Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis

(Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid) THEMA Sluit aan bij Mensenrechten of kinderrechten Doel

Niveau Type Duur Materiaal

Voorbereiding

Doelstellingen

Vakgebonden eindtermen

KINDERARBEID TIJDENS DE INDUSTRIËLE REVOLUTIE Kinderarbeid tijdens de industriële revolutie. - Elk kind heeft recht op een eigen mening en op inspraak. - Elk kind heeft recht op veiligheid en bescherming - Elk kind heeft recht op onderwijs en informatie - Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd - Elk kind heeft recht op bescherming tegen uitbuiting De leerlingen kunnen de kinderarbeid van vroeger en van nu met elkaar vergelijken. Leerlingen kunnen voor- en nadelen van kinderarbeid tegenover elkaar zetten. 5de jaar Beeldfragmenten, discussie Startfase + verwerkingsfase deel 1 in de eerste les+ thuis Verwerkingsfase deel 2+ nabespreking in de volgende les. - fragment uit Film: ‘Daens’ Vanaf minuut 43 tot 45 - afbeeldingen van de kinderrechten (http://www.vormen.org/educatie/illustraties.html) - Internetsites ( zie werkbladen) Zoek zelf eventueel nog enkele internetsites over kinderarbeid op, zodat de leerlingen dit als hulp kunnen gebruiken. Leerlingen kunnen: - in eigen woorden uitleggen waarom kinderarbeid ingaat tegen bepaalde kinderrechten. - voor- en nadelen geven van kinderarbeid door middel van internetsites. - discussiëren in groep over de voor- en nadelen van kinderarbeid. - uitleggen waarom de nadelen van kinderarbeid overheersen. - de rechten van anderen respecteren. Leerlingen willen: - beseffen dat kinderarbeid nog altijd een deel uitmaakt van onze maatschappij. - inzien welke gevolgen kinderarbeid heeft voor de kinderen. - respect opbrengen voor de mening van anderen. Kennis en inzicht - De leerlingen moeten per ontwikkelingsfase van de westerse samenleving een samenhangend beeld kunnen formuleren. Daarbij moeten ze aandacht hebben voor verbanden tussen en wisselwerkingen binnen maatschappelijke domeinen. - Daarnaast moeten de leerlingen mogelijke verklaringen voor een fundamenteel maatschappelijke probleemstelling voor elk van de ontwikkelingsfasen van het historisch referentiekader kunnen formuleren - Ook moeten ze uit de bestudeerde samenlevingen enkele elementen kunnen toelichten die in latere samenlevingen of vandaag invloed uitoefenen Vaardigheden De leerlingen moeten met samenhangende argumenten hun eigen standpunt tegenover een historisch of actueel maatschappelijk

1 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

probleem kunnen verdedigen. Attitudes De leerlingen moeten bereid zijn om waarden en normen uit het heden, het verleden en uit andere culturen vanuit de historische en actuele context te benaderen. VOET

De gemeenschappelijke stam: Communicatief vermogen 1. brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk Doorzettingsvermogen 4. blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven. Empathie 5. houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen. Kritisch denken 11. kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h.v. relevante criteria. 12. zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. 13. kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Respect 18. gedragen zich respectvol. Samenwerken 19. dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen. Verantwoordelijkheid 20. nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen en in de samenleving. Zelfredzaamheid 24. maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken. Zorgvuldigheid 25. stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen. Context 5 Politiek-juridische samenleving 3. tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten. 4. tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten.

