M E D I C O PRACTICA,

March 18, 2018 | Author: Anonymous | Category: Apuntes, Apuntes de enseñanzas medias, Latín
Share Embed Donate


Short Description

Download M E D I C O PRACTICA,...

Description

ET U L T I M A ,

M E D I C O PRACTICA, INQUA

EXPONITÜR

COKSTtTVTlO JHW 1733. CVM M0T(BIS ab ¡pfa penJentibui Ta!m¿ B¿¿earium*>

OBSERVATA

A D. D.

JOSEPHO

GENOVARD, M E D I C O MAIORÍCENSI , E T REGIRÉ HISPALENSIS

SOCIETATIS

SC'ENTIAKU.M

PRO

SOCO.

OE M I U M

U E M A F M O L U M morbí píurími fuós temporum mutationibus natales debenc, ut aphor. i.feft* 3. docec Hip. ita etiam varia atgricudinum incrementa, vel decrementa » eventus, habittim , óc terminaciones diverfas, aeratum, idiofyncraíía MI mque commoda > atque incommoda , tempenita-

*C§ apni prodacuat > ut in varüs ejufdem iibri iententiis 0Uc

DISSERTJCÍÓN XIX. 5o4 magnus idem Cous commonítrat. Eapropter artera Medí* cara colencibus, temporum conítitutiones fcitu, & ccgnitu neccífarias ducit , & praicipit in pjuribus ]ocis,obfecúndante Galeno : adeóque íokrtiffimae Hifpaleníis Regias Societatis in Medicinam excolendo , bono publico confulendo, ac falutí communi profpiciendo confuetudinem tanquam utiliffimam, ncmo non derairabitur; fapientiíuV morumquc Gracorum scccnomiam , único hujufce Societatis Spiritus afflatu , in Hiípania redivivam quicumque profpiciet. U t igitur tam laudabili Académico Inftitiuo, atque jufíiú obtemperen!, pro mearum virium irnbecilli-: t a t e , fimul atque temporis anguftia, anni 173J. teraperiem > tempefta tu ñique viciííitiidines cura morbis ab ipfís pendentibus exponcre non verebor.

OTEMIS OBSERVATIO.

I

Neunte Hyeme, interdiu leviterfpirante Aquilone,nottuque prolabcnte pruína ( cum multó antea per totum fcrmé Aummnum prxter folitum morera copioíi, & frequentiores imbres ab Auftro tune regnante exurgentes , aérem, atque corpora nofera humidiora reddidifíent) febres catharrales infantes epidemicé infefrare ccepenmr, cum buccarum uberi ferofa illuvie, raucedine, fumnia Inappetentia ,doloribus in ferobieulo cordis, ventrisrugit u , & interdum lumbricis a n o , & cato excrctis, totius corporis per intervalla phlogoíi anhelitüs diffícultatc , anxietare,cum crebriori,& vehementiori tuííi,aliquandó tamcti alto fopore detincbanmr. Protenfo ad decimum quantum circiter vigore,íupervenientc vero dein excrea tu mueofa: materia:, feníim ad falutem próperabant quamplures, cum non pauci in fine primi, vel íecundi ftadii lethaliter convelierentur, vel fufrócati interirent. Attamen Pueri non ita ae infantes,ut plurimum afnciebantur,i licét enim permulti íeriná tuffi labjrarent, febris tamen vel nulla , vel mitior advocabatur; proindeque minus malé habebant. Pro infantum curationc abfolvenda, in primis lenicncia , bechica, clyfteres laxantes, unamque ? vel alteram fanguinís mifsios

tíEDICÓ-TlACTICA.

50-5

iwifsíohem , f»rout a;tas íerebat, & vires fínebant, atque phlogoíis asftuatio, & difficultas refpirandi exigebant, pra> lcripijmusj reliquis vero temporibus ( perpaucis exceptis, quious, natura manítrante viam, lenia fadorifica exhibuimus) cathartícis lax.intibus, cmeticis, & bechicis ómnibus indicationibus fetisfecimus , dum Pucris emética íolummodó opem tulere.

U

/ETIOLOGÍA.

Tut fiante Borea , ad omnia fermé muñía obcunda corpora noftra alacriora reddantur, ut Hip. aphor. 17. feét. 3. & Galen. in comm. teftantur j quia tam:n eft modusin rebus, ultra quem earum, qux nos afficiunt rerum non naturalium re£titudo conüitere nequit, eapropter inquirere oportet qiu praeternaturali modificatione aér á Scptentrione agitatus, febres catarrhalcs in noílra regione pueris , ac potifsimum infantibus infiarre potuerit? Meminit jam antea Hip. aphor. 13. lib. 3. Hycme autumnum pluviofum , & Auírralem iníequente , catarrhos fieri: fed cur ifti, folo liquidi motu piures emergeré partículas, aut moléculas exiüfíimisjfed multó plures,fivcnte per diemcaloreSolis,vibratiO" nem,aut revolutioneñ iingularum circaproprium centrurn,atque etiam varias ab inferioribus corporibus exhalationes expirare , & in aerem infilire ; ac deinde inferioris ae'ris pondere trudi, & íurfum ferri, doñee ad eam Atmofphxix regionem pervenirent, in qua circumfluus aér ejufdem in fpecie gravitatis fuerit cum illis. Sed quoniam tune tem^oris breviore S lis fuper horizonte m o r a , aer, ac térra parüm incaluere , ideircó ftatím feré poft Solis ©ccafum aér refrigeraba tur , adeóque denfabatur > 6c tamen qui nos ambíbat aérem, multa humidrate perfufum obfervabamus > quod á vaporibus non multum ele3ratis ? 5cuni eu:u bditibus illapíu coeuntibu* eruendumi

5o quia humores per canalículos cutáneos, confiniumqae partium vaícula , ¿mminuta prerlione externa ob ievita:em aé. is : .zm\s , nberídri rivulo fluant ; ac etiam , quia aer hamoiíbus immixtus , fuá elafticitare magis rarefeit, Sí expandían hiñe carnis intumeícentia, qiisc in cucurbirulis Chyrurgomm obfervatur 5 hinc Amphibioram infíado in machina Boyliana, ubi exhauritar aér : interim etiam aéni dnautionefit, utpomum veiuítate corrugatum , aj contraaum, fi recipienti indatur, & déin ope'amiix cxtrahatur aer, rmjorem molem acquirat, & ruéis ©biitcratis, priítinum lxrorcm recuperct.

