Springer Standard Template

Dilemmabesprekingen als hulpmiddel bij het (leren) klinisch redeneren Mariël Kanne Docent ethiek

30 maart 2016

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Wat is een moreel dilemma? • Een óf/óf situatie • Waarin je knel zit • Je moet “kiezen tussen 2 kwaden” • “Mag ik…Moet ik…Kan ik…?” • Niets doen is óók een keuze! • Oorzaak: botsende waarden en normen.

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Voorbeelden (abstract) • Als ik nu ingrijp, ontneem ik de patiënt zijn autonomie; als ik hem zijn gang laat gaan, zal hij daar later spijt van krijgen.

• Als ik de theorie (of: de richtlijn) volg, moet ik iets doen wat deze patiënt nu niet aankan; als ik rekening houd met de toestand van de patiënt wordt de zorg misschien niet vergoed.

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Bronnen van moraal • Persoonlijke moraal (individuele ethiek) → eigen overtuigingen, ontwikkeld tijdens opvoeding, scholing, in familie en peergroup. • Professionele moraal (beroepsethiek) → gedeelde opvattingen binnen de beroepsgroep, vaak vastgelegd in beroepscode. • Publieke moraal (sociale ethiek) → maatschappelijke normen; waarover men het eens is in de openbaarheid van een samenleving/cultuur.

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Hoe kom je eruit? • Je zit in de knoop! Wat nu? • Eerst: de knoop ontwarren (beeldvorming) • Dan: aanknopingspunten zoeken → waarden en normen, overeenkomsten en verschillen • Verplaats je in de anderen, bekijk het probleem vanuit hun perspectief. Vaak zie je dan een uitweg.

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Dilemmamethode 1.

Wat is het dilemma?

2.

Waarden en normen van betrokkenen in kaart brengen.

3.

Alternatieve handelingsmogelijkheden.

4.

Afweging en keuze.

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Waarden en normen: toelichting • Waarden • Waarom? “Wat is belangrijk?” • Richtingaanwijzers, abstract • Motiveert en inspireert (“drijfveren”) • Normen • Wat en hoe? “Hoe moet ik in deze situatie handelen?” • “wat is normaal?!” • Verkeersborden, concreet → houvast • Regels (geschreven en ongeschreven)

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Handelingsalternatieven • Zijn er handelingsalternatieven (kun je ook nog iets anders doen om uit het dilemma te komen)?

• Wees creatief, probeer ‘out of the box’ te denken. • Hebben andere betrokkenen misschien andere ideeën dan jij?

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Maak een afweging en kies • Wat zou jij doen wanneer je in de schoenen van de voorbeeldgever stond? • Welke waarden en normen wegen het zwaarst? • Verwoording = verantwoording!

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Wat levert het op? (I) • M.b.t. persoonlijke identiteit: empowerment → • Doordat je inzicht krijgt in je eigen opvattingen kun je je keuze onderbouwen en verantwoorden.

• Uitbreiding en versteviging van de eigen kennisbasis • Duidelijkheid voor betrokkenen • Minder last van je ‘geweten’

Moreel redeneren | 30 maart 2016

Wat levert het op? (II) • M.b.t. professionele identiteit: zicht op/bewustwording van/inzicht in→ - Persoonlijke waarden en normen (van jezelf, cliënten, collega’s en andere betrokkenen) - Professionele waarden en –normen - Publieke (maatschappelijke, politieke) waarden en normen. • Daardoor: - Verantwoording en verantwoordelijkheid. - Betere kwaliteit van zorg, werk en samenwerking.