Sociale media in het onderwijs: een uitdagend gegeven
Er is momenteel veel aandacht voor sociale media in het onderwijs. Er komen steeds meer soorten media en ICT-toepassingen beschikbaar, die ook voor het onderwijs steeds meer mogelijkheden bieden. De algemene teneur lijkt te zijn dat je het als docent en school niet meer kunt permitteren niet mee te gaan in deze ontwikkelingen. Daarbij wordt ook vaak gewezen naar de huidige generatie jongeren die al veel gebruik maakt van sociale media en dit ook in het onderwijs verwachten. De noodzaak om in ieder geval serieus te kijken naar de mogelijkheden van sociale media in het onderwijs ligt veel breder. Denk bv. aan de volgende vraagstukken waar scholen momenteel mee te maken hebben: - In de beroepspraktijk wordt al veelvuldig gebruik gemaakt van ICT / sociale media. Hoe de studenten hierop voor te bereiden? - Het lijkt steeds moeilijk aansluiting te vinden bij de leefwereld van studenten. Hoe sluiten we aan bij de manier waarop onze studenten leren en werken? - Uitval van studenten is een belangrijk thema voor scholen. Hoe houden we studenten gemotiveerd en betrokken bij de opleiding? - De relatie die een opleiding of school heeft met de omgeving wordt steeds belangrijker. Niet alleen vanwege de noodzaak tot samenwerking maar ook ter profilering. Hoe vorm te geven aan deze contacten en hoe de relaties te verstevigen? - Steeds meer netwerken en kennis- en informatiebronnen (buiten het onderwijs) die relevant zijn voor opleiding(en) bevinden zich buiten de onderwijsinstelling. Hoe ervoor te zorg dat deze toegankelijk worden voor de studenten en docenten? Stuk voor stuk zijn het fundamentele vraagstukken waar sociale media belangrijk meerwaarde kunnen hebben. Alleen al onderwijskundig bieden sociale media diverse kansen voor verrijking van het onderwijs. Te denken valt aan: - de onderwijsvormen en leeractiviteiten die kunnen worden ondersteund (o.a. vormen van associatief leren, brainstormen, groepsleren en visualiseren/presenteren van informatie)
-
de mogelijkheden voor maatwerk en differentiatie het creëren van een rijkere leeromgeving voor de student (o.a. meer bronnen die beschikbaar komen, ook bronnen van buiten de school) nieuwe begeleidingsmogelijkheden en toetsmogelijkheden de mogelijkheden voor motiverend en inspirerend onderwijs (o.a. door meer variatie, activerende werkvormen) de mogelijkheden om het leren buiten het leslokaal te integreren met het formele leerproces binnen de school.
Ook op het niveau van de individuele docent doen zich nieuwe perspectieven voor die het functioneren als professional kunnen bevorderen. Sociale media bieden allerlei netwerken die toegang geven tot nieuwe (kennis)bronnen en gelegenheid geven voor uitwisseling, kennisdeling en reflectie. En dan laten we alle mogelijkheden voor onderwijsinstelling m.b.t. communicatie (intern en extern), profilering en samenwerking nog buiten beschouwing.
