literatuur van Molenaar (2006). Hij geeft aan dat jongeren een grote behoefte hebben om in hun ‘eigen wereld’ met ‘soortgenoten‘ te communiceren over onderwerpen die zij interessant vinden. Dit worden communities genoemd. Jongeren kiezen zelf de community waarbij ze bij willen horen. Dit vervangt volgens Molenaar (2006) het urenlang rondsurfen op internet. Jongeren kiezen zodoende bewust websites uit die in hun leefwereld passen, waarbij ze mensen ‘ontmoeten’ met een vergelijkbare achtergrond. Voorbeelden van deze communities is bijvoorbeeld Facebook.com. Maar er bestaan ook meer doelgerichte communities zoals: Maroc.nl. Dit is een community voor Marokkaanse jongeren. Op deze website kunnen zij informatie inwinnen, berichten plaatsen en ervaringen uitwisselen met andere Marokkaanse jongeren. Deze community heeft duizenden bezoekers per dag. Op deze website kunnen Marokkaanse jongeren in contact komen met andere jongeren met dezelfde achtergrond en discussiëren over onderwerpen die hen bezig houden. 'Liefde, seks en islam' werd geïntegreerd als een sub-site in de website maroc.nl, de populaire community website voor Marokkanen. Met deze webbased interventie kunnen op grote schaal Marokkaanse jongeren worden bereikt (Sorbi& Riper, 2009). Ondersteunend bewijs voor de effectiviteit van web-based interventies bij het verbeteren van veilig seksueel gedrag werd gevonden in de wetenschappelijke literatuur. Bijvoorbeeld, een studie van Mevissen, Ruiter, Meertens, Zimbile en Schaalma (2011) toont de effectiviteit van een web-based interventie gericht op het communiceren van seksuele gezondheidsrisico's voor jonge Nederlandse volwassenen.(Mevissen et al., 2011). De subsite werd ontwikkeld volgens het Intervention Mapping protocol. Intervention Mapping is een planningsmodel dat programma ontwikkelaars helpt om een programma voor gezondheidsbevordering systematisch ontwikkelen door het volgen van verschillende stadia waarbij in elke fase effectieve beslissingen worden genomen (Bartholomew, Parcel, Kok & Gottlieb, 2006). Voor de website 'Liefde, seks en islam' werden cognitieve en gedragsmatige doelen geformuleerd. Op basis van deze doelstellingen zijn methoden en strategieën gekozen om deze doelstellingen te bereiken Opzet van de subsite Op de subsite ´Liefde, seks en islam´worden de volgende thema’s besproken: partnerkeuze, maagdelijkheid, geheime relaties, praten met ouders over relaties en seksualiteit, grenzen en wensen, homoseksualiteit, veilig vrijen en dubbele moraal. Elke thema heeft zijn eigen themapagina die bestaat uit drie onderdelen: informatieve tekst, filmpje en persoonlijke verhalen van jongeren. Ze vertellen over hun ervaringen, dilemma’s en oplossingen met betrekking tot genoemde thema’s. De persoonlijke verhalen van jongeren zijn oplossingsgericht: ze laten zien hoe dilemma’s, en problemen kunnen worden aangepakt. Jongeren die willen weten wat de islam precies zegt over relaties en seksualiteit kunnen islamdeskundige Badr Youyou per e-mail vragen stellen. Ook is er bij ieder onderwerp de mogelijkheid ingebouwd om per e-mail vragen te kunnen stellen aan experts van de Sense infolijn. Daarnaast is er gekozen voor rolmodellen van Marokkaanse afkomst: Aan de 10

Titel interventie

interventienummer

filmpjes op Liefde, Seks en Islam werkten onder anderen mee: Rachid Larouz (stand-up comedian, cabaretier), Jihad Alariachi (Meiden van Halal), Aziza El Messaoudi (expresentatrice radio FunX). Locatie en uitvoerders Waar wordt de interventie uitgevoerd en door wie? Indien van toepassing per onderdeel beschrijven. De subsite ´Liefde, seks en islam´ is te vinden op de communitywebsite www.maroc.nl Soa Aids Nederland is verantwoordelijk voor de content op de subsite. Inhoud van de interventie Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en – eventueel – in welke volgorde? Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe. Zie Tabel 2: inhoud van de interventie. Deze tabel geeft een overzicht van de verschillende onderdelen van de website. Tabel 2: Inhoud van de interventie. Thema Homoseksualiteit

Geheime relaties

Partnerkeuze

Dubbele moraal

Praten met anderen

Maagdelijkheid

Onderdelen op de site - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers (bekende Nederlandse Marokkanen) - Persoonlijke verhalen - Interviews met hulpverlener Veilige Haven - Tips/adviezen - Links naar belangrijke sites - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Links naar belangrijke sites - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Informatieve tekst - Film van videodebat Jongeren & BNM’ers -Tips/adviezen

11

Titel interventie

Veilig vrijen

Wensen en grenzen

Overig

interventienummer

- Informatieve tekst -Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Filmpje soa-test (en veilig vrijen) - Filmpje interviews condoomgebruik - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Links naar belangrijke sites - Beeldmateriaal anticonceptie en condooms - Beeldmateriaal menstruatiecyclus - Condoominstructie vrij soa vrij - Informatieve tekst - Film van videodebat Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen - Links naar belangrijke sites - Seks A-Z - Polls - Vraag het aan de Islam & liefde coach - Stel je vraag aan de Sense Infolijn

12

2.4

Ontwikkelgeschiedenis

Betrokkenheid doelgroep Was de doelgroep betrokken bij de ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? In het kader van de ontwikkeling van ´Liefde, seks en islam´zijn jongeren in diverse fasen betrokken: Om de website en vooral de inhoud cultuur sensitief vorm te geven, en om identificatie en aandacht voor de inhoud te bevorderen, is nauw samengewerkt met de beheerder van de site: stichting maroc.nl. De doelgroep Marokkaanse jongeren, is intensief betrokken bij de ontwikkeling en beoordeling van zowel de inhoud van de website, als de vormgeving/design van de website. Hun wensen en behoeften zijn geïnventariseerd middels een online enquête, gekoppeld aan www.maroc.nl (ingevuld door 72 respondenten). Daarnaast zijn de onderdelen van de website en de site zelf bij de doelgroep getest. Hiernaast is aan Marokkaanse jongeren gevraagd mee te werken aan de inhoud. Dit heeft geresulteerd in deelname van 30 jongeren aan videoproducties. Verder zijn de filmpjes gepretest bij Marokkaanse jongeren. Daarnaast zijn ongeveer 15 jongeren geïnterviewd, hetgeen heeft geresulteerd in een groot aantal persoonlijke verhalen per thema op de website. Tot slot hebben jongeren de website en de informatieve teksten becommentarieerd. Buitenlandse interventie Is de interventie buiten Nederland ontwikkeld en wat is aangepast met het oog op de uitvoering in Nederland? Niet van toepassing. 2.5

Vergelijkbare interventies 

In Nederland uitgevoerd Worden in Nederland vergelijkbare interventies uitgevoerd, zo ver bekend? Welke? Zijn deze opgenomen in één van de databanken met (potentieel) effectieve interventies ? Er zijn enigszins vergelijkbare internetinterventies. Deze richten zich op jongeren van Marokkaanse, Antilliaanse en Turkse afkomst. Deze interventies zijn opgenomen in de I-database van het CGL. Soortgelijke interventies zijn: -www.lovenseks/kitatin.com: Ontwikkeld door Soa Aids Nederland. Deze site richt zich op jongeren van Antilliaanse afkomst. - www.geentaboes.marokko.nl: Ontwikkeld door Rutgers WPF. Deze site richt zich (ook) op jongeren van Marokkaanse afkomst. - www.geentaboes.hababam.nl; Ontwikkeld door Rutgers WPF. Deze site richt zich op jongeren van Turkse afkomst.

Titel interventie

interventienummer

Overeenkomsten en verschillen Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen (puntsgewijs)? Overeenkomsten: -Het zijn internet community interventies: jongeren worden ‘opgezocht’/bereikt op plaatsen waar ze al zijn (outposts), het zijn interventies die zijn ingebed in bestaande internetcommunities. -De interventies zijn cultuursensitief. Verschillen: Doelgroepen, doelen, methoden, strategieën, inhoud, mogelijkheden voor nader advies en vormgeving van de interventies zijn voor een belangrijk deel verschillend. Bijvoorbeeld: De subsites www.geentaboes.marokko.nl en www.geentaboes.hababam.nl bevatten totaal andere applicaties dan op de subsite liefde, seks en islam op maroc.nl. Op deze site vinden we: 1) FAQ met meer dan 350 vragen en antwoorden ondergebracht in 11 thema’s, zoals seksualiteit, het vrouwelijk en mannelijk lichaam, seksuele problemen, 2) Acht levensverhalen met Marokkaanse en Turkse personages, gebaseerd op interviews met Marokkaanse en Turkse jongeren en 3) (30) korte filmfragmenten waarin islamgeleerden en imams hun visie geven op seksualiteit en jongeren en waarbij verschillende thema’s zoals abortus en homoseksualiteit de revue passeren. Toegevoegde waarde Wat is de toegevoegde waarde van deze interventie ten opzichte van hierboven genoemde vergelijkbare interventie (geentaboes.marokko.nl) in één van de databanken met (potentieel) effectieve interventies? 1) De subsite Liefde, seks en islam bevindt zich op een andere communitysite. De bezoekers van maroc.nl komen waarschijnlijk niet op marokko.nl. (bron: eigenaar website maroc.nl). Er worden dus waarschijnlijk andere / meer Marokkaanse jongeren bereikt. 2) Bezoekers kunnen vragen stellen aan de Islam en Liefde coach. 3) Er wordt gebruik gemaakt van rolmodellen. 4) De ervaringen van jongeren zelf, middels persoonlijke verhalen en filmpjes, staan centraal. 5) Voor het oplossen van dilemma’s, bijvoorbeeld: Wat doe je als je verliefd bent maar als moslim eigenlijk geen relatie mag voor het huwelijk, worden verschillende strategieën gepresenteerd. Bepalend in de keuze is die strategie waar een jongen/meisje zich prettig bij voelt.

3. Onderbouwing Oorzaken Welke factoren veroorzaken het probleem?

*Onveilig vrijen Islamitische jongens en meisjes gebruiken vaker geen anticonceptie bij de eerste geslachtsgemeenschap en ook vaker niet altijd anticonceptie met de laatste partner. Ze zijn 14

Titel interventie

interventienummer

niet goed voorbereid omdat ze als maagd het huwelijk in (dachten te) gaan. Aan de andere kant is het morning-after pil gebruik onder Islamitische meisjes die seksueel actief zijn bijzonder hoog: één op de drie meisjes uit deze groep slikte het afgelopen jaar een morning-after pil. Blijkbaar willen deze meisjes na onbeschermde seks toch maatregelen nemen om niet zwanger te worden (De Graaf, 2012). Marokkaanse jongens hebben een positieve houding ten aanzien van condoomgebruik, maar willen niet betrapt worden (door bijvoorbeeld hun ouders) met condooms op zak. Er is dus een gebrek aan voorbereidend gedrag. *Homonegativiteit Homoseksualiteit wordt afgewezen vanuit culturele en religieuze opvattingen. *Geen autonomie in partnerkeuze Voor veel islamitische families, is het ondenkbaar dat jongeren trouwen met iemand van een ander geloof of met iemand met een andere afkomst. Volgens de gewoonte mag een islamitische vrouw niet met een niet-moslim trouwen, een islamitische man mag dat wel. Zowel jongeren als hun ouders benadrukken dat een zelfde herkomst de beste garantie is dat huwelijkspartners en hun wederzijdse families op dezelfde golflengte zitten, dat ze met elkaar kunnen praten en elkaar kunnen begrijpen. (Liefde op Maat, Partnerkeuze van Turkse en Marokkaanse jongeren, Sterck & Bouw). *Dilemma’s maagdelijkheid Je laat zien dat je uit een goede familie komt als je maagd blijft tot het huwelijk. Met andere woorden: je houdt de eer van de familie in stand. Voor veel moslims is dit belangrijk. Meisjes zijn daarom bang dat jongens alleen met een meisje dat nog maagd is, willen trouwen. Meisjes die geen maagd meer zijn, zijn vaak bang om verstoten te worden door je familie. Veel meisjes (en jongens) hebben vragen over het maagdenvlies. Wat is het maagdenvlies? Hoe ziet het er uit? Bloedt elk meisje als ze ontmaagd wordt? Vaak vertellen ouders hun kinderen over het maagdenvlies. Verhalen die soms wel, maar soms helemaal niet kloppen omdat zij zelf vroeger niet de goede informatie hebben gekregen. *Dubbele moraal De dubbele moraal houdt in dat er andere regels zijn voor meisjes dan voor jongens. Er wordt met twee maten gemeten: ‘jongens zijn stoer, meisjes een hoer’ als ze seksuele ervaring hebben. En met seksuele ervaring gaat het niet alleen om geslachtsgemeenschap, maar ook om flirten, verliefdheid en bijvoorbeeld strelen en zoenen. Echter vanuit de islam gelden voor jongens en meisjes dezelfde regels: als maagd het huwelijk in. Maar in de praktijk gelden deze regels vooral voor meisjes. Op jongens wordt veel minder gelet. Veel Marokkaanse meisjes worden voorbereid op hun rol als goede vrouw. Daarom worden ze in het dagelijks leven ook vaak gecontroleerd door hun broers of andere leden van de familie. Maagdelijkheid van meisjes hangt ook meer dan bij jongens samen met de goede naam en de eer van de familie. Vrouwen moeten deugdzaam zijn en geen aanleiding geven tot geroddel of een afbreuk van de sociale positie van de familie, zij zijn verantwoordelijk voor de eer van de familie. Veel Marokkaanse jongens denken dat meisjes geen andere keus hebben omdat ze dat in hun gezinnen zo meegemaakt hebben. De dubbele moraal wordt ook vaak beschouwd als bescherming van de vrouw, vanuit het oogpunt dat zij gevoeliger en kwetsbaarder zouden zijn. Veel Marokkaanse meiden leven in twee werelden. Aan de ene kant willen ze loyaal zijn aan hun ouders. Aan de andere kant willen ze hun eigen weg zoeken. Overigens kent de islam geen dubbele moraal. Als het komt tot relaties heeft de vrouw 15

Titel interventie

interventienummer

evenveel rechten als de man. *Geen communicatie over seksualiteit Het onderwerp seksualiteit is een taboe in Marokkaanse en Turkse gezinnen. Jongeren met een Marokkaanse en Turkse afkomst praten minder vaak met hun ouders over seks dan allochtone jongeren (Gettemans, 2007; Van Ginneken, Ohlrichs & Van der Vlugt, 2007, Frouws en Hollander, 2009, De Graaf, 2005, 2012). Dit is hoogstwaarschijnlijk de reden dat Christelijke jongeren meer kennis hebben over seksualiteit dan Islamitische jongeren. Ze zien praten over seksualiteit met hun ouders als respectloos en willen niet het idee opwekken bij hun ouders dat ze eventueel seksueel actief zijn (Gettemans, 2007). Ook een reden dat binnen allochtone gezinnen minder over seksualiteit wordt gesproken, is dat allochtone moeders bang zijn dat ze hun kinderen op ideeën brengen wanneer ze praten over seksualiteit (Van Lee, Marjanvic, Wijsen & Mouthaan, 2006). Terwijl het onderzoek van Hutchinson (2002) aangeeft dat het bespreken van seksualiteit met kinderen over het algemeen een positieve invloed heeft op seksueel gedrag. De meisjes in dit onderzoek die met hun ouders over seksualiteit praten, hebben minder snel de intentie om seksueel actief te worden dan meisjes die het niet bespreken. Thuis krijgen jongeren vaak andere opvattingen mee over seksualiteit dan wat bijvoorbeeld op school wordt gecommuniceerd. Dit heeft als gevolg dat deze jongeren de seksuele voorlichting en informatie vaak niet als persoonlijk relevant ervaren, gezien ze in hun eigen cultuur andere (seksuele) opvattingen meekrijgen (Frouws en Hollander, 2009). Zowel Islamitische jongens en meisjes als Christelijke jongeren rapporteren relatief veel negatieve gevoelens rondom seksualiteit, zoals gevoelens van schuld of schaamte of seks vies vinden (De Graaf, 2012). Marokkaanse jongeren vragen zich vaak af wat is wel en wat is niet toegestaan volgens het geloof (Azough et al., 2007). Volgens Azough et al. (2007) is cultuur de grootste beperking bij het praten over seksualiteit in Marokkaanse en Turkse gezinnen en niet religie. In de praktijk overlappen cultuur en religie elkaar en worden sommige aspecten als geloof gezien terwijl het om culturele tradities gaat. Een voorbeeld hiervan is gedwongen uithuwelijking, dit is een culturele kwestie en komt niet vanuit de Islam. Gedwongen huwelijken in de Islam worden namelijk afgekeurd. Hierdoor hebben jongeren moeite om cultuur en religie te scheiden. De grens tussen deze twee aspecten is onduidelijk, omdat ze elkaar op sommige vlakken overlappen (Azough et al., 2007). Bovendien kan de Islam op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Vennix en Vanwesenbeeck (2005) geven aan dat bijvoorbeeld koranvers 24:33 masturbatie verbiedt voor het huwelijk. Volgens Van Bommel zijn hierover verschillende meningen van Islamitische schriftgeleerden en wordt masturbatie volgens hem niet expliciet verboden (Azough et al., 2007; Vennix en Vanwesenbeeck, 2005). Er heerst dus onduidelijkheid over bepaalde verzen, dit heeft te maken met de precieze betekenis van bepaalde Koranverzen en de interpretatie hiervan. Hierdoor kunnen er verschillende conclusies worden getrokken. *Geheime relaties Veel islamitische jongeren houden hun relatie geheim. Dat doen ze omdat ouders het vaak niet goed vinden dat hun zoon of dochter een relatie heeft. Zeker niet als je een relatie hebt met iemand die geen moslim of geen Marokkaan (se) is. Dat kan zorgen voor veel spanning en stress. Aan te pakken factoren 16