Ex

MEDICO PRACTICA:

5,07»

Ex fu-pcríor'bus etiam liquet quanta. poírmodunv ad Hyemis inicium inducía tueric aeri gravitas > cum fngiditat e , & deníicare, tum halituum i 6c vaporum. concrecione,, iníernaque protuíione, ac fublidenria.. & tandera iníeqticnti Aquilonis aíftatu » cujus lacione íuperne dcorftim , gravítatis n fura augeri neceírdm eít 5 ut afconíus. Mercurií in Barómetro ad 2.8 pollices, vermes pofthac exerebanc. Per intervalla febris exacerbatur; quod cacochylix in fanguinem cranfluxui a dferi bendum i uci phlogoíis, orgafmicx fermentationisrarefcentia:, unde, vox rauca. Anhelitüs difficultas > cruorem in pulmones uberiüs, & celenüs irruentem, catarrhalemque humorem veíiculas, extremaque bronchia infarcientem portendit. Eaproptcr in {tatú , concoclce materix íaciliori excreatu fuperveniente, ad falutem properabajat infantes complures ; quia pulmones ab infarcru fe expediebant, & libenori aeris ingreííli, fongiiiniscircuitui favcjhant. Ideó refpirátio ell fundió ad vitam abfoluté necefíalia in homine m lucem edito i quia ¿1 litis rniniííerio fmguis á dextro in ílnitrmm cordis thalamum per pulmones trudirur: proindeque vivere non potTumus> fi refpirátio deficiac, vel magnopeié minuatur: hinc enirn intercepto

UEBICO-TKACnCA y| t ccpto fanguinis circulo per pulmones, ncccfltim cíl fubíiftere cordis motum, qui cruoris á dextrofinuin pulmones cxpUiíione , & ejuídem in üníftro fpccu á pulmonibus receprione perennatur. Qjod autem refpiratio ad talem circulum promoven" dum aofoluté requiratur, ex refpiracionis mechanifmo li* quet. Etenim quando in infpiratione mufculorum infpi" ratoriorum opera attolluntur coila* cum fterno, fubindeque contrahitür ; quid dieanr fterni, ac coítarum >quibus anne&imr, elevatione, quse fibrarum radiofarum conoractioniíyhchroha> & squítemporanea eít> majoiem circulum eftbrmare ; quandoquidem dictarum ccítarum , & ítérni diductio parva eíb íi( eomparctür cum deícenfu , & complanatione fibrarum diapliragmaci5i PríEtercá , cíim omnes corporis partes poíl mcrterri relaxentur , & diaphragma veiíüs pectus incurvatumpoft mortem attoliatür,fequíturevidenter diaphragma hon con? trahi,fed dilatáriquandó elevatun Qüpd de pueroruni terina tufsi ítatuere fategi, cía* iritis eluceícit, ü feduló attendamus partem, in qua primutrt inchoatur irritatio, & quac deinceps infequitur lympathis ca contra£Uo , materiseque moleitantis , non per tuísm incipicntem , fed per vomitum infequentem educlio i quin obítet cxperimentum tentatum á clarifsimo t). Chytac, qtii molcfíb lolutionem fublimatí corroíivi bibendam ria> buit, inceptoque vomitu , abdomen deíbper apernit ,"ftomachum extra cavitatem eduxit, nullo interim frccedente vomitu 5 qui denuó fiebat, ubi ventriculum in abdomen. reponebat; & fíe deinceps repetitis ventriculi eduaicnib u s , ceííayit vofnitüs ; contra v e r o , íteratis repofítionibus denuó ingruit. Non, inquam, obftat; quia falíó contendunt diaphragma contrahi, feu complanan ínter vemendum, ut ita ventriculus undique comprimatur ad ejicrendum contenta, ex eoquefatius eíl deducerc fibras folas vcntnculi contra&iles utriufque ordinís impares cííe ad yo ni i tu in moliendum, ac infuper epigaítricorum centractiones Válidas á Jacefsito ventrículo fympathicé fiifcitari, caídcmqüe contracciones ventriculum comprimendo neceflarias for¿ ad vomitum ciendum; fecíis vero diaphragmatis complanationes, feu conítri£Hones, quibus itus,reQitufque per eflbphagum pracluditur. Eodem prorfus modo contratliones epigaftricorum aliquantulum remifsiores iis quibus vomitio excitatur , prafertim íi fuum fymboluni conferant reliqui mufculi expiratorü, tuílim producent, Validas, atque feltinatas expiraciones promovendo ¿ rela^ ^ H KK 3 xaco>

yT minorque huniorum moíus, tuna expaníivus, feu termentativus, tutu progrefsiVüSj, feu circuiatorius : fubindeque minus irnammarionis periculum, minorque febris ; ut fatis diffuse probavi in Díífcrt, de Febr, Aíric, Eapropter phlebotomiam repeterc imperabam , doñee vaíis fufficiemer d-pletis , orgafmus. febrilis, & pulmonum comprefsio rem'tcerenttu. Pharmacia laxantium enematum nibfidia exhibebat, non folúm ad fxces fubducendas, vc¡ü-net : am» ut putrilago fu.perius impa£la manri motq vermiculari folicitaretur, atque prolaberetur j ficque inceftinis minüs comprefsis, íanguis liberiüs inñueret in m Renterías arterias^ ac cciam iliacas, quacdiílentocoH comprím'intur ; proinde^ue fanguis per aortam deícendentem copiofíus fluere debítj eademque proportione minüs appcllere- debet in aortam afcendentem: unde minor fanguinis ímpetus in c.ncephalum. Bechica etiam d^mulccntia pro iramani tufiS compefcendi in.ufum priman venere in ablactatis dumtaxat; ~ui cnim U£te nuc iuntur, pretiofum bechicnm fumnnt. AbJaíhiris ordinario erant tabell.se ex puloaradicis a]th. cum facch>ro ccmfe&je, qnce ore.diu conclufaí, lente volut-ata?» & tardé diftülutae, blando, vifeofo, dulcique poppyíma;Q leniunc ? edulcanc, invifcant, temperant, demukentj

MEDICOPRACIÍCJ. j, 9 non quia cabellx dilToliicas, fenfim pulmones fubeanr; fie enim incompefcibilem tuífím aícifceienti fed quia aereen, qui intenaedius: inipratur, diótis qualitatibus afticiunt, íicque aér acceptas doces rcípirationis oigan is impertitur. Eodem modo agunc fuccus glycirrhyzce infp flacus ,6c reliqua > quorum numeróla íylva jara mulierculis eíl noca : verumtamen integro die unciam unam rranfcendere non confencio? quoniam itomachum gravanc, digellionem kcdunc, 6c vermes generant. His íic inítitutis, ad purgacionem totus intentus eram» antequam nimirum liquamina viciofa in primis viis nidulamia, la&eorum ora fubirenr: «3c ideó íic prxfcribebam. Recip.Syr.Rof. Vir. dracm.iii. Tare. Se ib. folub. gr.ui.Aq^Cifnnam.dracm.úCard.Ben.dracm.iv. rmfee. Hujus mixcurx dimidiam partem plus minüs pro seta» te ordinabam , & latris fu£tum, ac jufeuli aflümpcionem per horam unam protrahebam > niíi hoc fpacio vomicus inchoaííen in quo cafu jufcuium leve copióse bibendum jubebam , ui pleno gutture vomino facilior fuccederer: quaproprer jufcuium identidem propinandum, íi vomicio perfeverer; ubi vero duabus eiapíis horis abaftiimpco medicamento , non vomiruros fe praebebanc infantes, nec cacharas incipiebat, cochlear unum , vel aiterum medicaracncí denuó propinare mandabam, & íiedeinceps, donce optara vacuatio moliretur. In eundem ufum ve-nic fyrupus Glauberi Monípel.i uíitatiífimus pro inlantibus. His equidem hac methodo exhibitis, non folüm ventriculi CKOchylia a depravara digeltione orta, efricaciílimá opelá , breviori» redioriq'ic viá per oeilbphagum evacuacur» veru.n:c\mv qu¡e in ipfum vencricuium depluit perfpirari mis materia: ac infupercum vomicio exerceri nequeac» ut probatura extar, quin mufcuii epigaftrici validos nifus praeftent, neceíf ;m eíl maceriam catarrhalem pulmones infarcientem, mukun premi, & agitari, acfavenceceñophagi motil fuperné evccl:i, membranofim crachex partem in confenfim trahere, uberiorempe excrearum producere. Syrupus eciam cichor. compoíiruscum dupl. rharo, vel «um Syr, Rof, Soluc. cochkaxim datus infantibus cathar-