1
Maar met de technologische en sociale ontwikkelingen komen ook steeds meer vragen: - Wat moeten we als onderwijsinstelling weten van sociale media? - Welke toepassingen te gebruiken en hoe? - Hoe sociale media didactisch-onderwijskundig in te zetten? - Hoe om te gaan met het gebruik van sociale media door studenten? - Welke voorzieningen zijn er nodig om het gebruik van sociale media te faciliteren? - Hoe de kennis en vaardigheden van docenten op peil te brengen? Met het groeiend aantal mogelijkheden lijkt de inzet van sociale media alleen maar complexer te worden. Om onderbouwd uitspraken te kunnen doen over hoe sociale media te gebruiken zal er binnen scholen ervaring moeten worden opgedaan met sociale media. Kennis en ervaring opdoen Een benadering die momenteel veel wordt gehanteerd is het ontdekken van de verschillende mogelijkheden van sociale media door de verschillende sociale media toepassingen te leren kennen. Uitgangspunt in deze benadering is dat met het inzicht in de mogelijkheden (programma’s, media) ook duidelijk wordt welke mogelijkheden er zijn voor verrijking van het onderwijs. Deze benadering kan enthousiastelingen op weg helpen zich verder te ontwikkelen (en professionaliseren). De meer onervaren docent krijgt door de kennismaking zicht op het brede domein van alles wat onder sociale media kan worden verstaan en wat er komt kijken bij het gebruik ervan. Doelen van gebruik sociale media formuleren Het letterlijk ervaren van de mogelijkheden is noodzakelijk om inzicht te krijgen in de mogelijkheden. Echter, alleen weten welke programma’s er zijn en wat je ermee kunt is te beperkt voor een goede invoering van sociale media. Er is namelijk ook een onderwijsspecifieke vertaling nodig passend bij de specifieke situatie van de instelling of opleiding. Het is dan ook raadzaam parallel aan het ontdekken van de mogelijkheden die de nieuwe technologie biedt te onderzoeken welke vraagstukken er leven in de school of opleiding, met als vervolgvraag welke bijdrage sociale media daarbij kunnen leveren. Naast de eerder genoemde vraagstukken kan het dan gaan om vragen als: - Wat hebben we nodig vanuit de onderwijskundige visie van de school of opleiding en de onderwijskwaliteit ter verbetering van onze opleiding (didactisch, begeleiding, toetsing e.d.)? - Wat zijn kennis en vaardigheden waar het werkveld behoefte aan heeft? - Hoe een leerklimaat te creëren dat studenten inspireert en activeert en ongewenst gedrag minimaliseert? - Hoe voortijdig schooluitval te verminderen? - Hoe het binnenschools en buitenschools leren beter te integreren? Door het gebruik van sociale media vanuit dit perspectief te benaderen krijgt het gebruik van sociale media ook echt betekenis in de opleiding. De vraagstukken bepalen de ‘waarom- vraag’ wat betreft sociale media gebruik, in tegenstelling tot de eerste benadering waar het met name gaat om de wat- en hoe-vraag. 2
En vervolgens bepalen allerlei processen binnen de instelling of de mogelijkheden van sociale media uiteindelijk ook van waarde zijn in het onderwijs van de opleidingen. Zo is er de didactische vertaling naar het onderwijs, de organisatorische uitdagingen rond de invoering en diverse sociaal/culturele aspecten in de dagelijkse praktijk die van invloed zijn op het effect van sociale media (zoals de beleveniswereld van de student vs. de ervaringswereld van de docent). Dan is er ook nog de vraag wat er van docenten en onderwijsteams mag worden verwacht. Wordt de inzet van enige vorm van ICT voor iedere docent verplicht of is er sprake van een keuzevrijheid voor docenten? De integratie van sociale media in het onderwijs is hoe dan ook een langdurig proces. Kennis van de media alleen is niet voldoende. Ook in visie, beleidsvoering en organisatie zullen stappen moeten worden gezet. Gezien de snelle ontwikkelingen is het aan te raden te kiezen voor een ontwikkeltraject waarbij telkens opnieuw wordt onderzocht hoe sociale media van waarde kunnen zijn in het onderwijs en wat dit betekent voor visie, beleid en organisatie. Daarbij is het gezien de mogelijkheden en maatschappelijke ontwikkelingen waarschijnlijk dat het hebben van inzicht in sociale media op tenminste een basisniveau tot de professionaliteit van een docent gaat behoren. In de professionalisering van docenten (maar ook andere betrokkenen!) zal het dan ook een steeds belangrijker thema worden. De enthousiaste voorlopers binnen de instelling zouden daarbij behulpzaam kunnen zijn om de vertaling tussen technologie en onderwijspraktijk voor de collega’s duidelijk te maken.
Meer informatie? Paul Bloemen Onderwijsadviesbureau Dekkers Email:
[email protected] www.oabdekkers.nl Twitter: @pbloemen
3