Titel interventie

interventienummer

Welke factoren pakt de interventie aan en welke, in paragraaf 2.2. benoemde, (sub)doelen horen daarbij? In onderstaand overzicht staan de determinanten met de bijbehorende subdoelen die bij de verschillende thema’s op de website. Tabel 3: Thema’s, gedragsdoelen /subgedragingen en determinanten van de website Liefde, seks en Islam Determinanten Thema Gedragsdoelen met subgedagingen Jongeren hebben respect voor mensen met homoseksuele/biseksuele gevoelens Respecteren: Attitude Jongere maakt keuze om wel of niet uit te komen voor Sociale invloed homoseksuele gevoelens Religie/cultuur +Homoseksuele jongeren gaan goed om met hun gevoelens van Eigen effectiviteit vaardigheden Homoseksualiteit ongemak/onzekerheid/twijfel/houding bij het maken van de keuze wel of niet uit de kast te komen Uit kast komen: +Jongeren vragen om hulp en zoeken steun voor omgaan met Heteronorm/heteroseksuele (problemen rond) homoseksualiteit wanneer dit nodig/wenselijk is verwachtingspatroon +Jongeren met homoseksuele gevoelens gaan goed om met self-efficacy & skills negatieve reacties uit de omgeving als ze uit de kast komen Attitude Jongere maakt keuze om relatie wel of niet geheim te Sociale invloed houden Geheime relaties +Jongere denkt na over voor-en nadelen bij keuze relatie al of niet Cultuur Beliefs over genderrollen geheim te houden Eigen effectiviteit vaardigheden +Jongere kiest om relatie al of niet geheim te houden Jongere kan omgaan met de manier waarop er voor een Kennis partner gekozen wordt Attitude + Jongeren zijn zich bewust van de manier waarop voor partner Sociale invloed Partnerkeuze wordt gekozen Beliefs over genderrollen + Kunnen omgaan met de manier waarop voor een partner wordt Eigen effectiviteit Vaardigheden gekozen Kennis Attitude Jongere kan omgaan met dubbele moraal Sociale invloed Dubbele moraal +Jongere is zich bewust van dubbele moraal Beliefs over genderrollen +Jongere gaat kritisch om met dubbele moraal Eigen effectiviteit vaardigheden Kennis Attitude Jongere besluit om wel of niet te communiceren over Sociale invloed relaties en seksualiteit met familieleden of vrienden Praten met Cultuur +Jongeren overweegt wel/niet te communiceren over seks anderen Zelfbeeld +Jongere besluit wel of niet te communiceren met familieleden Eigen effectiviteit vaardigheden Waargenomen vatbaarheid Waargenomen ernst Jongere beslist of hij/zij voor of na het huwelijk met Kennis geslachtsgemeenschap begint Attitude Maagdelijkheid +Jongere begrijpt wat maagdelijkheid is Beliefs over genderrollen +Jongere beslist of hij voor of na het huwelijk met Sociale invloed geslachtsgemeenschap begint Religie Eigen effectiviteit vaardigheden Jongeren voorkomen ongewenste zwangerschap en soa/hiv besmetting wanneer hij/zij geslachtsgemeenschap anticipeert

Veilig vrijen

+Besluiten anticonceptie te regelen/ te stimuleren + Kan goed omgaan met barrières in eigen cultuur om anticonceptie te gebruiken +Keuze maken voor meest geschikte type anticonceptie in eigen situatie +Anticonceptie correct en consequent gebruiken Besluiten condooms te gebruiken +Goed omgaan met barrieres in de eigen cultuur om de beslissing te nemen om condooms te gebruiken

17

Waargenomen vatbaarheid Waargenomen ernst Kennis Attitude Sociale invloed Eigen effectiviteit vaardigheden

Titel interventie

interventienummer

Condooms kopen +Altijd (tzt) ondooms bij zich dragen (ter beschikking hebben) +Condooms correct gebruiken +Soa-test laten doen alvorens evt. te willen stoppen met condoomgebruik in langere relatie

Jongere hebben prettige en gewenste seks en relaties en kunnen wensen en grenzen duidelijk communiceren

Wensen en grenzen

+Hebben inzicht in en kunnnen handelen naar eigen wensen, grenzen en behoeften ten aanzien van relaties en seksualiteit +Beslissen om alleen gewenste seksuele handelingen te hebben +Geven grenzen en wensen aan en respecteren deze van de partner +Communiceren helder +Interpreteren correct wensen en grenzen van de ander +Accepteren of pareren wensen en grenzen van de partner

Kennis Attitude Beliefs over genderrollen Risicoperceptie/ inschatting Sociale invloed Eigen effectiviteit vaardigheden

Verantwoording Verantwoord hoe met deze aanpak ook daadwerkelijk de (sub)doelen bij deze doelgroep(en) bereikt worden. Informatieverwerking Marokkaanse jongeren ervaren de seksuele voorlichting op school vaak niet als persoonlijk relevant, doordat zij andere opvattingen meekrijgen vanuit hun cultuur en religie (Frouws en Hollander, 2009). Het ervaren van persoonlijke relevantie en betrokkenheid bij het onderwerp zijn echter wel van belang bij het accepteren van een boodschap, volgens het Elaboration Likelihood Model (ELM) (Petty en Cacioppo, 1986). Om de betrokkenheid en persoonlijke relevantie te vergroten bij Marokkaanse jongeren is de web-based interventie zoveel mogelijk aangepast op de doelgroep. De interventie is ‘op maat gemaakt’ voor Marokkaanse jongeren, ook wel targeting genoemd. Bij deze communicatieoverdracht worden de aspecten zoals cultuur en religie in acht genomen (Hawkins, Kreuter, Resnicow, Fishbein, en Dijkstra, 2008). Door deze aspecten centraal te stellen in de seksuele voorlichting voor Marokkaanse jongeren, wordt de boodschap sneller als persoonlijk relevant gezien, de betrokkenheid wordt vergroot en dit bevordert de centrale informatieverwerking, die de voorkeur heeft gezien het langetermijneffect volgens het ELM. (Petty en Cacioppo, 1986; Brug et al., 2007). Voor de ondersteuning en theoretische/wetenschappelijke onderbouwing en ontwikkeling van de subsite is gebruik gemaakt van het Intervention Mapping Protocol (Bartholomew, l.K. e.a., 2006). Wat betreft stap 3, de theoretische methoden en praktische strategieën: Het kiezen van de theoretische methoden start bij de determinanten. Bij elke determinant bestaan methoden die volgens de theorie geschikt zijn voor het veranderen van juist die determinant. Enkele voorbeelden in Liefde, seks en islam: Een methode om attitude te beïnvloeden is het gebruik van argumenten (PersuasionCommunication Matrix, Eleboration Likelihood Model): Jongens en een meisje geven in een filmpje (nieuwe) argumenten om condooms te gebruiken en bij je dragen.

18

Titel interventie

interventienummer

Risicoperceptie door scenario gebaseerde informatie via persoonlijke verhalen, een filmpje over het vragen van een soa-test voordat je gaat trouwen en een video waarin een huisarts vertelt over soa en hoe een soa-test werkt. Eigen effectiviteit/vaardigheden: tips bijvoorbeeld waar je condooms kunt bewaren en via persoonlijke verhalen. Sociale invloed door modeling: Marokkaanse jongeren laten middels een filmpje andere jongeren zien dat ze condooms gebruiken, op zak hebben etc. De doelstelling: Jongere besluit wel of niet te communiceren over relaties en seksualiteit met familieleden of vrienden: Hier is het beïnvloeden van kennis, attitude, social influence, skills & self efficacy belangrijk. Een methode om attitude te beïnvloeden is het gebruik van argumenten: In verschillende persoonlijke verhalen vertellen Marokkaanse jongeren over het belang van praten over relaties en seksualiteit en de consequenties als dit niet gebeurt. Eigen effectiviteit/vaardigheden: tips hoe je met je ouders of binnen een relatie op een goede manier over liefde, relaties en seksualiteit kunt communiceren. bijvoorbeeld waar je condooms kunt bewaren en via persoonlijke verhalen. Sociale invloed door modeling: Diverse filmpjes die tonen hoe Bekende Marokkanen en jongeren met elkaar praten over relaties en seksualiteit etc. Kennis doordat de Islam en Liefde coach aangeeft dat de koran juist heel positief is over seksualiteit. De Islam ziet seks binnen het huwelijk zelfs als godverering. In schema: Tabel 4 Determinanten, Methoden en Praktische strategieën Determinant Kennis

Theoretische methode Informatieverstrekking, Elaboration Actief leren

Website onderdeel/Strategie - Informatieve tekst bij alle 8 thema’s, bv mythes maagdenvlies, homoseksualitei - Tips/adviezen bv waar op letten bij condoomgebruik/grenzen zien/aangeven/waar condooms bewaren - Links naar Sense.info/infolijn en de Liefde, seks en Islam coach bij alle 8 thema’s - Seks A-Z

Risicoperceptie

Advance organizers

- Tabel anticonceptiemethoden (thema veilig vrijen) - Beeldmateriaal anticonceptie en condooms - Beeldmateriaal menstruatiecyclus

Consciousness raising

- Informatieve tekst bij alle 8 thema’s - Tips/adviezen bij diverse thema’s - Tabel (on) veilig vrijen - Filmpje soa-test - Wist-je-dat’jes bij thema soa/veilig vrijen - Interview met hulpverlener Veilige Haven over homoseksualiteit

19

Titel interventie

Attitude

Eigen effectiviteit/vaardigheden

Sociale invloed

interventienummer

Modeling Cultural similarity

- Informatieve tekst, bv bij condoomgebruik - Persoonlijke verhalen, bv over geheime relaties, partnerkeuze - Alle thema’s: Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers (Bekende Nederlandse Marokkanen) - Film interviews over condoomgebruik/bij je dragen

Argumenten Persuasive communication Elaboration

- Informatieve tekst - Tips - Tabel voor- en nadelen condoomgebruik - Persoonlijke verhalen , bv over belang communiceren over seks/relaties, homoseksualiteit - Islam en Liefde coach: koran is heel positief over seks. Islam jkent geen dubbele moraal

Perspectiefwisseling

- Persoonlijke verhalen

Modeling

- Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers - Persoonlijke verhalen - Tips, bv. hoe met ouders/relatie over relaties en seksualiteit praten, waar condooms bewaren, hoe je met homoseksuele gevoelens kunt omgaan, nee leren zeggen, leren nagaan wat je partner wil.

Persuasive communication

- Tekst - Condoominstructie vrij soa-vrij - Persoonlijke verhalen - Tips, bv mbt partnerkeuze - Informatieve tekst - Film van videodebat: Jongeren & BNM’ers laten zien dat en hoe je over relaties en (homo) seksualiteit kunt praten, omgaan met ouders.

Modeling

- Persoonlijke verhalen - Tips/adviezen, bv wat je kunt doen tegen druk van omgeving als je verliefd bent op iemand en niet is toegestaan relatie aan te gaan, seks te hebben (maagdelijkheid), dubbele moraal.

Sociale steun Sociale druk weerstaan

De uitgewerkte thema’s, incl. veranderdoelen: zie bijlage 2 Werkzame elementen Wat zijn de werkzame elementen die de doelen van de interventie realiseren? Geef een puntsgewijze opsomming. Waarom zal de site effect hebben?: 1. Planmatige ontwikkeling Een belangrijke voorwaarde voor effectiviteit is de systematische planmatige ontwikkeling van een interventie. Bij de ontwikkeling van Liefde, seks en islam is dit gebeurd. De subsite is ontwikkeld volgens het Intervention Mapping protocol (Bartholomew et al, 2006). 20

Titel interventie

interventienummer

2. Aangetoonde effecten Uit een meta–analyse van Noar et al.(2010) naar de mogelijke effecten van computermediated interventions op determinanten van veilig vrijen, bleek dat computer mediated interventies significant positieve effecten lieten zien op: toename in kennis mbt hiv/aids, attitudes tav condoomgebruik/seksualiteit, self-efficacy mbt condoomgebruik, waargenomen vatbaarheid, communicatie en intentie om condooms te gebruiken. 3. Informatie behoefte bij Marokkaanse jongeren Jongeren van Marokkaanse afkomst hebben behoefte aan informatie over relaties en seksualiteit. 4. Betrokkenheid doelgroep tijdens de ontwikkeling - Om de website en vooral de inhoud cultuursensitief vorm te geven, en om identificatie en aandacht voor de inhoud te bevorderen, is nauw samengewerkt met de beheerder van de site: maroc.nl. Verder is het design van de site gemaakt door een Marokkaanse webbouwer. - De doelgroep Marokkaanse jongeren, is intensief betrokken bij de ontwikkeling en beoordeling van zowel de inhoud van de website, als de vormgeving/design van de website. Hun wensen en behoeften zijn geïnventariseerd. Daarnaast zijn de onderdelen van de website en de site zelf bij de doelgroep getest, voordat de proces evaluatie door Universiteit Amsterdam van start ging. Op de site spelen Marokkaanse jongeren de hoofdrol. Uit de pretest van de verschillende onderdelen van de site en de procesevaluatie blijkt dat de content aansluit bij hun vragen en behoeften 5. Met de cultuursensitieve informatievoorziening aan Marokkaanse jongeren via hun communitywebsite wordt aangesloten bij hun eigen behoeften, vragen, en problemen en kan deze groep in grote aantallen worden bereikt. 6. Internet is een belangrijke informatie bron Internet is voor Marokkaanse jongeren een belangrijke informatiebron op het gebied van seksualiteit. De subsite wordt een geïntegreerd onderdeel van de bestaande populaire site maroc.nl. Jongeren weten de weg dus al te vinden naar de website. 7. Op de site is gebruik gemaakt van de succesonderdelen van de voorgaande site, oa dat

website bezoekers per e-mail vragen kunnen stellen aan een islamdeskundige. Uit de pretest blijkt dat de huidige Islam en Liefde coach Badr Youyou (van Marokkaanse afkomst) voor jongeren een geschikte vraagbaak is. 8. Inbreng van Inhoudsdeskundigen De debatfilmpjes zijn gepretest bij zeven experts van de volgende organisaties: SANL programma Etnische Minderheden en Jongeren, Schorer / Veilige Haven, Rutgers WPF, Bureau Ceelen, Universiteit Maastricht. De informatieve teksten over de acht thema′s (partnerkeuze, maagdelijkheid, praten over seksualiteit, geheime relatie, dubbele moraal, homoseksualiteit, veilig vrijen, wensen en grenzen) zijn gepretest bij 8 experts van de volgende organisaties: Pharos, EduDivers/Movisie, SANL/Programma Etnische minderheden en Programma Jongeren, Schorer /Veilige Haven), Bureau Ceelen, Rutgers WPF.

4. Uitvoering 21

Titel interventie

interventienummer

Materialen Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? - Materiaal voor de doelgroep: website liefde, seks en islam.maroc.nl Wervingsmateriaal voor de doelgroep: flyer: (informatie over) Seks op het internet (waar je echt wat aan hebt) en verwijzingen op www.sense.info. - Wervingsmaterialen voor intermediairs: flyer: (informatie over) Seks op het internet (waar je echt wat aan hebt). - Materiaal voor proces-en effectevaluatie: Onderzoeks rapport: Huynh Xuan. Liefde, Seks en Islam, procesevaluatie, methode, resultaten, conclusie en aanbevelingen. Masterthesis. Vrije Universiteit Amsterdam. Faculteit Sociale Wetenschappen. Communicatie wetenschappen, 2012. Alle materialen zijn digitaal kosteloos te vinden/verkrijgbaar op internet /bij Jos Poelman

Type organisatie Welk(e) soort(en) organisatie(s) kan /kunnen de interventie uitvoeren? NVT De interventie richt zich op de doelgroep jongeren van Marokkaanse afkomst. De subsite trok in 2013 42.093 bezoekers.

Opleiding en competenties Welke opleiding /training en specifieke competenties van de uitvoerders zijn vereist? Is niet van toepassing.