5 20 VISSERTACION XIX. íim cicndo, opemtulitspraítantifíimam veróquandó vomí* tura íinv-il proritabat : quod infantibus multoties evenic, Attamen íi ob magnam proclivitatem ad vomitum, datura emeticum furíüm citius rejiciebatur, quin fufficiens quantitas ad inteftina prxcipitaretur, ut eorum exótica liquamina per fecefiiim educerentur, coníilium erat enemate alvura follicitare : quo irrito, vel non íufficientcr operante > in fequenti die ad pra?di¿tos fyrupos purgantes confugiebam, vel pulverem CornacUinura ad ícrupulum circiterdabam. His delideratá purgatione explerá, fxpiflímé alleviabantur infantes > & fequenti die aíKalia terrcítria, vulgo abforbentia dicta , preferí beba m ; ut corn. cer. uft. corall. rub prxp. ebur fine igne &c. ad novura cacochylia; proventum inhibendum, & falia fanguinis heterogénea mmis evoluta, intricanda , irretienda , ac involvenda* aft in lade nutritis , oculi cancrorum fluviatilium primas tenenci nam lac á corruptione mulrumpracfervant. Si vero poíl horum rem-diomm adminiftrationem febris fymptomatum confortio adhuc vigebat, nullumque fui exitum deíideratum perfpontaneam evacuationera praefefercbat , phlcbotomiatn denuó celebrandam imperabam, íi primis viis mundatis, pulfus fat magnus, & va-, liduserat; fecús v e r o , íi ventriculus, & inteílina vitioíac fuperftitis raaterix indicium dabant, cathartico-eraeticum repetebam > cujus beneficio felicera e ven cura faepifsimc obfervabam. Ratio quippé, & experientia notum faciunt, infantibus purgationem magis neceflfariam efle quám adultis, tum ob faciliorcm la&is corruptionem, t u m o b illorum bilis inertiam. Quando autem natura conferentem quandam evacuarle m , íiidoris puta ( qua: rarifsimaerat) vel diarrhxx incipicbat, otiofura ípectatorem me gerebam, vel auxiliatrices manus ipfi porrigebam , íi inceptum opus non potetat con fumare. Sed quia natura per vomitum a caufa rnorbifica fe fe expediré fsepifsimé conabatur, quomodo per multas imperfectas crifes moliebatur, ideircó vomitorio medicamento tune temporis adjuta natura, perfeclam criíim abfolvebat. Nec

MEDICO.PRACTfCA.

52 r

Nec convulíioncs emeticum íntcrdicebant > ímó ipfum coindicabant prefentaneo adjumento, quando vafa íufíicienter deplcta erant; non folüm primarum viaLum romirem tollendo, verum etiam cerebri, & menyngum infarclum discutiendo modo, quo dixi pro feb. Afr. L'no Minen cafu emética motibus convulíivis improbantur, quando ícilicéc > ob acutiorem fenfum partium refpirationi famulantium, refluxus fympathici nimii íiunt; tune enim bschicis anodina mifcebam, vel paregotica íola propinaban!. Si vero lumbrici datis catharticis obítinaté renitentes, & feníibus inteítinorum túnicas mordentes convulfionis cauíá erant, licuiore cornu cervi fuccinati incantamenti inflar convulíio ceflabat. ídem preftat di£tus liquor adguttas circiter fex cum módico fyrupi appropriati datus, quando motus fpafmodici fpirituum diatheíi vitioíae ortum debem. Qjando multum imminuta febre , vel penitüs cédant e , mucus vifeidus glutínofus faucibus, pulmonibus , aut Hornacho tenaciter adhairendo, tuífim proritabat, fperma ceti recens(quod etiam in principio) fyrupus fcabio£e, hyífopi, nicotiana?, oxymel fquiiliticum, fuecus raphani cum íaccharo recenter expreflus convenicnter funt ufurpataj quia materiam incidendo , excretioni aptioreni reddunt; verumtamen ,quia ejufmodi catanhoíi interdúm d i ú , & vehementer tuísiendo, fuffbeari videntur cum totius corporis conculUonibus , quin aliquid excernatur, eapropter cauto opus eft, non folum materiam incidere, verumetiam' diluere , partiumque contextum nimis tenfum , opiatis relaxare , né itafuriblindé tuífiendo crucient u r , faucefque íic exficcatíe , & caleíacbe, ad appetenda frígida liquida ítimulent, quse tuflim fxviorem , & frequentiorem pariat. Nec mirum videri debet, quód crafla exilíente materia» opiata bechicis incidentibus maritentur > opiata enim m uerias infpiflas ulteriús non incraflant, ut vulgo creditum eft: quandoquidem nulíum datur ex univerfo vegetabiUum > mineralium, & animalium regno mixtum, quod plurima faJia alKaJia volatilia contineat , quám ppiurnj ut diítillacíonis miniílerio expertus eft folertifsimus

¡11 ÜISSEST4CI0X XIX. mus meus Magiftcr D» Lazerma; unde hypothetica' opíi trigiditas , & incraüatio indubié corruic j proindcqüc quaniio tulles manes crebriús, ac vehernentiüs repetentes moderan voluraus> opiata íunt bechicis attenuantibus >> & diluentibus mifeenda: ¿ilorum quippé beneficio , partium compages mmis tenía relaxatur , furibunda? miles •, ac ctiam iingultus piaicaventur > quin mucus vifeidus íneptior fíat excretioni. Prudentia: tatnen leges hic mulün deiideramur, ne nimio opiatorum uíu, iolida minimé ítimulentur, nec ullatcnus moveri pcflinc ad materias é propriis clauílris ehminandas, ubi íeníim mágis cumulara: inevitabiiem fuítocationem inducerent* Tándem quando bechica cujuicumque indolis opiis expíete minimé poterant, ut frequens erat pueris, quorum itomachus muco glutinoío multtim onuftps erat, emética,faveuceaqnátep¡da,iiberalibus hauítibus data,finem imponcbant. Aí\ íi jam pridem iaboraverant, confihum erat itcmachicis aromadas iabefüttatum parriuiri tonum roborare, ut coclionum munia melius perágerentur, ommíque recidiva: metus abigeretur. HÍEC non niliíi illuitrari potluiit fequenti obfervatione. Perillullris vir fcxagenarius temperamenti fanguineóbilioíi , lacercoíus , hiríutus, robultus, folida multum ten* fa, & íacilé irritabilia, fluida vero valdé mobilia continens>hyeme tuffi ficca pedoraU fine febre , curñ lumborum tamen dolore, qui futurorum pathematum pro dromus, 6c praefentis plethorae individuus comes femper erat, corréptus eih Sanguis pro moreconfeíHm , & ubertim detradus eít : dolor abiit > bechica faccharata > & mucilagmea tuílt lenienda: fumpfit i fed omnia incaíTumi «fcrmaceti opemtulit ; pilu.J^ vero de cynogloflo , ac etiam íyrupus diacodion per unum , aut alterür» diem tuílim compeícebant; fenflrr) fafta fuit húmida, & .raagis ííeviiti patiens namque uberrimé, ac vehemenriíTimé tiifA ^ -¿ P e ^ ° " s » hypochondriorum, & ferobiculi cordis dolonbus cruciabatur i raro tamen vifeida excernebat: ubi vero potionem ex fyrupi pap¿ alb. unc.femis.aq* card. ben. • une. 111. pap. rhxad. tantumdcm , & naph.drach.iii.confectam abíque íudore fumebac, omnia per diem > & ulcri cefia*

