vzw COPRO asbl
☛
➢
Dit pdf bestand bevat alle beschikbare talen van het opgevraagde document
➢
Ce fichier pdf reprend toutes langues disponibles du document demandé
➢
This pdf file contains all available languages of the requested document
➢
Dieses PDF-Dokument enthält alle vorhandenen Sprachen des angefragten Dokumentes
COPRO vzw
Onpartijdige Instelling voor de Controle van Bouwproducten
Z.1 Researchpark - Kranenberg 190 -1731 Zellik
02 468 00 95 02 469 10 19 TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN
[email protected]
BTW BE 0424.377.275
www.copro.eu
KBC 426-4079801-56
PTV
845
Versie 1.0
2006-06-15
BIJLAGE AAN DE TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN VOOR WEGENISPRODUCTEN IN NATUURSTEEN TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN VOOR CARBONAATRIJK SEDIMENTAIR GESTEENTE
Deze technische voorschriften zijn een aanvulling op PTV 841, PTV 842, PTV 843 en PTV 844.
Goedgekeurd door de Adviesraad natuursteen op 26-06-2006. Gevalideerd en geregistreerd door het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) op 17-07-2006 (doc. 3001/1366) en bevestigd door het Comité voor het Merk op 21-09-2006. Geregistreerd door de DBGV van FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (wet van 1984-12-28, art. 3) op 09-10-2006 onder het nr: Q/308. © COPRO 2006
1
Materiaal
1.1
Inleiding Dit document betreft enkel carbonaatrijk sedimentair gesteente (niveau 1), hetzij de categorie 2.2 omschreven in PTV 844. NIVEAU 1
NIVEAU 2
NIVEAU 3
NIVEAU 4
NIVEAU 5
Carbonaatrijk gesteente
Kalksteen
Micritische kalksteen
Sedimentair gesteente Categorie 2
Fossielhoudende kalksteen
met bracchiopoden met crinoiden met schelpen van mollusken met rifvormende organismen
Oölitische Tuf / travertijn Breccie Dolomietrijke kalksteen
Micritische Fossielhoudende Oölitische Tuf / travertijn Breccie
Kalkrijke dolomiet Dolomiet Detritische kalksteen
1.2
Algemeenheden Een carbonaatrijk sedimentair gesteente is een gesteente waarvan het gehalte aan carbonaten minstens 75% bedraagt (zie tabel 4 van de norm EN 12670). Deze carbonaathoudende sedimentaire gesteenten omvatten 5 categorieën op het niveau 3 volgens een analyse van het carbonaattype: •
kalksteen (zuiver),
•
dolomiethoudende kalksteen,
•
kalkhoudende dolomiet,
•
dolomiet,
•
detritische kalksteen.
Het voornaamste onderscheid tussen deze 5 categorieën wordt gemaakt in functie van de verhouding van de in het gesteente aanwezige carbonaten (kalksteen en dolomiet), op basis van volgende tabel.
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 2/10
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Kalksteen Bestanddeel
Dolomiethoudende kalksteen
Kalkhoudende dolomiet
Dolomiet
% (op het gehalte aan carbonaten)
kalksteen
CaCO3
≥ 90
≥ 50
≤ 50
< 10
dolomiet
CaMg(CO3)2
< 10
< 50
> 50
> 90
•
Niveau 4 wordt bepaald door de aard van de bestanddelen (fossielpuin, oöliet, kalksteenpuin, enz.), de textuur en de structuur (carbonaathoudend cement, …),
•
Niveau 5 verduidelijkt het dominerend fossieltype herkenbaar door macroscopische observatie.
