uitvaartgedichten 2009

Gedichten uitvaart

Inhoudsopgave Algemeen ............................................................................................................................................... 3 1

Na een langdurig ziekbed .................................................................................................................... 31 Bij dementie ......................................................................................................................................... 33 Bij een plotselinge en onbegrijpelijk dood............................................................................................ 35 Bij een zelfgekozen dood ..................................................................................................................... 37 Bij een overleden kind.......................................................................................................................... 40 Bij een overleden jongere .................................................................................................................... 47 Bij een overleden partner ..................................................................................................................... 49 Bij een overleden ouder ....................................................................................................................... 57 Bij een overleden opa / oma ................................................................................................................ 64 Teksten die ook gebruikt kunnen worden als lezing ............................................................................ 66

2

Algemeen 1. Huil niet om mij Huil niet om mij, ik heb mijn doel bereikt. Waar kan een gelovig mens tenslotte beter zijn en veiliger geborgen, dan in die eeuwigheid van vrede, liefde, God? Huil niet om mij, mijn leven is ten einde. Voor mij geen zorgen meer, geen angst en nooit meer pijn. Wil niet verdrietig zijn zoals soms mensen doen, die weten van verlies maar vreemd zijn aan het gewin. Huil niet om mij ik kreeg wat ik verlangde: de vrede, die uit God is, is mijn deel. Laat dat een troost zijn voor die achter blijven. Er komt 'n uur, waarop wij allen verenigd zijn in God, de God die liefde is. 2. Opstanding Het kwam zo stil, dat eerste grijze licht, dat 't open graf beroerde op die derde dag heel lang geleden. Daar, waar 't gewicht van nacht en dood met donk're wanhoop lag op vele harten, rees de dag. Een vogel zong, cypressen stonden zwart tegen de lichte lucht. En God sloeg op de zon als op een gouden gong: een stroom van licht joeg wachters op de vlucht. Zo komt Hij weer, als niemand Hem verwacht. En Hij, die eenmaal uit de dood is opgestaan, maakt doden levend na een donk're nacht; de zon komt op, die nooit zal ondergaan! 3.

3

Troost Ik vind geen woorden om het je te zeggen hoe wij hem zullen missen allemaal. Het diepst gevoel is moeilijk uit te leggen, het hart spreekt een niet uit te spreken taal. Dit sterven is zo moeilijk te verwerken, zijn leven was ons allen zoveel waard hij was een van die stille harde werkers die iedereen, alleen zichzelf niet, spaart. Ik vind geen woorden om je troost te brengen, want hier zwijgt mijn verstand, mijn mond staat stil. Wie kan zijn leven met één dag verlengen? Het is precies zo lang als God het wil. Ik weet niet, ik kan de zin niet vinden van wat God met dit sterven heeft bedoeld. Maar Jezus weende, toen de vriend, die Hij beminde gestorven was. Hij weet wat je nu voelt. Nel Benschop 4. Groet Nu jij van ons bent weggegaan, wil ik je groeten namens ons allen. Je hebt een bijzondere plaats in ons hart, en zo blijf je voor ons leven. We zullen je blijven herinneren, maar ook over je blijven praten. Zo blijf je niet alleen bij ons, maar gaat jouw leven ook verder. Onze ogen kunnen jou niet meer zien. Onze handen kunnen jou niet meer aanraken. Maar als we in ons hart kijken, weten we dat je er nog bent. En we kunnen niet geloven dat je nergens meer bent. We weten zeker: Iemand zal nu verder naar jou omzien. 5. Krachtiger dan de dood Het is nog niet te begrijpen: je stem niet meer te zullen horen, jou niet meer naast mij te vinden bij 't wakker worden je gezicht niet meer te zullen zien. Het is nog niet te begrijpen: als anderen al weer doorleven als bijna niemand nog je naam noemt, zal ik jouw stem nog horen in mij zal ik naar je verlangen bij 't wakker worden van mijn verdriet. Het is nog niet te begrijpen: afscheid van jou te moeten nemen het klinkt zo koud en onherroepelijk je zult altijd bij mij blijven. Ik zal mijn verdriet niet koesteren,

4

maar jou een warme plek blijven geven diep in mij. Jij was mijn geborgenheid mijn tegenwicht de intens levende de storm soms, maar ook de luwte. geleefd heb je tot het einde toe en je leeft nog... 6. Verdriet Wie het verdriet de ruimte geeft een buur wil zijn, een vriend wil zijn zwijgen heeft geleerd, stil kan zijn nabij kan blijven niet meer dan een woord niet meer dan een hand een woord van verstaan, belangeloos als een luisterend oor die kan misschien troost zijn, voor de mens gepijnigd door verdriet wanhopig in zijn bestaan niet wetend waarom afgemat, verdoofd en niet begrijpend waarom juist hij… 7. We weten van een vuur We weten van een vuur dat gloeide bij de verhalen die mensen nog hertalen tot op de lange duur. Dat vuur werd niet geblust door tranen. Het zout maakt met de vlammen samen een koppig-gele gloed. Met sintels nog in onze handen zien wij heel soms het water branden, een wonder onvermoed. Wij zijn het lopend vuur en niet meer uit te doven omdat we sterk geloven in eigen tijd en duur. De vonken blijven overspringen. Steeds zullen ergens vlammen zingen en dansen met hun licht. De wind brengt as opnieuw tot branden en ieder vuur verwarmt een ander. Een spannend vergezicht. Zo tussen rust en duur

5

blijft alle hartstocht zweven. We branden ons tot leven. Wij zijn het lopend vuur. 8. Stil word ik in mijzelf Stil word ik in mijzelf. Jou wil ik voelen in mij. Ik hoor nauwelijks het geschuifel van de voeten. Mensen zijn gekomen. Van alle kanten. Verbonden met jou waren ze. Stiller word ik in mijzelf. Verdoofd ben ik nog. Niet te zeggen hoe ik mij voel. Alles zo vreemd. Ben ik dit zelf wel? Zal het morgen niet gewoon een andere dag zijn? Alsof er niets gebeurde? Zo anders stil wordt het in mij. Jou herinner ik mij. Jouw gezicht voor mij. Je zou nog zo een woord kunnen spreken. Zo anders stil word ik nu. Jouw naam klinkt. Een kaars wordt ontstoken. Jij licht in mij. Jij licht voor mij. Jou wil ik mij te binnenbrengen. Zo stil wordt het nu... Marinus van den Berg 9. Gebed om troost Kom nader, God, U die bij Uzelf bent: wees bij ons, kom bij onze verwonde pIek, ons hartzeer, en zoek ter plekke naar het beste in ons. Laat ons verdriet, onze breekbaarheid, ons gevoel van diep gemis bij U toe. Laat het door U heengaan en voel onze pijn zo dat ze in ons heelt, zoals een moeder haar kind opbeurt en tegen haar wang drukt. Laat ons stap voor stap onze weg vinden: U die Uzelf prijsgaf in uw Zoon.

6

10. Het leven gaat gewoon maar door Het leven gaat gewoon maar door Ook als je niet meer weet waarom Ook als je niet meer weet waarheen Of als je hart klopt in je keel Van angst of van opstandigheid Het leven gaat gewoon maar door Al zijn de dagen grijs of groen Al loopt de weg zo dood als wat Al gaat opeens de telefoon Of sterft er iemand plotseling Of je wordt ziek en weer gezond Het leven gaat gewoon maar door Met alle twijfels die er zijn Met alle noden die bestaan Met alle onrecht en geweld En ieder nieuw begin is oud En ieder oud is nieuw begin Het leven gaat gewoon maar door En zo is het altijd geweest En zo zal het altijd wel zijn Altijd, dat is: tot op een keer Zodat men enkel wensen kan Dat het toch allen goed mag gaan Het leven gaat gewoon maar door 11. God zegene de leeuwerik God zegene de leeuwerik Die dwars tegen de feiten in Gelooft en hoopt en daar van zingt Die daarmee onze oren boeit En daarmee onze harten troost Ik weet dat Liefde echt bestaat Levend en onvergankelijk God zegene de leeuwerik 12. Waarheen Het is gebeurd die mij zo dierbaar was is elders nu tot wie moet ik mij wenden? De levenden? Wat weten zij - de doden? Zwijgen in hun duizend talen waar is het licht er is geen klaagmuur meer gordijnen blijven open harten blijven dicht. Dood en rouw men wil ze beide liefst begraven het leven leeft zich door. Maar is het leven? Kan leven zonder dood?

7

Kan open zonder dicht lopen zonder afgelopen donker zonder licht? Gordijnen blijven open harten blijven dicht. 13. Dacht je Dacht je dat al het grootse leven dat hier op aarde heeft geleefd ineens totaal is afgeschreven ineens geen nut meer heeft? Dat alle liefde die zij gaven hun wijsheid of hun droefenis onder de aarde ligt begraven en dat daar niets van over is? Ze leven verder en ze slapen niet één moment, geen enk’le stond. Hij heeft de mens niet geschapen om op te bergen in de grond. Toon Hermans 14. Afscheid Alles is voorgoed gedaan als jij er klaar voor bent. ‘k Heb aan je zijde gestaan mijn God, ik heb je graag gekend. Ik blijf nu hier, jij gaat naar daar en daar is niet zover van hier. We spreken af, ik weet niet waar en daar ontmoeten we elkaar. Zonder jou tikt de klok even snel maar de tijden veranderen wel. Dus neem ik afscheid, jij moet nu gaan, weet, dat je in mijn hart altijd blijft voortbestaan. Slaap zacht, je hebt het verdiend, je lééfde tot aan je laatste zucht. En ga, ga nu m’n vrouw en vriend en droom voor eeuwig opgelucht. En ik weet dat ik dankbaar zou moeten zijn maar precies daarom doet het zo’n pijn. Zonder jou tikt de klok even snel maar de tijden veranderen wel. Dus neem ik afscheid, jij moet nu gaan, weet, dat je in mijn hart altijd blijft voortbestaan. Koen Wauters 15. Afscheid nemen Afscheid nemen

8

is met zachte vingers wat voorbij is dichtdoen en verpakken in de goede gedachten ter herinnering… is verwijlen bij een brok leven en stilstaan op de pieken van pijn en vreugd… Afscheid nemen is met dankbare handen weemoedig meedragen al wat waarde is om niet te vergeten… is moeizaam de draden losmaken en uit het spinrag der belevenissen loskomen en achterlaten en niet kunnen vergeten… Leven is - vanaf zijn geboorte voortdurend afscheid nemen. Loshaken om voort te gaan. Jezelf verliezen om jezelf te vinden. Het risico nemen van de graankorrel om vruchten voort te brengen. Afscheid nemen is het moeilijkste in het leven. Men leert het nooit. Gelovigen nemen nooit afscheid van het Leven. 16. Absoute Breng jij mij op weg tot aan de brug. Ik ben zo bang om daar alleen te staan. Als wij daar zijn, ga dan niet direct terug, maar wacht totdat ik overga, en zwaai me na, dan voel ik mij veilig en vertrouwd. Breng jij mij weg tot aan de brug. Ik heb geen idee hoe diep het water is. De overkant lijkt me zo ver, je kunt de oever hier niet zien. Zover het oog reikt, zie ik mist. Ik twijfel aan het verder gaan. De angst voor de dood is als de angst voor het leven, het nieuwe lijkt te groot om het oude op te geven. In de diepte van je verlangen ligt de kennis van het nieuwe leven, zoals de vlinder al weet van vliegen in zijn donkere cocon. Breng jij mij weg tot aan de brug en ga dan niet te vlug terug. Zwaai je me na, als ik er over ga een heel klein duwtje in mijn rug is alles wat ik nog verlang. Ik ga nu gauw, want het begin is reeds in zicht.

9

Ik voel de warmte van het licht. 17. Regenboog Achter de eindeloze horizon stond een mooie regenboog te schitteren als een schilderstuk een pracht voor mijn oog. Zoiets krijgt een schilder zijn leven lang niet klaar. Al mijn lievelingskleuren vloeiden in elkaar. Ik zal hem nooit vergeten al word ik nog zo oud. Deze mooie kleuren die ik in mijn gedachten houd. En als ik ooit ga reizen en mijn ziel gaat omhoog ben ik vastbesloten dan ga ik naar mijn regenboog. 18. Declamatie: “Stilstaan” Omdat wij niet houden van stilstaan, houdt de dood ons staande. Stilstaan omdat af is, wat ooit was begonnen. Stilstaan om wat hij of zij is geworden, en aan ons doorgaf, zodat wij konden groeien. Stilstaan bij wat wij nog kunnen worden door hen. Stilstaan bij een einde van een leven wat bewondering afdwong. Stil worden omdat we deel mochten uitmaken van dat leven. We willen stilstaan in verwondering en respect. Nu kunnen we verder gaan. Alphons Ensink 19. Een droom, die geen bedrog is De droom Ik droomde eens…en zie: ik liep aan het strand bij lage tij. Ik was daar niet alleen, want God liep aan mijn zij. We liepen saam het leven door en lieten in het zand een spoor van stappen, twee en twee: God liep aan mijn hand.