Kwaliteitsbewaking Hoe wordt de kwaliteit van de uitvoering bewaakt? Kwaliteitsbewaking bij uitvoerders is niet aan de orde. Kwaliteitsbewaking van de interventie: De site wordt geactualiseerd door Soa Aids Nederland als er nieuwe inzichten zijn. Onlangs zijn bijvoorbeeld de volgende onderzoeksverslagen ‘Laveren tussen autonomie en loyaliteit’, seksuele ontwikkeling en beleving van allochtone jongeren (Cense, M, 2012) en ‘Over diplomaten en activisten, strategieën rondom seksuele identiteit van biculturele lesbische vrouwen, homoseksuele mannen en biseksuelen’ (Cense, M, 2013). De resultaten uit deze onderzoeken die relevant zijn voor jongeren van Marokkaanse afkomst worden via aanpassing of uitbreiding van de content op de site verwerkt. Via Google Analytics kunnen frequentie en duur van de bezoeken aan de verschillende onderdelen van de site inzichtelijk worden gemaakt. Op basis hiervan kan worden bepaald of een thema (-onderdeel) anders gepresenteerd en gepositioneerd moet worden. 22

Titel interventie

interventienummer

Randvoorwaarden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? De interventie is cultuursensitief: bij de ontwikkeling van de interventie is rekening gehouden met culturele en religieuze factoren die van invloed zijn op relaties en seksualiteit/ seksuele gezondheid van jongeren van Marokkaanse afkomst. De site is tot stand gekomen in samenwerking met vertegenwoordigers van maroc.nl, de eigenaar van de website.

Implementatie Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. De implementatie richt zich op: 1) Jongeren van Marokkaanse afkomst, 2) Intermediairs/voorlichters. 3) Zelforganisaties Jongeren * Op 19 december 2012 werd in samenwerking met de Young LeadersZ (rolmodellen van vooral Marokkaanse afkomst) in Pop- en Cultuurcentrum de Peppel in Zeist het officiële startsein voor de website gegeven. De 70 aanwezige jongeren van Marokkaanse afkomst luisterden naar optredens van de populaire Marokkaanse rappers Dubbelo7 en Noual Krulloh en DJ Rachida. De presentatie was in handen van Aziza ElMessaoudi. De eerste drie weken na het online gaan, trok de site al zo’n drie duizend bezoeken. Het online gaan van de subsite trok veel aandacht op internet. * De subsite Liefde, seks en islam is in het hoofdmenu van de website maroc.nl opgenomen. Hierdoor is Liefde, seks en islam optimaal gepositioneerd op deze populaire communitywebsite. Bezoekers van Marokkaanse afkomst zijn de primaire doelgroep. Zij zijn al op de site aanwezig. Hierdoor zijn optimale voorwaarden geschapen dat (veel) jongeren van Marokkaanse afkomst de subsite gaan bezoeken. * Ter promotie van de subsite was er in 2013 een Facebookcampagne ’Vraag het Youyou’. Deze pagina, die 2028 keer werd bezocht, verwijst naar de islam en liefde coach Badr Youyou op de subsite en aan wie jongeren per e-mail vragen kunnen stellen. * Bekende Marokkanen (bekend en populair bij Marokkaanse jongeren) worden gevraagd ambassadeur te worden van Liefde, seks en islam. Via Quotes/korte filmpjes laten zij op de communitysite zien waarom het nuttig is om de subsite te bezoeken. Zij worden ook gevraagd regelmatig over de subsite te twitteren. Intermediairs/voorlichters * Voor GGD en Sense professionals die jongeren van Marokkaanse afkomst willen attenderen op de site is een Z.Card ontwikkeld (uitvouwbare flyer in credit-card formaat), met beknopte informatie over enkele websites voor jongeren, waaronder de website Liefde, 23

Titel interventie

interventienummer

seks en islam. Deze Z card kan aan Marokkaanse jongeren worden uitgedeeld tijdens voorlichtingsbijeenkomsten, bijvoorbeeld op ROC ‘s , het Sense spreekuur, het extra JGZ contactmoment 12 +. Intermediairs als GGD/Sense professionals zijn op diverse manieren geattendeerd op de (in ontwikkeling zijnde) site: - Een artikel over de site in het blad Seksoa. - Tijdens het door Soa Aids Nederland georganiseerde 6e Etnische Minderheden Congres in 2011 is voor 20 intermediairs een workshop verzorgd over het project met de titel: Cultuursensitieve seksuele voorlichting via internet (communities) aan jongeren van Marokkaanse, Turks en Antilliaanse afkomst. (Lokaal doorpakken! Kansen zien, pakken en vergroten, 6e Etnische Minderheden Congres, 14 oktober Amersfoort). -Tijdens de netwerkbijeenkomst ’Bidden en Beminnen’ van Sense regio Utrecht is een workshop verzorgd voor 40 intermediairs (Utrecht, 27 oktober 2011). Zelforganisaties * Zelforganisaties van Marokkanen in gemeenten waar veel Marokkanen wonen, worden specifiek benaderd om hen te attenderen op de site. Kosten Wat zijn de kosten van de interventie? De ontwikkelkosten van de interventie zijn gefinancierd door ZonMw. Voor de locale uitvoerders zijn er geen kosten. Jaarlijkse (2014) kosten voor rekening van de interventie-eigenaar Soa Aids Nederland: Activiteit

Resultaat

Personeel

Promotie website middels verspreiding Z card intermediairs en zelforganisaties

8000 Z cards zijn verspreid door 50 intermediairs waardoor 2000 extra bezoekers. Per jaar bezoekt 30% van de jongeren van Marok afkomst de subsite (ongeveer 30.000) Actuele, toegankelijke, cultuursensitieve en kwalitatief hoogwaardige content. Content site sluiten beter aan bij vragen en ervaringen Marok jongeren

Programmamedewerker

4 BM-ers spreken uit dat ze de subsite voor bezoekers van maroc.nl interessant vinden

Content vernieuwen: Polls, seksuele diversiteit, vragen islam en liefde coach Badr, nieuw filmmateriaal

Filmpjes maken met quotes van BMers die zich positief uitspreken over de subsite

Uren pp 16 uur/ 1024

Communicatiemedewerker

4 uur/ 216

Programmamedewerker

100 uur/ 6400

Progr. Etn Minderheden

4 uur/ 216

Programmamedewerker

30 uur/ 1920

Communicatiemedewerker

10 uur/ 540

Etn. Minderh.

3 uur/ 162

24

Directe kosten activiteit 500

2200

Titel interventie

interventienummer

Vragen/antwoorden aan Islam liefde coach gesteld analyseren

Overzicht van welke cultuur/geloofsgerelateerde vragen voor bezoekers van belang zijn

Programmamedewerker

20 uur/ 1280

Evaluatie website

Inzicht in mening bezoekers over site en onderdelen site

Programmamedewerker

20 uur/ 1280

Monitoring bezoekersgedrag op site mbv Google Analytics

Actueel inzicht in bezoekersgedrag

Programmamedewerker

8 uur/ 512

Webbureau

2 uur/ 108

Subsite in ander cms systeem zetten

Subsite biedt meer mogelijkheden voor interactie met bezoekers. SANL kan makkelijker zelf aanpassingen op site verrichten.

Programmamedewerker

16 uur/ 1024

Webbureau

4 uur/ 216 14898

Totaal

UM

Personeel

1000

5425

Activiteiten 9125

Onderzoek naar praktijkervaringen Onderzoek en resultaten Is er onderzoek gedaan naar de praktijkervaringen met de interventie en wat zijn daarvan de meest relevante uitkomsten? Er is een procesevaluatie uitgevoerd door de Universiteit Amsterdam onder 21 jongeren van Marokkaanse afkomst, elf meisjes en tien jongens. De respondenten hebben individueel op de site rond gesurft, video’s bekeken, persoonlijke verhalen gelezen en informatie opgezocht. Daarnaast heeft iedere respondent stellingen beantwoord over de 25

Titel interventie

interventienummer

gebruiksvriendelijkheid van de site. De jongeren beoordelen de website positief (rapportcijfer 7.1), met name door de ‘taboe’ thema’s die bespreekbaar worden gemaakt. Met name de video’s en persoonlijke verhalen en de mogelijkheid om vragen te stellen over seksualiteit en islam, spreken de jongeren aan. Met de persoonlijke verhalen kunnen jongeren zich identificeren. De jongeren zullen de website ook aanraden aan andere Marokkaanse jongeren. Door de filmpjes onderscheidt de website zich van andere voorlichtingsites. Ze wilden wel een betere koppeling met religie, met onder andere bronvermeldingen uit de heilige geschriften, en een kleurrijker design. Op basis van de proces evaluatie is de website geoptimaliseerd, zodat de website een nuttige informatiebron is voor Marokkaanse jongeren op het gebied van liefde, seks en islam. Meer informatie: zie bijlage 2. Toelichting procesevaluatie. De subsite ‘Liefde, seks en islam’ op de communitywebsite Maroc.nl ging begin 2013 online. De subsite trok in 2013, 42.093 bezoekers. Populaire onderdelen zijn ‘Maagdelijkheid’ ‘Geheime relaties’, ’Praten over seksualiteit’, ‘Veilig vrijen’ en ‘Partnerkeuze’. Op de site werden diverse polls geplaatst zoals: Moet je vriend of vriendin ook islamitisch zijn? Heb je al eens een relatie gehad? Praat jij met je ouders over liefde, seks en islam? Waar haal jij je informatie over liefde en seksualiteit vandaan? Gemiddeld vulden 200 jongeren de poll in. De pagina die het meest werd bezocht is Maagdelijkheid. De pagina die het langst wordt bezocht is de video over Dubbele Moraal (4.26 minuten).

5. Onderzoek naar de effectiviteit Onderzoek in Nederland Is er onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de interventie in Nederland en wat zijn daarvan de uitkomsten? Vermeld ook reviews en meta-analyses.

Onderzoek naar vergelijkbare interventies Is er onderzoek gedaan naar de effectiviteit van deze of een vergelijkbare interventie (in Nederland en in het buitenland) en wat zijn daarvan de uitkomsten? Vermeld ook reviews en meta-analyses. Soortgelijke interventies zijn: 26

Titel interventie

interventienummer

- LoveNsex.kitatin.com - Geentaboes.marokko.nl - Geentaboes.hababam.nl Uit effect- en usability onderzoek van de Universiteit Maastricht onder 55 jongeren blijkt dat bezoekers de website LoveNsex (Antilliaanse jongeren) positief beoordelen. Jongeren vinden de website begrijpelijk, interessant en de informatie relevant. Na bezoek lijken jongeren eerder van plan zijn condooms te gebruiken en met hun partner te praten over wat ze wel en niet willen op het gebied van seks. (Romeike, K., 2011).

6. Aangehaalde literatuur Azough, R. Poelman, J., en Meijer, S. (2007) Jongeren, seks en islam. Amsterdam: Soa Aids Nederland. Bartholomew, L. K., Parcel, G. S., Kok, G., & Gottlieb, N. H. (2006). Planning health promotion programs: an intervention mapping approach. San Francisco, CA: JosseyBass Bergen, D.D. van, Van Lisdonk, J. (2010), Psychisch welbevinden en zelfacceptatie van homojongeren, in: Keuzenkamp, S. (red). Steeds gewoner, nooit gewoon. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau. Boom, J. de, Wensveen, P. van, Hermus, P., Weltevrede, A., San, M. van (2012). Marokkaanse Nederlanders 2012. De positie op de terreinen van onderwijs, arbeid en uitkering en criminaliteit (meting 3). Rotterdam: Risbo, Erasmus Universiteit. Bommel, A van. (2008). Islam, liefde en seksualiteit. Amsterdam: Uitgeverij Bulaaq. Bottomley, P.A., & Doyle, J.R. (2006). The interactive effects of colors and products on perceptions of brand logo appropriateness. Marketing Theory, 6, 63-83. Brug, J., Assema, P. van & Lechner, L., (2007). Gezondheidsvoorlichting en Gedragsverandering. Een Planmatige Aanpak. Assen:Van Gorcum. Cense, M., Van Dijk, L. van (2012). Laveren tussen autonomie en loyaliteit, seksuele ontwikkeling en belevening van allochtone jongeren. Utrecht: Rutgers WPF. Coley, R.L., Medeiros, B.L., & Schindler, H.S. (2008). Using sibling differences to estimate effects of parenting on adolescent sexual risk behavior. Journal of Adolescent Health, 43, 133–140. Doyle, K., Minor, A., & Weyrich, C. (1997) Banner Ad Location Effectiveness Study. Gedownload op 4 juni 2012 van http://webreference.com/dev/banners/onethird.html Frouws, B., & Hollander, M.L., (2009). Doel(groep) bereikt. Bevordering van de seksuele gezondheid tegen een culturele achtergrond. Zoetermeer: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Gettemans, W. (2007). Kwalitatief onderzoek naar de informatiebehoeften omtrent relaties en seksualiteit bij islamitische jongeren. Vrije Universiteit Brussel, Belgium. 27

Titel interventie

interventienummer

Ginneken, B. van, Ohlrichs, Y. van & Vlugt, I. van der (2007) Zwijgen is Zonde, over seksuele en relationele vorming aan jongeren in multireligieuze en multiculturele groepen. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Graaf, H. de, Kruijer, H., Acker, J. van& Meijer, S. (2012). Seks onder je 25e Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2012. Delft : Eburon Graaf, H. de, Meijer, S., Poelman, J., & Vanwesenbeeck, I. (2005). Seks onder je 25e: Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2005. Delft: Eburon. Gevolgen van seksueel ongezond gedrag. In: Handreiking Gezonde gemeente. Loket Gezond leven. Haak, M.J. van den, Jong, M.D.T. de, Schellens, P.J. (2003). Hardopdenkprotocollen als pretestmethode: Synchroon en retrospectief hardopdenken vergeleken, Tijdschrift voor Taalbeheersing, 25, 236-252. Haas, S. de, Graaf H. de, Kuyper, L., Bakker, F. (2008). Rapport Seksuele gezondheid van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Hawkins, R.P., Kreuter, M., Resnicow, K., Fishbein, M., & Dijkstra, A. (2008). Understanding tailoring in communicating about health. Health Education Research, 23, 454 - 466. Henderson, R.D, Smith, M.C, Podd, J. & Varela-Alvarez, J. (1995) A comparison of four prominent user-based methods for evaluating the usability of computer software. Ergonomics, 38, 2030–2044. Huynh Xuan. Liefde, Seks en Islam, procesevaluatie, methode, resultaten, conclusie en aanbevelingen. Masterthesis. Vrije Universiteit Amsterdam. Faculteit Sociale Wetenschappen. Communicatie wetenschappen, 2012. Kassenaar, P. , & Van Rijswijk, O. (2003). Handboek website usability. Schoonhoven: Academic Service. Keuzenkamp, S. (red). (2010), Gewoon anders,. Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Knight, K. (2009). Fixed vs. Fluid vs. Elastic Layout: What’s The Right One For You? Gedownload op 10 juni 2012 van http://coding.smashingmagazine.com/2009/06/02/fixed-vs- fluid-vs-elastic-layoutwhats-the-right-one-for-you/ Kuyper, L., Wit J. de, Adam, P., Woertman, L., & Berlo, W. van (2009). Laat je nu horen! Een onderzoek naar grensoverschrijdende seksuele ervaringen en gedragingen onder jongeren. Utrecht: Universiteit Utrecht. Lee, L. van & Mouthaan, I. (2007) Ouders en de seksuele opvoeding van kinderen: Marokkaanse en Turkse moeders aan het woord. Tijdschrift voor Seksuologie, 1, 3-10

28

Titel interventie

interventienummer

Molenaar, C. (2006). Wisseling van de macht: hoe ons gedrag verander in een virtuele wereld. Amsterdam: FT Pretince Hall. Nielsen, J. (1999). Designing web usability. Indianapolis: New Riders Publishing OPHIS/New Impulse (2012). Betekenis van kleuren. Gedownload 4 juni 2012 van http://www.ophisnewimpulse.nl/downloads Noar, S.M., Pierce, L.B., Black, H.G. (2010). Can Computer-Mediated Interventions Change Theoretical Mediators of Safer Sex? A Meta-Analysis. In: Human Communication Research 36, p.261-297. Peterson, T.R. & Aldana, S.G. (1999) Improving exercise behaviour: an application of the stages of change model in a worksite setting. American Journal of Health Promotion, 13, 229- 232. Petty, R.E., & Cacioppo, J.T. (1984). The Effects of Involvement on Responses to Argument Quantity and Quality: Central and Peripheral Routes to Persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 69-81. Punselie, R. (2003) Websites die werken: succesfactoren, beleid en uitvoering van webcommunicatie. Alphen aan den Rijn: Kluwer Put, W. van der (2006). Website Usability: Gebruiksvriendelijke websites in de praktijk. Pearson Education Benelux. Putte, J. van de (2008) Wat zeggen de richtlijnen voor usability, findability en accessibility? Hyperlinks gebruiken. Gedownload op 4 juni 2012 van http://www.2useit.nl/usabilityupdate/hyperlinks-gebruiken.php Romeike, K. (2011). The effectiveness of a web-based intervention aimed at increasing young Antilleans’ sexual health. Maastricht University, faculty of health, medicine and life sciences. Sorbi, M.J. & Riper, H. (2009). e-Health – gezondheidszorg via internet. Psychologie & Gezondheid , 37, 191-201. Smerecnik, C., Schaalma, H., Kok,G., Meijer, S., Poelman, J.(2010). An exploratory study of Muslim adolescents’views on sexuality: Implications for sex education and prevention. In: BMC Public Health. 2010; 10: 533, Published online Sep 5, 2010. doi: 10.1186/14712458-10-533 Ulichki, F. (2010) Verslag van een inventariserend onderzoek naar de informatiebronnen van allochtone jongeren bij vragen over seks, seksualiteit en relaties. Noord-Holland: ACB Kenniscentrum. Vroom, B. (2005). Tips voor een heldere navigatie. Gedownload op 4 juni 2012 van http://www.benvroom.nl/artikelnavigatie.htm Wijsen, C., Lee, L. van (2006) Kind van twee werelden. Een kwalitatief onderzoek naar de achtergronden van zwangerschappen bij allochtone tieners. Utrecht: Rutger Nisso Groep. Yerden, I. (2010). Schaamte en strategisch handelen. Opvoeding in Marokkaanse en Turkse Gezinnen, Amsterdam; Van Gennep. 29