Dit onderscheid wordt beoordeeld door middel van een analyse waarvan verschillende methoden worden voorgesteld in de volgende paragraaf. Het gesteente voldoet aan een reeks chemische, fysische en mechanische eisen. (zie PTV 841, 842 en 843). 2
Methoden voor het bepalen van kalkstenen en kalk/dolomiet
2.1
Kwalitatieve analyses Methode 1: Petrografisch onderzoek met behulp van slijpplaatjes (verplicht) zie bijlage A De petrografische omschrijving is de voorafgaande en fundamentele analyse van een gesteente. Deze analyse geeft een zicht op de petrografie van een gesteente: textuur, structuur en mineralogie. Deze analyse wordt opgelegd in PTV 841, 842 en 843. In het geval van carbonaatrijke gesteenten, is het noodzakelijk een kleuring van een slijpplaatje toe te voegen, teneinde de mineralogische fasen met calcium en magnesium te situeren. De methode wordt omschreven in bijlage A. Methode 2: Microscopisch onderzoek (SEM) met behulp van polijstvlakjes Deze analyse heeft als doel opake mineralen op te sporen en te bepalen; sommige van deze mineralen zijn namelijk gevoelig voor verwering. De methode laat toe om aan de hand van een puntanalyse (EDAX) de kalk- en magnesiumfases te situeren. De verdeling van deze 2 fases is mogelijk met behulp van een cartografie van het magnesium en de kalk. Met EDAX (doseren van de elementen Ca, Mg, Fe, …of van de oxiden van Ca, Mg, Fe, …) bekomt men een semi-kwantificatie. Een SEM-onderzoek met behulp van polijstvlakjes wordt kwantitatief als gebruik wordt gemaakt van een beeldanalyse-systeem. De kwantitificatie is gebaseerd op het onderscheid in grijstinten (dolomiet is iets donkerder dan kalk), of via de cartografie van de elementen.
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 3/10
2.2
Kwantitatieve analyses Methode 3: Auto-calcimetrie (facultatieve methode) Het gaat om een betrouwbare kwantitatieve techniek die voor grote reeksen monsters gebruikt zou kunnen worden. Deze methode geeft echter geen enkele informatie over de textuur en structuur van het gesteente. •
Prijs apparatuur: 10 000 €,
•
Gevoeligheid: 0,1 %.
Methode 4: Chemische analyses (verplicht) - zie bijlage B Het betreft een kwantitatieve methode en geeft dus geen informatie over textuur of structuur van de steen. Na het oplossen van de carbonaten in een zuur, worden kalk en magnesium gedoseerd volgens de klassieke analytische methoden, bijvoorbeeld deze omschreven in de norm NBN EN 196-2. Het totale gehalte aan carbonaten wordt berekend aan de hand van het gehalte aan kalk en magnesium die werden gevonden bij de analyse. Voorafgaandelijk moet worden nagegaan of de onderzochte steen geen sulfaten bevat. De methode wordt omschreven in bijlage B. 3
Bijzonderheden van het aspect Voor het omschrijven van de kleur en van de ontkleuring voor en na een duurzaamheidproef, zal een standaard van objectieve kleuren (zie PTV 844) gebruikt worden. Deze omschrijving wordt versterkt door referentiemonsters. Volgende tabel bevat de structurele eigenschappen die te aanvaarden of te weigeren zijn. Voor zover de criteria verschillen voor de zichtbare en voor de niet zichtbare vlakken, is het belangrijk dat het zichtbaar vlak duidelijk identificeerbaar is.
