Oud en ingesloten

DJI Zien Nr. 5 – maart 2015 Achtergrond / Kun je oud worden in de gevangenis?

Oud en ingesloten Het is een wat vervreemdend beeld: een rollator in de gevangenis. In ons brein linken we ouderdom niet zo snel aan criminaliteit. Toch komt het vóór. Sterker nog: Ouderen maken misschien een klein deel uit van de gedetineerdenpopulatie, maar wel een sterk groeiend deel. De oorzaak hiervan is niet eenduidig. Vergrijzing van onze maatschappij wordt wel genoemd, maar verklaart niet de hele groei. Kun je eigenlijk goed oud worden in de gevangenis?

Noor Roeleveld is medisch adviseur bij DJI en beoordeelt, samen met twee collega’s, gedetineerden over wie twijfel bestaat of zij medisch gezien detentiegeschikt zijn. ‘Sommige mensen hebben zo’n slechte gezondheid dat ons gevraagd wordt te bepalen of het verantwoord is deze mensen vast te zetten. Onder die mensen bevinden zich ook senioren.’

Flinke stijging Criminaliteit onder ouderen is een toenemend, maar nog altijd bescheiden probleem. Uit onderzoek van het OM blijkt dat in 2007 2,3 procent van het totale aantal verdachten 65 jaar of ouder is. Tussen 1996 en 2007 is een absolute stijging van 85 procent te zien (van 2984 naar 5512). In de gevangenis is het aantal gedetineerden van 65 jaar of ouder gestegen van 60 in 1994 tot 228 in 2008, dat is bijna een verviervoudiging. Dat schreef toenmalig rechtenstudent Bob Noort in in 2010 in zijn masterscriptie ‘Toename van Ouderen in het strafrechtelijk systeem’.

Langer fit en actief Waardoor dat komt, weten we niet. Een deel is toe te schrijven aan de vergrijzing van onze maatschappij. ‘We worden ouder en blijven langer fit en actief. Dat geldt ook voor criminelen. Ook is er een flink aantal levenslang gestraften in onze gevangenissen die inmiddels op leeftijd komen. Ook is niet uit te sluiten dat mensen overgaan tot financiële delicten op het moment dat ze hun (in hun ogen te kleine) AOW ontvangen. Tot slot is er de kleine, maar niet onbelangrijke groep die tot detentie veroordeeld wordt vanwege vergrijpen die met hun leeftijd te maken hebben. Daar moeten we op bedacht zijn: demente mensen die door hun ziekte gedragsstoornissen gaan vertonen en overgaan tot diefstal, verkrachting en in het ergste geval moord’, vertelt Roeleveld.

'Niet leeftijd, maar zorgbehoefte is het criterium' Zijn aparte instellingen voor ouderen allicht de oplossing voor deze mensen? ‘Wij vinden van niet. Niet leeftijd, maar zorgbehoefte is het criterium. Gedetineerden hebben ongeacht hun leeftijd een vrij hoge zorgbehoefte. Kalenderleeftijd bij gedetineerden zegt niet zoveel. Het gaat toch vaak om personen met verslavingsproblemen, mensen met een onvolwaardige voeding, zorgmijders of mensen met een riskante leefwijze. Die hebben bijvoorbeeld schot- of snijwonden overgehouden aan hun vechtersbestaan.’

Detentiegeschikt DJI is wat dat betreft dus wel wat gewend en zal niet al te snel besluiten dat iemand beter af is buiten de gevangenismuren. ‘Als DJI de noodzakelijke zorg kan bieden, is iemand detentiegeschikt. En wij beschikken over veel mogelijkheden en faciliteiten. Oók voor ouderen. Er zijn rolstoelcellen, we kunnen thuiszorg regelen, extra voorzieningen en extra zorg. Ook ziekenhuisbezoeken zijn prima te organiseren vanuit detentie. Wat je ziet is dat senioren meer behoefte hebben aan korte rustmomenten tussendoor. Die kunnen we inpassen in hun dagprogramma.’

Heilzaam Een andere reden om niet te snel te besluiten om ouderen buiten detentie te houden, of in een inrichting voor senioren te plaatsen, is dat DJI van mening is dat een natuurlijke leeftijdsopbouw ook voordelen biedt. Jongeren leren van ouderen en andersom. ‘Daarbij’, besluit Roeleveld, ‘is het belangrijk om je te realiseren dat soms de structuur en regelmaat binnen de PI heilzaam voor iemands

gezondheid is. Sommige mensen knappen zienderogen op als ze regelmatig hun natje en droogje krijgen en activiteiten aangeboden krijgen. Soms gaan ouderen zelfs nog naar de arbeid. Het hóeft niet meer – net als buiten de muren, mogen gedetineerden op hun 65ste met pensioen – maar wie wil blijven werken mág.

Tekst: Nienke Ledegang

Beeld: Ed Buying