10

Ik stopte en keek achter mij en zag mijn levensloop in tijden van geluk en vreugd, van diepe smart en hoop. Maar als ik goed het spoor bekeek, zag ik langs heel de baan, daar waar het juist het moeilijkst was maar één paar stappen gaan. Ik zei toen: "God, waarom dan toch? Juist toen ik u nodig had, juist toen ik zelf geen uitkomst zag, op het zwaarste van mijn pad. God keek mij toen vol liefde aan en antwoordde op mijn vragen: "mijn lieve kind, toen het moeilijk was, toen heb Ik jou gedragen." 20. God is getrouw Er is geen nacht zo zwart, er is geen leed zo zwaar of God wil die verlichten en verzachten. Hij heelt de wonden, geeft vermoeiden krachten. Hij is getrouw, Hij maakt zijn woorden waar. Er is geen angst zo diep, er is geen smart zo groot of Jezus wil ze troostend meebeleven. Er is geen schuld zo groot, of God wil die vergeven. Hij leidt ons en Hij draagt ons door de dood. Er is geen mens zo ziek of Christus kent zijn pijn, er is geen stem zo zwak, of Christus zal hem horen. Er is geen vraag zo zacht God weet die reeds tevoren. Geen mens die naar Hem vraagt zal ooit nog eenzaam zijn. 21. En niemand weet wat leven is, alleen dat het gegeven is; en dat van dit geheimenis God het begin en einde is. Laat mij, o Heer, mijn leven in uw handen leggen en laat mij telkens weer: ‘uw wil geschiede’ zeggen. 22. Geen mens Geen mens ontkomt hieraan zichzelf een keer of eindeloos te vragen wat is de zin van mijn bestaan van dat ik leef en werk dat ik bemind word en bemin van dat ik verder moet en wanhoop van dat ik mij hier thuis voel of een vreemdeling op aarde Geen mens ontkomt hieraan

11

vandaag of morgen vroeger of later in het zonlicht of in het donker van de nacht of hij er toe doet of het er toe doet dat hij er is, en of ergens gedankt wordt, voor zijn bestaan. 23. Gij houdt mijn hand, en leidt mij, vast bij mij blijvend overal. Terwijl ik ga en leun op U, draagt Gij mijn zware last. Zo zendt Gij mij steeds nieuwe hoop en leidt m’ een nieuwe wereld in. Ik erken in elke mens een vriend bij elke ontmoeting een verwant. Als een gelukkig kind, zo speel ik in uw lieve wereld, God. En overal, zegt Tuka, thans, ligt uwe mildheid uitgespreid. Passage uit: ‘de weg van Christus’ 24. Ik heb een steen verlegd Ik heb een steen verlegd, in een rivier op aarde. Het water gaat er anders dan voorheen. De stroom van een rivier houd je niet tegen, het water vindt er altijd een weg om heen. Misschien eens gevuld door sneeuw en regen, neemt de rivier mijn kiezel met zich mee. Om hem dan glad en rond gesleten, te laten rusten in de luwte van de zee. Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde. Nu weet ik dat ik nooit zal zijn vergeten. Ik leverde bewijs van mijn bestaan, omdat door het verleggen van die ene steen de stroom nooit meer dezelfde weg zal gaan. Bram Vermeulen 25. Iedere dag Je luisterend oor

12

je grappen en grollen je plagen en dollen je stralende ogen die iedereen zag we zullen het missen…iedere dag. Je tijd voor de ander je aandacht en trouw ze hoorden bij jou je warmte, je delen, je vrolijke lach we zullen het missen…iedere dag. Je stilte, je eenvoud, je kracht en je vragen je vechten, je dragen het lichtpuntje dat jij iedere keer toch weer zag we zullen het missen…iedere dag. Je moed en vertrouwen je wil om te leven de zon, ons gegeven je liefde voor allen, je eindeloos geduld zij hebben…jouw leven…voortdurend gevuld. Uit: ‘Wanneer het stil van ’binnen’ wordt’ 26. Indien ik je kon dragen Indien ik je kon dragen voorbij de diepten van je lijden en je angsten..., Ik zou je dragen uren en dagen lang. Indien ik de woorden vond om een antwoord te geven op je vragen die je je stelt rond het leven, de liefde, het geluk..., Ik zou met je praten uren en dagen lang. Indien ik genezen kon al wat wemelt in je hart aan onmacht, heimwee, woede en verdriet…, Dan zou ik blijven dicht bij jou, uren en dagen lang. Maar ik ben niet groter en ook niet sterker dan jij bent. En ik weet niet alles en ik voel me toch zo machteloos. Ik ben maar een vriend op je weg uren en dagen aan een stuk. Ik wens je alleen maar dat je goed weet: je bent nooit alleen om te vechten of te wenen. Je hebt een trouwe vriend uren en dagen lang, dag na dag, eindeloos.

13

27. God, dat ik het zal kunnen God, dat ik het zal kunnen: dankbaar zijn voor de tijd mij toegemeten. Zonder wrok voor wat wel, wat niet was in mijn leven. 28. Afscheid Afscheid nemen is loslaten en toch nog iets van die persoon in je houden. Je kunt niemand vasthouden… Je moet afscheid nemen ook niet alleen als iets droevigs zien; die mens laat iets in jou achter, opdat je ermee verder kunt. 29. Die er zijn Er zijn een paar mensen die het begrijpen ze zijn als vrienden ze zeggen niet veel ze vinden je ook niet zielig of een zeurpiet ze ‘zijn’ er gewoon. Bij hen juist kun je eens uithuilen bij hen kun je alles nog eens vertellen hoe het allemaal is gegaan als ze er zijn, word je weer warm. Als zij er geweest zijn is het of ik weer verder kan. Ik voel dat zij het verstaan: het is alsof er toch iets nieuws begint te leven. Ik denk nog elke dag aan hem(haar) als hij(zij) er nog eens was… als hij(zij) zou kunnen spreken… maar het doet minder pijn de wond begint te genezen hoewel er nog moeilijke dagen zijn. Ik geloof dat ik begin te leren om zonder hem (haar) te leven althans zonder die lichamelijke aanwezigheid: er groeit een andere aanwezigheid. 30. De mensen van voorbij De mensen van voorbij wij noemen ze hier samen. De mensen van voorbij

14

wij noemen ze bij namen. Zo vlinderen zij binnen in woorden en in zinnen en zijn wij bij elkaar voor even aan ‘t einde van dit mensenleven. De mensen van voorbij zij blijven met ons leven. De mensen van voorbij ze zijn met ons verweven in liefde, in verhalen, die wij zo graag herhalen, in bloemengeuren, in een lied dat opklinkt uit verdriet. De mensen van voorbij zij worden niet vergeten. De mensen van voorbij zijn in een ander weten. Daarginds mogen ze wonen, daar waar geen pijn kan komen. De mensen van voorbij zijn in het licht, zijn vrij. Hanna Lam 31. Weg Zijn wij onderweg naar ‘iets’ of is het maar een reis naar ‘niets’ leven tussen vreugd’ en pijn zou dat werkelijk leven zijn? Is het leven…zomaar leven of een deel van ‘t grote plan soms kom je iets eeuwigs tegen en héél even denk je dan: dat het licht weer op kan stralen uit een diepe duisternis en dat leven wordt geboren uit wat al gestorven is. 32. Overgave Vader, ik geef mij over aan U, doe maar met mij wat U wilt. Wat U ook met mij doet: ik dank U ervoor. Ik ben tot alles bereid, ik neem alles aan, als Uw wil maar vervuld wordt in mij en in al Uw schepselen, ik verlang niets anders, mijn God. Ik leg mijn ziel in Uw handen, ik geef haar aan U, mijn God, met geheel de liefde van mijn hart. Want ik heb U lief en mijn liefde heeft er behoefte aan mij te geven en mij onvoorwaardelijk in Uw handen te leggen

15

met een grenzeloos vertrouwen, omdat U mijn Vader bent. Charles de Foucauld 33. A Dieu Je bènt niet dood - de Heer heeft je geroepen bij Hem te wonen in zijn glanzend huis; je hoeft geen rust en vrede meer te zóeken, je hèbt ze nu - want je bent veilig thuis. Je bent niet dood - je mag voor eeuwig leven, je bent verlost van onvolkomenheid, van pijn en verdriet. God zal je geven een onbegrensd geluk in onbegrensde tijd. Je bent niet dood - Maar ach, ik zal je missen zoals een mens de meest-geliefde mist. De jaren van geluk zijn niet meer uit te wissen en ik geloof: God heeft zich niet vergist. 34. Huil maar uit al je verdriet Huil maar uit al je verdriet. 't Geeft niet, als iemand het ziet. Ieder mens krijgt in zijn leven wel iets dierbaars af te geven. Hou 't hoofd omhoog, 't hart naar boven. Zit niet bij de pakken neer. 't Leven dat is waard te leven, ook al zie je ‘t soms niet meer. Je kunt toch in je verdere leven nog zoveel anderen vreugde geven. Kijk maar heel goed om je heen: er zijn er zovelen alleen. Strooi je vriendschap en je liefde maar met gulle handen rond. Zet je hart maar heel ver open voor hem die nooit wat liefde vond. 't Zal je troost en sterkte geven, al deed het leven je soms pijn. God die zal je helper wezen: dan komt er ook weer zonneschijn. 35. Omdat de mens het ritme van de zee volgt Een mensenleven is zo wonderlijk, zo onbegrijpelijk. Jaar in jaar uit, dag in dag uit beweeg je je tussen mensen en dingen. Sommige dagen schijnt de zon en je weet niet waarom. Je bent tevreden. Je ziet de mooie en goede kanten van het leven. Je lacht, je dankt, je danst. Je werk gaat vlot. Iedereen is vriendelijk tegen je. Je weet niet waarom. Misschien heb je goed geslapen, misschien heb je een goede vriend gevonden en voel je je geborgen. Je zou de tijd van vrede en diepe vreugde willen laten voortduren. Maar ineens verandert alles weer. ’t Is alsof een te hevige zon de wolken aantrekt. Er komt een soort droefheid over je, die je niet kunt verklaren. Je ziet alles weer zwart. Je denkt dat de anderen niets meer van je moeten hebben. Je zoekt in een kleinigheid een reden om te klagen, jaloers te zijn en verwijten te maken. Je denkt dat dit zo zal voortgaan, dat deze stemming niet meer zal wijken. En je weet niet waarom. Misschien ben je moe, je weet het niet. Waarom moet het zo zijn?

16

Omdat de mens een stuk ’natuur’ is, met lentedagen en herfstdagen, met de warmte van de zomer en de kou van de winter. Omdat de mens het ritme van de zee volgt: eb en vloed. Omdat ons bestaan een voortdurende repetitie is van ‘leven’ en ‘sterven’. Als je dit begrijpt, kun je vol moed en vertrouwen verder. Want dan weet je, dat na elke nacht weer een nieuwe morgen komt. Als je dit aanvaarden kunt, kun je door dit regelmatig ‘op’ en ‘neer’ steeds dieper en vreugdevoller gaan leven. 36. Een beantwoord gebed Ik vroeg om kracht en God gaf mij moeilijkheden om me sterk te maken. Ik vroeg om wijsheid en God gaf mij problemen om me te leren ze op te lossen. Ik vroeg om voorspoed en God gaf me hersens en spieren om mee te werken. Ik vroeg om moed en God gaf me angsten om te overwinnen. Ik voeg om liefde en God gaf me mensen met moeilijkheden om te helpen. Ik vroeg om gunsten en God gaf me kansen. Ik kreeg niets waarom ik vroeg, ik kreeg alles wat ik nodig had. 37. De Tunnel Ik weet Heer, dat ik eens zal staan, op treden die naar ‘t duister gaan. Een trap die naar beneden leidt, naar een verlaten eenzaamheid. Een zware, onbekende tocht, langs muren, druipend van ‘t vocht. En niemand in die donk’re hal die mij dan begeleiden zal. Als mijn hand in ‘t duister tast, houdt Gij die hand dan stevig vast? Opdat ik niet struikel in die nacht. Ik weet dat ergens ‘t licht mij wacht. Hoe lang, hoe diep die tunnel is, eens breekt die zwarte duisternis. Een zwakke schemering breekt aan, ‘k zie treden die naar boven gaan. Die voeren naar een stralend licht, waarop mijn turend oog zich richt.