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 4/10
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Bijzonderheid van de structuur
Zichtvlak
Niet zichtbaar vlak
Weigeren
Weigeren
Geoden
Weigeren
Weigeren
Aders die water vasthouden
Weigeren
Weigeren
Aders die verweerbare onzuiverheden bevatten
Weigeren
Aanvaarden
Ader-Draden met breuk
Weigeren
Weigeren
Niet-hechtende fossielen
Weigeren
Weigeren
Aanvaarden
Aanvaarden
Vlek - verweerbaar mineraal
Weigeren
Aanvaarden
Vlek - Minerale componenten met verschillende hardheden die aanleiding geven tot differentiële verwering en afslijting (vb. chert)
Weigeren
Aanvaarden
Verweringszone
1,2
1
Vlek - niet verweerbaar mineraal
Schuine stylolieten (zwarte lijnen): Weigeren indien lm > 1 mm (lm = gemiddelde dikte gemeten op 10 punten die op regelmatige afstand van elkaar gelegen zijn)
Aanvaarden
Doorlopend of onderbroken
Stylolieten (zwarte lijnen) evenwijdig (± 5%) aan de gelaagdheid (groefleger): Niet van toepassing
Weigeren indien em > 1 mm (em = gemiddelde breedte gemeten op 10 punten die op regelmatige afstand van elkaar gelegen zijn)
Stylolieten (zwarte lijnen) loodrecht (± 5%) op de gelaagdheid (groefleger): Gelijkwaardig aan verzagen tegen de gelaagdheid (groefleger) => weigeren
Aanvaarden indien ze een maximale afmeting hebben van: - 2 mm voor gladde afwerkingen (zie noot 3) - 5 mm voor fijne behouwing (zie noot 3)
Aanvaarden
- 20 mm voor ruwe behouwing (zie noot 3)
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 5/10
Noot 1:
De gebruikelijke termen voor de structurele eigenschappen in België zijn: 'bousin' voor een verweringszone, 'fonteinen' en 'holten' voor geoden, 'zwarte vlekken' en 'zwarte lijnen' voor stylolieten.
Noot 2:
Een verweringszone is een zone met een verhoogde poreusheid en een geringere sterkte door de aanwezigheid van brokkelige zones.
Noot 3:
Gangbare behouwings- en afwerkingstypes zijn: - effen afwerking: gezaagd, geslepen, geschuurd, gezoet, gepolijst; - fijne behouwing: ijsbloem, oude frijnslag, gefrijnd met 20 groeven (of meer), fijn gebikt, fijn gehamerd of fijn gebouchardeerd, gestaalstraald; - ruwe behouwing: gepiketteerd, gekloven, gefrijnd met 15 groeven, ruw gebikt, ruw gehamerd of ruw gebouchardeerd, gegradeerd, sclypé, gevlamd, manueel geribd.
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 6/10
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
BIJLAGE A (verplicht): Petrografische analyse Apparatuur en producten Petrografische microscoop, aangepast aan het gebruik met doorschijnende belichting en met een vergroting van minstens x 500. Werkwijze Kleuring van het slijpplaatje De slijpplaatjes werden vooraf behandeld met rode alizarine en kalium (zie bijlage 1).Deze techniek laat toe calciet en dolomiet (alizarine) en de wel dan niet ijzerhoudende mineralen (kalium ferrocyanide) te onderscheiden volgens de volgende eigenschappen:
Mineraal
Verkleuring alizarine
Verkleuring K-ferrocyanide
Samengestelde verkleuring
Fe-arme calciet
Rose tot roodbruin
geen
rose tot roodbruin
Fe-rijke calciet
Rose tot roodbruin
Licht tot donkerblauw naargelang het ijzer
paars tot blauw
Fe-arme dolomiet
geen
geen
kleurloos
Fe-rijke dolomiet
geen
Heel licht blauw
Heel licht blauw (soms turkoois)
Uitdrukking van de resultaten Het gaat hier om een kwalitatieve informatie.
