Onderbouw basisoderwijs

Onderbouw basisoderwijs Nijntje in het ziekenhuis - D. Bruna (Algemeen boek over het ziekenhuis) Kleurig prentenboekje met eenvoudige tekeningen en tekst op rijm, waarin verteld wordt, dat Nijntje naar het ziekenhuis moet voor een amandeloperatie. Al geschikt voor zeer jonge kinderen. Ik wil niet naar het ziekenhuis – T. Ross (Algemeen boek over het ziekenhuis) Uitgeverij Sjaloom ISBN 9062493610 Vanaf 4 jaar Op een dag heeft de Kleine Prinses pijn in haar neus. De dokter zegt dat ze nar het ziekenhuis moet. Maar dat wil de Kleine prinses natuurlijk niet! Op de dag dat ze naar het ziekenhuis moet, verstopt ze zich. Een bed op wieltjes. V. den Hollander en D. Stam (Algemeen boek over het ziekenhuis) 2001 Van Holkema en Warendorf ISBN 9026987846 Bart en Marije moeten naar het ziekenhuis. Bart omdat hij zijn been gebroken heeft , Marije omdat haar amandelen eruit moeten. Vanaf 4 jaar. Morgen ben ik weer beter – A. Bode en R. Broere (Informatief boek over het ziekenhuis) Malmberg ISBN 9020813692 Gelukkig heeft Kim haar knuffel bij zich als ze in het ziekenhuis wordt opgenomen voor een operatie aan haar hart. Voorlezen vanaf ca. 5 jaar. Zelf lezen vanaf ongeveer 6-8 jaar. Ik maak je weer beter – Janosch (Algemeen boek over ziek zijn) Laatste uitgave Casterman 1994 ISBN 9030323108 Algemeen boekje over Tijger die ziek is. Leuke tekst en tekeningen. Te gebruiken als prentenboek, voorleesboek en zelf te lezen vanaf ongeveer 6-8 jaar. Alleen te lenen in de bibliotheek. In de boekhandel verkrijgbaar als CDrom. (ISBN 9053440461) Dag voor dag leven – Thomas Bergman Een ontroerend, realistisch fotoboek over twee kleuters die behandeld worden voor leukemie. Niet meer leverbaar via de boekhandel. ISBN 9026912439. Wel te lenen in de bibliotheek. Chemo-Kasper – H. Motzfeldt VOKK, 1997, ISBN 9075281161 Hallo! Ik ga je een verhaal vertellen, het verhaal van Chemo-Kasper en zijn jacht op de slechte kankercellen. Maar eerst zal ik je uitleggen wat een cel is. En terwijl ik dat doe kan jij naar de plaatjes kijken. Radio-Robbie – VOKK 1998, ISBN 9075281226 Radio-Robbie en zijn gevecht tegen de slechte kankercellen. Princes Lucie en de chemoridders – G. Schlichting – VOKK ISBN 9075281285