17

Dan eindigt angst, want daar zal zijn, een zee van louter zonneschijn! Jan Voshol 38. De bomen De bomen komen uit de grond en uit hun stam de twijgen. En ied'reen vindt het heel gewoon dat zij weer bladeren krijgen. We zien ze vallen naar de grond. Dan opnieuw weer groeien. Zo heeft de aarde ons geleerd dat al wat sterft, zal bloeien. 39. Niemand is een eiland Niemand is een eiland, een geheel zonder meer. Iedereen is een stuk van het vasteland, van de wereld een deel. Als een kluit aarde wegspoelt door de zee, verliest het vasteland een deel van zichzelf, alsof het huis van je vrienden of van jezelf is weggeslagen. Door de dood van wie ook sterf ik zelf een beetje af, want ik ben een stuk van de mens. En daarom, probeer er nooit achter te komen voor wie de doodsklok luidt; zij luidt voor jou. 40. Het geheim van het sterven Die vijftig, zestig of zeventig jaar eigenlijk een fractie van niets in die eindeloze stroom van leven. Veel langer houdt de levendmakende Geest ons niet vast. Het vormeloze dat in mij tot een gezicht, tot een persoon werd, gaat mij aan zich onderwerpen. Ik de onherhaalbare, de unieke, de onvervangbare, de levende, ik ga weer onder in de krachten die mij voortbrachten. Mijn leven vervloeit in naamloze energie. Mijn woord verstomt in de geruisloosheid van de stof en mijn hart gaat onder in de gevoelloosheid van de dood. Maar toch is er méér. Toch is lang niet alles uitgezegd. Mijn hart heeft gezien, dat dit wonder verder gaat. De mens wordt nooit door de mens alleen verklaard. Het zoeken naar de mens is hoe dan ook een zoeken naar God,

18

naar het "witte geheim" achter de dingen: Iemand moet er zijn! En in de onstuitbare stroom van leven blijft ook mijn naam in de palm van Gods hand geschreven. 41. Dood heeft vele gezichten Een voor hem die sterft en een voor elk van hen die achterblijven. Er is een milde dood, die barmhartig is en goed. Er is een harde, wrede dood, die leegte achterlaat en pijn en tranen. Maar altijd is de dood, - barmhartig, mild of wreed voor hem die sterft en voor elk van hen die achterblijven, een nieuw begin, 'n breekpunt, 'n keerpunt soms. Hij, die sterft, laat alles, alles achter. Ook het zijn, het spreken, het luisteren, het denken en vooral het liefhebben. Alles laat hij achter. Hij vertrekt zo bezitloos als hij is gekomen. Maar de leegte, waarmee hij kwam, is - zo bidden wij hoopvol gevuld met tenminste de zwaarte van zijn goede wil. Zij die achterblijven, verloren een uniek mens, die door de geest in hem - de geest waardoor hij sprak en dacht en zorgend kon beminnen blijft leven in anderen. Wie in de geest gelooft, leeft, al gaat zijn lijf ten onder. En wie zo leeft, in en van en door de geest, sterft nooit en nooit, omdat de geest onverwoestbaar is, onsterfelijk, dat is: eeuwig. 42. Ontluiken Wij hebben dezelfde oorsprong als al het andere leven op aarde. Ik was een zaadkorrel, klein en onbetekenend, maar een mens zaaide mij - op hoop van zegen in goede grond. De mens, medewerker / medewerkster, van Gods schepping. Ik voelde mij gekoesterd, mijn harde huid werd doorweekt met water, de omringende aarde was luchtig en warm. En ik voelde leven in mij ontstaan, bleek en kwetsbaar in het licht, een tere loot, op zoek naar licht. Mijn wortels zwermden uit, zoekend naar al wat leven geeft. Ik ontworstelde mij aan de duisternis en ontplooide mij tot een groene plant: frisse blaadjes, die lucht opzuigen en een stevige stengel, waarin het levensvocht stroomt...

19

Toen bundelden alle kracht zich in de knop en ik vouwde mijn kleurige bloem open om te stralen in het licht van de zon. Ik ben én blijf een deel van het wonderlijke leven. 43. Handen Zolang er handen zijn handen die willen geven zolang voelt de mens zich veilig geborgen bij de ander. Zolang er handen antwoorden op uitgestoken, vragende handen zolang blijft de mens hopen verlangen naar uitkomst. Zolang er handen zijn handen die laten voelen dat er nog leven in je is zolang mag je niet wanhopen. Zolang er handen zijn handen die je brengen via mensen naar de "Grote Hand" zolang zal Hij je vasthouden. 44. Eeuwig leven voor jou Ze zeggen dat je gestorven bent, en dat is ook zo. Je handen hebben de onze en de dingen om je heen losgelaten. Je kijkt niet meer door het raam naar het weer van vandaag. Je luistert niet langer als er ergens een deur opengaat en je zegt niet meer: Kom binnen. Je zegt de woorden niet meer, die je vroeger zei. Het is stil geworden om je heen. Maar toch horen wij je nog spreken en zien wij met gesloten ogen wat je deed, toen je nog gaande en staande bij ons was. Nee, je zou pas echt dood zijn als wij je konden vergeten en als je, weggewist uit ons geheugen, ons niet meer bij zou staan met raad en daad van toen. Dat doe je dus nog als we over jou verhalen vertellen: hoe je het leven zag en de mensen en wat je zou doen als je voor de vragen stond waar wij voor komen te staan. Nee, alles is nog niet voorbij. Je leeft nog in onze verhalen over jou. Onze handen kunnen je niet meer vasthouden, maar wel onze woorden en de ogen van ons hart. En daar zul je leven tot eens alles is volbracht in een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want als je van iemand houdt, dan laat je die mens eeuwig leven. 45. Een nieuw begin De dood is een steen die rollen kan,

20

een pad door de zee voor alleman, een nacht met een morgen in 't verschiet een nieuw begin, een ander lied. Een afscheid voor eeuwig zo zeggen de meesten, een avond, maar zonder een morgen op til. Maar zingend staan wij rond 'n graf want we weten dat God niet de doden maar levenden wil. Geen nacht als een ijskoude steen op je lichaam, geen tolgeld aan 't ijzeren noodlot betaald, want God zal als morgenlicht over je opgaan: een heden dat niet meer naar gisteren taalt. De dood is een steen die rollen kan, een pad door de zee voor alleman, een nacht met een morgen in 't verschiet, een nieuw begin, een ander lied. 46. Tot aan de poort Tot aan de poort heb ik je vergezeld, jij ging naar binnen; ik bleef buiten staan. Ik keek je na, verbijsterd en ontsteld, en tastend ben ik hier mijn weg gegaan. De wereld was te groot voor mij alleen, en alles wankelde, elk woord deed pijn. En daar waar gisteren de zon nog scheen hing nu een ondoordringbaar mistgordijn. Een golf van wanhoop stormde op mij aan, maar willoos ging ik verder, moe en mat; en in een zee van leed was ik vergaan als God mijn handen niet had gegrepen. 47. Zoek niet naar het graf Zoek niet naar mijn graf. Vraag me niet wie ik ben. En of je me hebt gekend. De idealen die ik had blijven ook zonder mij bestaan. Ik ben dood, maar leef voort in de idealen die ik had. En de anderen die blijven strijden zullen nieuwe rozen doen bloeien. Wanneer je daar over spreekt spreek je over mij. Zoek niet naar mijn graf want je zult het niet vinden. Mijn handen zijn nu de handen van anderen die strijden. Mijn stem roept in andere stemmen. Mijn droom leeft voort bij anderen. En weet dat ik pas sterf als jullie de moed opgeven. Want ieder die in de strijd valt

21

leeft voort in zijn kameraden. 48. Leven geven Leven geven is uitzicht schenken en uitzicht zijn, uitnodiging en antwoord, woord en inhoud bieden. Ja zeggen en nog veel meer, geloven, hopen en vertrouwen. Leven geven is dankbaar zijn om wat warmte geeft, de wereld, de mensen, zon en maan en zoveel meer daarbuiten. Leven geven is elkaar ontmoeten in de warmte en diepte van het hart en geloven dat het niet zomaar is. Geloven dat je sterven moet om te leven, om levensadem en levenskracht te zijn. Leven geven is jezelf zijn in grenzeloze liefde, in volkomen overgave, in grote dankbaarheid. 49. Leven Prijsgeven kwetsbaar durven zijn is een beetje sterven. Angst teleurstelling en verdriet is een beetje sterven. Meeleven mee-lijden met mensen in nood is een beetje sterven. Eenzaamheid temidden van velen is een beetje sterven. Geloven als duisternis je omringt is een beetje sterven. Hopen blijven volharden is een beetje sterven. Liefhebben in de kracht van de Liefde is een beetje sterven. Bidden met vertrouwen (met volharding)

22

is een beetje sterven. Vergeven hart en hand tot verzoening reiken is een beetje sterven. En steeds een beetje sterven aan jezelf…….is leven. 50. Als ik maar weet Als ik maar weet dat in dit moeilijk leven ik met mijn zorgen nooit alleen zal staan. Dat al mijn schuld en zonde is vergeven en dat ik altijd naar U toe mag gaan. Als ik maar weet dat niets mij ooit zal scheiden van uwe trouw, en van Uw liefde Heer. Dat U mij zorgzaam aan Uw hand zult leiden opdat ik mij niet nodeloos bezeer. Als ik maar weet o Heer, dat in mijn zorgen, in mijn verdriet, mijn moeite en mijn pijn altijd Uw grote liefde ligt verborgen zodat ik ondanks alles blij kan zijn. Als ik maar weet dat in mijn laatste dagen, als ik misschien niet eens meer bidden kan, de Geest voor mij om hulp en steun zal vragen zodat ik rust zal hebben Heer... ook dan. 51. Nu ik moet gaan Nog zoveel bleef ongelezen, nog zoveel bladzijden ongeschreven, nog zoveel is ongedaan, nu al moet ik gaan. Nog zoveel verwachtte ik de toekomst straalde me aan. Als een bloem die steeds meer openbloeit, zo voel ik mij nu ik al moet gaan. Nu alles is gezegd, woorden van afscheid zijn gesproken, goed is gemaakt wat scheef is gegaan, woorden van vergeving en verzoening zijn gezegd, nu is het goed nu ik moet gaan. Jullie dank ik om wie jullie waren. Bewaar mij in jullie hart. Leef je eigen weg in de geest van liefde en goedheid, nu ik moet gaan, naar waar jullie nog niet kunnen komen.

23

Eens zullen we elkaar zien. 52. Wachten op de dood De dood komt naderbij, op kousevoeten stil staat hij aan je bed en wacht op een wenk; hij heeft de tijd jij bent nog niet zover. De dood is geen verschrikking, verlangend haast wens je hem dichterbij om uit de pijn en zwakte te kunnen vluchten naar een beter oord. Nog is de band aan 't leven te sterk in jou; waarom nu al te sterven als er een mens nog is, om lief te hebben. Je had zo graag nog wat tijd. Het is je niet gegeven, de dood staat daar en wenkt je toe: ga mee om gindse hoek wacht beter leven. En langzaam geef je toe: 't wordt tijd om weg te gaan. Wij zouden jou zo graag nog bij ons houden, zelfs tegen beter weten in; gaan mee zover we kunnen, het laatste stuk moet je alleen. Je laat je zacht omhelzen, bedankt voor alles hier, een laatste afscheidsgroet; je sluit nog eenmaal zelf de ogen heel zachtjes komt de dood en neemt je mee, voorgoed. 53. Vergeet de mooie dagen niet Als de horizon zover je kunt kijken donker blijft, zonder een teken van licht, als je hart vol verdriet is en misschien vol bitterheid als schijnbaar alle hoop op nieuwe vreugde en geluk verdwenen is, eenzaamheid de toekomst lijkt zoek dan zorgvuldig in je herinnering ik vraag 't je, naar de mooie dagen. De dagen dat alles goed was, geen wolkje aan de hemel de fijne gebeurtenissen, die je samen hebt kunnen delen.

24

Laten die herinneringen de bron zijn voor de moeilijke tijd die komt. Vergeet de mooie dagen niet! Want als je die vergeet komen ze niet meer terug! Neem jezelf opnieuw in handen. Vul je hoofd met blijde gedachten, je hart met liefde en moed. Dan komt alles weer goed. 54. Indien ik je dragen kon Indien ik je dragen kon over de diepe grachten van je verdriet en je angsten heen dan droeg ik je, uren en dagen lang. Indien ik de woorden kende om antwoord te geven op je duizend vragen over leven, over dood, over liefhebben en gelukkig worden, dan praatte ik met je, uren en dagen lang. Indien ik vrede in je hart kon planten door geduldig te wachten en te hopen tot het zaad van vrede in je openbrak, dan wachtte ik, uren en dagen lang. Indien ik genezen kon wat omgaat in je hart aan onmacht, opstandigheid en groot verdriet dan bleef ik naast je staan, uren en dagen lang. Maar ik ben niet groter, niet sterker dan jij en ik weet niet alles en ik kan niet zoveel, ik ben maar een vriend op je weg, al uren en dagen lang. En ik kan alleen maar hopen dat je dit weet: je hoeft niet alleen te vechten of te huilen als je een vriend hebt voor uren en dagen lang. 55. Onvergetelijk Jij bent onvergetelijk geworden in mijn leven. Jij zult altijd in mijn gedachten zijn. Ik zal nog van je dromen en je stem nog horen. Ik kan niet begrijpen dat jij weg bent, voorgoed. Jij bent onvergetelijk geworden in mijn leven Jij zult altijd met mij meegaan

25

op de levensweg. Ik zal altijd heimwee naar je hebben. Ik had je langer willen vasthouden. Ik had je nog zoveel willen vragen. Jij blijft een litteken in mijn bestaan. Jij blijft een teken van liefde in mijn leven. Jou gedenkend zal ik groeien en krachtig worden. Ik zal vol levensmoed verder gaan. Jij onzichtbaar bij mij. 56. Een witte roos Adem houdt op, warmte wordt kilte diepe kilte als van dood en lachen wordt stilte, echo van vragen dat geen antwoord vindt. Maar een mensennaam kan niet vergaan, niet verzinken in oneindig niets. Jouw naam heeft klank en toon gezet van hoe de jouwen verdergaan. In gemis, maar ook in vertrouwen dat leven léven wordt, gevochten en geknokt, geliefd en gelachen. Zo wordt jouw naam een witte roos aan ons hart, bloeiend voor altijd, geurig en welriekend, maar ook doornig stekend, want jij bent er niet als wij jou roepen; en ons zoeken zal nooit vinden worden, geen samen lachen en geen raken meer. Maar in de stilte zul jij bloeien aan ons hart als schitterende herinnering, levend, tegen alle weerwil in. Nee, vergeten zullen wij jou niet. Wees gerust, rust maar zacht, rust in vrede. 57. Mensen bestaan voor mensen Mensen bestaan voor mensen, en het vertrek van de een roept het gemis voor de ander op. En huilen is net zo menselijk als de dood menselijk is en een consequentie van het leven. Waar leven is is dood waar bloei is is verval en waar de lente aangloeit wacht reeds de herfst. Bestaan betekent ook: er eens niet meer zijn. Dat weten we, dat wisten we, maar nu de dood heeft toegeslagen valt die erkenning zwaar, zwaarder dan ooit in theorie. 't Lijkt onaanvaardbaar, oneerlijk, niet menselijk. En onze tranen zijn ons verzet, ons enige verzet, dat we verdriet noemen.