Titel interventie

interventienummer



Appendix I: Screenshot Homepage 'Liefde, seks en islam' website vóór de procesevaluatie

30

Titel interventie

interventienummer

Appendix II: Screenshot Homepage 'Liefde, seks en islam' website na aanpassingen agv de procesevaluatie

Appendix III: Screenshot Thema Praten over seksualitet op de 'Liefde, seks en islam' website na aanpassingen als gevolg van de procesevaluatie

31

Titel interventie

interventienummer

Bijlage 1. Veranderdoelen, determinanten, theorieën, strategieën Bij thema veilig vrijen/anticonceptie Veilig vrijen/ Anticonceptie Behavioral objective : Jongeren voorkomen ongewenste zwangerschap wanneer hij/zij geslachtsgemeenschap anticipeert Subgedraging 1

Kennis

Besluiten anticonceptie te regelen/ te stimuleren

Leggen uit wat je kunt doen om zwangerschap te voorkomen (geen seks, geen GG, gebruik anticonceptie/ condoom + morning afterpil)

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit /

Leggen uit dat naast anticonceptie om zwangerschap te voorkomen ook een condoom gebruikt moet worden tegen soa Kunnen enkele symptomen noemen die wijzen op zwangerschap

Zijn zich bewust van (hun eigen) kans op zwangerschap bij onbeschermde geslachtsgemeenschap

Hebben een positieve houding tav het voorkomen van ongewenste zwangerschap

Zijn zich bewust van het (eigen) risico op zwangerschap bij slecht of geen anticonceptie gebruik

Hebben een positieve houding tav het gebruiken van anticonceptie

Hebben inzicht in opvattingen van belangrijke anderen (bv ouders t.av. gebruik anticonceptie)

Leggen uit hoe je anticonceptie kunt regelen

Staan positief tav het Zijn zich bewust van risico op tienerouderschap voor zowel jongen als meisje als anticonceptie niet of slecht gebruikt wordt

Vaardigheden Geven aan vertrouwen te hebben ongewenste zwangerschap (en ongewenst ouderschap) te kunnen voorkomen

Geven aan vertrouwen te hebben met gevoelens van schaamte of ongemak om te kunnen gaan bij het regelen van anticonceptie

gebruik van condoomen pil

Leggen uit wat de keuzemogelijkheden zijn bij een onbedoelde zwangerschap Leggen uit wat het betekent om ongewenst zwanger te zijn (keuze moeten maken) Benoemen dat belangrijke informatie over (het voorkomen van zwangerscchap) en seks te vinden is op sense.info Benoemen dat men voor ‘geloofs’ gerelateerde vragen mbt seks terecht kan bij de Islam en Liefde Coach Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Modeling

Modeling

Argumenten

Modeling Persuasive communication Planning coping responses

Strategieën & Uitwerking

1

Afbeeldingen

Tekst

Persoonlijke verhalen

Tips

Tips

Tekst

Persoonlijke verhalen1

Tips Tekst

Waar verwezen wordt naar persoonlijke verhalen, filmp, tekst etc dan zijn dit de persoonlijke verhalen, film, tekst etc. bij het desbetreffende thema. 32

Titel interventie

interventienummer

Tekst

Tekst Sense Infolijn Vraag het Islam Liefde coach Subgedraging 3. Keuze maken voor meest geschikte type anticonceptie in eigen situatie

Beschrijven verschillende vormen en werkwijzen van anticonceptie Benoemen wat werking en bijwerkingen van verschillende soorten anticonceptie zijn (weerleggen misvattingen)

Hebben inzicht in de risico’s van anticonceptiefalen bij verschillende methodes Hebben reëel beeld van wat mogelijke bijwerkingen zijn van anticonceptie (weerleggen misvattingen)

Noemen waar ze terecht kunnen voor anticonceptie

Kunnen voordelen en nadelen noemen tav verschillende typen anticonceptie: Pil, prikpil, koper spiraal, hormoon spiraal, anticonceptiepleister, hormoonstaafje,

Hebben inzicht in wat belangrijke anderen vinden van verschillende vormen van anticonceptie

Hebben er vertrouwen in een weloverwogen keuze te kunnen maken

Verbal Persuasion

anticonceptiering etc Hebben een positieve houding tav het gaan gebruiken van een geschikte anticonceptie

Benoemen dat belangrijke informatie over (het voorkomen van zwangerscchap) en seks te vinden is op sense.info Methoden

Advanced organizers

Consciousness raising

Arguments

Modeling

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen Tekst

Tabel

Tabel

Tabel

Afbeeldingen

Tips

Tips

Subgedraging 4

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Anticonceptie correct en consequent gebruiken

Kunnen uitleggen wat de juiste wijze van gebruik is van anticonceptie

Informatieverstrekking Strategieën & Uitwerking

Tips Sociale invloed

Eigen effectiviteit /

Zijn zich bewust van het risico van het niet correct gebruik van anticonceptie op zwangerschap

Vaardigheden Hebben vertrouwen in het correct (en consequent) gebruiken van anticonceptie om zwangerschap te voorkomen

Zien het belang in van correct en consequent anticonceptiegebruik

Kunnen weerstand bieden aan druk om niet consequent anticonceptie te gebruiken

Argumenten

Modeling

Persoonlijke verhalen Tekst

Leggen uit dat het consequent gebruiken van anticonceptie effectief is tegen het Zijn zich bewust van risico op zwangerschap risico op zwangerschap als anticonceptie niet consequent wordt Benoemen dat belangrijke informatie gebruikt over (het voorkomen van zwangerschap) en seks te vinden is op sense.info Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising Advance organizers

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Afbeeldingen

Zijn zich bewust van de barrières in de Marokkaanse cultuur

Hebben een positieve houding tav het omgaan met barrières

Persuasive communication

Tips

Tabel Sense.info/infolijn Sub gedraging Leggen uit dat er 2 culturele barrieres zijn Goed omgaan om de beslissing te

33

Beschrijven hoe belangrijke anderen omgaan met

Zijn in staat de barrieres in de eigen cultuur tav

Titel interventie

met barrières in eigen cultuur om anticonceptie te gebruiken Methoden

nemen anticonceptie te gebruiken

Strategieën & Uitwerking

interventienummer

om de belsissing te nemen AC te gebruiken

in de Marok cultuur om de beslissing te nemen AC te gebruiken

barrieres in de Marok anticonceptie te cultuur tav AC weerstaan gebruik

Informatieverstrekking Consciousness raising

Argumenten

Modeling

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen Tekst

Tekst

Persuasive communication

Tips

Veilig vrijen /condoomgebruik Behavioral objective : Jongeren voorkomen soa-hiv besmetting wanneer hij/zij geslachtsgemeenschap anticipeert Subgedraging Kennis 1

Risicoperceptie Attitude

Besluiten condooms te gebruiken

Zijn er zich van bewust dat soa vaak niet zichtbaar zijn

Leggen uit wat veilig en onveilig vrijen is (soa preventie)

Leggen uit dat dat je ook bij de eerste geslachtsgemeenschap/huwelijksnacht condooms moet gebruiken Leggen uit wat genderpatronen voor invloed hebben op condoomgebruik Leggen uit waarom vroegtijdige signalering en behandeling van soa belangrijk is

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Kunnen van de belangrijkste soa, wijze van besmetting en enkele lichamelijke Zijn er zich van consequenties noemen bewust dat soa op langere termijn Benoemen dat soa vaak geen ernstige gevolgen symptomen hebben kunnen hebben Leggen uit dat de meeste soa behandeld kunnen worden

Sociale invloed

Kunnen eigen risico voor soa inschatten ahv eigen gedrag

Erkennen dat de voordelen van condoomgebruik opwegen tegen de nadelen/

Beschrijven hoe belangrijke anderen over condoomgebruik/ veilig vrijen denken

Zijn in staat om te beschrijven wat veilig vrij gedrag inhoudt

Leggen uit wat je kunt doen om een soa infectie te voorkomen

Hebben een positieve houding tav condoomgebruik

Zijn in staat om tzt condoomgebruik te plannen

Erkennen dat condoomgebruik een goed middel is tegen soa (en ongewenste zwangerschap)

Leggen uit dat er barrières zijn in de eigen cultuur om de beslissing te nemen condooms te gebruiken

Benoemen dat belangrijke informatie over (het voorkomen van soa) en seks te vinden is op sense.info Benoemen dat men voor ‘geloofs’ gerelateerde vragen mbt seks terecht kan bij de Islam en Liefde Coach Methoden

Informatieverstrekking Elaboration

Consciousness raising

Arguments Modeling Elaboration

34

Modeling

Persuasive communication

Titel interventie

Strategieen & Uitwerking

interventienummer

Tekst

Wist-je-dat’jes

Tekst

Film

Tips

Tips

Tekst

Tabel

Tekst

Stel je vraag aan de Sense Infolijn

Tabel

Persoonlijke verhalen

Persoonlijk verhaal

Ste je vraag aan de Islam en Liefde coach

Subgedraging Kennis 2

Risicoperceptie

Goed omgaan met barrières in de eigen cultuur om de beslissing te nemen om condooms te gebruiken

Leggen uit dat er barrières zijn in de Marokkaanse cultuur om de beslissing te nemen condooms te gebruiken (Bv maagdelijkheidsnorm, condooms niet op zak hebben)

Zijn zich bewust van de barrières die in de Marok cultuur spelen om de beslissing te nemen condooms te gebruiken

Methoden

Strategieen & Uitwerking

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Hebben een positieve houding tav het omgaan met barrieres in de eigen cultuur om de beslssing te nemen condooms te gebruiken

Beschrijven hoe belangrijke anderen omgaan met barrieres in de Marok cultuur tav condoomgebruik (bij je dragen/kopen)

Zijn in staat de barrières in de Marok cultuur tav condoomgebruik op te lossen (op zak hebben)

Informatieverstrekking Consciousness raising

Arguments

Modeling

Elaboration

Modeling

Persuasive communication

Tekst

Film

Tips

Persoonlijke verhalen

Persoonlijk verhaal

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijk verhaal

Subgedraging 3

Kennis

Condooms kopen

Noemen twee plaatsen Zijn zich ervan bewust waar je condooms kunt dat het risico op onveilig vrijen groot is kopen als je geen condooms gekocht hebt

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Noemen tenminste twee positieve kanten aan het kopen van condooms

Beschrijven normen van belangrijke anderen mbt kopen van condoms

Beschrijven stap voor stap hoe je een condoom kunt kopen Geven aan vertrouwen te hebben in eigen vermogen om met gevoelens van schaamte rond het kopen van condooms om te gaan

Beschrijven waar je op moet letten als je condooms koopt (houdbaarheidsdatum, CE keurmerk en geschiktheid voor veilig vrijen- denk aan funcondooms) Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Arguments

Modeling

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen Condoominstructie Tekst

Tekst

Tips

35

Persuasive communication

Titel interventie

interventienummer

Subgedraging 4

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Altijd (tzt) condooms bij zich dragen (ter beschikking hebben)

Beschrijven op welke plekken je condooms kunt bewaren

Zijn er zich van bewust zelf ook risico te lopen op onveilig vrijen als ze geen condoom bij zich dragen

Beschrijven twee voordelen van het bij zich dragen van condooms

Beschrijven de normen van belangrijke anderen tav het bij zich dragen van condoms

Zijn zich bewust van gevoelens die worden opgeroepen als ze door anderen op een negatieve manier worden aangesproken op het bij zich dragen van condooms

Noemen tegenargumenten bij nadelen van het bij zich dragen van condoms

Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Arguments

Eigen effectiviteit / Vaardigheden Beschrijven hoe ze in verschillende situaties een condoom bij zich zullen dragen Geven aan vertrouwen te hebben (tzt) altijd een condoom bij zich te kunnen dragen Zijn in staat om met de gevoelens om te gaan die worden opgeroepen door negatieve oordelen van anderen tav het bij zich dragen van condooms

Modeling

Persuasieve communication Planning coping responses

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Tips

Filmpje

Tips Persoonlijke verhalen

Subgedraging 5

Kennis

Condooms correct gebruiken

Beschrijven dat je elke keer dat je geslachtsgemeenschap hebt een nieuw condoom gebruikt en dat je het condoom vanaf het begin tot het eind omhoudt

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Zijn zich bewust van het risico op soa (of zwangerschap) als ze een condoom niet correct gebruiken

Geven aan het belangrijk te vinden condooms correct te gebruiken

nvt

Beschrijven hoe je een condoom correct om en af doet

Beschrijven hoe je een condoom om doet, af doet en weggooit Leggen uit dat je een condoom niet moet gebruiken na de uiterste houdbaarheidsdatum Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Argumenten

Modeling Persuasive communication

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Film

Tips Condoominstructie

Stel je vraag aan de Sense Infolijn

36

Titel interventie

Subgedraging 6

interventienummer

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Soa test laten doen alvorens evt. te willen stoppen met condoomgebruik in langere relatie (>3maanden

Leggen uit dat ze soa test moeten laten doen alvorens te stoppen met condoom in relatie of voor 1e huwelijksnacht

Zijn zich bewust van het risico op soa bij het stoppen met condooms in een vaste relatie voordat een soa-test is gedaan

Hebben een positieve attitude tav het laten doen van een soa-test alsvorens te stoppen met condom

Erkennen dat sommigen het laten doen van een s0atest relateren aan gebrek aan vertrouwen in partner

Hebben vertrouwen een soa-test te kunnen laten doen voordat ze stoppen met condoomgebruik in een relatie

Leggen uit wat je moet doen om je te laten testen Leggen uit dat het laten doen van een soa-test niet gerelateerd is aan wantrouwen in de partner Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Persuasion

Persuasive communication

Elaboration Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tips

Film

Film

Tips

Tekst

Persoonlijke verhalen

Persoonlijk verhaal

Film

Wensen en grenzen Behavioral outcome : Jongeren hebben prettige en gewenste seks en relaties Subgedraging Kennis Risicoperceptie Attitude 1 Hebben inzicht in en kunnnen handelen naar eigen wensen, grenzen en behoeften ten aanzien van relaties en seksualiteit

Leggen uit dat je alleen zelf kunt bepalen wat jouw grenzen en wensen zijn in een bepaalde situatie Leggen uit dat je, zowel meisjes als jongens, zelf invloed hebt op het hebben van prettige seks. Benoemen dat de beleving/verwachting van relaties en seks anders kan zijn voor jongens en meisjes (ook stereotypering)

Erkennen dat het belangrijk is je eigen grenzen te respecteren

Zijn zich bewust van de risico’s die zich kunnen voordoen als je niet duidelijk weet waar je eigen wensen en grenzen liggen.

Erkennen dat voor plezierige seks en gelijkwaardigheid tussen partners belangrijk is

Zijn zich bewust van de risico’s die zich kunnen voordoen als je niet duidelijk aangeeft (verbaal of nonverbaal) waar je eigen grenzen en wensen liggen

Accepteren anderen en hun beslissingen mbt intimiteit en seksualiteit Erkennen dat partners met elkaar zouden moeten communiceren over seksualiteit

Leggen uit hoe ze kunnen achterhalen wat de ander wil Leggen uit dat iemand van gedachten kan veranderen en kan terugkomen op eerder aangegeven wensen en grenzen

37

Sociale invloed

Eigen effectiviteit /

Onderkennen de norm van sommige anderen om nog geen seks te hebben

Vaardigheden Zijn in staat om aan te geven wat hun eigen wensen en behoeften zijn.

