MERSEYSIDE FIRE AND RESCUE SERVICE: DEEL 1 In maart

MERSEYSIDE FIRE SERVICE: DEEL 1

AND

RESCUE

Brugghemans B1., De Decker V2., Maertens F.3, Monserez C.4

SITUERING In maart 2011 ging een gemengde delegatie van BVV, Brandweer Antwerpen en FOD BIZA (SLIV) op bezoek bij de brandweer van Liverpool (Merseyside Fire and Rescue Service). De doelstelling van het bezoek was de toepassing van Community Fire Safety te bekijken en na te gaan hoe in België brandweerlieden kunnen betrokken worden bij de brandpreventie in woningen. Wat volgt is een verslag van een bezoek aan één van de meest performante brandweerkorpsen in Europa.

SITUERING VAN MERSEYSIDE FIRE RESCUE SERVICE

AND

Merseyside Fire and Rescue Service, verder MF&RS genoemd, is het beroepsbrandweerkorps dat Liverpool en omstreken beschermt. Het werkgebied van deze brandweerdienst is één van de kleinste in Engeland/GB qua oppervlakte, maar scoort zeer hoog qua aantal inwoners en risico’s. De regio Merseyside is één van de armste regio’s van het eiland en heeft 1

Brugghemans Bert is kapitein-commandant bij de brandweer van Antwerpen 2 De Decker Veerle is adjunct-coördinator (diensthoofd) van de preventiedienst van brandweer Antwerpen 3 Maertens Frank is kapitein-commandant bij de brandweer van Antwerpen en kapitein-dienstchef van de brandweer van Kuurne 4 Monserez Claude is kapitein-dienstchef bij de brandweer van Zwevegem

te kampen met een enorme sociale problematiek die gepaard gaat met armoede. MF&RS wil een rol spelen in de ontwikkeling van de regio en in de verbetering van de levensstandaard en heeft zich daarom tot doel gesteld om Merseyside “veiliger, gezonder en sterker” te maken. De regio Merseyside was eind jaren ‘90 één van de drukste regio’s qua brand. In 2000 waren er ongeveer 2.200 woningbranden, 13.000 aangestoken branden en 3.000 voertuigbranden. Merseyside had relatief gezien een heel hoog aantal doden bij brand in heel Europa (twaalf per miljoen inwoners). Om het aantal doden te doen dalen, werd vooral ingezet op snelle uitruktijden en een goed getraind korps. In 2000 had het korps van Merseyside enorm snelle uitruktijden, maar die hadden slechts een zeer klein effect op het aantal slachtoffers. In 2000 werd een heel nieuwe, ongeziene weg ingeslagen. De brandweerlieden kregen de opdracht om huis aan huis brandveiligheidscontroles uit te voeren en om overal rookmelders op te hangen. Het resultaat is dat tien jaar later het aantal branden met 33% is gedaald (gemiddeld in GB 20% daling) en het aantal doden bij brand met bijna 60% is gedaald (gemiddeld in GB 20% daling). Ook het aantal voertuigbranden en aangestoken branden is fel geminderd. De visie van de dienstleiding van MF&RS is dat elke brand er één teveel is. Ze stellen dat “de enorme menselijke, sociale, financiële en materiële schade bij brand ons als brandweerlieden verplicht om al het mogelijke te doen om deze schade te voorkomen.” De bovenstaande effecten bereiken is uiteraard niet simpel en kan niet enkel bereikt worden door in elk huis langs

1

te gaan en rookmelders op te hangen. De dienst is erin geslaagd zich te onderscheiden en één van de meest performante diensten te worden door doorgedreven te werken rond vier pijlers, namelijk Community Fire Safety, kennis en informatie, innovatie en operationele excellentie. In het eerste deel werken we vooral het thema Community Fire Safety uit en in deel twee worden de andere drie pijlers belicht. COMMUNITY FIRE SAFETY Community Fire Safety (CFS) betekent dat de burger betrokken wordt bij brandveiligheid en zelf verantwoordelijkheid opneemt om brand te voorkomen. Bij MF&RS beschouwt men CFS als een kerntaak van de dienst die even belangrijk is als brandbestrijding. Meer zelfs, wat wij bij de brandweer momenteel beschouwen als CFS (vb BPA–werking of doelgroepgerichte preventie) wordt beschouwd als de normale operationele werking van een brandweerman. Dit uit zich op veel manieren. Zo wordt een brandweerman bijvoorbeeld “community fire fighter” genoemd en de naam van elke brandweerkazerne begint met “community fire station”. CFS wordt op deze wijze ook een doelstelling voor de gemeenschap, een verantwoordelijkheid gedragen door de gemeenschap, waarvoor de brandweer zich inzet en waarvan de brandweer deel uitmaakt. Momenteel werkt men zelfs plannen uit om een nieuwe brandweerkazerne te bouwen die mee gebruikt wordt door de lokale gemeenschap als ontspanningscentrum voor sport en andere activiteiten van jongeren, verenigingen en sportclubs. Home Safety Checks De essentie van het maatschappijgericht werken zijn de Home Safety Checks (HSC’s) die