26

Je kunt tranen niet wegnemen, niet blijvend drogen met dat goedbedoelde, telkens weer herhaalde: ''t leven gaat door' of 'je moet er mee leren leven'. O ja, best bedoeld, dat wel, maar is er niet méér, niets anders, niets beters te zeggen? Laat ons dat in dit samenzijn tenminste proberen. 58. De boot Die dag vertrok weer een boot uit de haven. Waarheen? Dat wist men ongeveer wel. Wat men mee zou maken… wist niemand. Hoe zou de zee zijn? Kalm of stormachtig, zou men andere boten zien? En de wind? Zat ie in de zeilen? Zou het dobberen worden of zou de boot zich krachtig verplaatsen van land naar land? Er zal zoveel spelen. Niemand weet wat, niemand weet hoe hard het worden kan, niemand weet hoe mooi, niemand weet. We kunnen alleen vertrouwen geloven in onze boot, geloven in zijn opvarenden, geloven en vertrouwen in elkaar en weten dat liefde een goede wind kan zijn over woelige baren. 59. Gebed voor een gestorvene Jij, die leeft in het licht, ik weet: je dood was een geboorte. Jouw leven was voltooid, je had geleerd wat je hier leren moest en daarom ging je heen, terug naar het stralende licht vanwaar je eens gekomen was. Jouw dood: een geboorte in het licht. Ik zend jou al mijn liefde, ik denk aan jou hoe mooi, hoe lief je wel kon zijn. Voel mijn dankbaarheid om alles wat je mij gegeven hebt. Ik weet: je bent gelukkig, daar, je wordt er lichtend licht. Moge God je zegenen op jouw weg! En straks, dan zie ik je terug, als jij me opwacht bij de grens. Want liefde is sterker dan de dood, blijft ons verbinden, nu en straks. Dat God jou in zijn liefde bergt! 60. Ook morgen zal de zon opgaan Ook morgen zal de zon opgaan, maar dan zullen we zonder jou verder moeten. Het zal zomer en winter zijn, De wind zal waaien met zijn geheimen uit verten, de regen zal de aarde drenken als weleer en we zullen er zonder jou doorheen moeten.

27

Maar jouw naam zullen we bij weer en wind met ons meedragen. Al wat in je leefde en je dreef, zal dan het onze geworden zijn. Want meer dan ooit spreek je nu tot ons hart en in stille uren ben je ons meer nabij dan woorden kunnen zeggen. Blijf tot ons spreken als wij denken aan dagen die wij deelden, opdat jouw verlangens vervuld worden in een wereld waarin vrede de ene mens leidt naar de ander; opdat jouw verlangens vervuld worden in het werk van onze handen en door de woorden die wij zullen spreken zoals je dat van vrienden verwachten mag. Jij wiens bestaan verweven was met het onze zult daarin verder leven. Jouw stem niet verwaaid, jouw woorden niet uitgewist, jouw vragende sprekende ogen niet vergeten. En leef voort daar waar ook wij eens zullen wonen, als alle woorden zijn gezegd. En “vrede” die alle begrip te boven gaat, onze harten en gedachten zal behoede. 61. Uit ons licht Jij bent uit ons licht verdwenen. Al zien we je nog in de binnenspiegel van onze ziel Je licht, Je weerloze liefde Je betrouwbare ruimte, waarin kon genezen wat was beschadigd. Jij bent uit ons licht verdwenen. Je reis is begonnen naar een ander licht. Ongekend voor ons, al zien we je in wazige spiegels. Je bent verdwenen uit ons licht Onze wereld wordt er donkerder van Maar in het donker zal er een straal te zien zijn Een straal van jouw licht. 62. Weg Zijn wij onderweg naar "iets" of is het maar een reis naar "niets". Leven tussen vreugde en pijn zou dat werkelijk leven zijn? Is het leven... zomaar leven of een deel van 't grote plan. Soms kom je iets eeuwigs tegen en héél even denk je dan: dat het licht weer óp kan stralen uit een diepe duisternis en dat leven wordt geboren uit al wat gestorven is. 63. Stil-zijn Je denkt misschien dat je wat moet zeggen je denkt misschien dat je me moet opvrolijken je wilt me misschien weer zien lachen en genieten je denkt misschien dat je me moet troosten en adviseren. Wat ik vraag is dit: wil je nog eens en nog eens

28

luisteren naar mijn verhaal naar wat ik voel en denk. Je hoeft alleen maar stil te zijn, mij aan te kijken mij tijd te geven. Je hoeft mijn verdriet zelfs niet te begrijpen maar als het kan slechts te aanvaarden zoals het voor mij voelt. Je luisterend aanwezig zijn zal mijn dag anders maken. 64. Heimwee Het is heimwee, dat zo zeer doet, dat me doet terugverlangen. Dat de dagen van je ziekte vaak zwaar waren, ben ik niet vergeten, maar heimwee doet me zeggen: je was er nog, ik kon je nog aanraken, ik kon nog met je praten. Het is heimwee, dat me terugvoert naar de dagen van geborgenheid en de dagen die gewoon waren, de dagen overvol van geluk, ook al hadden we onze misverstanden en woordenwisselingen. Het is heimwee dat me telkens weer doet overlopen van verdriet. 65. Verdriet verandert Verdriet doet je anders horen, anders zien, anders waarnemen, anders voelen. Verdriet maakt je gevoeliger. Verdriet verandert je contacten, je levensverwachting. Verdriet verandert je interesses. Verdriet verandert de mensen om je heen. Verdriet maakt je vergeetachtig soms, maar nooit vergeet je wie eens jouw leven anders maakte, hoop, zin en levenslust gaf. Verdriet verandert ook jezelf. Zwaar als het kan zijn, Loodzwaar bijna niet te dragen kan het anders worden, lichter soms, maar nooit vergeet je wie eens jouw leven anders maakte. Verdriet kan je niet alleen dragen. Verdriet kan anders worden, als er mensen meedragen. 66. Het had nooit mogen gebeuren Het had nooit mogen gebeuren. En toch gebeurde het. Het is om te huilen en je huilt dan ook. Hartverscheurend.

29

Tranen zijn je enige expressiemogelijkheid. Maar vervolgens: doe er iets mee. Geef je verdriet een functie; maak het productief. Laat het ergens goed voor zijn. Verdriet je kunt er innerlijk door groeien. Er wijzer van worden, menselijker. Gevoeliger, ook voor andermans verdriet. En wie weet, inspireert het je tot protest tegen alles, wat verdriet veroorzaakt.

30

Na een langdurig ziekbed 67. De laatste stap De laatste schrede op de grens Van leven naar de dood Dat laatste stapje in de tijd Maakt toch een oneindigheid Waarin voorgoed geopend blijft Wat zich voorheen nog sloot. Vaak afgemat en levensmoe Leg je het lijden af. En soms ook stap je onbewust Het leven uit en in de rust En zoete pijn, gelatenheid Is wat de tijd je gaf. Maar ieder gaat op zijn manier Voorbij die laatste grens. Geen afscheid van, geen omzien Het onbekende lokt je daar. De eeuwigheid is het begin Bij het einde van de mens. 68. Afscheid Je blijft met lege handen achter, je zou zo graag nog willen zorgen, de tijd van waken en van wachten is voorbij en elke morgen brengt nu een lege dag vol pijn. Er rest alleen herinnering aan liefde-zorgend bij haar zijn. In de leegte staat haar naam geschreven komt alle goeds naar boven drijven. Het allerliefste van haar leven zal altijd in ons midden blijven: een dierbaar mensenkind dat in haar eenvoud zo vol betekenis kon zijn gaf aan ons leven zin en inhoud. 69. A Dieu Je bènt niet dood - de Heer heeft je geroepen bij Hem te wonen in zijn glanzend huis; je hoeft geen rust en vrede meer te zóeken, je hèbt ze nu - want je bent veilig thuis. Je bent niet dood - je mag voor eeuwig leven, je bent verlost van onvolkomenheid, van pijn en verdriet. God zal je geven een onbegrensd geluk in onbegrensde tijd Je bent niet dood - Maar ach, ik zal je missen zoals een mens de meest-geliefde mist. De jaren van geluk zijn niet meer uit te wissen en ik geloof: God heeft zich niet vergist.

31

70. Als ik wakker lig Als ik wakker lig En dat gebeurt steeds vaker Dan denk ik Aan die lange slaap die komen gaat Ik denk niet aan mij Ik ben van geen belang Ik heb mijn tijd gehad Maar ik denk aan hen die mij zo lief zijn En die nog verder moeten 71. Nu ik moet gaan Nog zoveel bleef ongelezen, nog zoveel bladzijden ongeschreven, nog zoveel is ongedaan, nu al moet ik gaan. Nog zoveel verwachtte ik de toekomst straalde me aan. Als een bloem die steeds meer openbloeit, zo voel ik mij nu ik al moet gaan. Nu alles is gezegd, woorden van afscheid zijn gesproken, goed is gemaakt wat scheef is gegaan, woorden van vergeving en verzoening zijn gezegd, nu is het goed nu ik moet gaan. Jullie dank ik om wie jullie waren. Bewaar mij in jullie hart. Leef je eigen weg in de geest van liefde en goedheid, nu ik moet gaan, naar waar jullie nog niet kunnen komen. Eens zullen we elkaar zien.

32

Bij dementie 72. Dement Ik heb het eerst niet willen zien, Ik kon het niet geloven. Maar langzaam zag ik het begrip, diep in je ogen doven. Ofschoon je nog steeds bij ons was, had jij ons al verlaten. De dag kwam langzaam dichterbij, dat ik niet meer met je kon praten. Het brak m'n hart je zo te zien, zo langzaam afgegleden. Je geest die eens zo helder was, leefde slechts in 't verleden. Daar, in je eigen wereldje, kon ik je niet bereiken. Ik kon je taal niet meer verstaan, alleen maar naar je kijken. Bedankt voor alles wat je deed, in al die andere jaren. Ik zal je zoals je vroeger was, diep in mijn hart bewaren. 73. Lege geest De ziekte heeft hem weggenomen Weg van zijn familie Weg van zijn vrienden Weg van mij! Zijn geest is weggenomen Mijn liefde voor hem is niet verdwenen maar veel van wat we samen deden wel. Als ik naar hem keek zag ik dezelfde man als altijd Maar als ik beter keek, in zijn gedachten zag ik een andere mens die zich niets herinnerde van alles wat ik nog wist. Misschien dat hij het niet begreep en misschien dat hij het niet meer wist dus dacht ik dat ik hem maar moest helpen herinneren. Ik hou van je opa, Ik hou van je. 74. Liefde en vriendschap Ze zeggen: 'zij is gelukkig' 'ze heeft er geen weet van' ‘ze leeft in een eigen wereld'. Ik weet niet welke dag het is. Wat er gebeurt ontgaat me. Ik word omringd door vreemden Zijn het mijn dochters of mijn zoons?

33

Waar is mijn man toch? Ik moet de aardappels schillen Ik roep de kinderen ze antwoorden niet... Waar zijn ze toch De deuren zijn gesloten. Ze zeggen: 'komt u maar bij ons' Vreemde stemmen omringen mij. Waar is mijn eigen huis? Ze zeggen: 'ze is toch gelukkig' 'ze heeft er geen weet van' 'ze leeft in een eigen wereld'. Maar soms is er een man, een vrouw, een meisje. Ze legt een arm om mijn schouder Ze geeft me een zoen zomaar.... ze omhelst me.... Ik voel warmte en genegenheid. Vriendschap. Sommige dingen raken een mens dieper, dan besef en tijd. Ze zijn nauwelijks onder woorden te brengen. Ze heten: LIEFDE EN VRIENDSCHAP

34

Bij een plotselinge en onbegrijpelijk dood 75. Ze kunnen niet weten Toen jij stierf is de wereld gewoon doorgegaan met draaien. Het werd nacht en ook weer morgen. Er was lawaai en later stilte; en ook om ons heen maakte het leven van alledag evenveel lawaai als anders. Alleen, bij ons kwam dat harder aan dan normaal. Wat deed het pijn te zien en te horen dat alles gewoon doorging toen jij gestorven was. Wreed en onverschillig, genadeloos en onbarmhartig was het en elke indruk stak dieper, deed meer pijn. Nee, ze kunnen niet weten wat wij nu voelen: die steken pijn van afgesneden - zijn nooit meer samen… Ach, niets zal meer hetzelfde zijn zonder jou. 76. Er moet Iemand zijn Van de ene minuut op de andere ben je er niet meer weggerukt, weggedragen nooit meer te roepen, nooit meer te zien. Van de ene minuut op de andere bestaan we niet meer uiteengeslagen, doorgesneden nooit meer een groeten, nooit meer ons lieven. Van de ene minuut op de andere alleen nog herinnering vervagend, verleden nooit meer mijn zorgen, niets meer te geven. Wie zal jou koesteren? Wie zal jou wiegen? Wie zal jou helen, jouw toevlucht zijn, nu ik hier blijf staan met handen vol pijn? Er moet Iemand zijn, groter dan ons leven, die mijn handen, jouw thuis wil zijn. Yvonne van Emmerik

35

77. Een laatste afscheid bij een plotselinge dood Je hebt ons niet meer kunnen groeten. Er was geen laatste woord, geen brief om te zeggen dat je van ons hield of hoe wij verder moeten zonder jou voortaan. Je stem wordt niet meer gehoord en je ogen zijn gesloten. En wat ons rest is alleen nog maar herinnering. Maar daarin zul je dan ook leven. En onvergetelijk zul je zijn, als in verhalen jouw naam wordt genoemd en wij luisteren naar de stilte waarin jij tot ons blijft spreken. Je blijft met ons meegaan, ons hele leven lang. Zal er alleen maar leegte zijn als wij straks thuiskomen? Zal er alleen maar gemis zijn als onze ogen vergeefs naar je zoeken en je stem niet meer wordt gehoord? Of zul je meer dan ooit wonen in de wereld van ons hart die warmer is geworden sinds jij in ons leven kwam? En als je nu ergens leeft waar altijd vrede is, weet dan dat ons hart met jou verbonden is, dankbaar voor alles wat je aan ons gaf.