MEDICO PRACTICA. 513 ceflabant, ac poíleá commadiüs expe&orabat; remcdiis camen penaos-páticas , ómnibus valedixit , fitique indulgens emulí. ex 4. íem. frig. írisidé hauíic > ac íntereá catarrhalis materia vencricuium obfeííit: jufcula pedtoralja, 6c atrcmperuntía per novem dies pracícripír, acinfequenti diflbl. man na; cum cinól. rli.copiosé laxantis , multó mclius habuit arger: poftmodüm melioris aé'ris íruitionis crgó > in montana abiit, frigidam magis bibit, fauces, pulmo, ac ventriculus magis invifcabantur, tuííis fa:viús dilaniabat : acceríkus accefsi, patientem tuíficulofum valdé reperii, atque íingultuofum \ non folúm fufrocandum, imó íüftocatum ctedidi; convulílvá enim facía cxpiration e , né mínimum quidem fpiritum ducerc poterat. Mirum íané 1 Spontaneo vomitu fuperveniente, fuppetias quaíi deíuper miflas perfentiit > juículum fumpíit; fed non amplius vomuit > aquam tepidam liberaliter bibit, & tufíis vix audita fuic : pauló poli per anum albicantifíimi vifcidiíilmique muci ingentem copiam dejecit, per os íubinde quaü íimpliciter excreando. His ita quaíi manu duclus, jufcula tantüm nunc cum , nunc íine fpermate ceti per 2.4. horas conceísi> deinde theriacam loco fpermatis ceti addidi, vel iníalubriter ab ipío afficiantur i mihi tamen minime arddet, á praefatis acris modíficationibus cpidemicarum haiumcefebrium natalitia depromere. Cüm cnim temporis ípatio , quo á rcgione in ;regionem íucceíílvé migrando, plures íncolas íimnl ínvaícre, aer diyeríis, & oppoíitis qualiratibus tum primis, tum fecundis fuerit prxditus ; confequens eft á cauíís ita diveríis , 6c appoíiris , eoídem in ípecie effectus provenire non potuiff e : rcftat igitur, ut aliorum corporura particulis in aere flukantibus adfcribantur. Verüm enim veró,qua:nam íint partícula:, quas aer córporibus indidit ad febres producendas, difíicile eítftatuere, cura prima ejuímodi íebrium origo,&foligenium ubi primum illuxere, me prorsüs lateant. Cüm autem aer üt univeiíi área, per quam, veluti per cribrum, aliorum corporum virtutes, & vitja transfunduntur , iftacque febres ÍUD hyemis initium Germaniam, contcrminaíque regiones infeftarc coeperint, quotempore, nec clades nota:, nec ítagnantíum aquarum corruptiones fuere; neccífum eft, miafrnata , íive á terrae íodinis, five ánovistelluris hiacibus, íive fubtcrraneis fermenrationibus ab ejufdem íinu expirantia, & in aerem iníilientia, talium febrium cauíam cxtitiíTc: íiquidem miafrnata illa hominibns noxia , undecumque orcum craxcrint, pofsiunt h loco in locum transferri, fcu plures pcrcurrere regiones> aéris motu , fcu ventishorizontaliter ípirantibus. Qja tamen figura, mole, ac fuperficie, effluvia ¡H* acre advcdta , fuerint donata, ab effe&u conjicerc lic er ' Pro quq riuutis fymptomacis, ingenti puta lafsituílin.e> capí-

MEDICO- PRACTICA.

y i

j

capicis dolore teníivo , 6c anhelitíis difrkultate, cum pulfu magno, celeri, ac írequenci, in principio fcbrilis iníulcus exccmpló emergencibus, diuationeque febris, u n i cum more perfpeótá, quacephemeram legitiman!, velnotham , vel íynochum limplicem ¿emulabatur; perexigua mole, oblonga figura, & (cabra fuperficie fuiff^ donata, licet hariolan : cum enim partículas id genus , racione mo* lis exigua; , facillimé fanguincm fubeanr, fcabra fuperfi1cié, ejus fulphura expandanequoacidis facilius,&. trequcntíus obviara eundo, íermentationem inccnduncaccircularionem accelerant, unde capicis dolor teníivus , anhelicüs difriculcas, & lafsicudines, a muículorum , menyngum, pulmonumque vafis, fluenco purpureo expanfo, ac concitaco, nim.üm diílentis > inde etiam pulfus magni, céleres, ac frequentes : fubindeque in lis, quibus faucium , & pulmonum interiora non ra-ilciira oblinica, fed cenfa, & exquiücíori fenfu pollentia erant, ab infpiracis corpufeulis afpera fuperficie donaris , cufsim pioncan confonumerac >íed quia harum febrium complures, unius diei curriculo fudore cerminabancur >videtur eam cauíam diviíioni fuiífe multüm obnoxiam > quod fané corporibus oblongis , ac exilibus coinpecit, cum ob longicudinem , corporum impetentium aclioni nrilrum pateanc, & ob exilitacem vel leyifsimo impecu efTringi pofsinc; proindeque per incernicula cutis á fanguine fequeftrari, & forás amandari: unde fanguinis brevifsinaa depurario , febrilque terminado. Aliquando tamni particulis ejufmodi fanguini affatim ingeftis , vel cruore ad motura concipiendum magis comparato, febris vehemens accendebacur, qua; cerebro, Se pulraonibus iníidiabatur: at detracto íanguine, cerebrum, & pulmones minus urgebancur, ac validiüs ofcillantibus. arterüs, ita brevi fubigebantur atterebanturque partículas heterogénea:, ut rertio, vel quartodie, levifsimo hvdrctico finguinem ad habitum corporis migis determinante» in glándulas miliares migrarent, unde per emififaria fenfibili madore forás eruraperenr ,& hinc febris refokitio. Attentionem mereturbenignitas, qua epidernicus irte aér Majoriceníes invexic, cum eodem tempore vicinos Gotülanos ingenti ftrage txucidaret, atque etiam antea Gallos, ítalos,

5 2,6

DISERTACIÓN XTX .