Instructies 1. Starter- gespreksfase 1. Inleiding fragment, situering in tijd. Toon een fragment uit Daens. Geef enkele kijkopdrachten mee: - Wie werkt er in de fabriek? - In welke omstandigheden werken deze mensen? - Welk werk moeten zij doen? -… Bespreek de opdrachten klassikaal. Verklaar ook waarom het juist vrouwen en kinderen zijn die in de fabrieken werkten. (zie informatiefiche) 2. Deel de afbeeldingen met onderaan de geschreven kinderrechten op uit aan de leerlingen. Bespreek kort welke kinderrechten worden voorgesteld en wat ze betekenen. 2 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Leg eventueel kort de historiek van het Kinderrechtenverdrag uit (goedgekeurd in 1989 en door bijna alle landen in de wereld ondertekend). Vraag aan de leerlingen welke kinderrechten er geschonden worden in het fragment uit Daens. 3. Vraag daarna of de leerlingen zelf werkervaringen hebben en stel volgende vragen: - Waar en wanneer werken jullie? - Wat doen jullie met het geld dat jullie verdienen? Wie moet dit thuis afgeven? - Hebben jullie voor jullie 15de verjaardag al betaalde arbeid verricht? - Welke stappen zouden jullie ondernemen als jullie tijdens een vakantie uitgebuit zouden worden? Wie zouden jullie daarbij inschakelen? Kennen jullie voorbeelden van jongeren die in hun job werden uitgebuit? - Beschouwen jullie vakantie- en weekendwerk als kinderarbeid? - Is meehelpen thuis kinderarbeid? - Zijn jullie trots op het feit dat jullie arbeid verrichten en zelf geld verdienen? 2. Verwerkingsfase deel 1 (Dit hoort nog bij de eerste les en opdracht voor thuis) 1. Deel de leerlingen in twee groepen: een pro- en een contra groep. De ene groep vindt dat kinderarbeid mag en de andere groep vindt dat kinderarbeid verboden moet worden. De leerlingen die in de groep voor kinderarbeid zitten, moeten argumenten zoeken voor kinderarbeid. De leerlingen die in de groep tegen kinderarbeid zitten, moeten argumenten zoeken tegen kinderarbeid. Geef leerlingen enkele sites waarop zij meer informatie over kinderarbeid kunnen vinden. Geef leerlingen een blad met een duidelijke omschrijving van de opdracht en het precieze aantal voor- en nadelen dat ze moeten vinden. 2. Verwerkingsfase deel 2 ( Dit hoort bij de tweede les) Discussieforum Laat leerlingen aan de hand van enkele stellingen over kinderarbeid discussiëren over kinderarbeid. De leerlingen vertegenwoordigen in deze discussie het standpunt van de groep waartoe zij behoren (pro of contra) Voorbeeld van stellingen: - Wanneer ouders het moeilijk hebben om rond te komen, moeten/mogen kinderen mee uit werken gaan. - Kinderen moeten hun opleiding stopzetten als ze hiermee de economische situatie kunnen verbeteren. - Kinderen horen niet thuis op de werkvloer, zij moeten naar school gaan. - Sommige kinderen gaan liever uit werken dan naar school te gaan. Zij moeten die kans krijgen. - Soms moeten kinderen uit werken gaan om te overleven, ook al wordt hun fysieke of mentale gezondheid daardoor geschaad. - ... 3. Nabespreking van de discussie Enkele mogelijke vragen: - Welke moeilijkheden ondervonden jullie tijdens de discussie. - Was het moeilijk was om goede argumenten te vinden. - Was het moeilijk was om een stelling te ondersteunen waar je niet mee akkoord gaat? - Waarom wel/niet? - Ben je van gedachten veranderd door de argumenten van de tegenstanders?