worden uitgevoerd door brandweerlieden op dienst. Jaarlijks voert de dienst ongeveer 100.000 zogenaamde HSC’s uit. Dit komt voor de betrokken dienst ongeveer neer op één controle per brandweerman/vrouw per dag. Een HSC is niet verplicht en mensen kunnen dus weigeren brandweerlieden binnen te laten. Dit gebeurt echter zeer weinig. Tijdens zo’n HSC wordt op basis van een checklist naar een aantal belangrijke risicoparameters gepeild:

- Bewoners boven de 65 of onder de -

5 jaar Mensen met een handicap Brandgevaarlijk gedrag (roken, manier van koken, slecht gebruik van elektriciteit, …)

Op basis van deze parameters wordt een eenvoudige risicoanalyse gemaakt waarbij de bewoners in drie categorieën worden ingedeeld. Hoge risico’s worden verwezen naar een gespecialiseerde dienst voor Community Fire Safety. Medium en lage risico’s worden opgevolgd door de brandweerdienst zelf die na respectievelijk twee of vijf jaar een nieuwe controle uitvoert. Door de brandweermannen/-vrouwen actief te betrekken, krijgen ook zij onmiddellijk meer inzicht in de noden van de woon- en leefomgeving op hun beschermingsgebied wat dan weer een positief effect heeft op de werking wanneer het toch brandt. Ook de gegevens die worden verzameld worden gebruikt door de operationele diensten wanneer er een incident is (zie verder bij deel 2 kennis en informatie). Hoge risico’s worden doorverwezen naar een dienst voor CFS die werkt met een ploeg van operationeel en niet-operationeel personeel. Het

2

burgerpersoneel van deze dienst zijn de zogenaamde “advocates”. Dit zijn specialisten die worden gerekruteerd uit andere sectoren (ouderenzorg, gehandicaptenzorg, …) en door de brandweer opgeleid om HSC’s uit te voeren. Er wordt niet alleen gewerkt naar de zwakke doelgroepen toe, maar ook mensen die zwakkere doelgroepen verzorgen, worden door de brandweer gesensibiliseerd. Zo lopen er bijvoorbeeld opleidingsprogramma’s voor thuisverpleegkundigen die op hun beurt bij de mensen thuis risico’s kunnen wegnemen. De specialisten maken gebruik van hun kennis en ervaring en kunnen zo toegang krijgen tot woningen waar voor andere brandweerlieden de deur gesloten blijft. Door hun specifieke kennis en inschatting van de problematiek dragen ze ook bij tot de ontwikkeling van vergevorderde oplossingen voor personen die een hoog risico lopen. Deze oplossingen kunnen gaan van vuurbestendige dekens voor immobiele en verstokte rokers, rookmelders met visuele of gevoelsmatige alarmen voor mensen

met een gehoorstoornis tot volledige home sprinklerinstallaties die in huis worden geïnstalleerd. In totaal werken er ongeveer 35 specialisten bij de dienst. Ze beschikken bij hun huisbezoeken over een ontwikkelde toolkit die alle mogelijke middelen bevat om de brandveiligheid te verbeteren, gaande van rookmelders tot vuurbestendige lakens/dekens tot verlengdraden en metalen vuilnisbakken. Al deze middelen worden gratis aan de bewoners ter beschikking gesteld. De fondsen voor de hulpmiddelen komen enerzijds uit het budget van de brandweer. Dit betekent dus dat de brandweer/overheid bewust investeert in de brandveiligheid van de burgers. Anderzijds worden er samenwerkingen aangegaan met andere overheidsdiensten en private bedrijven. (zoals bijvoorbeeld?) CFS gericht op doelgroepen Naast de huisbezoeken, werkt MF&RS ook via doelgroepgerichte projecten (aan wat?). Aanvankelijk is een aantal van deze projecten ontstaan om de