1

Janice vecht terug – Charles M. Schulz – VOKK ISBN 90 75281 315 Sterrenkind – Patrick Somers Christofoor ISBN 90 623 8664 4 Een meisje uit groep 3 mag in een kringgesprek vertellen over haar broertje van 2 die in de zomervakantie is gestorven. Daarna komt een jongetje aan het woord die over zijn gecremeerde tante vertelt. De juf probeert uit te leggen wat ‘moeder natuur’ met een gestorven lichaam doet en ook nog vragen over de hemel te beantwoorden. Als je dood bent, word je dan nooit meer beter? – Piet en Joeri Breebaart Lemniscaat, Over het overlijden van Joeri’s drie jaar jongere broertje Remi. Vaarwel Rune – Marit Kaldhol, Wenche Oyen Altamira, ISBN 90 696 3014 1 Elsa maakt van dichtbij mee, hoe haar allerbeste vriendje Rune verdrinkt. Haar verdriet is groot, maar ze leert zijn dood te aanvaarden doordat haar moeder laat zien dat Rune in Elsa’s hart verder leeft. Kikker en het volgeltje – Max Velthuis Amsterdam, 1995, ISBN 9025847544 Op een mooie dag in de herfst vindt kikker een dood vogeltje in het bos. “Kijk”, zegt hij, “kapot. Hij doet het niet meer”. Haas heeft zoiets al eens eerder aan de hand gehad; het vogeltje moet begraven worden en er volgt een heel ritueel. Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? – Judith Viorst J.H. Gottmer – Bloemendaal, ISBN 9025731155 Over het begraven van een geliefde poes en de verdrietige gevoelens die daarbij voorkomen. Het jongetje bedenkt 10 fijne dingen die hij zich nog van de kat herinnert. Derk Das blijft altijd bij ons – Susan Varley Rotterdam, ISBN 90606955526 Nadat Derk Das is gestorven, verwerken zijn vriendjes hun verdriet door herinneringen op te halen aan wat ze van hem hebben geleerd. Een verhaal voor Rosa – Simon Puttock; Alison Bartlett Luister ISBN 90 748 0255 8 Nijlpaard Rosa en aapje Lea zijn goede vrienden. Lea de kameleon luister naar hun grapjes en troost Jacob als Rosa sterft. Roosje en schildpad – Margaret Wild; Ron Brooks Middernacht pers ISBN 90 722 5953 X Roosje’s broertje wordt veel te vroeg geboren. Hij is zo piepklein dat Roosje er bang van wordt. Het duurt wel even voor ze hem durft vast te houden. Dood zijn, hoe lang duurt dat? – Werner Storms Clavis ISBN 90 682 2728 9 Vragen van en voor kinderen over de dood.

2

Klein verhaal van de nacht – Paul Verrept Clavis ISBN 90 682 2754 8 Het gaat over een klein meisje in een diep, donker bos. In de verte ziet ze een lichtje. Daar wordt ze opgewacht door een engel. De tekst roept veel vragen op. Gaat het meisje dood of heeft ze alleen en droom? Gaat ze naar de hemel of brengt de engel haar terug naar de aarde, waar ze gewoon weer naar school gaat? Stilte a.u.b. ik denk aan de kip – H. Hagen en H. Geelen Van Goor/De Boekerij BV, Amsterdam, 1995, ISBN 9000030463 Niet meer leverbaar in de boekhandel, wel te lenen in de bibliotheek. Onno Ebbe zit op het bankje onder de kaarsjes van de kastanje. ‘Ik kan niet slapen,’ fluistert hij. ‘Ik wil kip. Ik wil haar terug.’ ‘Ik ook,’ zucht de haan. ‘Ik verlang zo naar kip, maar ze is er niet meer.’ ‘Sst,’ zegt kraai, ‘niet praten. Ik had net een droom van een ei aan een touw…’ En dan gaat Onno Ebbe op reis. Kip achterna. Vaarwel Goudveertje – Antonie Schneider; Maja Dusikova De vier windstreken ISBN 90 557 9323 X Het vogeltje gaat dood. Dat is heel verdrietig, maar als later ook oma doodgaat kan het meisje steun hebben aan de manier waarop ze de dood van het vogeltje verwerkt heeft. Middenbouw basisonderwijs Naar het ziekenhuis, S. Vanhoucke (Algemeen boek over het ziekenhuis) Uitgave 2000 ISBN 9058380734 Hoe kun je in het ziekenhuis terecht komen en wat gebeurt er als je wordt opgenomen? NB: Dit informatieve boekje werd geschreven door een Belgische schrijfster. Sommige uitdrukkingen worden in het Nederlands niet gebruikt (Bijv. kinesitherapeut = fysiotherapeut). In Nederland mogen de ouders altijd blijven slapen. Bezoekuur- C. Carbo en J. Jaquet (Algemeen boek) Zeer informatief boek over het ziekenhuis. Zie ook lijst leraren. Een kop vol zaagsel – Nel Warnars-Kleverman Clavis, Hasselt, 1997,ISBN 9068224468 “We zijn bang dat Timmie nooit meer zal kunnen lopen”, had dokter Anneloes een paar minuten geleden tegen Timmies vader en moeder gezegd. Dat zinnetje brengt Nicodemus, Timmies beste vriend en lievelingsbeer, erg in de war. Hoe moet het nou met school en hoe moet het met de zwemclub? Gelukkig zit oma’s hoofd vol met schitterende verrassingen voor Timmie én Nicodemus Mijn broer is een marsmannetje – Brigitte Minne Clavis, Hasselt, 1994, ISBN 9068222988 Een kluns van een tweelingbroer is het eigenlijk. Dan krijgt hij leukemie. De klunzige Ben verandert in een ware held: hij doorstaat prikken die Merel nooit aan zou durven. Toch blijft Merel een deugniet die met haar grappen aandacht krijgt die ze nodig heeft. Aan het slot bereidt ze een prachtig ‘welkom thuis’cadeau voor, voor als Ben naar huis komt.