ítalos» & G e r m i n ó s e vi us exercuerit. Hujus difcriminis racio ex eo mihi emenda viderur, quod miafmara illa per aera difluía > vires amifére eundo , íicquc regiones , quó ab eifluviorum ícaturigiue magis difsitceerant > eo minus conipufeabancur > contra vero proximiores , magis inquinábanme Etenim tetri halitusaerisgremio excepti, pluviis abíterguntur> & immerguncur, radiis folaribus mundantur, & venti'S fcopariisdifperguntur, ac everrunriii" pro i n de que mii&m videri non debet, íi á Germania in Italiam > ab iíta in Gailiam» & deinde in Hifpaniam percurrendo miafmara , unius, vel altefius enumeracarum caufarum acceflü, vimfucceffivé amiíeiint, fpecialius veróantequám Majoricamattingerent, ceiuum lexaginta miJliarum fpacio á continente diftante , neceílutn fuit, ut longum tra&üm maritimum tranfeundo) vaporum e mari proíilientium concurfu > fuperítites particulce, multúm diiutx,ac hebetarac perVenifient. Qjjc de miafmacum configüratione ira tu i , non parúm confirmantur ex eo quód juvenes potifsimum arrice re n tu nac ctiam, quód cathartica plus folito deturbarent; iftud enim fulphurex bilis exaltata: criterium eíl 5 exaltari v e r o , & expandí obfervatur ab effufo oleo tartarí, cujus partícula! cum memoratis proximé conveniunt, & ex eodem luculenter demonítratür ,ctír juvenes bilioii, magis quám pueri > viri> Cenes ,ac mulieres afrlccrentur.

¿ESTATIS TEMPERIES. pLuvíofum , & inconítans Ver calidi/sima, & ficcífsí•* ma fequitur .¿Eiras •, falubcrrima uiqiie ad Auguftum, quo tempore nonnullae intermittentes febres divería: ípccicí illuxcre, qua» phlebotomiis, dihientibusjattempcranribusí 6c modicc apericntibus íaspifsime cürabantur.

JETHIO-

MEDICO TRACTICA.

j z 7.

ETIOLOGÍA. Aturalis cruoris fermentatio ad humana: occonomíjc N régimen abíoiuté requiritur > cumcirculatione , parí ferme paflu procedit> ambique Cbi mutuas operas prafrant. Hsec naturalis fermentatio pendet á naxurali partium , quibus fanguis compoñitur, heterogeneiute. Si tliquid íanguir.i indatur, quod á naturali heterogeneiaate longé abfcedat, partium componentium ordinem notabiliter immutet , & fanguinis compoíitipnem invertat , praeternaturalem fermentatjonem indé liquee exurgere. Hoc commonftrat Chiiurgia infuforia. Liquamina ergo id genus á primis viis, glandulis, vel aliundé affátim fanguini fuggelta, ejus fermentacioncm fubindé per verteré valen t. Patet etiam transfluxum continuum, continuó; intermitentem vero cum intermifsione íanguims fermentationem immutaturum>atque vitiaturum. Vitiatur fanguinis fermentatio vel inteníione , vel remiílione 5 illa febris cum calore eft ¿hax tebris cuna frigore : quod fi ab initio ad finem fine ulío calore perduret, febris álgida, feu caítreníis audit. Febres álgidas intermitientes pluries obfervavi i fed heu ! femel cum dilediflimi Patentis mei ad íuperos difceflu. Chylus ergo, bilis, fcrmentnm ftomachale, inteftinalc , fuecus pancrcaticus, lympha, lac , fanguis ipfe, omncfque humores recrcmentitii poflunt elle caula febrium intermittentium. Omnes humores recrcmentitii , fanguini heterogenei fieri poflunt, vel quia ab ipfo derivantur conipurcati mifcella cujufdam humoris, chyli, v.g.yel quia inpropriis colis mora exaltantur. Sanguis etiam eoídem patitur manes , ii in partíbus obftructis, vel inflammátis diutiüs hareat. Cíim ergo omnes humores recrcmentitii in colis depofiti , ían* guini itcrüm fuppeditcntur, poffaot peí; vices alterati

Ll

fangal-

5%8 | MSSEXTJCION XIX. Unguini .ifporrari, ejuídemque fanguinis fcrmentatiónem per viccs alterare. ídem eíto judiciura de íanguinc retento, de* l;.¿tefu]ppreflb. Determinacx requiruntur fanguinis fermentationcs> ut materia heterogénea ipíi inttjllata íubigatur, atteratur , ac dividatur; determmata: c;iam requiruntur fen* guvnis citeula-tiones^> ut materia divifa ,.& attrita íibi confufa, in colis dcnuó deponatur. Si igitur fanguinis¡ conititiuio eadem íit, eademque cordis , & vafoium eodem tcmpore accesiones duraturas»quis non vidct? At li determinara: circulaciones TequirunturAitfufrlcten* deinde cop;a humoris recrementiui* qui vehicuH vices g e n e , in colis fequcítvetur, ut materia heterogénea itcrúm íanguini tranípouetur, confequcns eit, -Variji'ir.e , corde > & vaíis eodem modo fe haben* tibus , no» cod'em. ordinc, & ecdem tempore ita redituras, ut horologium «un magis regular i te r inted'at. Aft vero, íl vigiliis, animi pathematis, carterajnmque rerum non naturaliura modo , fanguinis con» iliteraria , & flu:ndi modiís varient, acceíli^num duras m , oidinem, atqtie rccuffum variatum iri necef» NéeeíYaria confecutíone ctiam fit , materiam febriüm mtermittentium »• tcmpore .accellionis in fangui» ne contineri-i Hitermiííiónis ver-o fpatío- alio re, j

Proindeque íl fingulis di'ebus tota- fanguini; fuggc* Tatur , qóoridianam * ü alterrvis tantum, tertianam; li quaternis incluíivé , quartanam prodncet; dummodó "ácceffí'mes dnratione , ac vehemencia íymptomatum fibr .ref^ndeants accensiones nataqúe quotidie recur-ícntM/poliu'mí-eire tettiana: i ut lx$é aceidit, li tertio tantum die incluíivé racione durationis> & magnítudinis fyrriptomatúm íibi refpondenr; & tune duplicis tertiani nomine a Mediéis indigitanttír. ídem dicennr refpcftivé de duplicí, & rriplici quartana. Q^^íkjidiar:• eíl faoguis > •fer-menruiu tehüius , ac T^ dilu-