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 7/10
Bereiding van de oplossingen (uittreksel uit « Atlas van de sedimentaire gesteenten »)
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 8/10
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
BIJLAGE B (verplicht): Chemische analyse
Deze norm schrijft de werkwijze voor aangaande materiaal. Ze beschrijft de referentiemethode, alternatieve methode. In die gevallen zal het nodig bekomen resultaten met deze bekomen volgens tonen.
de chemische analyse van het en in sommige gevallen een zijn de gelijkwaardigheid van de de referentiemethoden, aan te
In geval van betwisting zullen enkel de referentiemethoden worden gebruikt. Chemische analyse volgens procedure NBN EN 196-2 B.1 in oplossing brengen Een staalafname van 1g kalksteentoevoeging afwegen, ze in een beker van 250 ml voegen, 90 ml koud water toevoegen en, al roerend, 20 ml geconcentreerd zoutzuur met een dichtheid van 1.18 toevoegen. De oplossing zachtjes al roerend opwarmen tot het staal opgelost is. 15 min. laten inwerken bij een temperatuur net ondere het kookpunt. Laten afkoelen en filteren in een geijkte kolf van 500 ml. B.2 dosering van de totale kalk (CaO) De kalk wordt gedoseerd over een gelijkmatig deel door één van de beschreven werkwijzen in de norm NBN EN 196-2, methode met EGTA paragraaf 13.12, of methode met EDTA, paragraaf 13.12 of methode met EDTA, paragraaf 13.14. B.3 dosering van het magnesiumoxide (MgO) Het magnesiumoxide wordt gedoseerd over een gelijkmatig deel door één van de beschreven werkwijzen in de norm NBN EN 196-2, methode met DCTA, paragraaf 13.13 of methode met EDTA, paragraaf 13.15. B.4 totaal gehalte aan calciumcarbonaat (CaC03) Ze wordt uitgedrukt in percent en wordt berekend aan de hand van het totale gehalte aan kalk CaO, uitgedrukt in percent, door middel van volgende formule: •
CaCO3 = CaO x 1,786.
Correctie bij aanwezigheid van sulfaten: Bij aanwezigheid van sulfaten, zal het resultaat gecorrigeerd worden rekening houdend met de kalk gebonden aan het ion S02-4, hetwelk zal moeten afgetrokken worden van de gedoseerde totale kalk.
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 9/10
De berekening van het gehalte aan calciumcarbonaat CaCO3, zal gebeuren aan de hand van het gehalte aan carbonaatgebonden kalk (gecarbonateerd CaO), uitgedrukt in percent, bepaald als volgt: •
gecarbonateerd CaO = CaO - (SO4 x 0,7),
•
CaCO3 = gecarbonateerd CaO x 1,786.
B.5 totaal gehalte aan magnesiumcarbonaat (MgC03) Deze wordt uitgedrukt in percent en wordt berekend aan de hand van het gehalte aan magnesium-oxide MgO, uitgedrukt in percent, door middel van volgende formule: MgCO3= MgO x 2,1. B.6 totaal gehalte aan carbonaten Het totaal gehalte aan carbonaten, D, uitgedrukt in percent, is de som van CaCO3 en MgCO3 berekend in paragrafen B.4 en B.5 hierboven.
Bijlage aan de technische voorschriften voor wegenisproducten in natuursteen Blz.: 10/10
COPRO-document: PTV 845 Versie 1.0 dd. 2006-06-15
COPRO asbl
Organisme impartial de Contrôle de Produits pour la Construction Z.1 Researchpark - Kranenberg 190 - 1731 Zellik
02 468 00 95 02 469 10 19 PRESCRIPTIONS TECHNIQUES
[email protected]
TVA BE 0424.377.275
www.copro.eu
KBC 426-4079801-56
PTV
845
Version 1.0
2006-06-15
ANNEXE AUX PRESCRIPTIONS TECHNIQUES POUR PRODUITS DE VOIRIE EN PIERRE NATURELLE PRESCRIPTIONS TECHNIQUES POUR LES ROCHES SEDIMENTAIRES CARBONATEES
Ces prescriptions techniques sont des compléments aux PTV 841, PTV 842, PTV 843 et PTV 844.