36

Bij een zelfgekozen dood 78. Wat zouden wij nog zeggen? (voor een vrouw) Wat zouden wij nog zeggen, nu zijzelf de stilte koos? We zagen hoe het leven haar beukte, hoe slag na slag haar dieper boog. Machteloos hoorden we, hoe ze klaagde en vocht met zichzelf en haar God, tot ze brak en niets meer geloofde. Wij stonden verstomd rond de kilte van haar eenzaamheid. Onze liefde kon haar niet verwarmen. Ze durfde niet vertrouwen op de kracht van onze armen, nu ze zelf het leven niet meer dragen kon. Ze wilde ons beschermen voor haar pijn en smeekte: 'Laat me gaan, ik ben zo bang, dat ik ook jullie zal belasten'. Zij koos de donkere diepte van de dood en liet ons achter, verward, woordeloos, treurig-dankbaar tegelijk, omdat haar leed voorbij is en wij de diepe pijn van het gemis nog even kunnen laten in de stilte van dit laatste samenzijn. 79. Wat zouden wij nog zeggen? (voor een man) Wat zouden wij nog zeggen, nu hijzelf de stilte koos? We zagen hoe het leven hem beukte, hoe slag na slag hem dieper boog. Machteloos hoorden we, hoe hij klaagde en vocht met zichzelf en zijn God, tot hij brak en niets meer geloofde. Wij stonden verstomd rond de kilte van zijn eenzaamheid. Onze liefde kon hem niet verwarmen. Hij durfde niet vertrouwen op de kracht van onze armen, nu hij zelf het leven niet meer dragen kon. Hij wilde ons beschermen voor zijn pijn en smeekte: 'Laat me gaan, ik ben zo bang, dat ik ook jullie zal belasten'. Hij koos de donkere diepte van de dood en liet ons achter, verward, woordeloos,

37

treurig-dankbaar tegelijk, omdat zijn leed voorbij is en wij de diepe pijn van het gemis nog even kunnen laten in de stilte van dit laatste samenzijn. 80. Gemengde gevoelens Heen en weer geslingerd tussen boosheid en schuldgevoel blijven wij achter verdrietig vertwijfeld onze kansen met jou verkeken voorgoed het waarom van jouw weggaan nooit uitgelegd Ons hart verscheurd door gemengde gevoelens. Misschien dat wij op een goede dag mogen begrijpen onze adem hervinden onze blik verruimen ons leven hernemen in de troostende gedachte dat jij vrede hebt gevonden het verband kunt zien en jouw plaats daarin niet weg te denken niet te vergeten niet te vernietigen door niets en niemand. Mag je eindelijk thuiskomen bij je diepste Zelf Kom tot vrede herken onze liefde. 81. Waarom? Je was mijn vriend, mijn metgezel door alles heen. Wij deelden onze diepste vragen dacht ik maar jij maakte heel alleen die gruwelijke keus en ging jouw weg een spoor naar nergens dat doodliep in je eenzaamheid waar ik je niet meer vinden kon waar ik je ook niet zoeken kon. Je sloot je af, mijn metgezel, je bleef alleen. Jij mag je eigen grenzen hebben dacht ik maar jij ging heel alleen de grens naar nergens over

38

een spoor liep dood in zinloze verlatenheid. Waar jij me niet meer horen kan waar ik je nooit meer roepen kan. Ik mis mijn vriend, mijn metgezel, ik ben alleen. Mijn liefde schoot te kort denk ik ik was de vriend waarvoor jij niet meer leven kon die jou niet meer bereiken kon. Mijn vriend is dood mijn metgezel door alles heen is nu de vraag "Waarom"

39

Bij een overleden kind 82. Onmogelijk Hoe is het mogelijk dat een bloem breekt in de knop dat een ster wordt gedoofd dat een bron verdroogt nog voor zij stroom wordt? Hoe is het mogelijk dat een twijgje breekt dat een jong uit het nest valt dat de avond valt voor de dag begonnen is? Hoe is het mogelijk dat er kinderen sterven nog voor zij uitgroeien? En toch gebeurt het. Hoe is het in Godsnaam mogelijk? Ach, het is Gods-on-mogelijk. Had God niet willen leven in alles en allen huilt God niet mee door onze ogen? 83. Alle grote mensen huilen Alle grote mensen huilen, heel de wereld heeft verdriet want er is een kind gestorven. Nog zo jong dat kan toch niet? Het was nog maar pas begonnen alles lag nog in ‘t verschiet. Plannen, dromen, luchtkastelen, neergehaald, dat mag toch niet? En wie kan mij nu verklaren wie jou zo vroeg sterven liet. Zeg me niet dat God dat wilde. Levengevers doden niet. 84. Die maanden van leven Die maanden van leven hebben ons leven getekend. We leefden het leven We vierden het leven We voelden de pijn.... We voelen nog steeds de pijn. Wat toekomst had moeten worden bleek voltooid verleden tijd. Was het leven van dit kind zonder zin, zonder betekenis? Wordt het belang van iemands leven afgemeten aan het aantal dagen van zijn bestaan?

40

Door dit kind wordt ons leven nooit meer zoals voor zijn /haar dood. 85. Troost is er nog niet Voor troost is het nog te vroeg. Er is nu geen troost. Nu is er leegte en gemis. Dat we het leven moeten zoeken. Dat we aan toekomst moeten denken. Dat nieuw leven zich aandient. Zeg het niet te vaak. We kunnen het nog niet horen. Zeg maar niet zoveel. Zoek maar geen woorden. Maar kom maar bij ons langs. Ga maar zitten en luister. Eindeloos, telkens weer, alsmaar opnieuw. Luister naar onze verhalen. Van de kleine…….. Hoe ze van de hond hield. Hoe ze met hem de soepstengel deelde en at. Hoe ze een bij probeerde te vangen. Hoe gelukkig we met haar waren. Ga maar zitten, luister maar. Houd ons maar vast, wees maar stil met ons, huil maar als je kunt. Niemand hoeft nu groot en flink te zijn. Luister maar en blijf maar komen, als je wilt, als je kunt. We weten het wel van die toekomst en het kind dat komt. We zullen wel opstaan uit ons verdriet, langzaam, op onze wijze, op onze tijd. De steen zal wel omgewenteld worden. Troost ons maar niet, maar kom maar en reis met ons mee. Het verdriet is te zwaar voor ons alleen. 86. Doodgeboren kindje Niet, omdat jij doodgeboren bent, mijn kind, ben je mij lief. Maar ik heb jou gekend, zo levend in mijn schoot En jou, mijn kleine wezentje, tot in mijn ziel bemind. Ik heb je in geluk ontvangen en gedragen, Behoedzaam, door de dagen en de maanden heen. Jij was in mij verweven, jij groeide van mijn leven. Nooit was ik nog alleen ! Jij hebt het licht niet mogen zien, De warmte van ons beiden niet koesterend ervaren…. Was jij te broos, misschien: Het zachte zuchten van een droom die niemand kan verklaren. En toch leef jij nog in ons midden, kind: Een vonkje vuur dat tedere liefde in ons wakker maakt. Een kus van licht die zachtjes onze zielen raakt….. Jij bent bij ons, jij blijft bemind. Jij, lieve dode, levend kind.

41

87. Mannetje Regenboog Ken je mannetje Regenboog ? Hij is heel klein, hij woont heel hoog. Hij woont bij zon en regen. En nooit komt iemand hem tegen. Maar als hij daarboven toveren gaat, een hemelboog vol kleuren, dan zie je toch heus dat hij bestaat, want hoe kan dat anders gebeuren ? Als ik dat mannetje ooit ontmoet dan zal ik hem vragen hoe hij dat doet. 88. Je naam Je naam gaat van mond tot mond gaat door de straten blijft hangen in huizen je echo waart rond. Je naam als een luchtballon zonder die draad om je bij ons te houden zweeft weg naar de zon. Je naam moet hier blijven dus zal ik die schrijven en altijd weer noemen. Je naam zal ik zingen met liefde omringen jouw naam zal ik roemen. 89. Als de donkere nacht Als de donkere nacht van het verdriet om het verlies je overkomt als een overval. Als je in je levensboot verder moet, beroofd van je kind dat een licht voor je was. Dan word je zoeker naar licht en troost, tastend als een blinde beroofd van het licht. Als je kind sterft, sterf je mee en word je ondergedompeld in het donkere water van het verdriet. Als dat gebeurt dan worden de dagen donkerder dan de nachten Vraag dan aan een mens om een licht voor je te zijn, opdat het vermoeden kan groeien dat de nacht niet zal winnen, dat er in de nacht opnieuw licht wordt geboren. 90. Een kind duurt eeuwig Een mensenleven duurt soms maar een oogopslag, Maar een kind duurt eeuwig. Een kind is onze dromen, onze wensen, onze toekomstverwachting; voor goedheid,

42

voor het beste dat niet goed genoeg is. Een kind is onze verwachting én inspanning dat het vrede zal vinden, dat 't recht doet en recht ondervindt, dat 't bijdraagt aan wat goed is. Een kind is ons meer waard dan wijzelf Een kind overstijgt onszelf, is onze hoop. Een kind is onze hoop die niet voorbijgaat. Een kind korter dan een oogopslag, is in ons geloof, een kind dat verblijft in eeuwige goedheid. En wie het niet geloven kan, wenst het toch. 91. Gebalde vuistjes Gebalde vuistjes van de pijn of kan het ook iets anders zijn? Gebalde vuistjes ben je boos op het lijfje dat je koos? Gebalde vuistjes hou ze dicht! Knijpen, harder, laat niet los. Er zit iets in, ik zag 't even. In haar knuistjes zit haar léven. Hoelang mag ik dit nog vragen? Uren, weken, maanden, dagen... Want doe je ze open kleine meid, dan ben je echt het leven kwijt. 92. Sterrenkind Zo klein, Zo fijn, Zo volmaakt, Al zo veel harten geraakt Het echte leven, Is jou niet gegeven. Wij hopen dat jij je plaats vindt, Ga nu maar gauw mijn sterrenkind. 93. Vlieg mijn kind Vlieg, vlieg, mijn kleine kind, vlieg naar waar je de eeuwigheid vindt een zachte wolk en duifjes klein zullen voor jou vriendjes zijn en de sterren en de maan zullen voor jou stralen gaan en de zon komt op voor jou vlieg dus maar gauw. Vlieg, vlieg mijn grootste schat, wij hebben je maar even gehad maar voor ons een dierbaar moment dat wij je mogen en hebben gekend jij prachtig kind. Jij deel van ons jij wordt gedragen in het zachtste dons door een engeltje van puur satijn ...tot dat we samen zijn.... Vlieg, vlieg, wees niet bang, je mag best verdrietig zijn,

43

maar niet voor lang, Want jouw hartje is puur en je zieltje nog vrij Dus dans en zing en wees maar blij neem alle kindjes bij je hand en zie, je bent niet alleen in het hemelse land dus ga maar jongen en huil maar niet ...echt wij vergeten je niet... Vlieg, vlieg, mijn kleine kind vlieg naar waar je de eeuwigheid vindt ga maar, het is niet ver vlieg maar, naar de mooiste ster 94. Waarom? Waarom, spookt door ieders gedachte. Een reden zoeken, Die de pijn zou verzachten. Waarom jij N Waarom heb jij geen kans gekregen, en mocht je nog geen X jaar leven. Mijn liefde voor jou is zo groot. Waarom jij N Waarom moest jij nu dood Weg zijn nu al mijn dromen. Waarom jij N Waarom ben jij van mij afgenomen. Maar niemand kan het antwoord geven, Zo hard is het leven. Maar er komt een dag, Dat ik jullie antwoord kan geven Waarom N niet langer mocht leven Waarom hij een andere taak heeft gekregen. N wilde tussen de sterren en in onze harten zijn. Dat is misschien de reden en verlicht een beetje de pijn. 95. Zo kort Zo kort hebben we maar van jou kunnen genieten. Zo kort was je maar bij ons. Waarom maar zo kort? Wat was je boodschap voor ons? Wat heb je ons willen zeggen? Je was een prachtige vlinder. Je bracht zoveel warmte. Je bracht zoveel liefde. Je raakte ons zo teer tot in onze ziel. Je was zo zonnig en kleurrijk. Zo kort hebben we maar van jou kunnen genieten. Ineens heeft de aarde zich geopend. Ineens ben je achter de wolken verdwenen. Ineens werd vrede, oorlog Er vechten zoveel vragen in ons. Er is een oorlog van onmacht en kwaadheid. We kunnen niet begrijpen waarom. We kunnen niet denken. We kunnen niet denken over onszelf. We kunnen niet denken over God. Onze ziel is braakliggend land. Verscheurd door ons verdriet. Al onze kracht is uit ons weggezogen. We kunnen niet anders dan roepen en stil zijn.

