Sociaal werk de toekomst in !

Sociaal werk de toekomst in ! Koen Hermans en Kristof Desair

Centrale vragen van het congres •

Wat zijn de belangrijkste maatschappelijke veranderingen waarvoor het sociaal werk zich geplaatst ziet?

•

Welke uitdagingen creëren deze veranderingen voor het sociaal werk als beroep, als opleiding en als discipline?

•

Wat zijn de belangrijkste bedreigingen en veelbelovende ontwikkelingen in het sociaal werk?

1

Doel van onze lezing Eerste poging tot antwoord op : – Wat zijn belangrijkste maatschappelijke veranderingen ? – Welke uitdagingen creëren ze voor het sociaal werk ? – Welke kansen bieden deze uitdagingen en hoe kunnen ze benut worden?

Aanboren van veelheid aan kennisbronnen • Sociologische literatuur over maatschappelijke veranderingen • Rondetafels met docenten uit hogescholen • Ontwikkelingen in internationaal SW • Recent onderzoek naar veranderingen in Vlaanderen • Seminarie: interviews met sociaal werkers in veelheid van sectoren in Vlaanderen

2

• Resultaat: – Congresreader: overzicht van belangrijkste uitdagingen – Focus op Vlaamse/Belgische samenleving – Lezing: selectie van 10 prioritaire uitdagingen

Achterliggende idee • Sociaal werk : – onlosmakelijk verbonden met samenleving EN verzorgingsstaat – Samenleving in verandering – Herinrichting van de verzorgingsstaat: nieuwe invulling van 5 centrale functies

3

Functies verzorgingsstaat • • • • •

Verzekeren Verzorgen Verheffen Verbinden (Her)verdelen

ÆExpliciete link met specialisaties in SW

Herinrichting verzorgingsstaat

Persoon in zijn omgeving

organisatie/werking van SW

VRAAG

AANBOD

Samenleving in verandering

4

De 10 uitdagingen • Vraagzijde: – – – – –

Economische globalisering Vergrijzing Individuele verantwoordelijkheid Groeiende diversiteit Toenemende sociale ongelijkheid

• Aanbodzijde: – – – – –

Participatie Vermarkting Samenwerken in netwerken Herdefinitie van overheidstaken Vagere grens tussen veiligheid en sociaal beleid

Economische globalisering • Groeiende kloof tussen hoog- en laaggeschoolden • België: meer dan 1 miljoen met RVA-uitkering • Verheffende functie primeert op verzekering: – Dominantie en dubbelzinnigheid van activering – Scholing en levenslang leren als individuele verantwoordelijkheid en plicht? – Zo vroeg mogelijk ingrijpen om schoolachterstand op te vangen

5

Vergrijzing • Toename aantal ouderen • Vergrijzing herleid tot verzekerings- en verzorgingsprobleem ? • Beeldvorming rond actieve oudere • SW: Wat met deze doelgroep? – Verdelen: minder zichtbare persistente armoede – Verbinden: maatschappelijk engagement – Verzorgen: Niet-gebruik van voorzieningen bij toenemende zorgnood

Individuele verantwoordelijkheid • Individualisering en emancipatie • Meer keuzevrijheid Æ meer keuzedwang • Beeld van het ‘autonome, vrije en rationele individu’ • SW: – Verheffen • tot autonome individuen die vrije keuzes kunnen/moeten maken?

– Verzorgen: individualiseren van sociale problemen • Bv. De drie R’s: reinheid, regelmaat en rust

6

Diversiteit • Meer diversiteit Æ wantrouwen tav andere én eigen groep • Toegenomen etnocentrisme in Vlaanderen • SW: – Verzorgen: • taal als instrument in hulpverlening • Homogeniseren van impact van cultuur

– Verbindende functie van het SW: • Interetnische contacten niet als doel op zich • Zoeken naar gedeelde interesses

– Herverdelen: • Culturaliseren van sociaal-economische achterstelling

Toenemende sociale ongelijkheid • Kloof tussen arm en rijk groeit • Afstand tussen arm en rijk is belangrijker dan armoede • SW: – Welke rol kan SW spelen ter bestrijding van sociale ongelijkheid? – Sociale uitsluiting aan de top?

7

Participatie • Meer inspraak en meer sturing van cliënten en gebruikers in het sociaal werk • ‘Vraaggerichte zorg’ • ‘Community as policy’ versus ‘community as politics’

Vermarkting • Spel van vraag en aanbod • Verschillende strategieën om te vermarkten • ‘Vraagsturing’ • Voordelen: efficiëntie, responsiviteit en keuzevrijheid • Nadelen: kortzichtigheid, egoïstische motieven, kwaliteitsmeting, aantasting intrinsieke waarden

8

Netwerken en samenwerking • Hedendaagse sociale problemen vragen om een integrale benadering • Samenwerking en netwerking => beter sociaal werk (?) • beheersingsprobleem

Herdefinitie overheidstaken • De idee van één centrale sturende overheid gaat niet meer op • Lokalisering en territorialisering • Europeanisering • ‘Civil society’

9

Vagere grens tussen veiligheidsbeleid en sociaal beleid • Integrale veiligheid • Functies: – Terugwinnen van de wijken – Verhogen van de leefbaarheid – Bestrijden van overlast

• De logica achter het sociaal werk verandert

Conclusie • Rondetafels: – Veel betrokkenheid maar ook bezorgdheid – Bedreigingen én kansen – Meer beroepstrots ontwikkelen – Maatschappelijke positie van SW versterken

10

Hoe versterken ? • Waarden expliciteren en realisatie ervan evalueren • Onderzoek versterken • Beroepsvereniging voor of met burgers?

Waarden expliciteren • Nogal wat SW-discours wordt overgenomen en uitgehold • Op zoek gaan naar gedeelde waarden • Jordan : verhouding tussen autonomie en solidariteit Æ Beschermen tegen de marktlogica door het bepleiten van een sterkere herverdeling of individuen en groepen sterker maken door opleiding, activering om aan marktlogica deel te nemen

11

Onderzoek versterken • Onderzoek heeft drie taken: – Het familiale defamilialiseren – Verantwoordingsvraagstuk inspireren – Aansluiten bij internationale theorievorming

Professionaliseren • Weiss: beroepsvereniging als noodzakelijke voorwaarde om positie te versterken • Beroepsvereniging dreigt voorbij te gaan aan participatie • Democratisch of participatief professionaliseren: – Versterken van banden met allerlei nieuwe bewegingen – Sluiten van allianties met en versterken van deze groepen

12