3

Het sleutelkruid – Paul Biegel Uitg. Holland-Haarlem Het hart van de oeroude koning Mansolein dreigt het te begeven. De wonderdokter wordt erbij geroepen en schrijft sleutelkruid voor. Dit is te vinden voorbij de wouden, door de moerassen, achter de bergen. Zoveel tijd heeft de koning niet meer. Er is wel een noodverband: Iedere dag moet aan de koning een spannend verhaal verteld worden om zijn hart weer eens flink te doen kloppen Auww – van Hazelhoff Sjaloom ISBN 90 62492 0 “ Ben ik die boem?”, denkt Maartje. Ze wordt aangereden door een auto. Een uurtje later ligt ze met een gebroken been in het ziekenhuis. Ze moet nog wel even blijven! Voor altijd, altijd – Bart Moeyaert Zwijsen ISBN 90 276 2324 4 Een oudere vrouw loopt bij het meer. Er is iets bijzonders met haar. Een meisje probeert uit te vinden wat er aan de hand is. Haar dochtertje is overleden. Een ladder naar de sterren – Simon Puttock; Alison Jay; vertaald door Paul Biegel Holland-Haarlem ISBN 90 251 0852 0 Een klein meisje wil naar de hemel om met de mooiste ster te dansen. Mijn zusje is een engel – Ulf Stark; Anna Höglund Querido ISBN 90 214 8293 2 Ulfs zusje is het liefste zusje van de wereld. Ze is echt een engel. De stoel van Peter is leeg – C.L.M. van Noort; Marianne Witvlied Groen en Zoon ISBN 90 503 0421 4 Peter wordt ziek en sterft tenslotte. Marieke, Marieke – Jaak Dreesen; Annemie Heymans Averbode ISBN 90 317 1269 8 Marieke is verdwenen, een verhaal in 20 strofen. Dag Daan – Heidi Smits (sleuteltjes) Malmberg ISBN 90 208 3486 X Daan wordt ziek en gaat dood. Sadako – Eleanor Coerr; Ed Young Ter nagedachtenis aan Hiroshima. Een meisje sterft na een lang ziekbed. Jan & Jan – Elias Bakermat ISBN 90 546 1065 4 Jan ziet een vogel, hij is gewond. Er ontstaat een hechte vriendschap en als de vogel overlijdt doet het afscheid hem veel pijn. Vriend – Kranendonk Lemniscaat ISBN 90 563 7320 X Bob vindt een gewonde vogel in de tuin. Als hij weer beter is moet hij hem weer loslaten. Dat is niet makkelijk.