44

We kunnen niet anders dan zachtjes huilen en schreeuwen van verdriet. Zullen we ooit rust kunnen vinden: Zullen we ooit kunnen berusten? Zullen we de weg door het leven verder vinden? Geen dag zal er zijn zonder aan jou te denken; Als de zon zal schijnen. Als de bomen bloeien. Als de bloemen ons groeten. Als we een vlinder zien. Altijd weer zullen wij denken aan jou. Zo kort maar konden we van jou genieten. Levenslang, ben je bij ons. Misschien kun jij onze wonden laten genezen. Misschien kun jij ons een woord van vrede geven. 96. Ik stuur je een brief aan een rode ballon Ik stuur je een brief aan een rode ballon Je bent nu zo ver en ik kijk naar de sterren en wou dat ik je bereiken kon. Misschien ben je nu wel heel dicht bij de zon. Zal de wind voor je waaien? Mag je zwieren en zwaaien en drijven en zweven net als mijn ballon? Zonder geluid komt hij nu naar je toe al zit ik vanbinnen je naam uit te schreeuwen. Ik wil met je praten al weet ik niet hoe. Mocht je hem vinden laat het dan even, heel even maar, sneeuwen? 97. Kwetsbaar begin Een leven begint broos en kwetsbaar. Begin dat vraagt om de behoedzaamheid van liefde. Dat roept het in ons op, een kind. Als ogen verwonderd opengaan, spreken zij verwachting uit dat het bij ons thuis mag zijn, dat kind in ons midden, en dat het warmte zal vinden van ogen en handen en van stemmen om zich heen. Een kind roept het vermogen in ons op dat wij in liefde behoedzaam worden, ruimte scheppen naar toekomst en meegaan, een kleine hand in de onze. In een kind dat voorbijgaat, is de hemel onder ons, een handvol licht, ogen waarin herkenning glanst. En ons leven zal nooit meer zijn als ooit daarvóór. Want jij was er, kind van ons. Wat jij in ons opriep, zal in ons naklinken, ons leven lang. Waar een kind voorbij is gegaan, zijn de bomen milder geworden

45

en de wereld warmer. Ook al ben je nu gegaan tot voorbij de bomen en tot voorbij de huizen, tot waar je op ons wachten zult, zo hopen wij, ons leven lang. Want ons leven werd warmer, omdat jij er was, er bent en altijd zijn zult. Gedicht voor een levenloos geboren kind: 98. Niemandsland Al onze liefde deed je niet leven eenzaamheid vormde een glazen wand lieve ongrijpbare levende dode de wereld geen plek voor jou niemandsland. Als een nachtvlinder achter verlichte ramen bezag je de huiskamers van ons leven bevangen door onmacht de nacht op je hielen de dood in de hand. En met je verlangen te mogen rusten niet meer te hoeven, te deinen in vruchtwater slapen, slapen en van niets weten niet hoeven zijn. Mag onze liefde je nu bereiken o, mag je ooit opnieuw geboren je hemel vinden uitbundig leven zonder die pijn. Mag nu onze liefde je blijvend omgeven.

46

Bij een overleden jongere 99. Hier kon jij niet bloeien Als een bloem valt je leven uiteen. In laatste ritseling dwarrelt herinnering aan wie jij was. Elk blad een gedachte een fluistering vol liefde een vraag, een belofte onuitgesproken woorden voornemens voortijdig gebroken in onmacht. De angsten, de twijfels maar ook de vreugden de glimlach, de tranen. Vleugen van jou uiteengevallen niet als los zand maar kwetsbare delen van een bloem die hier niet bloeien kon. Moge de kiem van jouw wezen nu ontvangen wat jij verlangde: eeuwig licht eeuwige adem eeuwige schoonheid die aan rozen doet denken. 100. Iedere dag Je luisterend oor je grappen en grollen je plagen en dollen je stralende ogen die iedereen zag we zullen het missen…iedere dag. Je tijd voor de ander je aandacht en trouw ze hoorden bij jou je warmte, je delen, je vrolijke lach we zullen het missen…iedere dag. Je stilte, je eenvoud, je kracht en je vragen je vechten, je dragen het lichtpuntje dat jij iedere keer toch weer zag we zullen het missen…iedere dag. Je moed en vertrouwen je wil om te leven de zon, ons gegeven je liefde voor allen, je eindeloos geduld zij hebben…jouw leven…voortdurend gevuld.

47

Uit: ‘Wanneer het stil van ’binnen’ wordt’ 101. Bij een jong iemand 'n Mens heeft niet veel jaren nodig om iemand te worden, iemand te zijn, betekenisvol voor anderen, onvergetelijk. 'n Mens heeft niet veel jaren nodig om gemist te worden, node gemist. Drie jaren zijn het geweest, zesendertig maanden, ruim duizend dagen, waarin Hij openbaar leefde, die Jezus van Nazareth. Drie jaar, drieëndertig jaar in totaal, waren voldoende om deze jonge mens, deze jonge man eeuwenlang en nog steeds te doen leven in harten van tientallen generaties en miljarden mensen. Wat was er dan zo wonderlijk, zo uitzonderlijk aan deze mens, deze medemens, die Jezus van Nazareth heette? Het antwoord is even simpel als onbegrijpelijk. Hij was Liefde. Hij leefde uit en van en naar de Liefde. En dat is, zegt Sint-Jan, God. 102. Verder leven in ons …. nog zoveel wegen lagen voor je open die je niet meer in kunt slaan. Nog zoveel toekomstdromen lijken onvervuld. Of hoop je nu dat wij misschien ? Hoop je nu misschien dat wij je ooit gedroomde wegen verder gaan en doen wat jij had willen doen ? Hoop je nu misschien dat je in ons voort zult leven, als de wereld om mensen vraagt die haar leefbaar en bewoonbaar maken. Jouw naam, …., zal met ons meegaan. En je hart voor mensen zullen we ons leven lang met je delen. En je dromen hopen wij waar te maken door met jouw aandacht en enthousiasme te werken aan een betere wereld. Wil zo in ons midden voortleven in woorden, handen en ogen van mensen die met jou verbonden willen zijn. En als je nu ergens leeft waar altijd vrede is, weet dan dat ons hart bij je is. Want wij zullen je nooit vergeten en je zult in ons hart blijven leven.

48

Bij een overleden partner 103. Blijven gedenken Als straks het rouw rumoer om jou is verstomd de stoet voorbij, schuifelende voeten, dan voel ik dat er een diepe stilte komt, en in die stilte zal ik je opnieuw ontmoeten, en telkens weer zal ik je tegenkomen. We zeggen veel te gauw: Het is voorbij. Hij heeft alleen je lichaam weggenomen, niet wat je was, en ook niet wat je zei. Ik zal nog altijd grapjes met je maken. We zullen samen door het stille landschap gaan; nu je mijn handen niet meer aan kunt raken, raak je mijn hart nog duidelijker aan. Toon Hermans 104. Krachtiger dan de dood Het is nog niet te begrijpen: je stem niet meer te zullen horen, jou niet meer naast mij te vinden bij 't wakker worden je gezicht niet meer te zullen zien. Het is nog niet te begrijpen: als anderen al weer doorleven als bijna niemand nog je naam noemt, zal ik jouw stem nog horen in mij zal ik naar je verlangen bij 't wakker worden van mijn verdriet. Het is nog niet te begrijpen: afscheid van jou te moeten nemen het klinkt zo koud en onherroepelijk je zult altijd bij mij blijven. Ik zal mijn verdriet niet koesteren, maar jou een warme plek blijven geven diep in mij. Jij was mijn geborgenheid mijn tegenwicht de intens levende de storm soms, maar ook de luwte. geleefd heb je tot het einde toe en je leeft nog... 105. Tot aan de poort Tot aan de poort heb ik je vergezeld, jij ging naar binnen; ik bleef buiten staan. Ik keek je na, verbijsterd en ontsteld, en tastend ben ik hier mijn weg gegaan. De wereld was te groot voor mij alleen, en alles wankelde, elk woord deed pijn.

49

En daar waar gisteren de zon nog scheen hing nu een ondoordringbaar mistgordijn. Een golf van wanhoop stormde op mij aan, maar willoos ging ik verder, moe en mat; en in een zee van leed was ik vergaan als God mijn handen niet had gegrepen. 106. Stil word ik in mijzelf Stil word ik in mijzelf. Jou wil ik voelen in mij. Ik hoor nauwelijks het geschuifel van de voeten. Mensen zijn gekomen. Van alle kanten. Verbonden met jou waren ze. Stiller word ik in mijzelf. Verdoofd ben ik nog. Niet te zeggen hoe ik mij voel. Alles zo vreemd. Ben ik dit zelf wel? Zal het morgen niet gewoon een andere dag zijn? Alsof er niets gebeurde? Zo anders stil wordt het in mij. Jou herinner ik mij. Jouw gezicht voor mij. Je zou nog zo een woord kunnen spreken. Zo anders stil word ik nu. Jouw naam klinkt. Een kaars wordt ontstoken. Jij licht in mij. Jij licht voor mij. Jou wil ik mij te binnenbrengen. Zo stil wordt het nu... Marinus van den Berg 107. Als jij er niet meer bent Als jij er niet meer bent hoe zet ik dan de radio nog aan? Hoe wind ik mijn horloge dan nog op? Hoe doe ik al het werk dat ik moet doen? Want alle dingen die ik doe of deed, elke gedachte die ik denk of dacht, iedere adem, elke harteklop. Ik had het allemaal aan jou gewijd En het was allemaal door jou gekroond. Als jij er niet meer bent wat helpt het dan nog of de zon al schijnt? Wat geeft het dan nog of de maan al lacht? Wat doet het er nog toe al is het mei? Want als de merel aan mijn venster fluit zal hij alleen bevestigen, dat ik geen lief meer heb. Daarmee valt heel de zin van wat ik ben

50

kapot, in scherven van absurditeit. Als jij er niet meer bent wie is er dan nog die mij inspireert ? Wat is er dan nog dat mij bindt of boeit? Hoe kan ik dan nog willen wat ik moet? Want uit de hemel regent pijn omlaag, en uit de aarde groeit verdriet omhoog. Alle dagen zullen eenzaam zijn. Ik wil buiten de Liefde niet bestaan. Hoe moet dat nou, als jij er niet meer bent? 108. Thuiskomen Dat thuiskomen is erg o God, mijn huis is zo verlaten. Steek ik de sleutel in het slot, dan kan ‘k de stilte haten. ‘k Was op visite deze dag, ze hebben me verwend. Ik voel dat ik niet klagen mag, ‘t verdriet is U bekend. Maar steeds is er dat lege huis, waar hij me niet meer wacht. Ach, elk mens heeft zijn eigen kruis, elk mens zijn eigen klacht. Mijn kind, zeg Mij al je verdriet, Ik heb Mij niet vergist, Echt, Ik begeer je tranen niet, Ik weet dat je hem mist. Steek je sleutel in het slot, denk dan, ’k ben niet alleen. De eerste die mij groet is God, want Hij ging nimmer heen. Eens kom je thuis, waar hij ook is, Ik kom je zelf wel halen. Dat thuiskomen, kent geen gemis, thuis in des hemels zalen. J.W. van Eelen 109. Waarheen Het is gebeurd die mij zo dierbaar was is elders nu tot wie moet ik mij wenden? De levenden? Wat weten zij - de doden? Zwijgen in hun duizend talen waar is het licht er is geen klaagmuur meer gordijnen blijven open harten blijven dicht. Dood en rouw

51

men wil ze beide liefst begraven het leven leeft zich door. Maar is het leven? Kan leven zonder dood kan open zonder dicht? Lopen zonder afgelopen donker zonder licht? Gordijnen blijven open harten blijven dicht. 110. Afscheid Alles is voorgoed gedaan als jij er klaar voor bent. ‘k Heb aan je zijde gestaan mijn God, ik heb je graag gekend. Ik blijf nu hier, jij gaat naar daar en daar is niet zover van hier. We spreken af, ik weet niet waar en daar ontmoeten we elkaar. Zonder jou tikt de klok even snel maar de tijden veranderen wel. Dus neem ik afscheid, jij moet nu gaan, weet, dat je in mijn hart altijd blijft voortbestaan. Slaap zacht, je hebt het verdiend, je lééfde tot aan je laatste zucht. En ga, ga nu m’n vrouw en vriend en droom voor eeuwig opgelucht. En ik weet dat ik dankbaar zou moeten zijn maar precies daarom doet het zo’n pijn. Zonder jou tikt de klok even snel maar de tijden veranderen wel. Dus neem ik afscheid, jij moet nu gaan, weet, dat je in mijn hart altijd blijft voortbestaan. Koen Wauters 111. Speciaal voor jou Ik hou van je, omdat je deed zoals je was en dat was heel bijzonder. Jij was degene die onze dromen heeft doen uitkomen. Ik respecteerde je om je kracht. Jij was er altijd als het moest; jij kleurde mijn leven op een bijzondere manier. Je gaf het inhoud en betekenis, met jou samen zagen de dingen er mooier uit. Jij was mijn steun en toeverlaat, voor eeuwig en altijd.