Approuvé par le Conseil Consultatif pierres naturelles le 26-06-2006. Validé et enregistré par l’Institut belge de normalisation (IBN) le 17-07-2006 (Doc. 3001/1366) et confirmé par le Comité de la Marque le 21-09-06. Enregistré par le SCAS du SPF Economie, PME, Classes moyennes et Energie (loi du 1984-12-28, art. 3) le 09-10-2006 sous le n° : Q/308. © COPRO 2006
1
Matériau
1.1
Introduction Le présent document ne concerne que les roches sédimentaires (niveau 1) carbonatées soit la catégorie 2.2 définie dans le PTV 844. NIVEAU 1
NIVEAU 2
NIVEAU 3
Roche carbonatée
Calcaire
NIVEAU 4
NIVEAU 5
Roche sédimentaire Catégorie 2
Calcaire micritique Calcaire fossilifère
à coquilles de brachiopodes à crinoïdes à coquilles de mollusques à organismes récifaux
Calcaire oolitique Tuf calcaire/travertin Calcaire brêchiforme Calcaire dolomitique
Calcaire micritique Calcaire fossilifère Calcaire oolitique Tuf calcaire/travertin Calcaire brêchiforme
Dolomie calcaire Dolomie Calcaire détritique
1.2
Généralités Une roche sédimentaire carbonatée est une roche dont la teneur en carbonates s’élève au minimum à 75 % (cf. tableau 4 de la norme EN 12670). Ces roches sédimentaires carbonatées comprennent 5 catégories dans le niveau 3 selon une analyse du type de carbonates : •
les calcaires (purs),
•
les calcaires dolomitiques,
•
les dolomies calcaires,
•
les dolomies,
•
les calcaires détritiques.
La distinction majeure entre ces 5 catégories est établie en fonction de la proportion des carbonates (calcite et dolomite) présents dans la roche sur base du tableau ciaprès.
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 2/10
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Calcaire Composant
Calcaire dolomitique
Dolomie calcaire
Dolomie
% (sur la teneur en carbonates)
calcite
CaCO3
≥ 90
≥ 50
≤ 50
< 10
dolomite
CaMg(CO3)2
< 10
< 50
> 50
> 90
•
Le niveau 4 est déterminé par la nature des constituants (débris de fossiles, oolithes, débris de roches calcaires etc.), texture et structure (pierre naturelle broyée carbonaté, …),
•
Le niveau 5 précise le type de fossile dominant reconnaissable par observation macroscopique.
Cette distinction est évaluée par le biais d’une analyse dont les différentes méthodes sont présentées dans le paragraphe suivant. La pierre répond à une série d’exigences chimiques, physiques et mécaniques. (Voir PTV 841, 842 et 843). 2
Méthodes de détermination des carbonates et de la calcite/dolomite
2.1
Analyses qualitatives Méthode 1 : Examen pétrographique en lame mince (obligatoire) - voir annexe A La description pétrographique est l’analyse préliminaire et fondamentale d’une roche. Cette analyse permet une saisie de la pétrographie d’une roche : texture, structure et minéralogie. Cette analyse est imposée dans les PTV 841, 842 et 843. Dans le cas des roches carbonatées, Il est nécessaire d’ajouter une coloration de lame afin de situer les phases calcitiques et magnésiennes. Cependant, la quantification reste semi-quantitative. La méthode est décrite dans l’annexe A. Méthode 2 : Examen microscopique (SEM ) en section polie Cette analyse a pour but de détecter et déterminer les minéraux opaques ; certains de ceux-ci étant susceptibles de s’altérer. Elle permet également de situer les phases calcitiques et magnésiennes moyennant des analyses ponctuelles (par EDAX) , et de déterminer la répartition des 2 phases moyennant une cartographie du magnésium et du calcium. La quantification restera semi-quantitative par EDAX (Dosage en éléments Ca, Mg, Fe, …ou en oxydes de Ca, Mg, Fe, …). L’analyse au SEM d’une section polie peut devenir quantitative si le SEM est équipé d’un système d’analyse d’image. La quantification se basera soit sur une distinction de niveaux de gris (la dolomite étant légèrement plus foncée que la calcite), soit via la cartographie d’éléments.