4

Het boek van de dood – Pernilla Stalfelt Gedachten en uitleg over de dood. Een beetje een vreemd boek dat erg direct is maar bij sommige kinderen de goede snaar kan raken. Om zelf te lezen vanaf 8 jaar. Bovenbouw basisonderwijs Achtste groepers huilen niet – J. Vriens Van Holkema & Warendorf, 2000, ISBN 9026992270 In de groep van juf Ina is het vaak heibel, maar ze is erg goed in het bedenken van originele oplossingen. Maar als Akkie leukemie krijgt, weet ze het ook niet meer. De Gebroeders Leeuwenhart – Astrid Lindgren Uitg. Ploegsma, Amsterdam, 1983, ISBN 90 21600862 Een avonturenverhaal over twee broers.Zij trekken als de gebroeders Leeuwenhart ten strijde tegen de boze heerser die het land in zijn macht houdt. Het verhaal begint droevig, dan wordt het doodgriezelig, maar het is erg mooi en eigenlijk heel vrolijk. Bezoekuur- C. Carbo en J. Jaquet (Algemeen boek) Zeer informatief boek over het ziekenhuis. Schuilen in een jas – Benny Lindelauf Van Goor ISBN 90 000 3388 8 Johannes is heel ziek geweest, hij heeft leukemie gehad. Maar nu is hij weer thuis en vader zegt: we gaan gewoon weer verder. Soms is Johannes nog bang. Zou je het merken als je weer ziek wordt? Zijn angst is als een donkere wolk. Maar zijn oom weet veel van het weer en kan de donkere wolken de goede kant op sturen. En als het toch regent kun je altijd nog schuilen in een jas. Een kei in de rivier – Herman v. Campenhout Davidsfonds/infodok ISBN 90 5908 007 6 Heleen komt erachter dat ze leukemie heeft. Dit boek gaat over haar wanhoop maar ook over haar sterkte om om te gaan met deze ziekte. Hoe gaat het, goed – Kranendonk Lemniscaat ISBN 90 563 7104 5 Don is een skater maar hij kan er niet altijd bij zijn. Hij is vaak ziek maar niemand mag weten wat hij heeft. Hoe zullen ze reageren als ze horen dat hij Aids heeft? Alleen op de wereld – Hector Malot Nachtverhaal – Paul Biegel Haarlem ISBN 90 251 0670 6 Elke zaterdag krijgt de kabouter bezoek van Rat en Pad. Tijdens een stormachtige nacht duikt de fee op. Feeën kunnen niet sterven. Dat komt omdat ze zich niet voortplanten. Ook de fee wil sterven, wil dat er een einde aan komt. Daarom gaat ze op zoek naar nakomelingen. Een boek vol spannende mythische verhalen over de samenhangen tussen dood en leven Het boek van de dood – Pernilla Stalfelt