52

112. Afscheid Elke middag is een afscheid van de morgen, Elke morgen is een afscheid van de nacht. Ieder afscheid zal je een beetje pijn bezorgen, Het is of je na een afscheid toch nog wacht. Als je een allerlaatste afscheid hebt genomen, Blijft degene die vertrok je toch steeds bij, Ook al weet je dat hij niet terug zal komen, In gedachten staat hij altijd naast je zij. Ieder afscheid kost een stukje van je leven, Omdat ergens toch wat liefs verloren gaat, Alles wordt een mens maar tijdelijk gegeven, Je verliest iets, als een geliefde je verlaat. Hoeveel deuren heeft een mens al niet gesloten, Achter elke deur rust een herinnering Waarvan je samen zo dikwijls hebt genoten, Ieder afscheid is een soort ontmoediging. Maar toch gaan er ook weer altijd deuren open, Zie je weer een lach en druk je weer een hand, Komt een stukje toekomst naar je toe gelopen, Zet je het gemis maar even aan de kant. Afscheid nemen is dus ook opnieuw beginnen, Ook al draag je het verleden met je mee, 't Leven leert je ieder afscheid overwinnen, En dat is toch een bemoedigend idee! 113. Adieu Ik had je zo graag nog willen bereiken. Nog willen vragen: 'Was het goed zo...?' Ik had je nog graag willen spreken. Al was het maar eenmaal. Maar misschien was het gescheiden zijn dan nog zwaarder geworden. Ik had je zo graag nog eens willen spreken. Nog willen vragen: 'Heb je gezien dat die er was en die ook? Heb je al die mensen gezien? Allemaal voor jou?' Ik wist niet dat je zoveel mensen kende. Ik wist niet dat zoveel mensen om jou gaven. Ik heb zo gehoopt dat je ons nog zag, en al die bloemen en tekeningen. Ik heb zo gehoopt dat je het gehoord hebt: de liederen, de woorden en de muziek. Ik zou je nog willen danken voor die laatste dag met jou bij ons. Een ander kan het haast niet geloven: toch een mooie dag, zoveel liefde. En vooral een dag om niet te vergeten.

53

114. Blik Beelden van jou registreerde ik met mijn camera Later draai ik ze af bekijk ze, zet ze stil spoel ze weer terug plak en knip tot een film Vervolgens blik ik je in en plaats de metalen doos in mijn archief Dag lief 115. Wensenlicht Als je wilt dat er licht is, ontsteek het dan zelf. Je hebt lucifers om het te ontbranden. Een mens heeft zoveel, zo heel veel licht, in beide handen... Als je wilt dat er warmte is, maak hoog dan het vuur. Je hebt woorden om kilte te doven. Een mens heeft zoveel, zo heel veel kracht, om in te geloven… Als je wilt dat er vrede is, begin dan bij jezelf. Je hebt kansen harmonisch te bloeien. Een mens heeft zoveel, zo heel veel goeds, door innerlijk groeien… Als je wilt dat er liefde is, geef iets van jezelf. In troosten, een veilig omarmen. Een mens heeft zoveel, zo heel veel steun, om anderen te warmen… Als je wilt dat er licht is, ontsteek dan jouw lamp. In luisteren, beschermend meeleven. Een mens heeft zoveel, zo heel veel liefs, om weg te geven... Als je wilt dat er warmte is, zoek het bij elkaar. In ontmoeten, in vieren, in samenzijn. Een mens heeft zoveel, zo veel om te delen, elkaars allernaaste te zijn. Als je wilt dat je haar nooit vergeet, ga dan de wereld in en vertel, over haar liefde en haar warme hart, vertel zoveel verhalen over haar, dat je haar nooit vergeet.

54

116. De dood is niets De dood is niets, ik ben alleen naar de andere kant. Ik ben mezelf, jij bent jezelf. Wat we voor elkaar waren, zijn we nog steeds. Noem me zoals je me altijd genoemd hebt. Praat met me zoals je dat vroeger deed: niet plechtig, niet triest.. Lach om waar we samen om moesten lachen. Denk aan mij, bid met mij. Spreek mijn naam uit, zoals je dat altijd hebt gedaan, zonder extra nadruk, zonder droefheid. Het leven is wat het altijd is geweest, de draad is niet gebroken. Waarom zou ik nu uit je gedachten zijn: omdat je me niet meer ziet? Nee, ik ben niet ver, ik ben aan de andere kant.. Zie je, alles is goed, je zult mijn hart opnieuw ontdekken en er tederheid terugvinden. Dus droog je tranen als je van me houdt. 117. Het einde is geen einde Het einde van jouw leven, is nog niet het einde van mijn relatie met jou. Het einde van jou aan te kunnen raken, betekent nog niet dat jij me niet meer raakt. Het einde van het leven is nog niet het einde van het geleerde, en het geleden verleden. Ik ga wel verder, maar ik ga niet door zonder jou. Jij was mijn eerste liefde, zo heerlijk zo verrassend. Zo vernieuwend zo onvergetelijk. Je blijft in mijn geheugen, in mijn verhalen. Ik ben mezelf niet, ondenkbaar zonder jou. Ik spreek nog met je en jij antwoordt mij. Ik hoop, ik geloof, dat jij ergens nog een oogje in het zeil houdt. 118. Ik draag jou rond Ik draag jou rond Jij bent me niet ontvallen ik draag jou in mij rond zolang ik leef heb jij in mijn binnenste een mond. Jij bent me niet ontvallen Ik draag jou altijd in mij rond.

55

119. Over de dood heen Jouw stem klinkt niet meer in ons midden. Toch spreek je nog in mijn hart. Jouw ogen zijn nu gesloten. Toch zie ik je soms nog voor mij. Jouw handen zijn stilgevallen. Toch voel ik dat je me nog steunt. Je naam zal steeds minder genoemd worden, maar ik zal je bij je naam blijven noemen. Ik vraag dat ze je niet doodzwijgen, jouw naam niet vermijden. Wie ik zo liefhad, blijft leven over de dood heen. 120. Onvervangbaar Je bent onvervangbaar voor de liefste mens uit je leven. Je laat een leegte na die niemand kan opvullen. Die leegte moet ook niet worden opgevuld. Die leegte geeft de tijd en de ruimte om je te herinneren. En de herinneringen zijn de kostbare parel Onzichtbaar tussen mijn en jouw ring van liefde en trouw. 121. Mijn hand op die van jou Je angst, je eenzaamheid, je leefde moedeloos, beknot verslagen in de tijd, toch waren we méér één dan ooit veel dichter bij elkaar, je zocht m'n ogen, m'n gezicht je keek daar zwijgend naar het was alsof je woorden zocht die 'k nog niet had gezegd, ik heb zo dikwijls zacht m'n hand op die van jou gelegd.... Je bent niet meer, je pijn is weg je eenzaam-zijn voorbij nooit zal ik weten wat je diep verborgen hield voor mij ik spreek je naam zo vaak hardop wanneer ik je erg mis 'k bewaar zo zeker voor mezelf deze getuigenis dat liefde door veel angst en pijn uitgroeit tot groter goed. Ik weet niet hoe 'k het vol verdriet in woorden vatten moet. Je was m'n leven, dag en nacht m'n zin, m'n doel, m'n groei ik zag je fouten, meer nog zag 'k 't goede in jou, je bloei, je ziekte sloeg een hechtere brug dan die ons reeds verbond, toen je nog meedeed, werkte en zong midden in het leven stond. De laatste dag zocht je naar het woord dat 'k dikwijls heb gezegd ik heb vol liefde zacht m’n hand op die van jou gelegd.

56

Bij een overleden ouder 122. Geschenk van mijn vader Wij zaten samen, zwijgend, bij het vuur, mijn lieve vader en ik. Bij elk klokgetik kwam zijn stervensuur nader en nader. Het was rustig en goed; gelijk de moeder die haar kindje heeft gedekt tot de kin, en die heengaat op lichte voet, stil en verblijd. Zo wist hij zijn denken en daden bedolven onder Gods warme barmhartigheid. Hij stond langzaam uit zijn zetel op recht en sterk lijk hij had geleefd. Zijn fijne hand heeft gebeefd op mijn hand: een nevel over ontwakend land. Toen heeft hij zijn laatste daad gedaan: hij gaf mij zijn uurwerk, eenvoudig zonder een woord en monkelend is hij te rust gegaan. Maar, toen ik hem zacht naar het bed geleidde, wist ik hoe een engel, zingend, aanschreed achter ons beide. Want moedig had mijn vader, in mijn handen afstand van daad en tijd gedaan. Trots en wenend ben ik van hem heengegaan. Marnix Gijsen 123. Vader Al jouw liefde, lieve vader gaf je aan ons allemaal. Nu is hier de plaats die je had heel erg leeg, zo dor en kaal. Maar voor jou is er daarboven een bloementuin met wondere pracht. Daar mag je nu in gaan rusten want jouw taak hier is volbracht. 124. Eer Zijn wortels zijn nu doorgesneden. Zijn leven is voorbij. Hij heeft zijn kaarsje doorgegeven. De taak is nu aan mij. Zijn wortels zijn nu doorgesneden. Mijn vader is niet meer. Doch in zijn warmte voort te mogen leven, is voor mij een grote eer. 125. Nagedachtenis aan mijn vader Van mijn vader leerde ik kijken naar de nerven van een blad, naar dierensporen op het veld en naar reacties op gezichten. En luisterend naar hem leerde ik woorden spreken maar

57

ook horen wat er bij anderen uit de gezwegen woorden sprak. En, verder kijkend dan werd toegestaan, zag ik zijn wens naar intens leven, ook zich door mij geliefd te voelen, mij groeien zien door mijn gebaren, ook de kleinste juist te schatten. Want groot wou hij mij weten in - nooit belastend - wuiven als was ik altijd blij wat ik, door wat ik van hém leerde, gelukkig heel vaak ben. 126. Vader Wat vreemd, dat u er niet zult wezen wanneer ik weer naar huis zal gaan. U zult niet in de kamer staan en mij omhelzen, als vóór dezen. 'k Zal nooit meer, als u zat te slapen boven een boek, boven een krant, het blad, dat glipte uit uw hand glimlachend van de grond oprapen. 'k Zal nooit uw "goede nacht" meer horen, of het gestommel op de trap, wanneer uw zo bekende stap de morgenstilte kwam verstoren. Nooit zult u door de tuin meer lopen, waar ied’re bloem en ied’re plant getuigde van uw zorgende hand. - Nu ging de hemeltuin u open. O, die vertrouwde, kleine dingen, die u zo onopvallend deed, die zal ik missen, tot dit leed verstild is tot herinneringen. 127. Als je je vader verliest Als je je vader verliest aan de dood, je vader op wie je kon rekenen, bij wie je veilig was en die zich in jou interesseerde, je vader, met wie je praten kon, om zo je eigen weg te vinden. Als je je vader verliest aan de dood, dan kan bijna niemand zeggen hoe dat voor je is, hoe leeg het in jezelf kan zijn. Als je je vader verliest aan de dood, zou je hem nog even willen spreken, hem willen zeggen hoe het met je gaat, hoe je hem mist. Als je je vader verliest, verlies je veiligheid en houvast.

58

Je wereld is niet meer als voorheen. 128. Als je vader er niet meer is Je leven is voor altijd anders als je vader niet meer tastbaar in je leven is. Niet meer tastbaar, maar wel voelbaar in de herinneringen die je aan hem hebt. Soms doen die herinneringen pijn, omdat je hem mist. Soms doen die herinneringen je goed, omdat je weet dat hij van je hield. Soms zijn die herinneringen een hand op je schouder en helpen ze je om je leven zo zinvol mogelijk te leven Maar je leven is voor altijd anders geworden, als je vader er niet meer is. 129. Hij was geen prater Hij/zij was geen prater, vaak werd er niet veel gezegd, niet alles hoeft te worden uitgelegd. Wie liefheeft, die begrijpt wel zonder woorden, Die heel gewone dingen, maakten de band heel hecht. De alledaagse bezigheden ze maakten het zo echt, gewoon omdat ze bij hem/haar hoorden. En wie dat weet, begrijpt nu het gevecht om te aanvaarden wat de dood heeft opgelegd, die wrede dood, die het geluk verstoorde. Maar toch, het leven is niet slecht, want liefde blijft, komt eeuwig tot haar recht en boven het heelal schrijft God voor ons de slot-accoorden. 130. Eeuwig leven voor jou Ze zeggen dat je gestorven bent, en dat is ook zo. Je handen hebben de onze en de dingen om je heen losgelaten. Je kijkt niet meer door het raam naar het weer van vandaag. Je luistert niet langer als er ergens een deur opengaat en je zegt niet meer: Kom binnen. Je zegt de woorden niet meer, die je vroeger zei. Het is stil geworden om je heen. Maar toch horen wij je nog spreken en zien wij met gesloten ogen wat je deed, toen je nog gaande en staande bij ons was. Nee, je zou pas echt dood zijn als wij je konden vergeten en als je, weggewist uit ons geheugen, ons niet meer bij zou staan met raad en daad van toen. Dat doe je dus nog als we over jou verhalen vertellen: hoe je het leven zag en de mensen en wat je zou doen als je voor de vragen stond waar wij voor komen te staan. Nee, alles is nog niet voorbij. Je leeft nog in onze verhalen over jou. Onze handen kunnen je niet meer vasthouden, maar wel onze woorden en de ogen van ons hart. En daar zul je leven tot eens alles is volbracht in een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.