MEDICO PRAOTTCJ. J 11 Otvqnóque paroxyimo , Í-. pitam, & itipetftitem ín communí humorum m-fla auienam penes porciones extricar!, & á compcdibus expcdin, uedeinceps una cum fubacto fermento febrtJi poííec derivan ad cclaioiia, «b, fabirde exaltara , nova* fuppenas iníequcnti acceffioni praeítaret. Ruitui, & laboribus attriti , fanguinis compacera ftrictiorem ob nimium prctuíos fu do res, & can a i culos envÜariorum quaíi arefeences, obtinere oocum eft: crgo vena: lccttcnes, & dilucncia multiplici nomine protutuia confonum eft, tmn edi ¿tiene marena: in Ufelfla hoípiuntis, tum luperlhtis facilioris diviíionis> colliíione vaíorum, ac diiuticne , tura denique emiffariorum , tseterorumque canalmm promptioris flexionis. Verumenimveró > multó majus emolumentum prxbet V S. ü in vigore paroxyimi fíat, tum quia non foliim evacuatur portio macera: remota:, verúm «riam próxima:, & aóhiata:, qrx tune cemporis in íanguinc prxfens vaJicé cum ipfo luc~iac, & curbas excitat > quac vigorem comlcantir. Qnjdni igitur in vigore paroxyimi ncn eric («canda \ra:fen$ V. S. non expiícandum, & educendum ? Cur accfllcis , & oppreflls parcibus prmeipibus non opitulandum "i Cene tütn omnes ex turbas fanguinis orgafmó ílnt adícribenca:, V. S. nilul ucilius excogitan poteíh proird:que ncn protraherdrm auxilitm, quinde xger in periculo veríatur, aut fa r:m íaragerd< nxarur. Nullum h\ c p:a:fei-.C!U augiltt mrepciiri eirV.S. in acccdlunis vigore celeb.aca, vum Jims opc im.niLl3 ñuto

Í

f$Z J>JSS2RTACl07i XIX. ñuto fanguir.is quanto, pra:propae per univeril corporis canalículos liquida Uosciui traducantur ; hinc ja&ationes, *tíh*Utfls diíficiitates , cephalalg^ae , caetcraquc fymptomata extempló mitcfcunt> atque etiam liberiori fa&o in vaíis fpatio, potentiús collidicur fermentum , fudor copiofior ifuccedit, fermcntum aterí* tum ubcirimé vacuatur. Qnando autem vitioía cacochylia intermittenti fluxu ünguini fuppeditata , intermitt ntes febres producit, emética datis prxcautionibus exhibita omnem abfolvunt paginam. ídem etiam evenit,íi in cujufvls colatorii abdominalis ergaftulo latitet materia. In hoc autem cafu, fi fermcntum, fpreta colato* rii preflione , quam em-tica inferunt> non emungatur, prxftat emsticum , vei cathartico-emeticum pauló ante invafionem propinare i quia tune temporil primis viis effundi incipit, vel cmiíioni proximum eíl> adeóque facili opera á colatoriis expriraitur, totumque ano, & Kato elirainatur; ita obítinatas febres intermitientes folutas> imó quartanas chronicas vi&is ómnibus remediis, aufpi cato ter mi natas vidi. Si his irritis , obftinaté recurrant acceíüones , Caerá corticis Peruviani anchorá tempeílivé intercipiuntur. Aíl vero , quia fermentum fopicum , non autem deftru&um eít, frequentes recidiva: ut plurimum moleftant, & prophylaxis expetitur. Ad hujus confecutionem plurima advocantur auxilia ex aperientium, roborantium, & purgantium familia. Hanc facili marte fxpifíimé obtinui fequenti pulvere. Recip. Tart. Vitriolat. Scrup.i.Scam.á g.v. advii. Troch. Alh.gr. ii. mife. pro doíi,5c f. pulv. Qui cum rhodofacch. fyr. de f. rad.aper. velconferva appropriata quinquies, vel fexies fumptus , recidivara prxcavebit Juvenis 29. circirer annorum, á triennio qnartaña incerm¿teiui laborabat 5 tentaris variis remediis breves

MEDICO-PRACTICA. ¡2.9 dilutiüs> có frcqucntius maflae inflüit i «5c hinc quotidiana:; fccus vero quartana:, vel tertiana:. Quptidianae duplices , tertianx , & quartanai dupliees termentum inarqualis coniiírentia; íupponunt ; pro* otereá quando tenues, & crafla: particular íimul iangüini infunduntur, accefsioncm longiorem> ac vehementiorem pariunt, contra verd>tenuiores cüm á fanguine multó ante, quám craísiores in colis depoíita?, lolx in fanguincm transiera ntur, mitiorem, breviorcmque accefsionem cfriciunt; fed pra; tenuitate ad craísiores perveniunt , antcquám á colatoriis egrediantur , & íimul unitx altero die, vehementiorem , & longiorem acceísionem efíiciunt in duplici tertiana. ídem fuo m >do fentiendum de quartanis , & quotidianis dupir cibus, vel triplicibus. In principio AuguíH nonnullce íebres intermitíen* tes prodiere : eo tempore jam diü ita yiguerat a;ftus* ut in thermometro Florentino liquor pluries aícende ri: ad 8.3. gradus , & ultra, cum elapfo anno 7 7 . gr*. non tranfccndiíTet. Tanta aéris caliditare , tenuitate , levitate , ac ferventifsimo Solisseftu cruoris ícrmentatio augetur , cir* culatio acccleratur , illius íulphura expanduntur, &internus aé'r proprio elaterc multum reítituitur; hinc magna partium volatilium educlio > & heterogenearum in fanguine latentium extricatio. Hae poít aliquantulam fubattionem poflfunt, vel fudore expirari, vel in yariis glandulis fequeftrari pro varia analogia * qua fecerne ndis recrementis, plus, minuívc afsimilantur. In colis diutiüscommorantes, feu lentius pregredientes exaltantur. Proindcque íi in hepare, \» g* urá cum bile , vel in pancreate cum fucco pancreático fuerint derivatae > ad fanguinem citiüs, vel tardius reducertí r pro varia bilis , velíucci parcreatici fiuiditate , ac colorum fiexilitate : hinc vanae intermittentium fpecies, acce quamdid fermentum in colis coércetur; ubi vero primis viis effundi incipit, vcntris dolor, borborygmi > hypochondriorum intumefcentia , naufea> vomitus, & pra> ccdentis fermenti portio fudore , vel diarrhau , vel alicer fiíerit edufra. A colis abdominalibus ad fanguinem farpifsimé traducitur materia ad paroxyfmos promovendos: patheinata abdominalia, quas in principio paroxvfmi íeprodunt, vomitiones criticar, & quac arte íollicitancur» >auló ante accefsionem > omnem dirimunt ícrupuum. Maior eft difEcultas in explícanda intermíttentíutn íotutione, qux phlebotomia, & dilutioneperficiebatur multotics. Rite tamen perpeníis ómnibus circunítantiis, cum aliqua veritatís fpecie nodum folvere conabor. Saepc facpius affktebantur illi qui Jaboribus immodicis opera m na vabant. Primas paroxyfmus brevior, mitiorque crat j fed morbo procedente , ingravefcebant accefsio-

Í

íies. Ex hygqcheíi ergo prina» acce&ionis coajicerc licet, uncu

MEDICO-PRÁCTICA.