5

Schaduwbroer – Beatrice Masini Lannoo ISBN 90 209 3873 8 Guido had een 5-jarig broertje, Marco. Sinds Marco dood is komt hij af en toe op bezoek. Niemand anders ziet het schaduwkind. Stilstaan – Willy Schryesmans Averbode ISBN 90 317 1149 7 Benjamin is pas 10 als hij dood gaat. Samen met de andere doden doet hij gekke dingen. Elke avond gaat hij naar huis om zijn familie te troosten. Voortgezet onderwijs De medicijnman. Wat je wilt weten over je lijf – W. Köhler (Algemeen boek ) Uitgeverij Leopold 1999 ISBN 9025837964 Beknopte, eerlijke informatie over wat jongeren zouden willen en moeten weten over hun eigen lichaam. Het jaar met Anne – Rauprich Clavis ISBN 90 682 2549 9 Sabine en Anne zijn bevriend. Anne heeft leukemie maar ze praten bijna nooit over Anne’s ziekte. Anne sterft en Sabine voelt zich verloren. Ze schrijft haar herinneringen op. Concert voor Paultje – Hilterman Christofoor ISBN 90 623 8540 0 Dit boek laat zien hoe een jong meisje tegen de heersende opvattingen in een bijzondere band met een gehandicapt kind opbouwt. Ik mis je, ik mis je – Pohe Querido ISBN 90 214 7856 0 Cilla en Tina zijn een tweeling. Ze hebben veel ruzie maar ze kunnen niet zonder elkaar. Opeens moet Tina toch zonder Cilla. Brieven aan mijn vader – Yumoto Querido ISBN 90 214 8941 4 Chiaki krijgt bericht dat een vriendin van vroeger is overleden. Herinneringen aan haar jeugd bestormen haar. Met mij gaat alles goed – Simoen Querido ISBN 90 214 8215 0 Jonas en Michael zijn stiefbroers. Ze storten zich met veel enthousiasme in het leven. Dan ontdekt Jonas dat hij sero-positief is. Perenbomen bloeien wit – Bakker Piramide ISBN 90 245 3645 6 3 broers spelen vaak ‘zwart’, een spel met veel regels. De belangrijkste regel is dat je je ogen niet open mag doen. Na een auto-ongeluk zal Gerson verder ‘zwart’ moeten spelen. Bezoekuur- C. Carbo en J. Jaquet (Algemeen boek) Zeer informatief boek over het ziekenhuis.

6

LEF – Jongerenmagazine VOKK Het dagboek van Floortje Peneder Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, ISBN 9038859236 Op vijftienjarige leeftijd overleed Floortje Peneder aan leukemie. Van haar twaalfde tot aan haar dood schreef zij aan haar Lief Boek. Ze schreef over de kleine dingen in haar leven, over meidenlol, over haar leven in het ziekenhuis, maar ook over haar naderende dood. Leraren Kinderen met kanker: school en toekomst – Marianne C. Naafs-Wilstra (red) VOKK, ISBN 9075281102 Het boek bevat een uitleg over kanker en de behandeling ervan, beschrijft de bijwerkingen en gevolgen op korte en lange termijn en daarna de uitwerking die deze gevolgen hebben op het functioneren van het kind op school en op zijn cognitieve vaardigheden. Er worden aanbevelingen gedaan hoe het kind, de ouders, de klasgenoten en de broers en zussen door de leerkrachten benaderd kunnen worden. Kinderkanker, kansen in het onderwijs – Claire Hulsmans. e.a. Academisch Ziekenhuis Nijmegen, 1998, ISBN 903730413 De wereld van het gezin en het ziekenhuis, de gevolgen voor het leren in het onderwijs, het onderzoek naar kinderen met hersentumoren en de gespecialiseerde onderwijskundige begeleiding. Kinderen en Kanker – H.Behrendt, H. van den Berg, M.D. van de Wetering Boom, Amsterdam, 2002, ISBN 9053527222 Informatie over diverse vormen van kanker en behandeling bij kinderen. Ook zorgverlening en psychosociale aspecten worden behandeld. Wanneer een leerling kanker heeft – Harm Tilstra, red. Brochure, Educatieve Voorziening AMC-VUmc, Amsterdam, 2000 Informatie over kanker en de vormen van behandeling. Het tweede deel gaat in op wat de rol van de leraar en de school kan zijn. Een kind met kanker in de klas – R.F. Sharon Educatieve Voorzienig LUMC, Leiden, 1999 Praktisch handboek voor de leerkracht. Succesvolle terugkeer in het klaslokaal Genezen van kinderkanker, late gevolgen voor het hele gezin—van DongenMelman 1966, VOKK Ziektebegrip bij kinderen – E.J. Hosli THESIS PUBLISHERS, Amsterdam, 1998, ISBN 9051704429 Centraal in dit boek staat de vraag wat kinderen weten en (kunnen) begrijpen over ziekte. Adequate kennis over ziekte kan kinderen namelijk helpen in de omgang met hun ziekte. Uit de literatuur blijkt echter dat kinderen informatie over ziekte vaak anders interpreteren dan bedoeld is. Daarnaast blijken ouders

