Miniconferentie Nanogeneeskunde Slimme oplossingen om kanker

Miniconferentie Nanogeneeskunde Slimme oplossingen om kanker te verslaan NanoNextNL, KWF Kankerbestrijding en NWO-domein TTW hebben de handen ineen geslagen om, op uitnodiging van ENATRANS en EPTN, een bijdrage te leveren aan het pan-Europese evenement Nano World Cancer Day. Op 2 februari 2017 organiseerden zij de miniconferentie Nanogeneeskunde; slimme oplossingen om kanker te verslaan. De conferentie in Stadskasteel Oudaen (Utrecht) bracht onderzoekers, bedrijven, beleidsmakers en vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen bij elkaar om het publiek te informeren over de mogelijkheden van nanotechnologie, kennis en ervaringen te delen en om mensen met elkaar te verbinden om verder onderzoek in de nanogeneeskunde en nanomedicijnen te stimuleren. Een gemêleerde groep sprekers liet diverse toepassingen van nanotechnologie in diagnostiek en behandeling van kanker zien. Een korte impressie van deze bijdragen is hieronder weergegeven.

“Deze techniek is te gebruiken met standaard chirurgisch instrumentarium, wat implementatie ervan makkelijker maakt.” Dr. Joost Pouw (MIRA Instituut voor Biomedische Technologie en Technische geneeskunde, Universiteit Twente) De meeste kwaadaardige tumoren hebben de neiging om eerst naar de lymfeklieren uit te zaaien. Om de prognose van de patiënt en de optimale behandelingsstrategie te bepalen is het belangrijk om vast te stellen of er uitgezaaide tumorcellen in de lymfeklieren aanwezig zijn. Bij borstkanker gebeurt dat bijvoorbeeld door de eerste lymfeklier direct na de tumor (de schildwachtersklier) te verwijderen en onderzoeken. Zo kan de patiënt ingrijpende chirurgie aan de overige lymfeklieren bespaard blijven. Lokalisatie van de schildwachtersklier gebeurt momenteel met vooraf toegediende radio-isotopen. Door regelgeving en beperkte productie 1

zijn deze isotopen niet altijd en overal verkrijgbaar en is dus de lymfekliersparende behandeling niet altijd beschikbaar. Daarom onderzoeken Pouw en zijn collega’s de inzet van magnetische nanodeeltjes als alternatief in een grote, vergelijkende patiëntenstudie. Naast het oplossen van het beschikbaarheidsprobleem kunnen deze deeltjes in de toekomst mogelijk ook een oplossing bieden voor het uitvoeren van de schildwachtersklier-procedure in andere tumorsoorten zoals laparoscopische operaties in buikholte en bekkenstreek.

“De microspheres in beeld brengen is niet het einddoel. Effectievere behandeling van levertumorcellen middels deze beelden wél.” Drs. Sander Poelert (Quierem Medical B.V.) Na het verkrijgen van het CE-keurmerk in 2015 zijn QuieremSpheres® beschikbaar voor patiënten in heel Europa. Het gaat om minuscule radioactieve holmiumbolletjes die levertumoren van binnenuit kunnen bestralen, ook wel radio-embolisatie genoemd. De bolletjes worden in de bloedbaan van de leverslagader gebracht, waarna ze vast zullen lopen in de kleinste bloedvaatjes in en rondom de levertumor. De holmiumbolletjes zijn zichtbaar op MRI-scans en SPECT-CT, waardoor het mogelijk wordt om per patiënt in vroegtijdig stadium te bepalen in hoeverre de behandeling goed aanslaat.

“We zien dat de nanodeeltjes sterk significant de tumorgroei in de prostaat remmen.” dr. Gabri van der Pluijm (Afdeling Urologie, Leids Universitair Medisch Centrum) Prostaatkanker is de meest voorkomende kwaadaardige aandoening bij mannen en een belangrijke doodsoorzaak. Een groot deel van de tumoren zijn relatief mild en niet fataal, maar de agressieve prostaattumoren zijn zeer slecht te behandelen en zaaien vaak uit, bijvoorbeeld naar het bot. Het LUMC, Universiteit Utrecht en het bedrijf Enceladus Pharmaceuticals hebben in nauwe samenwerking een kandidaat-geneesmiddel (Oncocort) ontwikkeld voor de behandeling van deze agressieve variant. Het betreft een werkzame stof (dexamethason) die verpakt is in liposomen. Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat deze liposomen kunnen ophopen in de tumor waar het medicijn zeer effectief is in het bestrijden van de prostaatkankercellen. De onderzoekers starten binnenkort met een klinische studie onder 10 patiënten om de veiligheid en werkzaamheid van Oncocort vast te stellen.

2

“Er is op dit moment geen behandeling voor hersentumoren. Het is een verschrikkelijke uitslag voor ouders en kinderen om te krijgen.” dr. Pieter Gaillard (2-BBB Medicines B.V.) Tumoren in de hersenen (primair dan wel uitgezaaid) zijn amper te behandelen. Een chirurgische ingreep geeft meestal slechts uitstel en is soms zelfs compleet uitgesloten; zoals bij tumoren in de vitale hersenstam, of wanneer er teveel uitzaaiingen zijn. In deze gevallen is enkel bestraling of medicatie een optie. Effectief bestralen kent veel bijwerkingen, terwijl medicijnen heel moeilijk door de bloedhersenbarrière te krijgen zijn. Pieter Gaillard besprak de inzet van het middel Caelyx®, waarbij de werkzame stof is verpakt in nanodeeltjes die wél door deze barrière heen kunnen, daarbij geholpen door gerichte geluidsgolven die de lokale bloedvaten verder opentrillen. De resultaten van de eerste studies in 100 patiënten zijn bemoedigend. Met financiering van KWF en NWO-domein TTW wordt de toepassing voor patiënten met hersentumoren de komende jaren verder onderzocht.

“Er is een terechte oproep in de agenda om alle stakeholders in een coherent systeem samen te brengen.” ir. Robert Geertsma (RIVM, Nationaal Platform Nanomedicine, ETPN) Het European Technology Platform Nanomedicine (ETPN) heeft in 2016 een “Strategic Research & Innovation Agenda” gepubliceerd voor nanogeneeskunde, wat zij daarbij breed definiëren als “het gecontroleerde gebruik van nanotechnologieën in de gezondheidszorg”. In zijn presentatie besprak ir. Robert Geertsma de doelen en de opzet van deze agenda en ging hij in op het Nederlandse onderzoeksveld, maar ook de impact van nanogeneeskunde voor de patiënt. Om deze impact te vergroten is een belangrijke rol weggelegd voor een ‘Translation Hub’, bedoeld om effectief verbinding te leggen tussen technologie en toepassing voor de eindgebruiker. Ook stelt ETPN zich ten doel om het ecosysteem van nanotechnologie te helpen vormen en ondersteunen, zodat alle relevante stakeholders samen worden gebracht. Klik op afbeelding voor de pdf van de ETPN Agenda

Meer informatie Miniconferentie Nanogeneeskunde: http://www.nanonextnl.nl/events/miniconferentienanogeneeskunde-naar-toekomst-kankerpatient/

3

Beelden van de conferentie en aansluitende netwerklunch

4