5

*y

tápela gerenda fc$iencibjs obíervationibus non nihií ii¡ultratur. Nobilis virgo i $. annos nata , fanguineo-melancholica nove ni ab lame annis, nonnullis tendinum (ubíultious, qui pro vanis erratis io fex rebus non naturalibus, & potidimúm ingraente periodo menftruali, varié affligebant , obnoxia tuit> íntempeílivé frígido aéri expofica, motibus convulíivís univerfum corpus oblidentibas laboravit. Pauló antea binas tulerat phlebotoxnias» & invaíionis tempore , periodo meníkuo valdé jroximí erat. Patientis m¿delx acceríitus , non fou.m extremorum raufculos , veriim etiam ociilorurn> zygoraaticos, n u n c u n u m , jnterdúm ambos, adeóque né momento curationem prxpediendami ' nihilotninii>, ad alterum diem obParentum pracjudicium protratta íanguinis miííío, opem tulit: aqua ceraforum nigrorum fpintuofa pauciflimis vini guttulis larvata , fuit illipotus fuccedaneus nondumconfeftxptiíanx ex radice pacón iae maris jufto tempore colleclrac : emulf. etiam ex feminepaconicccumcor. cer. prxilo fuir. Enibroche íimui ex oleo diírillato fuccini , & aq. Reginae Ungariac mira pracítitit, prxfertim ubi tarfis , & carpis admovebatur; o a u s vero manu, vel vinculo diftis artubús fortiterconftrichs. Inito vero fex Medicomro coníilio, decretum fuit ^1 cachar-

Í

y3*

DISSEBTACION XTX.

cathartici?* epilepticíS,anodinis, cucurbitulis, & veíícuiatoiiis motbo obíííterej ídcircó vefperi cucurbitulas cruribus admütx íucrespotio vero prarfcnpra ex pulvcre de gutteta , fyrupo fioruní túnica:, & láudano liquido cura aqua napha: ,& mcliflk, ob íbmnum placidé obrepcntem non fuitexhibita. Altero die cochlearia quídam confeftionis ex uíitatioribus epilepticis componías iiíterdiü íumpíit, no&u vero potionern prarfatam abfqite láudano hauíit; qux blando fadore argram muitúm levavit. Tn fequenti die pulverem Coinachinum íump/it > quicum euphoria alvumíblvir. Poítridieexhibiris iifdem cochleaiibus> eademque poúonc, meliús habuir. Polimodum puIvisCorna• chiñus iteratus, blandelaxato ventre pioíurt; & tándem continuato confe£bonis, & potionís uíu,convaluit, quin ' per aliquot dies eadem the.apeia omítteretur. Verüm enún vero, cúm ob mi3rbi indolem, menfium defe^tum , mufculorum pathemata habitualia, & conífcmtem melancholiam , recidiva muitúm foret pertimeícenda; eapropter liquorem cornu ccrvi fuccinatipcr viccs , ptifanamque ex radice paeonia;, & ligni vifci quercini pro potu ordinario prarfcnbebam uíque ad temperatum Ver; quo tempore pra:miilis univerfalibus, martialia propinaví, & tándem balnea nervina in uílim venere. His ómnibus integra valetudine faiens , elapfo fefquiann o , facra genialia tori celebravit, & fana vixit, doñee exordiente hoc Autumno grávida facía, convulfiones denuóemerfere, qux ftatuto menfiíim tempore exacerbáb a n t e > hinc mittendi fangumis indicatio ; fed unde ? Dubium dirimitZaculus Luíit.qui lib. Med. Princip. Hiít. 26". grávidas epilepfiá ab útero correptas, fcftá in brachio vena pciiifle, in talo vero non , aífeverat. Cüm igitur non ut prima vice dolorem in artubus prafentiretasgra, ab útero epilepticam judicavi; proindeque bis detracto ex talo fangnine , opem tenuic. Sed ad primam epilepu'am revertens* adverto toto morbi tempore , npc ante, nec poíl ipfum dolorc capiti5, gravitare, nec fenfuum hebetudine patientem laborarles fedante incrementum in cai-pis , óccaríis íb'mulum acrem perfeníiííc : máximum mihi dicendiargumentum, non á capi-

MEDICO PRJCT/CJ.

y33

ves inducías folummodó adeprui crat, vífcenbus :umentibus, & paliido-fublivído faciei colore jain in cachexiam inciderat: rem^dium enixe rogivit: vomitorio praemiflo, lie praferipíi. Recip. fol.íenn.íine fh'p.dracm.ii. fal. veget.St fem contr.veL'.á dracmücomir. abfynt.fummit.cent. min.& chamard.an.p.i. einnam. q. f. inf. tep. in aq. comm. col. unc.vi.indefyr. de J.rad. aper, unoupro doíi. Octies circiter fu m pita potione cum aliquo ir.tervallo, quia alvus quotidíana exhibitione ni mis laxaba-. tur, venter omninó detumuit, floridus in facie color apparuit, & quartanae prorsús evanuere.

AVTVMNI ÍNDOLES.

Autumno morbi acutifsimí, arque exi-. QUamquám _ tiaies máxima ex parte fiant ( ut Hipp." lib. 3.

Apn. 9. autumat ) quia tamen piuviarum libertas , nociva aéris tranquil lítate non accidit » quinimó totum Majoricenfe íblum feopariis vencis fuit difflacum i ideircó nc minimus quidem epidemicus inter viventiaemicuit. Né autem chronoiogia expetita minea videatur, opera: pretium me facturum. exiílimavi, quemdam tra¿tandum feligerem morbum •> qui ifta conltitutione, aliquoties fub praxi Medica inciderit, & aliundé talí tempeítari proprius íit. Cüm igitur convulíiones Autumno fieri confueverint, ut Hipp. innnit Aph. %iSzQi. 3. eapropter ha-" rum cractatiqnem obiter aggredior. Convulíiones. in clónicas, & tónicas diftinguere. opprtet. Ucut tónicas fqlo muícuLjrum ínfaráu á fanguíne produci poísinti ambas tamen nimio fpirituuro ad mufculos influxu oriri folent. Motus mufcülaris perficitur, quia fpiritus quanti¿ate ? univetfalem veió fine mentís laíicn e , proinde^ue abique vera epílepfía, raro parir Í fleri famen inecidum poteft ; quod equidem una cum therapeia

MEDICO-PRJCTTCJ. j 37 capite idiopathicc contra aliorum Medicorum decifionem» nec ab útero íympathicé, cüm in regione hypogaltnca nulla labes exiíleret > nec ullius aurac ab hacce regione aféenlas perciperetur ; fed ab artubus dumtaxat tales convulíiones excita tas tuifle coram ccetu propugnavi 5 nam utut deficientibus tíaeníttuts fpafmi prodiiflent > non ideó utcrus pro minera morbi, feu fcaturiginc cauía: acciifandus j cum mulcoties contingat humores in útero deponendos > alió derivan , útero non invifo , atque iníalutato; quodadamuííim oftemant cruenti vomitus íingulis menílbus apparentes , aliaeque vacuationes catameniorum vices gerentes cum omnímoda uteri incolumitare. Qudni igitur in iíto cafu ómnibus rite perpcn'is circunftantiis , non ai* fevcrabimus, humores ad uterum devehendos» in di&is articulis fuifle congeftos ?. Ita fane dolore > vehementique ítimulo, harumee partium nervi imgnopere fuccuííi» fibras emporii procer modum vibrando , liquidum cerebrofum agitari, vaiidiíis ,copiofiüs, & irregulariter ad partes propelli necefllim fuiti unde tot mufcuíorum invita: con* tracciones, membranarumque concuííiones j quibus etiam fuum fy mbolum contuliíTe cenfeo ípirituum diathefes, variaíque eorum reflexiones» Adoleícens íludiofus valdé robuftus motibus convulíivis per intervalla etiam cruciatusfuit; plurics in dieparoxyfmas recurrebat $ ante infultum íentiebat velut aurarn c carpís , ted potíffimüm é tarfis afcendentem > arela vero facía fupra fcaturigínem ligatura , paroxyfmus imminens praccavebatur. Sanguinc quater edu&o > purgatione femel celebratáj&antiepilepticis pluribus exhibitis, adhuc i » concutiebatur, ut ftupendo proifüs fpe&aculo ad umbellam ufque le&i elevaretur j hinc fafeinationis íufpicioi quamfugavipilulis chatolicis, de ammoniaco Quercet& Mercurio dulcí ad anaticas partes fímul , & ter pracfenptis: íiquidem aprima doíi multüm operante, multo meliiis habuit aeger i & a tercia deílderatum valetu* dinis opus ( deluíis Daemoníacorum fucis) Deo aufpi-. ce J fuitabfolutum.