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 3/10
2.2
Analyses quantitatives Méthode 3 : Autocalcimétrie (méthode d’approche facultative) Il s’agit d’une technique quantitative fiable qui pourrait être utilisée pour de grandes séries d’échantillons. Cette méthode ne donne toutefois aucune information sur la texture et structure de la roche. •
Prix appareillage : 10 000 €,
•
Sensibilité : 0,1 %.
Méthode 4 : Analyses chimiques (obligatoire) - voir annexe B Il s’agit d’une technique quantitative qui ne donne toutefois aucune information sur la texture et structure de la roche. Après mise en solution des carbonates par attaque acide, la chaux et la magnésie sont dosées par les méthodes analytiques classiques telles que la complexométrie, par exemple celles définies dans la norme NBN EN 196-2. La teneur en carbonate total est calculée à partir des teneurs en chaux et en magnésie trouvées à l'analyse. Il faut s’assurer préalablement que la roche analysée ne contient pas de sulfates. La méthode est décrite dans l’annexe B.
3
Particularités d’aspect Pour la description de la couleur et de la décoloration avant et après un essai de durabilité, un étalon de couleurs objectives ( voir PTV 844) sera utilisé. Cette description est corroborée au moyen d'échantillons de référence. Le tableau suivant reprend les caractéristiques structurelles qui sont à accepter ou à rebuter. Dans la mesure où les critères sont différents pour les faces vues et pour les faces non vues, il est important que la face vue soit clairement identifiable.
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 4/10
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Particularité de structure
Face vue
Face non vue
Rebuter
Rebuter
Géode
Rebuter
Rebuter
Veine retenant l’eau
Rebuter
Rebuter
Veine contenant des impuretés altérables
Rebuter
Accepter
Veine-Fil cassant
Rebuter
Rebuter
Fossile non adhérent
Rebuter
Rebuter
Tache - minéral non altérable
Accepter
Accepter
Tache - minéral altérable
Rebuter
Accepter
Tache - Composant minéral avec une dureté différente qui donne suite à une altération et usure différentielle (p.e. chert)
Rebuter
Accepter
1, 2
Zone d’altération 1
Terrasses obliques : A rebuter si lm > 1 mm (lm = largeur moyenne mesurée en 10 points régulièrement espacés)
Accepter
Continus ou discontinus
Terrasses parallèles (à ± 5%) à la stratification : Sans objet
A rebuter si em > 1 mm (em = épaisseur moyenne mesurée en 10 points régulièrement espacés)
Terrasses perpendiculaires (à ± 5%) : Equivaut à une contrepasse => rebuter
A accepter si elles ont une dimension maximale de : - 2 mm pour les finitions lisses (voir note 3) - 5 mm pour les tailles fines (voir note 3)
Accepter
- 20 mm pour les tailles grossières (voir note 3)
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 5/10
Note 1 :
En Belgique, les termes courants pour les caractéristiques structurelles sont : 'bousin' pour zone d'altération, 'géodes et moies' pour géodes, 'terrasses' et 'noirures' pour stylolithes.
Note 2 :
Une zone d’altération est une zone montrant une porosité plus élevée, une décohésion plus importante
Note 3 :
Types de tailles et finitions courantes : scié, meulé, écuré, adouci, poli. - finitions lisse : - taille fine : givré, taille ancienne, ciselé 20 coups (ou plus), sbattu fin, bouchardé fin, grenaillé. - taille grossière : piqueté, éclaté, ciselé 15 coups, sbattu gros, bouchardé gros, gradiné, sclypé, flammé, strié.