Titel interventie

Methoden

Informatieverstrekking

interventienummer

Consciousness raising

Arguments

Modeling

Persuasieve communicatie

Modeling

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Tips

Film

Tips Persoonlijke verhalen

Subgedraging 2

Kennis

Beslissen om alleen gewenste seksuele handelingen te hebben

Leggen uit wat het verschil is tussen verbale en fysieke grensoverschrijding

Risicoperceptie

Attitude

Beschrijven waarom jongeren achteraf spijt kunnen hebben van bepaalde seksuele handelingen (achteraf te ver gegaan, te jong, niet verliefd)

Jongeren zijn zich bewust van de gevolgen als ze vooraf geen beslissing nemen over wat ze gewenste handelingen vinden

Erkennen dat het belangrijk is voor het beslissen over hoe ver je wilt gaan, je eigen grenzen te respecteren Erkennen dat het vervelende gevolgen kan hebben als iemand over je grenzen heengaat

Informatieversgtrekking Consciousness raising

Arguments

Geven aan wat anderen in hun gemeenschap vinden van het nemen van eigen beslissingen ten aanzien van seksuele handelingen (gender)

Strategieen & Uitwerking

Tekst

Subgedraging 3

Kennis

Geven grenzen en wensen aan en respecteren deze van de partner

Leggen uit dat een goede partner wensen en grenzen aangeeft en rekening houdt met de wensen en grenzen van de ander

Zijn in staat voor zichzelf te bepalen wat ze gewenst seksueel gedrag vinden Zijn in staat te achterhalen wat ander wil met seks

Beschrijven welke normen en waarden ze denken dat leeftijdsgenoten en ouders hebben tav seks of wachten met geslachtsgemeenschap Modeling

Persuasieve communicatie

Modeling

Tekst

Tekst

Film

Persoonlijke verhalen

Tips

Personlijke verhalen

Tekst

Tekst

Attitude

Sociale invloed

Risicoperceptie

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Leggen uit dat het belangrijk is dat partners communiceren over seks: wat wel en wat niet mbt seks incl het eventueel willen wachten met seks Methoden

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Geven aan wat hun eigen houding is tav maagdelijkheid/seks voor het huwelijk Methoden

Sociale invloed

Zijn zich bewust van de gevolgen als je niet duidelijk aangeeft wat jouw grenzen en wensen zijn.

Erkennen dat het belangrijk is eigen wensen en grenzen aan te geven

Zijn zich bewust van de gevolgen als je de wensen en grenzen van een ander niet respecteert

Erkennen dat het belangrijk is de wensen en grenzen van anderen te respecteren

Informatieverstrekking Consciousness raising

Modeling Arguments

38

Geven aan vertrouwen te hebben in hun eigen vermogen wensen en grenzen aan te geven

Persuasive communication

Titel interventie

Strategieën & Uitwerking

Subgedraging 4

interventienummer

Tekst

Tekst

Tips

Persoonlijke verhalen

Kennis

Tekst

Tekst Tips

Attitude

Sociale invloed

Erkennen het belang van helder communceren, zowel verbaal als nonverbaal

Jongeren hebben inzicht in welk belang anderen hechten aan helder communiceren

Consciouness raising

Arguments

Modeling

Persuasieve communicatie

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Filmpjes

Tips

Risicoperceptie

Communiceren Leggen uit dat wat je Zijn zich bewust van helder eigenlijk wilt, hetzelfde de risico’s van niet moet zijn als wat je aan helder communiceren de ander communiceert (verbaal-non-verbaal, symbolisch verzet)

Eigen effectiviteit / Vaardigheden Zijn in staat om helder te communiceren naar een partner

Geven voorbeelden van wat helder en niet helder communceren naar een (partner(s) is Methoden Informatieverstrekking

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Subgedraging 5

Kennis

Interpreteren correct wensen en grenzen van de ander

Benoemen dat mensen zowel verbale als niet verbale signalen kunnen uitzenden

Tips

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Geven aan zich bewust te zijn van de risico’s van het verkeerd interpreteren van wensen en grenzen van partners

Zien het belang in van goed interpreteren van de wensen en grenzen van de partner

Leggen uit dat bij twijfel beter gecheckt kan worden bij de partner

nvt

Zijn in staat te achterhalen wat signalen mbt wensen en grenzen van de partner betekenen

Zien het belang in van zonodig checken van de interpretatie van wensen en grenzen van de partner

Methoden

Informatie

Consciousness raising

Argumenten

Persuasieve communcatie

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Film

Tekst

Tekst

Film

Tips

Subgedraging 6

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Accepteren of pareren wensen en grenzen van de partner

Leggen uit dat het respecteren van elkaars wensen en grenzen de relatie ten goede komt

Zijn zich bewust van de gevolgen van het niet accepteren van de wensen en grenzen van de ander

Hebben een positieve houding ten opzichte van het accepteren van de wensen en grenzen van de ander Jongeren noemen

Leggen uit dat zowel

39

nvt

Zijn in staat wensen van de ander te accepteren (als deze overeenkomen met wat acceptabel is) Geven aan in staat te

Titel interventie

interventienummer

een jongen als een meisje altijd seks mag weigeren, ook binnen een relatie

twee voordelen van het respecteren van elkaars grenzen

zijn wensen van anderen die niet overeenkomen met eiien wensen te pareren

Noemen twee nadelen van het niet respecteren van elkaars grenzen Methoden

Informatie

Consciousness raising

Arguments

Persuatieve communicatie

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Film Homoseksualiteit Behavioral objective : Jongeren respecteert mensen met homoseksuele gevoelens Subgedraging 1 Kennis Sociale invloed Risicoperceptie Attitude

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Hebben respect voor seksuele diversiteit van leeftijdsgenoten en mensen om hen heen

Kunnen aangeven dat in Nederland discriminatie op basis van geslacht, cultuur of seksuele orientatie verboden is Kunnen uitleggen wat de verschillen zijn tussen homoseksualiteit, biseksualiteit, travestie en transgender

Zij zich ervan bewust dat alle vormen van discriminatie op basis van seksuele orientatie risico’s meebrengen voor de mentale en fysieke gezondheid van mensen wie het betreft

Geven aan andere jongeren te respecteren ongeacht hun seksuele orientatie Onderkennen het belang van kunnen zijn wie je bent en respecteren de integriteit van anderen Onderkennen dat er verschillende manieren zijn om met geloof/cultuur en homoseksualiteit om te gaan

Kunnen uitleggen dat seksuele orientatie geen keuze is, maar hoe je omgaat met die gevoelens wel iemands keuze is (uit de kast komen, dubbelleven, ontkennen)

Inzien dat er verschillende manieren zijn om met homoseksuele gevoelens om te gaan

Kunnen uitleggen dat tijdelijke homoseksuele gevoelens onderdeel kunnen zijn van de heteroseksuele ontwikkeling

Erkennen dat homoseksualitet in allé culturen voorkomt.

Kunnen benoemen dat seksuele diversiteit overal voorkomt en van alle tijden is (al worden seksuele contacten tussen mensen van hetzelfde geslacht vaak niet benoemd als homo of bi seksueel)

Hebben een positieve houding tav het niet discrimineren op basis van seksuele orientatie

Kunnen uitleggen dat er verscheidenheid bestaat in gedrag en leefstijlen van homoseksuele mannen en vrouwen

40

Beschrijven welke normen en waarden, ze denken dat leeftijdgenoten en ouders /familie hebben tav homoseksualiteit Beschrijven de invloed van culturele en religieuze normen mbt seksuele diversiteit op hun eigen normen

Beschrijven hoe je respect kunt tonen voor mensen met homoseksuele gevoelens

Titel interventie

interventienummer

Kunnen 2 organisaties/webites noemen waar zij betrouwbare informatie over seksuele diversiteit kunnen vinden Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Strategieen & Uitwerking

Tekst Stel je vraag aan de Sense Infolijn Vraag het Islam Liefde coach

Tekst

Argumenten

Modeling

Persuasieve communication

Persoonlijke verhalen

Persoonlijke verhalen

Tekst

Film

Persoonlijke verhalen

Film Interview met hulpverlener Veilige Haven over homoseksualiteit

Tips

Tekst

Behavioral objective: Jongere maakt keuze om wel of niet uit te komen voor homoseksuele gevoelens Subgedraging 1. Sociale Kennis Risicoperceptie Attitude

Eigen

invloed

Hebben positieve houding tav de keuze maken wel/niet uit de kast komen

Onderkennen dat de omgeving invloed heeft op keuze wel of niet uit de kast te komen

Informatieverstrekking Consciousness raising

Argumenten

Modeling

Tekst

Persoonlijke verhalen

Homseksuele jongeren gaan goed om met hun gevoelens van ongemak/onzekerheid/twijfel/houding bij het maken van de keuze wel of niet uit de kast te komen

Beschrijven welke gevoelens er kunnen optreden bij de keuze wel of niet uit de kast te komen

Methoden

Strategieën & Uitwerking

Zijn zich bewust van de gevolgen van de keuze al of niet uit de kast te komen

Tekst Persoonlijke verhalen

Subgedraging 1.1. ad Subgedraging 1 hierboven.

Kennis

Jongeren vragen om hulp en zoeken steun voor omgaan met (problemen rond) homoseksualiteit wanneer dit nodig/wenselijk is

Leggen uit waar ze terecht kunnen als ze hulpvragen hebben omtrent homoseksuele gevoelens

effectiviteit /

Risicoperceptie

Modeling

Attitude

Vaardigheden Kunnen omgaan met gevoelens die kunnen optreden bij al of niet uit kast komen

Modeling Persuasive communication

Persoonlijke verhalen

Tekst Tips Persoonlijke verhalen

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Zijn zich ervan bewust dat wachten met/geen hulp vragen het probleem kan verergeren

Hebben positieve houding ten aanzien van het verkrijgen van hulp via : Islam en liefde coach Veilige Haven Sense Infolijn ..

41

Erkennen het zo nodig sociale steun kunnen mobliseren bij het zoeken naar hulp bij…

Hebben vertrouwen over vaardigheden te beschikken om een hulpverlener of andere relevante persoon te kunnen inschakelen

Titel interventie

interventienummer

Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Strategieën & Uitwerking

Tips

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

Arguments

Modeling

Persuasive communication

Interview Veilige Haven

Tekst

Tekst

Persoonlijke Verhaal Persoonlijke verhalen

Stel je vraag aan de Sense Infolijn Vraag het Islam Liefde coach

Subgedraging 2

Kennis

Film Interview Veilige Haven

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Jongeren met homoseksuele gevoelens gaan goed om met negatieve reacties uit de omgeving als ze uit de kast komen

Benoemen welke negatieve reacties kunnen optreden als ze keuze maken wel/niet uit de kast te komen

Zijn bewust van risico wanneer niet goed wordt omgegaan met negatieve reacties omgeving

Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Jongeren onderkennen het belang van goed omgaan met negatieve reacties

Erkennen dat sociale Zijn in staat om te gaan omgeving negatief met negatieve reacties kan reageren op de keuze wel/niet uit de kast te komen

Arguments

Modeling

Beschrijven manieren om met deze gevoelens om te gaan

Modeling Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

Modeling Persuasive communication

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijk verhaal

Persoonlijke vehalen

Persoonlijke verhalen

Maagdelijkheid Behavioral objective : Jongeren beslist of hij/zij voor of na het huwelijk met geslachtsgemeenschap begint Subgedraging 1.

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Jongere begrijpt wat maagdelijkheid is

Kunnen uitleggen wat het maagdenvlies is

Nvt

Onderkennen dat maagdelijkheid belangrijk is voor de keuze om met geslachtsgemeenschap te beginnen

Onderkennen de norm om nog geen seks te hebben voor het huwelijk

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Beschrijven de betekenis die maagdelijkheid heeft Hebben kennis dat bij de eerste keer seks een meisje bijna nooit bloedt

Onderkennen dat maagdelijkheid een belangrijk aspect is van de Marokkaanse cultuur

Zijn in staat argumenten te ontkrachten dat een partner/arts kan voelen dat een meisje geen maagd meer is

Kunnen uitleggen wat in de islam onder maagdelijkheid wordt verstaan tov mannen en vrouwen

Methoden

Informatieverstrekking

Arguments

Modeling

Persuasive communication

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

42

Titel interventie

interventienummer

Film

Subgedraging 2

Kennis

Risicoperceptie

Sociale invloed

Attitude

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Jongere beslist of hij voor of na het huwelijk met geslachtsgemeenschap begint

Beschrijven dat de beleving/verwachting van maagdelijkheid anders kan zijn voor jongens en meisjes Benoemen voor- en tegenargumenten van verschillende standpunten mbt seks voor het huwelijk/maagdelijkheid voor zowel jongens als meisjes

Zijn bewust van de risico’s van grensoverschrijding wanneer hij /zij niet zelf beslist wanneer met gs te begint

Hebben een positieve houding om met een partner te communiceren over de keuze wel/geen geslachtsgemeenschap voor het huwelijk Hebben een positieve houding om zelf te beslissen al of niet voor het huwelijk met geslachtgemeenschap te beginnen. Geven aan wat hun eigen houding is tav maagdelijkheid, seks voor je huwelijk.

Onderkennen de norm om nog geen seks te hebben voor het huwelijk

Zijn in staat te beginnen met geslachtsgemeenschap en voorbereidingen te treffen het veilig te doen voor of na het huwelijk

Erkennen dat de omgeving invloed kan hebben wel/niet te beginnen met Zijn in staat druk geslachtsgemeenschap vanuit de sociale omgeving te weerstaan om af te wijken van hun eigen besluit om al of niet geslachtsgemeenschap te hebben voor of na het huwelijk

Erkennen het belang van het gebruiken van een condoom bij geslachtsgemeenschap Methoden

Informatieverstrekking

Consciousness raising

Arguments

Modeling

Persuasive communication

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

Tips Persoonlijke verhalen

Geheime relaties Behavioral objective : Jongere maakt keuze om relatie wel of niet geheim te houden Subgedraging Kennis Sociale invloed Risicoperceptie Attitude 1 Jongere denkt na over vooren nadelen bij keuze relatie al of niet geheim te houden

Benoemen 2 voor-en nadelen bij de keuze een relatie al of niet geheim te houden

nvt

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Hebben positieve attitude om na te denken over het al niet geheim houden van een relatie

Onderkennen dat omgeving invloed heeft op overwegingen relatie al of niet geheim te houden

Zijn in staat na te denken over voor-en nadelen van al/niet geheim houden van relatie

Arguments

Modeling

Modeling

Kunnen aangeven wat de islam zegt over verliefdheid Kunnen omschrijven wat de islam zegt over geheime relaties

Methoden

Informatieverstrekking

Modeling

43

Persuasive communication

Titel interventie

Strategieen & Uitwerking

interventienummer

Tekst

Tips

Peroonlijke verhalen

Tekst

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen Tips

Film

Film

Persoonlijke verhalen

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit /

Subgedraging 2

Kennis

Jongere kiest om relatie al of niet geheim te houden

Kunnen aangeven dat ze een keuze hebben een relatie al of niet geheim te houden

Risicoperceptie

Vaardigheden Zijn zich bewust van gevolgen als ze geen keuze maken

Erkennen belang van keuze maken relatie al of niet geheim te houden

Onderkennen dat mensen in omgeving invloed hebben op keuze relatie al of niet geheim te houden

Zijn in staat om te kiezen een relatie al of niet geheim te houden Beschrijven wat je kunt doen als je je relatie geheim wilt houden Beschrijven wat je kunt doen als je je relatie niet geheim wilt houden

Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Arguments

Modeling

Modeling

Strategieen & Uitwerking

Tips

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

Tekst

Modeling Persuasive communication

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen Tips Persoonlijke verhalen

Dubbele moraal Behavioral objective: Jongere kan omgaan met dubbele moraal Subgedragingen Kennis Risicoperceptie Attitude 1 Jongere is zich bewust van dubbele moraal

Kunnen voorbeelden noemen van dubbele moraal op het gebied van relaties en seksualiteit

Nvt

nvt

Sociale invloed

Vaardigheden Onderkent dat omgeving sociale norm mbt dubbele moraal handhaaft

Kunnen beschrijven dat vanuit de islam voor jongens en meisjes dezelfde regel bestaat /de islam geen dubbele moraal kent, mannen en vrouwen gelijk zijn Weten bij wie ze terecht kunnen om over ongenoegens mbt dubbele moraal te praten Methoden

Informatieverstrekking

Modeling

44

Eigen effectiviteit /

nvt

Titel interventie

Strategieën & Uitwerking

interventienummer

Tekst

Tekst Persoonlijke verhalen

Subgedragingen Kennis 2

Risicoperceptie

Jongere gaat kritisch om met dubbele moraal

Nvt

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Kunnen beschrijven dat vanuit de islam voor jongens en meisjes dezelfde regel bestaat /de islam geen dubbele moraal kent, mannen en vrouwen gelijk zijn

Hebben hun houding nvt bepaald tov dubbele moraal zoals zij die in hun leven tegenkomen

Zijn in staat kritisch om te gaan met dubbele moraal

Weten bij wie ze terecht kunnen om over ongenoegens mbt dubbele moraal te praten Methoden