LAUS DEO.

APENDIX

HISTÓRICO PRACTICO» QJ7E A LA D I S S E R T A C I O N XIII. FORMA

D.LUISMONTERO. S O C I O C I R U I A N O DE N U M E R O , REFIRIENDO LA OPERACIÓN

DELITHOTOMIA, QVE

EN U N

MUCHACHO

DE EDAD DE OCHO AnOS EXECUTÓ

EN EL HOSPITAL

DEELESPIRITU SANTO, LLAMADO V U L G A R M E N T E

DE CALLE COLCHEROS.

y

r



OB£E)£CÍFMDO el

>r precepto de

mpre R ,paflb á dar noticia Je una qpera< mia» que ei día di zde Octubre de eírc prefente año de m i feteeientos y trcinray íeis execute en el Hofpital de el Eípintu Santo, .. hv * llamado vulgarmente de Calle Colchcross en donde executo la plaza de Cirujano, por gracia de el Excelentiíürüó Señor Don Lais de Silzedo y Azcona, mi Señor. HIST0R1 A. L año panado de mil fetecientos y treinta y cinco, en el día doce de Junio fe reabro en efte Hufpital un Muchacho , llamado Migue) de Velafco , natural de Alcalá de Guada ira , hijo de Pedro de Velafco , y de Mariana Cariño» de edad de líete á ocho años, tan flaco, como jobremente vellido, ácaufa, que Ca pobres Padres, coa a efteruidad de el año, no podían atenderle, ni aun con el preciíío alimento. Fue fu accidente na poder oriuac ce n libertad > porque á el falir la orina de el cuello déla vexiga á la Uretra, fe detenia, caufandole las moleírias, quetaben los Prácticos fuceden en ellos cafos. Procuré. íondarlo i y hecha la diligencia , reconoci por el toque» que hizo el inltrumento , que á el principio de la Uretra , y fin de el cuello , tenia una piedra , la que á el tacto de los dedos tendría la magnitud de rna grande Avellana: procure empujana , introduciendo el índex r el Ano , y no la pude cor :rla con el ncino, y no lo pude lograr : quiCe, auebrancaria, introduciendo »a Cánula , y el Terebro., 6 Barcena por día, y no logtc cofa alguna, a caufa de fu grande dureza,v acuminada figura: en eíte intermedio no'le dexaba ri de los afloxanres externos interno? afío-ciados conliíhontripticos>que interiormente el Medicó le adminiftraba. Viendo,que nada arrovechaba, rcfolvi,qne folo la operación podría remediar efite enlermo: el Medico pruA 2. dente

E

{

F

¿Tente examinó la¿ fuerzas, y halla, que fritas no la per* iri'itián : ciEnfermo, y fus "Padres Jas reíiíiieron , y tamL>iqn yo la temí. Saiiófe de el Hofpital , v a n d u v o vagueando por algunos parages , en donde eíiuvo con otros Cirujanos, como aííuuifmo en elra Ciudad > y unos dijeron no fer piedras y otros que silo era» pero que no fe dexafle hacer operación; porque fe quedaría muerto en ella. £1 dia nueve de Oitubre de efte prelence año de mil fetecíentos y treinta y fcis volvió á efte Hofpital el dicho Muchacho con mayor dificultad á el orinar i pues fulo lo executaba en muí poca cantidad , haciendo diligencia , como de eftirarfe el Pene : acompañaba a eíto una grande infla mmacion, que ocupaba toda la región del Perineo, elEícro:o,y Pene, con amagos de Gangrc-n a : fe procuró focorrer con el auxilio de. una fangria, y algunos tópicos i pero fin alivio, pues el íiguiente dia aparecieron algunas feñales de Gangrena. Viendo efte amenazado , y temido eftrago ya exilíente, difpufe,con la mayor celeridad que pude, hacer la operación la que ejecute de el modo íiguiente. OPERACIÓN,. T LO QVE EN ELLA SE ORSEKVb. Omo alas nueve y media de la mañana feria, quando fe executó,yfue en efte modo: Prevenidos los inftrumentj^planchuelas, lechinos,cabezales, vendages, tindmra vulncrario-balfamica, y un braífcro bien encendida para calentar el ambiente 5 y difpuefta la correfpondcncra délos aires en el mejor m o d o , que fe pudo, hwiendofele antes adrainiftrado un clyfter, y dado un caldo íubftanciof o , y por intervalos unas cucharadas de cordial confortante , lo pufe en una camilla,que tenia' prevenida en una mefa, en la que acoftado parecía eftár fentado : luego lo vende , y fujecé, como fe executa en el aparato grande. Eíto lo hize ais i por &r*th»em3bfectiTtOmn rstionem tantiem , ni de quien fe pudiera predkar con verdad Bi con-

12..

concepto metaphyfico, y no teniendo fer efto,quc le atribuyen á el útero, configuientcmentc lo que no es no tiene propriedades. A qualquiera falta de refpiracion en las mugeres , acuían á la Madre por caufa eficiente , íiendo afsi que hai caulas claras para la falta de refpiracion : porque padeciendo los mufculos de el abdomen , por comprefsion de algún humor, ó flato, por comprefsion de fus mufculos, ó por flatos.,o excrementos de los inteftinos: en eítos cafos, como también pulfan ¡as arterias , preternamralmentc en el vientre, grafticas,hypografticas , juzgan fer Ja Madre, la que hace eítos efectos > pero fe engañan , porque con una ayuda, purga , ó medicamentos refolutivos, fe quita. Efto, Un que fea mal de Madre* puede padecer el diafragma, por elevación de lo contenido , en el eítomago i y pueden padecer los mufculos de el pecho, por materias extrañas, que l o compriman , ó dilaten mas de lo jufto : luego pueden padecer los mufculos de la afpcra artetia,y de el eflbphago por imbibición de coía extraña, quales fon los aromas, fin que padezca el útero, 6 por comprefsion, como fucede en la angina fu focante , ó por dilatación de dichos mufculos por los aromas, fin que el útero influya , ni padezca cnclafc&o de cftrangulacion. Confirma todo efto el afe&o, que llaman tétano , de que frequentemente mueren : porque baxando de el origen
View more...

Comments

Copyright � 2017 NANOPDF Inc.
SUPPORT NANOPDF