7

en hulpverleners het nogal eens moeilijk te vinden om in te schatten welke informatie over ziekte kinderen kunnen begrijpen. Hersentumoren bij kinderen – Marianne C. Naafs-Wilstra, red. Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker, Achterdijk 85, 3985 LA Werkhoven, 1997, ISBN 907528120 Over opvoeding, begeleiding en de mogelijke late- en blijvende gevolgen van hersentumoren en hun behandeling bij kinderen. Bezoekuur, alles over het ziekenhuis; C. Carbo en G. Jaquet Ploegsma i.s.m. Universitair Medisch Centrum Utrecht 2002 ISBN 9021617730 Zeer informatief boek over het ziekenhuis. Goed te gebruiken bij voorlichting aan de klas. Kinderen en ingrijpende gebeurtenissen – Harm Tilstra Kwintessens, Hilversum, 2001, ISBN 9057880636, www.ziezon.nl. Over levensbedreigende ziekte in de naaste omgeving van kinderen. Dit boek probeert de leerkracht en het schoolteam te helpen bij de eerste opvang en latere begeleiding van zo’n kind in de groep. Jong verlies: handreiking voor het omgaan met rouwende kinderen – R. Fiddelaers-Jaspers Kok Lyra, Kampen, 1998, www.kpcgroep.nl Basisonderwijs. Informatie over de achtergronden van rouwende kinderen en handvatten om deze kinderen op te vangen. Achtereenvolgens wordt aandacht besteed aan het stapsgewijs leren omgaan met de dood: Hoe vertel je kinderen dat er een dierbare is overleden, hoe betrek je kinderen bij het afscheid, de wijze waarop verlies ingrijpt in het leven, de meest gestelde vragen, hoe rouwen kinderen en jongeren, gevoelens en het bieden van steun. Doodnormaal – R. Fiddelaers-Jaspers EPN, Houten, 1996, ISBN 90402003403. www.kpcgroep.nl Voortgezet onderwijs. Handreiking voor leraren die te maken krijgen met jongeren met verdriet en rouw. Er wordt ingegaan op het klimaat dat op school zou moeten heersen om verdriet en rouw op te kunnen vangen. Aandacht wordt besteed aan de rol die de school kan spelen wanneer duidelijk is dat een leerling ongeneeslijk ziek is of met serieuze zelfmoordplannen rond loopt. Tenslotte wordt een draaiboek aangeboden. Afscheid voor altijd: omgaan met verdriet en rouw – R. Fiddelaers-Jaspers EPN, Houten, 1996, ISBN 900200874, www.kpcgroep,nl Dit boek biedt scholen en individuele leerkrachten een kader bij de vragen die zij hebben in het omgaan met verdriet en rouw bij leerlingen. Het boek bevat ook werkvormen, voorleesverhalen, jeugdliteratuur en een handreiking voor het maken van een draaiboek. Veelkleurig verdriet: afscheid nemen in verschillende culturen – R. FiddelaersJaspers, e.a.. KPC groep, 2000, ISBN 9067551260, www.kpcgroep.nl Rouwen in zeven Nederlandse culturen – Sylvia Pessireron Seram Press, Utrecht, ISBN 9080297852

8

Uitvaart- en rouwrituelen in de Antilliaanse, Chinese, Indonesische, Marokkaanse, Nederlandse, Surinaamse en Turkse cultuur. Verlieskunde – H. de Mönnik ISBN 9035221877 Overigen Ik ben blij dat ze meeleven – VOKK Basisonderwijs, videoband Ik kan er niet goed over praten – VOKK Voortgezet onderwijs, videoband Janice vecht terug – Charles M. Schulz – VOKK Basisonderwijs – videoband De brug – VOKK Voortgezet onderwijs - CD

9