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 6/10
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
ANNEXE A (obligatoire) : Analyse pétrographique Appareillage et produits Microscope pétrographique, adapté à l’utilisation avec lumière transmise et ayant un grossissement pouvant atteindre au moins x 500. Mode opératoire Coloration de lame Les lames ont été préalablement traitées à l’alizarine rouge et au ferricyanure de potassium (voir préparation ci-après). Cette technique permet de différencier la calcite de la dolomite (alizarine) et des minéraux ferreux des non ferreux (ferricyanure de potassium) selon les caractéristiques suivantes :
Minéral
Coloration alizarine
Coloration ferricyanure K
Coloration combinée
Calcite non ferreuse
Rose à rouge-brun
Rien
Rose à rouge-brun
Calcite ferreuse
Rose à rouge-brun
Bleu pâle à foncé suivant le fer
Mauve à bleu
Dolomite non ferreuse
Rien
Rien
Incolore
Dolomite ferreuse
Rien
Bleu très pâle
Bleu très pâle (parfois turquoise)
Expression des résultats Il s’agit d’une information qualitative.
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 7/10
Préparation des solution (extrait de « Atlas des roches sédimentaires »)
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 8/10
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
ANNEXE B (obligatoire) : Analyse chimique
La présente norme prescrit les modes opératoires concernant l’analyse chimique du matériau. Elle décrit les modes opératoires de référence, et, dans certains cas, une méthode alternative. Si tel est le cas, il sera nécessaire de démontrer l’équivalence des résultats obtenus à ceux obtenus suivant les méthodes de référence. En cas de contestation, seules les méthodes opératoires de référence devront être utilisés. Analyse chimique selon la procédure NBN EN 196-2 B.1 mise en solution Peser une prise d'essai de 1 g de calcaire, l'introduire dans un bécher de 250 ml, ajouter 90 ml d'eau froide et, en agitant, ajouter 20 ml d'acide chlorhydrique concentré, de densité 1,18. Chauffer doucement la solution en agitant jusqu'à dissolution de l'échantillon. Laisser agir 15 min à une température juste inférieure à l'ébullition. Laisser refroidir, filtrer dans un ballon jaugé de 500 ml. B.2 dosage de la chaux totale (CaO) La chaux est dosée sur une partie aliquote par l'un ou l'autre des modes opératoires décrits, dans la norme NBN EN 196-2, méthode à l'EGTA paragraphe 13.12, ou méthode à l'EDTA, paragraphe 13.14. B.3 dosage de la magnésie (MgO) La magnésie est dosée sur une partie aliquote par l'un ou l'autre des modes opératoires, méthode au DCTA, paragraphe 13.13 ou méthode à l'EDTA, paragraphe 13.15. B.4 teneur en carbonate de calcium total (CaC03) Elle s'exprime en pourcent et est calculée à partir de la teneur en chaux totale CaO, exprimée en pourcent, en appliquant la relation : •
CaCO3 = CaO x 1,786.
Correction en présence de sulfates : En présence de sulfates, le résultat sera corrigé en tenant compte de la chaux liée à l'ion S02-4 qui devra être déduite de la chaux totale dosée. Il est donc important de vérifier lors de l’analyse pétrographique la présence de sulfates.
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 9/10
Le calcul de la teneur en carbonate de calcium CaCO3 sera fait à partir de la teneur en chaux liée au carbonate (CaO carbonaté), exprimée en pourcent, ainsi déterminée : •
CaO carbonatée = CaO - (SOax 0,7),
•
CaCO3 = CaO carbonatée x 1,786.
B.5 teneur en carbonate de magnésie total (MgC03) Elle s'exprime en pourcent et est calculée à partir de la teneur en magnésie MgO, exprimée en pourcent, en appliquant la relation : MgCO3= MgOx 2,1 B.6 teneur en carbonate totaux La teneur en carbonates totaux, D, exprimée en pourcent, est la somme CaCO3 total et MgCO3 telles que calculées aux paragraphes B.4 et B.5 ci-dessus.
Annexe aux prescriptions techniques pour produits de voirie en pierre naturelle Page : 10/10
Document COPRO : PTV 845 Version 1.0 du 2006-06-15