Strategieën & Uitwerking

Informatieverstrekking

Arguments

Modeling

Modeling

Persuasive communication

Tekst

Tekst

Tekst

Stel je vraag aan de Sense Infolijn Vraag het Islam Liefde coach

Persoonlijke verhalen

Tips

Film

Persoonlijke verhalen

Partnerkeuze Behavioral objective : Jongere kan omgaan met de manier waarop er voor een partner wordt gekozen Subgedraging 1

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Jongeren zijn zich bewust van de manier waarop voor partner wordt gekozen

Beschrijven dat er verschillende manieren zijn om voor een partner te kiezen

nvt

nvt

nvt

Eigen effectiviteit / Vaardigheden Beschrijven hoe je met druk van je omgeving om een bepaalde partner te kiezen kunt omgaan

Leggen uit dat je recht hebt je eigen partner te kiezen Kunnen een website noemen waar je terecht kunt voor gedwongen huwelijk en uithuwelijken

Methoden

Informatieverstrekking

Modeling Persuasive communication

Strategieën & Uitwerking

Tips

Tekst Tips Persoonlijke verhalen

Subgedraging 2

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

45

Titel interventie

interventienummer

Kunnen omgaan met de manier waarop voor een partner wordt gekozen

Kunnen aangeven dat huwelijksdwang in Nederland verboden is

Methoden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Kunnen een website noemen waar je terecht kunt voor gedwongen huwelijk en uithuwelijken

Weten wat de gevolgen zijn als ze niet kunnen omgaan met de manier waarop voor een partner wordt gekozen

Zien belang in van het omgaan met de manier waarop voor partner wordt gekozen

Kunnen omgaan met de manier waarop voor partner wordt gekozen

Arguments

Modeling

Beschrijven hoe je met druk van je omgeving om een bepaalde partner te kiezen kunt omgaan

Modeling Persuasive communication

Strategieën & Uitwerking

Tips

Tips

Tekst

Tekst

Tekst

Tekst

Tips

Tips

Persoonlijke verhalen

Film

Persoonlijke verhalen

Tekst

Film

Film

Praten over relaties seksualiteit Behavioral objective : Jongere besluit om wel of niet te communiceren over relaties en seksualiteit met familieleden en vrienden Subgedraging Sociale invloed Kennis Risicoperceptie Attitude Eigen effectiviteit / 1 Vaardigheden Jongeren overweegt wel/niet te communiceren over seks

Benoemen 2 voor-en nvt nadelen bij de keuze al of niet te communiceren over relaties en seks

Onderkennen dat het in principe goed is (om thuis) te praten over relaties en seksualiteit

nvt

nvt

Onderkennen het belang na te denken over de beslissing al of niet te communiceren over relaties en seksualiteit Methoden

Informatieverstrekking

Arguments Modeling

Strategieën & Uitwerking

Tips

Tips

Tekst

Tekst

Subgedraging 2

Kennis

Risicoperceptie

Attitude

Sociale invloed

Eigen effectiviteit / Vaardigheden

Jongere besluit wel of niet te communiceren met familieleden

Methoden

Kunnen uitleggen dat er een beslissing genomen moet worden om al of niet te communiceren met familieleden

Weten wat de Onderschrijven het gevolgen zijn als ze belang om besluit te geen beslissing nemen nemen om wel /niet te communiceren met familileden

Informatieverstrekking Consciousness raising

Arguments

Onderkennen dat sociale omgeving rol speelt in beslissing al of niet te communiceren met famillieden

Beschrijven met wie zij kunnen praten over de vragen die zij hebben over seksualiteit

Modeling

Modeling

Zijn in staat om te bslissen om wel of niet te communiceren met familileden Persuasive

46

Titel interventie

interventienummer

communication

Strategieën & Uitwerking

Tekst

Tekst

Persoonlijk verhaal

Film

Tekst

Tekst

Persoonlijke verhalen

Tips Persoonlijke verhalen

BIJLAGE 2: Toelichting procesevaluatie De onderzoeksvraag was: Wat zijn de ervaringen, ideeën en meningen van Marokkaanse jongeren ten aanzien van de website ‘Liefde, Seks & Islam’ en hoe kan de website worden aangepast zodat het een nuttige informatiebron is? Werving en verdeling respondenten Voor dit onderzoek hebben 21 Marokkaanse jongeren zich aangemeld. Een groot aantal respondenten heeft meegedaan naar aanleiding van een banner op de homepage van Maroc.nl. Daarnaast komen een aantal respondenten uit het sociale netwerk van de opdrachtgevers, onderzoeker en de respondenten zelf. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek is gebruik gemaakt van de hardopdenk methode, een vragenlijst bestaande uit 28 stellingen, demografische vragen en een semigestructureerde interview. Het is een kwalitatief onderzoek met een kwantitatief aspect. Naar aanleiding van een pre-test, met een mannelijke en een vrouwelijke respondent, is de oorspronkelijke hardopdenk methode aangepast. Uit de pre-test kwam naar voren dat de respondenten interactie zochten met de onderzoeker en zij de behoefte hadden om vragen te stellen aan de onderzoeker. Om de hardopdenk methode te stimuleren en het maximale resultaat te boeken is er besloten om vragen te beantwoorden van de respondenten en de respondenten subtiel aan te moedigen om hun gedachten uit te spreken, indien dit nodig was. In het semigestructureerde interview stonden een aantal topics centraal. De onderzoeker heeft doorgevraagd totdat er geen nieuwe antwoorden werden geven. Het onderzoek vond voor het grootse gedeelte plaats op het kantoor van Maroc.nl (Amsterdam). Het onderzoek bestond uit drie delen. Het eerste deel bestond uit de hardopdenk methode, het tweede deel uit een vragenlijst en het laatste deel bestond uit een semigestructureerde interview. Voordat de respondent op de website ‘Liefde, Seks & Islam’ bekeken, bezochten ze eerst twee minuten Hulpmix.nl om te oefenen met de hardopdenk methode. Deel 1. Het eerste onderdeel bestond uit twee subdelen. In totaal duurde deel 1 circa 30 minuten. Gedurende dit onderzoeksdeel dacht de respondent hard op tijdens het bekijken van de website. Hiermee werd inzicht gecreëerd in het gedrag van de respondent en werden eventuele obstakels met betrekking tot de website gesignaleerd. Allereerst kregen de respondenten de opdracht om vrij te navigeren op de subsite ‘Liefde, Seks & Islam’. Voor dit onderdeel kreeg de respondent tien minuten. Het vrij navigeren van de respondent werd geobserveerd door de onderzoeker en tegelijkertijd werd het gedrag van de respondent opgenomen met Camtasia, die de navigatie op beeld vastlegde en tevens audio opnam. Eventuele bijzonderheden tijdens het vrij navigeren werden direct genoteerd door de onderzoeker, zodat dit later tijdens het interview besproken kon worden. In het tweede gedeelte van de hardopdenk methode, voerde de respondent zoekopdrachten uit. De helft van de respondenten kreeg zoekopdrachten die betrekking hadden op de thema’s: ‘dubbele moraal, ‘homoseksualiteit, ‘veilig vrijen’ en ‘geheime relatie’. De andere 47

Titel interventie

interventienummer

helft kreeg zoekopdrachten die gingen over ‘partnerkeuze’, ‘praten over seksualiteit’, ‘maagdelijkheid’ en ‘wensen & grenzen’. Tijdens de zoekopdrachten zochten de respondenten informatie op, bekeken ze een video en verdiepten ze zich in de interviews. Een voorbeeld van een zoekopdracht was: “Bekijk het videofragment op de website, kan een meisje haar maagdelijkheid bewijzen aan haar man?”. Voor de zoekopdrachten kreeg de respondent circa tien minuten. Hierbij werd in kaart gebracht of de website structuur overzichtelijk was, om de respondent te helpen om specifieke informatie te vinden. Ook hier observeerde de onderzoeker de respondent en werd tegelijkertijd de navigatie opgenomen op video. Eventuele bijzonderheden werden direct genoteerd door de onderzoeker zodat dit later gebruikt kon worden in het interview. Deel 2. Het tweede deel van het onderzoek bestond uit een vragenlijst, het invullen duurde circa vijf minuten. De vragenlijst bestond uit twee delen. Het eerste deel bestond uit stellingen. De stellingen gingen over usability en inhoud van de website. De vragenlijst was gebaseerd op de ‘WAMMI’ schaal (2005), 20 vragen. Daarnaast werden acht zelfontwikkelde vragen gesteld (‘extra schaal’). Hierbij werd in kaart gebracht wat de mening van de respondent was omtrent de websiteonderdelen: informatieve tekst, video en interview. Dit werd tevens later besproken in het interview. Het tweede gedeelte van de vragenlijst bestond uit demografische gegevens (geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, aantal kinderen en hoogst genoten opleiding). Deel 3. Tot slot vond er een semigestructureerde interview plaats, dit duurde circa 20 minuten. Hierin werd dieper ingegaan op de inhoud van de website en de usability. Naast de topiclijst, kwamen ook bijzonderheden die de onderzoeker tijdens de observatie had genoteerd, aan bod. Het interview was semigestructureerde, doordat de onderzoeker vooraf een topiclijst had samengesteld. De onderzoeker vroeg door over de topics aan de respondent totdat er geen nieuwe informatie meer naar boven kwam. Analyseplan De onderzoeksresultaten zijn verwerkt in de programma’s: Miscrosoft Word 2010, SPSS 17.0 en Atlas.ti 6.2. Voor het opnemen van beeld en audio tijdens het onderzoek, is gebruikt gemaakt van Camtasia 7.0. De vragenlijst zijn verwerkt en geanalyseerd in het programma SPSS. Een voorbereidende analyse, Kaiser-meyer-olkin (KMO), werd uitgevoerd om te achterhalen of een factoranalyse uitgevoerd kon worden met de ‘WAMMI’ itemschaal. Dit was niet het geval. De uitkomst was negatief en de steekproef was te klein (Field, 2005). De ‘WAMMI’ itemschaal is dan ook in zijn geheel meegnomen in de analyses. De acht zelfontwikkelde items (extra schaal) omtrent website inhoud, zijn ook als een schaal meegenomen in de analyses. Om de betrouwbaarheid van deze schalen te meten is gebruikt gemaakt van de ‘Cronbach alpha’. Alvorens deze methode zijn acht items van de 28 omgepoold, zodat deze items dezelfde richting hadden als de overige items. De betrouwbaarheid was voor beide schalen goed, op basis hiervan zijn de nieuwe variabelen ‘WAMMI’ en ‘Extra schaal’ aangemaakt. De gemiddelden van de schalen en van de afzonderlijke items zijn in kaart gebracht met ‘frequencies’. Dit is ook gebruikt om de frequentieverdeling van de respondenten in kaart te brengen: opleiding, geslacht, woonplaats, etnische groep, burgerlijke staat en het aantal kinderen. Ook is een onderscheid gemaakt van de gemiddelden tussen de mannelijke en vrouwelijke respondenten. Ondanks het beperkt aantal respondenten, is een independent sample t-test gedaan om te achterhalen of er significante verschillen aanwezig zijn tussen de mannelijke en vrouwelijke respondenten. De independent sample t-test wordt gebruikt om twee groepen met elkaar te vergelijken (Field, 2005). De onderzoeksresultaten uit de haropdenk methode en het semigestructureerde interview zijn nauwkeurig uitgewerkt in Microsoft Word 2010 aan de hand van de opnames van Camtasia. Met Camtasia wordt de navigatie op beeldscherm en audio tegelijk opgenomen. 48

Titel interventie

interventienummer

Met dit programma kan de onderzoeker het surfgedrag van de respondenten terugkijken en analyseren. Hierbij kunnen verschillende reacties, emoties en surfgedrag aan elkaar gekoppeld worden. De navigatieroute, opmerkingen en opvallendheden tijdens het vrij navigeren en zoekopdrachten zijn hierbij samengevat. Het semigestructureerde interview is volledig uitgewerkt in Microsoft Word 2010. Het transcript is vervolgens geimporteerd in het programma Atlas.ti. Dit is een hulpmiddel waarmee kwalitatieve onderzoeksresultaten geordend worden. In het programma Atlas.ti zijn alle transcripten gecodeerd per onderdeel. Vervolgens zijn enkele codes samengevoegd als ‘families’ en geanalyseerd. Resultaten De onderzoeksvraag was: Wat zijn de ervaringen, ideeën en meningen van Marokkaanse jongeren ten aanzien van de website ‘Liefde, seks en islam’ en hoe kan de website worden aangepast zodat het een nuttige informatiebron wordt? Algemeen Eerste indruk van de website. Over het algemeen is de eerste indruk van de website positief. Dit heeft voornamelijk te maken met enkele taboe thema’s die bespreekbaar worden gemaakt. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de thema’s relevant zijn voor de Marokkaanse jongeren. Positieve onderdelen . De thema’s ‘homoseksualiteit’, ‘maagdelijkheid’ en ‘partnerkeuze’ worden als positieve onderdelen gezien. Daarnaast wordt de aanwezigheid van de hulptools als positief ervaren. Later in het onderzoek komt naar voren dat de interviews en video’s een toegevoegde waarde zijn voor de website. Opvallend blijkt dat het thema ‘homoseksualiteit’ alleen door de vrouwelijke respondenten wordt aangegeven als een positief onderdeel van de website, maar nauwelijks door de mannelijke respondenten. Negatieve onderdelen. Enerzijds worden de thema’s ‘homoseksualiteit’ en ‘veilig vrijen’ als positief ervaren en anderzijds worden dezelfde thema’s, ‘homoseksualiteit’ en ‘veilig vrijen’, als negatieve onderdelen gezien. Ook vinden de respondenten de opvallendheid van de hulptools aan de rechterzijde negatief. Tot slot wordt het kleurgebruik niet gewaardeerd. Het topic ‘negatieve onderdelen’ uit het semigestructureerde interview overlapt het item “De website heeft enkele vervelende eigenschappen” uit het kwantitatieve onderzoeksgedeelte, de vragenlijst. Uit de kwantitatieve resultaten blijkt dat de mannelijke respondenten het meer eens zijn met het item:“De website heeft enkele vervelende eigenschappen”, eens zijn dan de vrouwelijke respondenten. Een mogelijke verklaring kan zijn dat de mannelijke respondenten meer ‘negatieve onderdelen’ aangeven tijdens het semi- gestructureerd interview. Uit het semigestructureerde interview komen vier onderdelen naar voren die als negatief worden gezien: (1) ‘homoseksualiteit’, (2) ‘veilig vrijen’, (3) de opvallendheid van de rechterzijde/hulptools en (4) het kleurgebruik. Van de vier onderdelen worden twee onderdelen, ‘homoseksualiteit’ en de opvallendheid van de rechterzijde/hulptools, zowel door mannelijke als vrouwelijke respondenten aangegeven. De twee andere onderdelen, het kleurgebruik en het thema ‘veilig vrijen’, worden alleen door mannelijke respondenten gezien als negatieve aspecten van de website. Aangegeven wordt dat het thema ‘veilig vrijen’ tegenstrijdig is met hun cultuur en geloof. Daarnaast geven de mannelijke respondenten aan dat ze het kleurgebruik minder goed vinden. Enkelen vinden de website “te grauwig”en “vrouwelijk”. Dit kan verklaren dat mannen hoger scoren op de stelling: “De website heeft enkele vervelende eigenschappen”. Zij hebben immers in het interview ook meer negatieve onderdelen aangegeven dan de vrouwelijke respondenten. Relevantie 49