3 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Informatiefiche: kinderarbeid tijdens de industriële revolutie Historische achtergrond We mogen er niet van uit gaan dat er voor de industriële revolutie geen kinderarbeid bestond. Ook toen bestond er al kinderarbeid, maar toen was dit huisnijverheid. Die gezinnen maakten bijvoorbeeld kleren of schoenen, maar er werden ook tapijten, manden, matten en nog veel meer andere dingen gemaakt waarmee je geld kon verdienen. Andere kinderen hielpen op het land mee met wieden, aardappelen rapen, bonen plukken of zaadjes in de grond stoppen. Met de industriële revolutie veranderen de productiemethodes. Van handmatig vervaardigde goederen gaan we over naar machinaal vervaardigde goederen. De ndustriële revolutie begon aan het einde van de 18de eeuw in Engeland en breidde zich begin 19 de eeuw uit over de rest van Europa. De ontwikkeling van de stoommachine gaf een enorme impuls aan de ontwikkeling van de vervaardiging van producten. Tijdens de industriële revolutie moesten de kinderen in de fabrieken gaan werken. Dit moesten ze doen zodat het gezin in hun levensonderhoud kon voorzien. De omstandigheden waaronder er gewerkt moest worden, waren bijzonder slecht. De fabrieken waren een onhygiënische en onveilige werkplek. Er gebeurden veel ongelukken, vaak met een dodelijke afloop. De arbeidstijden waren onmogelijk lang (tot 14 uur) en de lonen waren zeer laag (vaak slechts 1/3 van een mannenloon). Kinderarbeid was in die tijd heel normaal, maar het type arbeid, weg van de thuissituatie, maakte de situatie wraakroepend. Deze kinderarbeid had allerlei negatieve gevolgen voor het kind: zo kreeg het geen gepaste opleiding en de fysieke en mentale gezondheid werd bedreigd als gevolg van de arbeidsomstandigheden en het type werk dat zij moesten doen (in mijnschachten wagonnetjes voortduwen, machines onderhouden, levende schoorsteenveger). Kinderarbeid leidde dan ook vaak tot ernstige gezondheidsproblemen zoals skelet- of spiermisvorming, chemische vergiftiging, sneden en andere lichaamsverwondingen, ademhalingsmoeilijkheden, ernstige verbrandingen... Kinderarbeid kwam al voor vanaf zeer jonge leeftijd, soms vanaf 6, meestal vanaf 10 jaar. In de loop der jaren kwam het besef dat kinderarbeid aan banden moest worden gelegd en werden er maatregelen getroffen om kinderen te beschermen: - Kinderarbeid werd voor bepaalde sectoren afgeschaft in 1889 - Er kwamen loonsverhogingen waardoor ouders het zich konden veroorloven om hun kinderen naar school te sturen. - De technologieën werden verbeterd waardoor kinderen minder nodig waren; - Er kwamen wetten die leerplicht instelden en een minimumleeftijd om te mogen werken. 1

1

(red.), Industriële revolutie, internet, 2006, (http://www.worldexplorer.be/industriele_revolutie_socialisme.htm); VORMEN VZW (red.), Kompas: kinderen, internet, 06-03-2010, (http://www.vormen.org/Kompas/PDFfiles/Kinderen.pdf); (red.), Kinderarbeid, internet, 05-06-2010, (http://www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1514&name1=tweede&name2=derde&name3=vierde§ieNR=§ie=&haalse ctie=&haalsectie2=&haalsectie3=§iename=&headID1=1&rubriek=&rubriekname=&headID2=&rubriek2=&rubriek2name)

4 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Voor- en nadelen van kinderarbeid wereldwijd De ‘voordelen’ van kinderarbeid: - Het inkomen aangebracht door kinderen kan noodzakelijk zijn om te overleven en in hun levensonderhoud te voorzien. Zo worden toch verschillende rechten vervuld zoals het recht om te overleven en recht op gezondheid. Het kind als arbeidskracht is van grote waarde als de ouders arm zijn. - Kinderarbeid kan er voor zorgen dat kinderen zich financieel kunnen veroorloven om naar school te gaan. Zo wordt het recht op onderwijs niet geschonden. - Door kinderarbeid te verbieden kan er voor gezorgd worden dat de kinderarbeid in de illegaliteit verdwijnt en men er helemaal geen vat meer op heeft. Als dit wel het geval zou zijn dan zou het recht op bescherming geschonden worden. - Kinderen kunnen ook zelf vragen om te mogen werken. Zo wordt het recht op participatie niet geschonden. - De kinderen zijn heel goedkoop, waardoor het voor de werkgevers een groot voordeel is omdat ze deze arbeidskrachten minder moeten betalen. 2 De nadelen van kinderarbeid3: De werkende kinderen zitten niet op school en zo wordt het recht op onderwijs geschonden. -

De werkende kinderen hebben minder tijd om te spelen en op deze manier wordt het recht op vrije tijd geschonden.