3

brandweer dichter bij de gemeenschap te brengen en het “gezicht achter het adembeschermingsmasker” te leren kennen. Merseyside is namelijk een arme regio die net zoals andere grootstedelijke gebieden in Europa te maken heeft met jeugdcriminaliteit, agressie tegen hulpverleners en brandstichtingen (vooral van voertuigen en vuilbakken). De projecten hebben niet alleen een positieve effect op het probleemgedrag van jongeren. Er was ook duidelijk een effect op de brandveiligheid en het aantal aangestoken branden. Daarom werkt men nog steeds via deze projecten met als voornaamste doelstelling sensibilisering te concretiseren en Community Fire Safety uit te dragen. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van doelgroepgerichte projecten. Andere voorbeelden komen ook terug in het hoofdstuk over innovatie.

Fire Fit Door verschillende projecten wil men zowel gezond eten en leven promoten, alsook brandveiligheid sensibiliseren. Zo werkt Jo Henderson, één van de advocates of specialisten mee aan een project van de beroemde chef Jamie Oliver. In het project wil men in de

eerste plaats de UK impulsen geven om gezonder te koken. Gedurende gratis kooklessen met eenvoudige maar gezonde recepten heeft Jo tijdens het bereiden aandacht voor brandveiligheid. Ze geeft op een sympathieke, directe en effectieve wijze aanwijzingen tijdens het bereidingsproces: vuur niet alleen laten, handdoek niet naast of op het vuur leggen, aandacht voor gasaansluiting. Ze vraagt ook aan de deelnemers wie er een rookmelder, branddeken of blusapparaat in huis heeft en hoe en waar dat geplaatst is. Eventueel worden deelnemers doorverwezen voor een Home Fire Safety Check.

Projecten met scholen Merseyside legt via “school liaison officers” (brandweerlieden die in scholen gaan spreken) contact met kinderen om in de school brandveilig gedrag te sensibiliseren maar ook om bij te dragen aan de opleiding van toekomstige volwassenen. De “school liaison officers” nemen deel aan leeslessen, helpen bij schoolprojecten en geven opleiding over brandveiligheid. De inspanningen op de scholen worden bovendien ook gebruikt om toekomstige brandweerlieden aan te trekken.

4

Jeugdbrandweer “Fire cadets” krijgen in één van de posten opleidingen om kleine branden te blussen. Dit is een beloning voor hun inzet om een familielid of buur door te verwijzen om een Home Fire Safety Check te laten uitvoeren. Communicatiecampagnes Omdat er tijdens bepaalde periodes van het jaar bijvoorbeeld opvallend veel keuken- of vuilnisbakbranden zijn, voert men bij MF&RS doelgerichte communicatiecampagnes, zoals een campagne rond het veilig plaatsen van een vuilnisbak om het aantal aangestoken branden te verminderen. De meest opvallende campagne is deze die de laatste maanden van 2010 heeft gelopen rond keukenbranden. Hierbij werd gedurende (hoeveel?) maanden acht keer per dag een spot van de brandweer op de radio afgespeeld waarbij ongeveer een miljoen mensen meermaals per dag bereikt werd. Ten opzichte van dezelfde periode in 2009 werd een daling van 16,3% van het aantal keukenbranden gemeten. DEEL 2 In de volgende editie van het vakblad worden de andere pijlers uitgewerkt die van MF&RS één van de meest performante brandweerkorpsen van Europa maken. Hier zal blijken dat MF&RS zeer sterk werkt op basis van kennis en informatie en hiertoe zelfs een belangrijke en grote “knowledge and information service” heeft uitgebouwd. Verder werken ze ook rond innovatie en rond operationele excellentie vanuit de visie dat het altijd zal branden en dat je dan het beste team nodig hebt. Tot slot worden ook de resultaten van tien jaar werken volgens deze nieuwe wijze besproken. Het zal blijken dat de resultaten significant beter zijn dan in de rest van de UK en dat MF&RS erin geslaagd is om een enorme daling te krijgen in branden (van alle types) en in aantal slachtoffers.

5