Titel interventie

interventienummer

Nieuwe informatie . Bijna alle respondenten vinden dat de website informatie bevat die zij al kennen. Geconcludeerd kan worden dat de website nauwelijks “nieuwe informatie” presenteert. Mening van andere Marokkaanse jongeren. De mannelijke en vrouwelijke respondenten verwachten ook dat andere Marokkaanse jongeren de website ‘Liefde, seks en islam’ positief waarderen. Dit is opvallend, omdat bijna alle respondenten duidelijk aangeven dat ze het aspect ‘Islam’ missen op de website terwijl ze hieraan juist behoefte hebben. Het topic ‘mening van andere Marokkaanse jongeren’ uit het semi-gestructureerd interview sluit gedeeltelijk aan op het item “Ik zou de website aanraden aan andere Marokkaanse jongeren” uit het kwantitatieve onderzoeksgedeelte. Zowel mannelijke als vrouwelijke respondenten zijn het met deze stelling eens. Echter, scoren de vrouwelijke respondenten significant hoger op dit item. Daarnaast blijkt dat de vrouwelijke respondenten de website meer als een efficient hulpmiddel zien dan de mannelijke respondenten en geven zij een hoger rapportcijfer, 7.45, dan de mannelijke respondenten, 6.80. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat de mannelijke respondenten meer ‘negatieve onderdelen’ en ‘vervelende eigenschappen’ opmerken aan de website dan de vrouwelijke respondenten in het onderzoek. Zoals “de website is te grauwig” en “vrouwelijk”. Waaruit blijkt dat de mannelijke respondenten minder positief zijn over de website dan de vrouwelijke respondenten. Relevante thema’s. Uit onderzoek blijkt dat de thema’s ‘maagdelijkheid’ en ‘veilig vrijen’ als meest relevant wordt gezien voor jongens. Voor meisjes is dat tevens het thema ‘maagdelijkheid’ en daarnaast ‘partnerkeuze’. Het blijkt dat het thema ‘wensen & grenzen’ bijna niet relevant wordt gezien voor zowel jongens als meisjes. Opvallend is dat de onderwerpen ‘homoseksualiteit’ en ‘veilig vrijen’ niet als relevant wordt gezien voor meisjes. De respondenten denken dat jongens “iets sneller naar seksualiteit thema’s zullen gaan dan meisjes”. Hieruit blijkt dat de relevantie van thema’s sekse afhankelijk is. Duidelijkheid Navigatie. Wat betreft het navigeren op de website kan de conclusie getrokken worden, dat het zoeken naar informatie positief wordt gewaardeerd. Ongeveer de helft van de respondenten maakt gebruik van de ‘back-knop’ en de andere helft maakt gebruik van de ‘navigatiebalk’. Het topic ‘navigatie’ uit het semi-gestructureerd interview overlapt het item “Ik kan snel de juiste informatie vinden op de website” uit het kwantitatieve onderzoeksgedeelte. Dit item meet de dimensie ‘behulpzaamheid’ en scoort het hoogst in de schaal. Hieruit blijkt dat de kwantitatieve en de kwalitatieve onderzoeksresultaten overeenkomen. Geconcludeerd kan worden dat de respondenten over het algemeen goed kunnen navigeren door de website en hierdoor snel de juiste informatie vinden. Taalgebruik. Over het algemeen vinden de respondenten het taalgebruik op de website goed, zij vinden het “duidelijk”. Het topic ‘taalgebruik’ uit het semi-gestructureerd interview overlapt het item “De informatie op de website is beknopt en duidelijk omschreven” uit het kwantitatieve onderzoeksgedeelte. Echter, scoort dit item het laagst in de desbetreffende schaal. De kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksresultaten komen dus niet overeen. Een mogelijke aanleiding hiervan kan zijn dat er onduidelijkheid is over de hyperlink ‘lees verder’ voor de informatieve tekst. Het is sommige van de respondenten niet duidelijk dat ze hier op kunnen klikken voor meer informatie. Over de pagina zelf met de informatieve tekst, hebben de respondenten enkele opmerkingen over de structuur en 50

Titel interventie

interventienummer

lay-out. Wellicht heeft dit een rol gespeeld bij het beoordelen van beknoptheid en duidelijkheid van de informatie op de website. Onduidelijkheden. Op de website is onduidelijkheid over het thema ‘dubbele moraal’ en over de rechterzijde/hulptools. Bij de definitie van ‘dubbele moraal’ hebben de respondenten andere gedachtes, ze denken dat het met ‘twee culturen’ te maken heeft. Opvallend is dat de onduidelijkheid wat betreft ‘dubbele moraal’ alleen bij de mannelijke respondenten het geval is en niet bij de vrouwelijke respondenten. Bij de ‘negatieve onderdelen’ is aangegeven dat de opvallendheid van de rechterzijde/hulptools niet goed is, het lijken advertenties. Hieruit kan geconcludeerd worden dat zowel het thema ‘dubbele moraal’ en de hulptools meer aandacht dienen te krijgen. Betrouwbaarheid/geloofwaardigheid Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de mening over de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de website verdeeld is. Geconcludeerd kan worden dat een gedeelte van de respondenten hieraan twijfelt doordat de bronvermelding op de website beperkt is en/of in eerste instantie onvoldoende opvalt. Structuur & lay-out Hoofdpagina. De indeling van de hoofdpagina wordt over het algemeen positief gewaardeerd. Echter, worden de opmerkingen gemaakt dat de introductie op de hoofdpagina“te klein” is en de besproken hulptools in de introductie zijn niet duidelijk omschreven. Geconcludeerd kan worden dat de introductie op de hoofdpagina verbeterd moet worden. Themapagina. De structuur van de themapagina is voor merendeel van de jongeren duidelijk. Echter vallen de drie onderdelen: informatieve tekst, video en interviews, niet iedereen op. Sommige respondenten zien maar twee onderdelen van de drie. Het videogedeelte valt het minst op bij de respondenten en de ‘lees verder’ link is ook niet overduidelijk voor iedereen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de driedeling van de themapagina’s verbeterd moet worden, zodat alle respondenten de driedeling direct zien. Daarnaast komt uit het onderzoek naar voren dat ‘interviews’ beter veranderd kan worden in “persoonlijke verhalen”. Afbeeldingen en kleurgebruik. De respondenten vinden over het algemeen dat de afbeeldingen niet bij thema’s passen. De afbeeldingen vervangen door “duidelijke koppen” of “symbolen” die de thema’s uitdrukken zijn onder andere de aanbevelingen van sommige respondenten. Enkele respondenten geven specifieke thema’s aan, waarvan ze de afbeeldingen niet vinden passen: ‘praten over seksualiteit’, ‘maagdelijkheid’, ‘dubbele moraal’. Echter moet er wel worden opgemerkt dat de afbeeldingen negatieve beoordelingen krijgen, wanneer expliciet door de onderzoeker wordt gevraagd naar hun mening over de afbeeldingen. Bij de vragen over de ‘eerste indruk’ of ‘negatieve onderdelen’ worden afbeeldingen bijna niet genoemd. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de afbeeldingen over het algemeen niet passen bij de thema’s. Dit geven de respondenten pas aan indien er expliciet naar gevraagd wordt. Het kleurgebruik op de website wordt tevens minder positief gewaardeerd door de respondenten. De kleine groep respondenten die het wel “goed” en “mooi” vinden bestaat over het algemeen alleen uit vrouwelijke respondenten. Mannelijke respondenten geven aansluitend hierop aan dat de website “vrouwelijk” is. De conclusie over kleurgebruik is dat het meer wordt gewaardeerd door de vrouwelijke respondenten, maar over het algemeen vinden alle respondenten dat dit aangepast dient te worden. 51

Titel interventie

interventienummer

Uit de kwantitatieve resultaten blijkt dat de website het laagst scoort op de dimensie ‘aantrekkelijkheid’, “De subpagina’s op de website zien er aantrekkelijk uit”, het scoort onder het gemiddelde van de ‘WAMMI’ schaal. Zoals bovenstaand is beschreven blijkt dat merendeel van de respondenten de afbeeldingen en het kleurgebruik niet positief waarderen. Dit speelt hoogstwaarschijnlijk een grote rol op de ‘aantrekkelijkheid’ van de website en kan de oorzaak zijn dat deze dimensie onder het gemiddelde scoort. Lettertype & lettergrootte. Net zoals het taalgebruik hebben de respondenten hier geen commentaar op. Volledigheid Bijdrage seksuele kennis. De respondenten geven aan dat de website hen geen nieuwe informatie geeft. Ze geven echter wel aan dat de website voldoende informatie bevat over seksualiteit. Hieruit blijkt dat de website wel een bijdrage kan leveren aan de seksuele kennis van Marokkaanse jongeren, dit geldt alleen niet voor de respondenten zelf. Terugkoppeling naar de Islam. De respondenten missen de terugkoppeling naar de Islam op de website en hieraan hebben de respondenten juist de behoefte. Een belangrijke conclusie hieruit is dat bij de website ‘Liefde, Seks & Islam’, het element ‘Islam’ volgens het merendeel van de respondenten ontbreekt. Ontbrekende informatie/thema. Zoals hierboven staat weergegeven, missen bijna alle respondenten de terugkoppeling naar de Islam. Daarnaast hebben enkele vrouwelijke respondenten de behoefte aan een extra thema: “huwelijk” met daarin het subonderwerp “echtscheiding”. Hieruit blijkt dat de mannelijke respondenten geen thema’s missen. Zowel mannelijke en vrouwelijke respondenten missen wel de terugkoppeling naar de Islam. Websiteonderdelen Rechterzijde/hulptools. Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de rechterzijde/hulptools op reclame lijkt. Dit geldt voor alle hulptools: ‘zoekmachine’, ‘seks A-Z’, ‘Sense’ en ‘Badr Youyou’. De conclusie kan getrokken worden dat de hulptool ‘seks A-Z’ meer moet opvallen. Daarnaast valt de lay-out van de desbetreffende tool niet in de smaak, dit dient ook aangepast te worden. De functie van ‘Sense’ en ‘Badr Youyou’ is op het eerste oog niet duidelijk voor de respondenten. Echter, worden deze tools wel positief gewaardeerd na de uitleg. Hieruit blijkt dat ook deze twee belangrijke tools meer moeten opvallen. Terugkeren De meeste respondenten geven aan terug te keren naar de website voor de interviews en om de vernieuwingen van de website te bekijken. Website promoten De respondenten geven aan dat ‘social media’ de beste manier is om de website te promoten. Daarnaast worden websites zoals Arabsound.nl (muzieksite), Chaima.nl (meisjes forum) tajine.nl (receptensite) genoemd. Aanbevelingen De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen ten aanzien van de usability, oftewel gebruiksvriendelijkheid, van de website ‘Liefde, Seks & Islam’ en inhoudelijke aanbevelingen. 1: Door middel van een logo of informatie wordt duidelijk wat voor website het is 52

Titel interventie

interventienummer

De voorwaarde heeft betrekking op de hoofdpagina van de website ‘Liefde, seks en islam’. Op de hoofdpagina staat momenteel een introductie. Echter wordt deze te klein gevonden door de respondenten en is de openingszin te ‘direct’ . De aanbeveling is om de introductie op hoofdpagina te vergroten, zowel de lettergrootte als het venster en de informatie duidelijker te omschrijven. In de introductie kunnen hyperlinks worden toegevoegd voor Badr Youyou en Sense, omdat uit het onderzoek blijkt dat er verwarring is over de exacte functie. Het introductievenster dient iets meer op de voorgrond te komen. Hierdoor zal de introductie alle bezoekers opvallen. 2: Er is een standaard menu op elke pagina Het ‘standaard menu’ is in dit geval de driedeling van de themapagina. Opvallend is dat niet alle respondenten alle drie de onderdelen zien: informatieve tekst, video en interviews. Het videogedeelte en de hyperlink ‘lees verder’ voor de informatieve tekst vallen het minst op. De aanbeveling is om de driedeling duidelijker te maken zodat het standaard menu op elke pagina direct duidelijk is voor de bezoekers. Bezoekers scannen de webpagina’s op onderdelen die voor hen interessant zijn (Nielsen, 1999). Daarom is het van belang om de koppen van de drie onderdelen beter uit te lichten, zodat de bezoekers scannend de inhoud van de themapagina’s ontdekken. De hyperlink ‘lees verder’ dient direct duidelijk te zijn voor de bezoekers, hierbij kan de kop worden vergroot en/of kan ‘lees verder’ vervangen worden door de woorden ‘klik hier voor meer informatie’. Tevens is aan te bevelen om de kop ‘interviews’ te vervangen door ‘persoonlijke verhalen’, want het betreft geen ‘vraag-antwoord’ lay-out. Het is een specifiek verhaal van een persoon. Ook is de aanbeveling om het videogedeelte aan te passen, zodat het voor de bezoekers direct duidelijk is dat het om een videofragment gaat. Dit kan gedaan worden door het ‘play’ teken te vergroten en/of dit onderdeel meer een ‘Youtube’ lay-out te geven, zodat de bezoekers dit snel herkennen. Daarnaast is de aanbeveling om de themanaam op de video afbeelding te vervangen door een ‘shot’ van het videofragment. Zodat het meteen duidelijk is dat het om een debat gaat. Ook is de aanbeveling om in de introducties van de video’s op elke themapagina duidelijk te vermelden dat de Koran met betrekking tot het thema kort wordt toegelicht door de Islamitische coach Badr Youyou. Dit, omdat duidelijk uit het onderzoek naar voren komt dat de respondenten de terugkoppelingen naar de Islam missen. Door dit kort en duidelijk in de video introductie te vermelden, wordt het aspect Islam belicht. Tevens kan vermeld worden wie aan het woord komen tijdens het video fragment: Marokkaanse jongeren, bekende Marokkanen en ervaringsdeskundige op Islamitische gebied Badr Youyou. Dit wordt namelijk bijna niet gedaan. 3: De webpagina laadt binnen tien seconde De webpagina’s laden tussen de vijf en twaalf seconden. Dit heeft vermoedelijk te maken met het feit dat de website nog onder constructie is. Indien de snelheid van de website daar niet afhankelijk van is, is de aanbeveling om de laadsnelheid te verhogen. Uit onderzoek van Nielsen (1999) blijkt dat bezoekers een voorkeur geven aan een hoge laadsnelheid. 4: De website helpt de bezoekers te vinden wat zij zoeken Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de respondenten snel de juiste informatie vinden voor de zoekopdrachten. Bij de zoekopdrachten maakt de helft van de respondenten gebruik van de ‘back-knop’, hierdoor komen ze op de hoofdpagina en klikken ze vervolgens op het desbetreffende thema. De andere helft maakt gebruik van de ‘navigatiebalk’, deze respondenten zien de navigatiebalk uit zichzelf. Van der Put (2006) beveelt het gebruik van een navigatiebalk zeker aan. Het doel van de navigatie is: help de bezoeker komen waar hij wil zijn. De plaats van de navigatiebalk op dit moment, is volgens Vroom (2005) een van de opties, er kan ook overwogen worden om de navigatie aan de linkerzijde van de site verticaal te plaatsen. 53

Titel interventie

interventienummer

De aanbeveling is om de plaats van de navigatiebalk, bovenin de website, niet te wijzigen. Maar de lay-out te verduidelijken door het kleurgebruik en/of de grootte aan te passen, zodat de bezoekers direct de navigatiebalk zien. Dit vergroot de gebruiksvriendelijkheid van de website en zijn bezoekers niet gedwongen om steeds vanuit de hoofdpagina te navigeren naar andere thema’s. Daarnaast is aan te bevelen om duidelijk in de navigatiebalk aan te geven waar de bezoeker zich op de website bevindt. Een goede navigatie van een website dient namelijk aan te geven: waar de bezoeker zich bevindt, waar hij is geweest en waar hij heen kan gaan (Nielsen, 1999). Momenteel is alleen via de hyperlinks onder de navigatiebalk (kruimelspoor) weergegeven waar de bezoeker zich bevindt. Uit het onderzoek blijkt dat slechts een respondent dit ‘kruimelspoor’ heeft gezien. Om te verduidelijken waar de bezoeker zich bevindt, kan het bezochte thema in de vernieuwde navigatiebalk bijvoorbeeld onderstreept of dik gedrukt worden. 5: De webpagina is goed leesbaar op ieder (soort) beeldscherm. De website is getest op een laptop, hierbij was het goed leesbaar. De respondenten hebben op het lettertype en de lettergrootte geen commentaar. Echter heeft de website een ‘fixed’ lay-out, waardoor de website niet aanpast aan elke beeldschermresolutie van de bezoeker. De website ‘Liefde, Seks & Islam’ heeft een formaat en verandert dus niet mee. Dit heeft zijn voor- en nadelen volgens Knight (2009). De grootste voordelen zijn: de lay-out is gemakkelijker aan te passen op het gebied van design en de breedte van de website is voor elke browser gelijk, hierdoor zijn er minder problemen met afbeeldingen en video’s (Knight, 2009). De aanbeveling is dan ook om de ‘fixed’ lay-out te behouden en niet aan te passen naar een ‘fluid’ lay-out, welke lastiger is aan te passen op het gebied van design. 6 & 7: Er wordt zoveel mogelijk informatie gegeven in zo weinig mogelijk woorden en er wordt verdieping gegeven met duidelijke links. Uit de onderzoeksresultaten komt naar voren dat de ‘beknoptheid en duidelijkheid’ van de informatie op de website het laagst scoort. Zoals besproken kan dit komen doordat de respondenten de structuur en lay-out van de informatieve tekst pagina niet heel duidelijk vinden. Ze vinden het ‘grote groene blok met inhoudsopgave’2 verwarrend en daarnaast vinden ze de koppen te groot in vergelijking met de tekst). De aanbeveling is om de structuur en lay-out van de informatieve tekstpagina te verbeteren. Zo heeft het ‘grote groene blok met inhoudsopgave’ geen functie en brengt dit verwarring met zich mee. Deze dient vervangen te worden door een inhoudsopgave met hyperlinks naar de betreffende stukken tekst op de pagina. Hierdoor hebben bezoekers direct een overzicht van de besproken subonderwerpen en kunnen zij gemakkelijk de desbetreffende informatie lezen. Uit onderzoek van Nielsen (1999) blijkt namelijk dat bezoekers de websites scannen op onderwerpen en koppen die voor hen van belang zijn. Op de pagina moet de inhoud goed worden weergegeven. Hier is momenteel geen sprake van op de tekstpagina’s van de website ‘Liefde, Seks & Islam’ Daarnaast zijn er enkele rode begrippen op de verschillende pagina’s die lijken op hyperlinks, maar niet als hyperlinks fungeren. Zoals ‘Vrij veilig! Gebruik een condoom’. De aanbeveling is om dit te veranderen, omdat dit verwarring met zich meebrengt. Woorden of zinnen die benadrukt dienen te worden in de tekst, moeten niet dezelfde layout hebben als de ‘echte’ hyperlinks. Hyperlinks dienen voor het gemak van de bezoekers. Op deze manier kunnen bezoekers snel navigeren (Van De Put, 2006). De ‘echte’ hyperlinks op de website ‘Liefde, seks en islam’, zoals ‘soa-test’ en ‘anticonceptie’ op de pagina ‘maagdelijkheid’ zijn indirecte links. Na het klikken op de hyperlink, wordt er doorgelinkt naar de themapagina ‘veilig vrijen’. De bezoeker dient dan zelf op ‘lees verder’ te klikken, vervolgens dient de bezoeker naar 54