-

Het lichaam van een kind is nog niet voldoende ontwikkeld om fysieke arbeid te verrichten. Op deze manier wordt het recht op gezondheid geschonden.

-

De werkende kinderen worden vaak blootgesteld aan onveilige en/of kindonvriendelijke situaties. Zo wordt het recht op fysieke en morele bescherming geschonden.

-

Door het bijkomen van kinderen op de arbeidsmarkt gaan de lonen dalen en is het nog belangrijker dat de kinderen blijven werken.

-

Het land kan zich niet verder ontwikkelen, want door de kinderen werken krijgen ze geen onderwijs en krijgt het land geen meer ontwikkelde arbeiders.

-

Doordat kinderen goedkoop zijn, zich moeilijk kunnen organiseren, niet vechten voor hun rechten en gevaarlijk werk doen, ondermijnen ze het salaris en de werkomstandigheden van de volwassenen.

2

PLAN BELGIE (red.), Kinderarbeid, internet, 28-05-2010, (http://www.planbelgie.be/kinderarbeid/)

3

PLAN BELGIE (red.), Kinderarbeid, internet, 28-05-2010, (http://www.planbelgie.be/kinderarbeid/)

5 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Werkblad: kinderarbeid tijdens de industriële revolutie De Industriële Revolutie begon op het einde van de 18de eeuw in Engeland. Begin 19de eeuw breidde ze uit over de rest van West-Europa. De film ‘Daens’ speelt zich af begin 19de eeuw in Vlaanderen. 1. Vragen bij het fragment uit Daens. - Wie werkt in de fabriek? - Wat moeten deze mensen doen in de fabriek? - In welke omstandigheden werken deze mensen? - Wat gebeurt er in dit fragment? - Welke kinderrechten worden niet gerespecteerd in dit fragment? (hiervoor krijgen jullie allemaal een afbeelding met een kinderrecht op)

2. Kinderarbeid: ja of nee? De klas wordt ingedeeld in 2 groepen: 1 pro en 1 contra kinderarbeid Opdracht 1: voorbereiding discussie Nu is het aan jullie. Los onderstaande opdrachten op afhankelijk van de groep waartoe je behoort. 1. Wat is kinderarbeid? ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 2. Argumenten waarom kinderarbeid toegelaten zou mogen worden: - ........................................................................................................................... ............................................................................................................................. - ........................................................................................................................... ............................................................................................................................. - ........................................................................................................................... ............................................................................................................................. - ........................................................................................................................... ............................................................................................................................. 3. Argumenten waarom kinderarbeid verboden zou moeten worden: - ........................................................................................................................... ............................................................................................................................. - ............................................................................................................................ 6 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

............................................................................................................................. - ............................................................................................................................ ............................................................................................................................. - ............................................................................................................................ ............................................................................................................................. Enkele sites over het thema kinderarbeid:

-

http://www.vormen.org/Kompas/PDFfiles/Kinderen.pdf

-

http://www.vormen.org/Kinderarbeid/IVRKoverKinderarbeid.html

-

http://www.vormen.org/Kinderarbeid/Kundapur.html

-

http://www.vormen.org/Kompas/PDFfiles/Kinderen.pdf

-

http://nl.wikipedia.org/wiki/Kinderarbeid

-

http://www.indianet.nl/a9703.html

-

http://www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1514&name1=tweede&n ame2=derde&name3=vierde§ieNR=§ie=&haalsectie=&haalsectie2=&haalsec tie3=§iename=&headID1=1&rubriek=&rubriekname=&headID2=&rubriek2=&rub riek2name=

-

http://www.planbelgie.be/kinderarbeid/

Uiteraard bestaan er nog andere sites over voor- en nadelen van kinderarbeid naar zoeken. Opdracht 2: na de discussie - Wat is jullie besluit na deze discussie? Wat is jouw mening over kinderarbeid? Staaf met argumenten. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................................................................................................

7 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Ingevulde versie werkblad: kinderarbeid tijdens de industriële revolutie De industriële revolutie begon op het einde van de 18de eeuw in Engeland. In het begin van de 19de eeuw begon deze ook in de rest van West-Europa. De film Daens speelt zich in deze tijd af. Deze film speelt zich af in Vlaanderen. 1. Vragen bij het fragment uit Daens. - Wie werkt er in de fabriek? Vrouwen en kinderen. - Wat moeten deze mensen doen in de fabriek? De vrouwen en kinderen moeten aan de weefgetouwen werken. De kinderen moeten onder de weefgetouwen werken. Ze moeten de restjes van de touwen opruimen. - Wat gebeurt er tijdens dat deze mensen in de fabriek werken? Er sterft een kind terwijl het de restjes aan het opruimen is, want het was niet op tijd van onder het weefgetouw weg. - Welke kinderrechten worden niet gerespecteerd in dit fragment? ( hiervoor krijgen jullie allemaal een afbeelding met een kinderrecht op) - Elk kind heeft recht op een eigen mening en op inspraak. - Elk kind heeft recht op veiligheid en bescherming - Elk kind heeft recht op onderwijs en informatie - Elk kind heeft recht op spel en vrije tijd - Elk kind heeft recht op bescherming tegen uitbuiting 2. Voor of tegen kinderarbeid? De klas wordt ingedeeld in 2 groepen: 1 pro en 1 contra kinderarbeid Opdracht 1: voorbereiding discussie: Nu is het aan jullie. Tegen volgende les gaan jullie op zoek naar: -

een juiste definitie van kinderarbeid

-

Zoveel mogelijk argumenten zoeken waarom kinderarbeid mag toegelaten worden of waarom niet, afhankelijk van de groep waartoe je behoort. Hier onder vind je enkele sites over het thema.

-

http://www.vormen.org/Kompas/PDFfiles/Kinderen.pdf

-

http://www.vormen.org/Kinderarbeid/IVRKoverKinderarbeid.html

-

http://www.vormen.org/Kinderarbeid/Kundapur.html

-

http://www.vormen.org/Kompas/PDFfiles/Kinderen.pdf

-

http://nl.wikipedia.org/wiki/Kinderarbeid

-

http://www.indianet.nl/a9703.html

8 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

-

http://www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1514&name1=tweede&n ame2=derde&name3=vierde§ieNR=§ie=&haalsectie=&haalsectie2=&haalsec tie3=§iename=&headID1=1&rubriek=&rubriekname=&headID2=&rubriek2=&rub riek2name=

-

http://www.planbelgie.be/kinderarbeid/

Je kan natuurlijk ook nog op andere sites over kinderarbeid naar voor- en nadelen zoeken. In de les vul je dan de andere argumenten aan. Wat is kinderarbeid? Kinderarbeid is werk dat voltijds wordt uitgevoerd door kinderen onder de 15 jaar. Dit werk verhindert de kinderen om naar school te gaan. Het werk dat ze moeten doen, is meestal gevaarlijk en vormt een bedreiging voor hun fysieke, mentale of emotionele gezondheid. Argumenten waarom kinderarbeid toegelaten zou mogen worden: - Het kind is een extra arbeidskracht in een gezin zodat ze iets meer geld kunnen verdienen. - Kinderen zijn goedkoop: de werkgever moet de kinderen minder betalen. - Ze kunnen zich niet zo gemakkelijk verzetten. - Kinderarbeid kan er ook voor zorgen dat kinderen het zich financieel kunnen veroorloven om naar school te gaan. - ….. Argumenten waarom kinderarbeid verboden zou moeten worden: - Doordat de kinderen moeten werken, krijgen ze geen gepaste opleiding. - De mentale en fysieke ontwikkeling wordt bedreigd. - Er kunnen ernstige gezondheidsproblemen ontstaan. - Door het bestaan van kinderarbeid kan het land zich niet verder ontwikkelen. -De werkloosheid wordt groter omdat de kinderarbeid het salaris en de werkomstandigheden van de volwassenen ondermijnen. Opdracht 2 ( na de discussie): - Wat is jullie besluit na deze discussie? Wat is jouw mening over kinderarbeid? Staaf met argumenten. Persoonlijk antwoord

9 Kinderarbeid tijdens de Industriële Revolutie (MRE in geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)