Titel interventie

interventienummer

beneden te scrollen naar de kopjes ‘over condooms’ en ‘vragen over ‘anticonceptie’. Dit vergroot het gemak van de bezoekers niet. Deze hyperlinks dienen direct naar het desbetreffende stuk tekst te leiden (Van de Putte, 2008). De aanbeveling is dan ook om de hyperlinks aan te passen zodat het voldoet aan het gemak van de bezoekers. Daarnaast is aan te bevelen om de grootte van de koppen op de informatieve tekstpagina aan te passen aan de hoeveelheid tekst op de desbetreffende pagina. Tot slot is de aanbeveling om de structuur van de themapagina’s consistent te houden. Momenteel zijn er verschillen tussen de pagina’s. Enkele koppen en kleuren zijn niet consistent: sommige vragen zijn in het rood, groen of blauw. Daarnaast zijn stukken teksten in het rood en zijn enkele zinnen hyperlinks (stappenplan ‘wensen & grenzen’), maar verwijzen naar een foutief mailadres. 8: De bezoeker krijgt de mogelijkheid om dingen zelf te doen De website ‘Liefde, seks en islam’ biedt de bezoekers de mogelijkheid om gebruik te maken van de hulptools. Deze hulptools zijn momenteel weergeven aan de rechterzijde van de website. Uit het onderzoek blijkt dat de hulptools bij het merendeel van de respondenten niet zijn opgevallen, omdat de hulptools op advertenties lijken. De respondenten geven aan dat ze “gewend zijn dat daar advertenties staan”, daarom geven de meeste respondenten geen aandacht aan de rechterzijde. Dit sluit aan op het onderzoek van Doyle, Minor en Weyrich (1997), zij geven aan dat de beste plek voor advertenties aan de rechterzijde is. De aanbeveling is om de hulptools een andere plek te geven op de website en/of de lay-out te veranderen zodat de hulptools opvallen. De aanbevelingen ten aanzien van de plaats en de lay-out van de hulptools zijn onderstaand per onderdeel beschreven. Zoekvenster. Uit de onderzoeksresultaten komt naar voren dat dit venster niet opvalt. Elke website dient wel een zoeksysteem te hebben volgens Van der Put (2006). Hij geeft aan dat de beste oplossing is om een invoervak te plaatsen in de hoofdnavigatie boven in de pagina. Hieruit blijkt dat de plaats van het zoekvenster wel juist op de website ‘Liefde, Seks & Islam’ staat. Alleen dient deze functie meer op te vallen. Aan te bevelen is om het kleurgebruik aan te passen zodat functie wordt uitgelicht. De overige hulptools: Seks A-Z, Sense en Badr Youyou, spelen belangrijke rollen op de website ‘Liefde, seks en islam’. Aan te bevelen is om deze hulptools weer te geven in het midden op de hoofdpagina, aansluitend bij de acht thema’s. Omdat uit onderzoek blijkt dat webbezoekers het meeste aandacht geven aan het midden van het scherm, het inhoudelijke gedeelte. De rechterzijde en onderkant vallen nauwelijks op (Vroom, 2005). De hoofdpagina van ‘Liefde, seks en islam’ geeft de introductie op de website en bijna elke respondent vindt deze pagina overzichtelijk. Ook valt iedereen de acht thema’s op, waardoor er vanuit kan worden gegaan dat de hulptools eveneens zullen worden opgemerkt indien de hulptools dezelfde lay-out krijgen en aansluitend bij de thema’s worden geplaatst. Of er kan overwogen worden om de hulptools naar de linkerzijde te verplaatsen, mits de lay-out van de hulptools worden veranderd, omdat bezoekers ook sneller de linkerzijde op de website bekijken (Vroom, 2005). Seks A-Z. De aanbeveling is om een korte introductie bij de hulptool toe te voegen; wat kun je doen met de tool. Daarnaast kan volgens de respondenten de lay-out van de tool zelf verbeterd worden, het is nu ‘te klein’ en ziet er ‘te simpel’ uit. De eerste paar begrippen van een letter kunnen bijvoorbeeld al standaard worden weergegeven. Zodat het de webpagina opvult en direct duidelijk wordt dat het om een begrippenlijst gaat. Sense. De aanbeveling is om de functie/kop van Sense duidelijker te omschrijven, ongeacht waar deze wordt geplaatst op de website. De eerste oogopslag geeft niet duidelijk aan wat de hulptool inhoudt. Aan te bevelen is om de ondertitel “Sense, alles over seks” te vervangen door “Stel hier je vragen over seks” of “Chat hier met Sense”. De kop en/of ondertitel moet duidelijk weergeven wat de hulptool inhoudt, omdat de bezoekers de website scannen (Nielsen, 1999). 55

Titel interventie

interventienummer

Badr Youyou. De bovenstaande aanbeveling voor wat betreft de functie/kop bij Sense, geldt ook voor de hulptool Badr Youyou. Het ‘anoniem vragen stellen’ wordt door de respondenten erg gewaardeerd. De aanbeveling is om dit aspect te benadrukken in de functie/kop. Daarnaast is de aanbeveling om meer achtergrondinformatie weer te geven van Badr Youyou. Dit schept vertrouwen volgens de respondenten. Ook is aan te bevelen om in de introductie van deze hulptool te vermelden dat Badr Youyou terug te zien is in de videofragmenten en hij bij elk thema verteld wat in de Koran staat. Zo wordt de nadruk op de Islam gelegd, wat gewenst is. De aanbeveling wat betreft de antwoorden van Badr Youyou op de ingezonden vragen is om deze te categoriseren per thema. Tevens kan overwogen worden om de functienaam van Badr Youyou ‘geestelijke verzorger’ in de videofragmenten aan te passen, mits dit technisch mogelijk is. Aan te bevelen is om een functienaam weer te geven, dat direct wordt gekoppeld aan de Koran/Islam. Wellicht wekt dit meer vertrouwen op bij de bezoekers of wordt er op zijn minst en koppeling gemaakt tussen Badr Youyou en de Islam. Tot slot moet er wel rekening mee gehouden worden dat het onderscheid tussen Sense en Badr Youyou duidelijk is op de eerste oogopslag, dus in de functieomschrijving en/of kop. Daarnaast is aan te bevelen om hyperlinks naar de Sense en Badr Youyou te plaatsen bij de ‘interviews/persoonlijke verhalen’. Hierdoor worden de onderwerpen uit de interviews (problemen) gekoppeld aan de hulptools. De website is toegankelijk voor iedereen De website is in principe toegankelijk voor iedereen. Echter is deze website specifiek gericht op de Marokkaanse jongeren en wordt dan ook toegevoegd als subsite op Maroc.nl. Om de website te bezoeken hoeft de bezoeker niet in te loggen. Hierdoor is de website toegankelijk. Afbeeldingen en multimedia worden spaarzaam en doelgericht gebruikt Uit de huidige onderzoeksresultaten blijkt dat de afbeeldingen niet aansluiten op de thema’s, waardoor deze minder positief worden beoordeeld door de respondenten. De aanbevelingen van de respondenten lopen uiteen van ‘helemaal geen afbeeldingen gebruiken’ tot ‘symboolgebruik’ in plaats van de afbeeldingen. Over het algemeen wordt aangegeven door de respondenten dat ze alle afbeeldingen niet vinden passen bij de thema’s. Enkele respondenten geven specifieke thema’s aan, waarvan ze de afbeeldingen niet vinden passen: ‘praten over seksualiteit’, ‘maagdelijkheid’, dubbele moraal’. En er is een respondent die de afbeelding bij ‘wensen & grenzen’ niet vindt passen. Echter, moet er wel worden opgemerkt dat de afbeeldingen negatieve beoordelingen krijgen, wanneer er expliciet door de onderzoeker wordt gevraagd naar hun meningen over de afbeeldingen. Bij vragen over de ‘eerste indruk’ of ‘negatieve onderdelen’ worden afbeeldingen bijna niet genoemd. Op basis van de voorwaarde die Kassenaar en Van Rijswijk (2003) hier stellen, dienen de afbeeldingen doelgericht gebruikt te worden. Er moet dan ook overwogen worden om (aantal) afbeeldingen te vervangen, bijvoorbeeld door symbolen of afbeeldingen die de themanamen goed uitdrukken.. Het onderzoek van Sillence, Briggs, Harris, en Fishwick (2006) wijst uit dat de aantrekkelijkheid van een website, naast afbeeldingen, mede bepaald wordt door de kleuren op de website. Om de aantrekkelijkheid van de website te vergroten, zal naast de afbeeldingen, ook het kleurgebruik aangepast moeten worden. Aangezien het merendeel van de respondenten het kleurgebruik niet positief waardeert. Uit onderzoek van Bottomley en Doyle (2006) blijkt dat consumenten een advertentie toepasselijker vinden wanneer de kleur in een advertentie in overeenstemming is met het product. In dit onderzoek gaat het om een website, echter komen de huidige onderzoeksresultaten overeen met die van Bottomley en Doyle (2006). Het blijkt dat de 56

Titel interventie

interventienummer

respondenten het toepasselijker vinden wanneer gebruik wordt gemaakt van een hoofdkleur zoals rood “de kleur van de liefde”. De kleur rood staat voor “liefde, passie, warmte en vlammen” en grijs voor “saai, vervelendheid, grauwheid en massa” (OPHIS/New Impulse, 2012). Dit komt overeen met de bevindingen, de website ‘Liefde, seks en islam’ wordt‘grauwig’ gevonden. Vanuit dit uitgangspunt en op basis van het onderzoek van Bottomley en Doyle (2006), is de kleur rood de juiste hoofdkleur voor de website. Het is dan ook aan te bevelen om meer rood te verwerken in het kleurgebruik. Tevens kan de overweging gemaakt worden om elk thema een aparte kleur te geven. Dit wordt door enkele respondenten aangegeven tijdens het onderzoek. Dit komt tevens de navigatie ten goede (Punselie, 2003). Door verschillend kleurgebruik weet de bezoeker op welk deel van de website hij zich bevindt. De aanbeveling is echter om de hoofdkleur ‘rood’ door te voeren in de gehele website en niet elke thema een andere kleur te geven. Dit gezien de beperkte tijd om de website aan te passen. Aanbevelingen ten aanzien van de website inhoud *Bronvermeldingen en terugkoppelingen naar de Islam Uit het huidige onderzoek blijkt dat de website de respondenten geen nieuwe informatie geeft wat betreft ‘Liefde, seks en islam’. Zij missen de terugkoppelingen naar de Islam. Hierdoor is de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de website ‘twijfelachtig’. Meer bronvermeldingen en koppelingen naar de Islam worden gewaardeerd en zullen ten goede komen aan de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid. Wellicht hebben zij sociaal wenselijke antwoorden gegeven gezien het onderwerp en willen ze hun onwetendheid op sommige gebieden niet laten blijken. Ook het feit dat praten over seksualiteit een taboe is in hun cultuur zou een mogelijke verklaring kunnen zijn dat de respondenten zeggen dat ze “alles al weten” (Frouws en Hollander, 2009). Momenteel staan er op enkele themapagina’s bronvermeldingen en koppelingen naar de Islam. Uit onderzoek blijkt dat deze vermeldingen de respondenten bijna niet zijn opgevallen. De aanbeveling is om de bronvermeldingen en de terugkoppelingen naar de Islam, die momenteel op de website staan vermeld, te verduidelijken, zodat dit wordt opgemerkt en het aspect ‘Islam’ duidelijk naar voren komt. Naast het verduidelijken van de bronvermeldingen, is het advies om meer bronvermeldingen en terugkoppelingen naar de Islam te maken. De doelgroep heeft hier duidelijk behoefte aan en hiermee kan de website zich beter onderscheiden van de overige voorlichtingsites. Aan te bevelen is om citaten (van geleerden) met bronvermelding ook tekstueel weer te geven bij de informatieve tekstpagina. Bijvoorbeeld de citaten uit de Koran die Badr Youyou aanhaalt in de videofragmenten. Indien deze citaten worden weergegeven op de informatieve tekstpagina’s, kunnen hierbij hyperlinks worden toegevoegd die direct naar het desbetreffende videofragmenten leiden. Op deze manier wordt duidelijk een terugkoppeling gegeven naar de Islam. Deze citaten (van geleerden) en bronvermeldingen kunnen vervolgens weer gekoppeld worden aan de reeds bestaande informatie op de webpagina. *Relevante thema’s. Uit de huidige onderzoeksresultaten blijken de volgende vier thema’s het meest relevant: ‘maagdelijkheid’ en ‘veilig vrijen’ voor jongens en ‘maagdelijkheid’ en ‘partnerkeuze’ voor meisjes. Aan te bevelen is om allereerst de aandacht te leggen op de vier benoemde thema’s en hierbij de veranderingen als eerst door te voeren. Zoals meer bronvermeldingen en terugkoppelingen naar de Islam, omdat dit de thema’s zijn waarbij de jongens en meisjes ophelderingen en antwoorden zoeken. Deze aanbeveling geldt wanneer de tijd beperkt is 57

Titel interventie

interventienummer

om de gehele website aan te passen. Dus geadviseerd wordt eerst de vier meest relevante thema’s te optimaliseren en dan de vier overige thema’s. Daarnaast wordt het thema ‘wensen & grenzen’ voor zowel jongens als meisjes nauwelijks als relevant gezien. Echter blijkt uit onderzoek van Graaf et al. (2012) dat dit thema aandacht vraagt. Een deel van de meisjes verricht gedwongen seksuele handelingen. In het huidige onderzoek komt niet duidelijk naar voren, waarom het thema ‘wensen & grenzen’ als niet relevant wordt gezien. Wellicht zijn de respondenten niet in aanraking gekomen met dit thema en/of hebben ze sociaal wenselijke antwoorden gegeven. De aanbeveling is om in het vervolgonderzoek te achterhalen hoe dit thema meer aandacht kan krijgen, gezien het belang van het onderwerp. Wellicht kan een andere pakkende thema naam een bijdrage leveren, zoals: ‘Stop’ of ‘Mijn lichaam, mijn grenzen’. Mogelijk trekken deze themanamen meer aandacht van de bezoekers en komen zij, na het bekijken van het thema, erachter dat dit wel relevante informatie bevat. Overzicht aanbevelingen Hierboven zijn aanbevelingen gedaan voor de website ‘Liefde, seks en islam’. Indien de website wordt aangepast aan de hand van deze aanbevelingen, voldoet de website aan de voorwaarden en heeft het een goede usability volgens Kassenaar en Van Rijswijk (2003). De concrete aanbevelingen zijn gebaseerd op uitspraken van de respondenten en onderzoeksresultaten, deze zullen een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van een nuttige informatiebron voor de Marokkaanse jongeren. Onderstaand een overzicht op welke punten de website ‘Liefde, Seks & Islam’ verbeterd kan worden. Deze staan gerangschikt, met bovenaan de meest belangrijkste aanbeveling. 1. Bronvermeldingen en terugkoppelingen naar de Islam (algemeen); 2. Lay-out hulptools verbeteren en hulptools verplaatsen (hoofdpagina); 3. Kleurgebruik aanpassen (algemeen); 4. Driedeling verduidelijken (themapagina’s); 5. Inhoudsopgave met hyperlinks toevoegen/hyperlinks zelf verbeteren (themapagina’s); 6. Introductie aanpassen (hoofdpagina) 7. Navigatiebalk verbeteren (algemeen) 8. Afbeeldingen (algemeen) Ondanks het gemis van de terugkoppelingen naar de Islam, hebben de respondenten een redelijk hoog eindcijfer (7.14) gegeven voor de website en zullen zij de website ook aanraden aan andere Marokkaanse jongeren. Targeting is blijkbaar goed toegepast. De huidige onderzoeksresultaten aan op het onderzoek van Ulick (2010). Hierin wordt aangegeven dat internet een goed hulpmiddel is voor seksuele voorlichting en blijkt dat allochtone jongeren internet als veilig en anoniem ervaren. Dit komt overeen met het huidige onderzoek. Doordat er gelegenheid is om anoniem vragen te stellen aan deskundigen wordt door de respondenten positief beoordeeld. Anonimiteit via het internet blijkt dus een groot voordeel te zijn. Bijna alle aanbevelingen hebben inmiddels tot aanpassingen geleid! Zie bijvoorbeeld de screenshots 2 en 3.

58