59

Want als je van iemand houdt, dan laat je die mens eeuwig leven. 131. Dag kleine vrouw Dag kleine vrouw, dag lieve moeder Dag oma, nu moet u gaan Alle werken en alle zorgen Het was goed, het is nu gedaan Ze was zo haar eigen in alles wat ze deed Haar lachen, haar huilen haar lief en haar leed Bedankt kleine, lieve vrouw De oorsprong van ons bestaan Wij zullen nu zonder jou toch verder moeten gaan Want je was toch onze moeder Je was toch ons thuis Je droeg vaak heel moedig Het jouw opgelegde kruis Tot ziens, lieve moeder Rust zacht, voorgoed deze keer Gaat onze weg teneinde Dan zien wij je weer 132. Moeder Je moeder blijft je moeder zo eigen en vertrouwd. Je wilt haar niet graag missen, omdat je van haar houdt. Maar eens dan komt de dag, dat je haar moet laten gaan. Je verstand zegt dat het goed is maar in je ogen blinkt een traan. In paradisum deducant te angeli: de engelen, zij mogen je begeleiden naar het paradijs. Onze vaders en moeders zongen het als een wiegelied voor hun doden. Kon ik hun lied nog maar zingen mijn lied is een schamele bede. Wat hoop ik vurig dat jij niet alleen zult zijn aan de andere kant waar wij niet kunnen komen. Wat hoop ik vurig dat engelen bestaan en jou opvangen zoals koesterende moeders hun pasgeboren kind. Wat hoop ik vurig dat zij je naar het land zullen dragen van onze mensendromen,

60

dat daar de anderen zijn die ons zijn voorgegaan: de geliefden, de vaders, de moeders. Wat hoop ik vurig dat jij daar wordt bemind, dat je ginds rust zult vinden geluk en licht en liefde, een stralend nieuw begin. 133. Moeder De milde moederhanden over het wijze hart gevouwen, ogen voorgoed geloken in het stil gezicht, rust zij nu vredig, en in tijdloos schouwen vergleed zij door de dood naar " 't Eeuwig Licht". We zien haar nog eens aan, en kunnen niet vergeten, hoe zij ons vormde, voedde, troostte en genas. Doorheen het zwaar verdriet rijpt traag het teder weten hoe zonder-grenzen-goed, hoe gaaf zij "MOEDER" was. En stervend was zij nog gelovend in het Leven, was zij de warme ster, die ons is voorgegaan. Wat z' ons, haar kinderen schonk, mogen wij het verder geven, in liefde, schoon en mild, zoals MOEDER heeft gedaan. Zoals MOEDER op de HEER ons hoog vertrouwen stellen. Hem om zijn goedheid loven, ook in leed, in duizend daagse dingen, niet te tellen, Hem dienen, nederig, trouw, zoals MOEDER heeft gedaan. 134. Moeder Moeder, je hebt veel moeten lijden, het was soms niet om aan te zien; dan bad ik God, je te bevrijden, genadig naar je om te zien. En nu Hij je heeft weggenomen ben ik pas weer tot rust gekomen. Je lichaam is zo smal geworden dat ik er al je pijn uit las; 't is als bij de bloemen die verdorden: een schaduw van wat eenmaal was. De dood heeft alles weggenomen waardoor ik je nabij kon komen. Ik kus nog eens je koude wangen, ik streel nog eens je koude hand Dag moeder - God zal je ontvangen daar waar geen pijn je kracht verbrandt; want Hij heeft alles weggenomen wat tussen jou en Hem wou komen. 135. Moeder Je handen reiken overal tijd kon je niet beletten om als een werktuig in God’s hand met vast geloof bergen te verzetten.

61

Je was een moeder in kwadraat, schiep steeds een hechte band. Met al je liefde gaf je ons een onbekommerd moederland. Je bestaan was sober en zorgbarend, een strijd voor eigen bloed. Dit overpeinzend zegt mijn hart: Je hebt het leven nog te goed. 136. Ouders Ze waren er voor jou. Ze zijn er nog als ze er niet meer zijn. Ze zijn in je herinnering. Ze zijn in je verhalen. Geen langere band dan die tussen kinderen en ouders. Een band die bindt, verbindt en boeien kan. Een band die afstand vereist om ruimte te scheppen. Levensruimte voor jezelf. Doorgang om levensadem te vinden voor je eigen weg. Sterft een van hen, dan krijgen beiden een andere plaats. Er ontstaat een nog onbekende ruimte; een andere afstand. Waken bij ouders die sterven is thuiskomen bij jezelf. Waken is terugkijken, zien, voelen, en weten. Wat was, niet was, wel en niet anders had kunnen zijn. Waken is groeten met je ogen met je handen, met je adem en vertoeven aan de grenzen, waar het verlangen is naar een nieuwe ruimte. 137. Als een zuchtje van de wind Ze zijn zo stilletjes vertrokken. Haast ongemerkt zijn ze gegaan zodat het eigenlijk gewoon is dat als je vraagt hoe het met ze gaat je niet opkijkt als ze zeggen tussen neus en lippen door die is gisteren gestorven had daar ook de leeftijd voor. Ze zijn zo stilletjes vertrokken vanuit dat laatste kopje thee vanuit die uitgesponnen zorgen één plus één, het werd nooit twee. Vanuit die laatste stap voor stappen als de eerste stappen van een kind zijn ze stilletjes vertrokken als een zuchtje van de wind. Ze zullen zachtjes bij je weggaan zij, die jou baren, straffen, voeden, die in hun hart jou leven koest’ren en elke stap die jij verzet ervaren als hun eigen stap. Ze zullen zachtjes bij je weggaan haast ongemerkt weg uit dit leven

62

en zullen voor de tweede keer aan jou die door niemand meer een kind genoemd wordt, leven geven. Ze zullen zachtjes bij je weggaan als een zuchtje van de wind en aan hun hand zal met hen meegaan het met hun gestorven kind dat jij was. Liselore Gerritsen

63

Bij een overleden opa / oma 138. Gedicht voor opa/oma Nu je van ons bent weggegaan wil ik je groeten namens alle kleinkinderen. Je hebt een bijzondere plaats in ons hart en zo blijf je voor ons leven. We zullen je blijven herinneren, maar ook over je blijven praten. Zo blijf je niet alleen bij ons, maar gaat jouw leven ook verder. Onze ogen kunnen jou niet meer zien. Onze handen kunnen jou niet meer aanraken. Maar als we in ons hart kijken, weten we dat je er nog bent. En we kunnen niet geloven dat je nergens meer bent. (Je bent weer bij opa/oma) Iemand (God) zal nu toch wel naar jou omzien, zoals jij in je leven naar anderen (ons) hebt omgezien. 139. Lieve oma Ze zeggen dat je dood bent en dat ik nooit meer met je spelen kan. Maar hoe kun je nou dood zijn ik hou toch van jou en je hoort toch bij mij. Lief meisje als ik dood ben wil dat niet zeggen, dat ik niet meer van je hou. De liefde van je oma zal blijven doorgaan, Je had toch beloofd bij mij te blijven en nou ben je doodgegaan. Je was toch niet ziek en ook nog niet zo oud, waar ben je naar toe gegaan? Ik wilde niet weg, maar de dood nam mij mee naar een land, waar ik altijd gelukkig zal zijn. Als je aan mij denkt, dan ben ik bij jou en hoef je niet zo verdrietig te zijn. 140. Eeuwig leven voor jou Ze zeggen dat je gestorven bent, en dat is ook zo. Je handen hebben de onze en de dingen om je heen losgelaten. Je kijkt niet meer door het raam naar het weer van vandaag. Je luistert niet langer als er ergens een deur opengaat en je zegt niet meer: Kom binnen. Je zegt de woorden niet meer, die je vroeger zei.

64

Het is stil geworden om je heen. Maar toch horen wij je nog spreken en zien wij met gesloten ogen wat je deed, toen je nog gaande en staande bij ons was. Nee, je zou pas echt dood zijn als wij je konden vergeten en als je, weggewist uit ons geheugen, ons niet meer bij zou staan met raad en daad van toen. Dat doe je dus nog als we over jou verhalen vertellen: hoe je het leven zag en de mensen en wat je zou doen als je voor de vragen stond waar wij voor komen te staan. Nee, alles is nog niet voorbij. Je leeft nog in onze verhalen over jou. Onze handen kunnen je niet meer vasthouden, maar wel onze woorden en de ogen van ons hart. En daar zul je leven tot eens alles is volbracht in een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want als je van iemand houdt, dan laat je die mens eeuwig leven.

65

Teksten die ook gebruikt kunnen worden als lezing 141. Zeven maal licht Zeven kaarsen, zeven vlammen, zevenmaal vuur De eerste vlam, is de vlam van de liefde die het eerst en het belangrijkste is, want God is Liefde en Liefde is God. De tweede vlam is de vlam van het leven, het leven hier, het leven straks, leven voor elkaar, het eeuwig leven. De derde vlam is de vlam van het Licht het Licht der Wereld, het ware Licht, het Licht in de nacht, dat allen verlicht. De vierde vlam is de vlam van de hoop, de vlam van verwachting, de vlam die wanhoop verdrijft. De vijfde vlam is de vlam van het geloof, die ziet en ziet, wat jij niet ziet, die verder ziet dan de dood. De zesde vlam is de vlam van het woord, dat samenbrengt en vertroost, dat spreken en luisteren doet. De zevende vlam is de vlam van de Geest, van liefde en leven, van licht, van hoop en geloof, die alles in allen wil zijn. 142. Zevenarmige kandelaar Soms zijn mensen net vlammetjes als zij blij zijn en er sterretjes in hun ogen glinsteren, dan is het net alsof ze stralen. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij vrolijk tegen elkaar praten en iets aardigs en liefs tegen elkaar zeggen, of als zij iemand troosten die verdrietig is. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij elkaar warm maken door van elkaar te houden of elkaar te knuffelen. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij proberen iets heel goed te doen en elkaar daarbij te helpen. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij heel flink zijn en proberen iets te doen wat best moeilijk is. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij goed voor elkaar willen zorgen en voor alles wat op de wereld is. Soms zijn mensen net vlammetjes als zij hun tranen afdrogen wanneer zij verdrietig zijn, en tegen elkaar zeggen:

66

“Kom op, wij gaan samen verder, dan komt het vast wel goed.” Zo kunnen mensen elkaar aansteken. 143. Zevenarmige kandelaar De eerste vlam is de vlam van de zon, die ons licht geeft, ons verwarmd en ons doet leven, die in onze huid kruipt en blijde mensen van ons maakt, zodat wij houden van elkaar en van de aarde. De tweede vlam is de vlam van de taal, die ons woorden geeft om te praten, zodat wij elkaar bij de naam kunnen noemen, zodat wij kunnen delen wat wij denken en niet meer eenzaam hoeven te zijn. De derde vlam is de vlam van de liefde, die brandt in alle mensen, die wij aansteken in elkaar en die wij doorgeven aan wie dicht bij ons staan, zodat ons leven meer glans en blijheid krijgt en wij de scheppingskracht van God heel tastbaar in ons voelen. De vierde vlam is de vlam van de wijsheid, die ons helpt, als wij zoeken naar wat goed voor ons is, die ons doet vergeten wat mensen door de eeuwen heen hebben ervaren aan geluk en aan verdriet, aan goede en aan kwade dingen. De vijfde vlam is de vlam van de kracht, die ons helpt als wij bang zijn en klein, die ons moed geeft om door te gaan en te vechten voor wat goed is in het leven. De zesde vlam is de vlam van de eerbied, die ons met verwondering laat kijken naar alles om ons heen en naar onszelf, die ervoor zorgt dat wij in liefde en verantwoordelijkheid omgaan met de mens en met de aarde, zoals God die heeft geschapen. De zevende vlam is de vlam van de hoop, die ons steeds opnieuw weer doet weten en voelen dat mensen ondanks pijn en teleurstelling, ondanks verlies en verdriet, samen gelukkig kunnen zijn en de wereld kunnen maken tot een plaats waar het goed is om te wonen. 144. Zevenarmige kandelaar Als je wilt dat er licht is, ontsteek het dan zelf. Je hebt lucifers om het te ontbranden. Een mens heeft zoveel, zo heel veel licht, in beide handen… Als je wilt dat er warmte is, maak hoog dan het vuur. Je hebt woorden om kilte te doven. Een mens heeft zoveel, zo heel veel kracht, om in te geloven… Als je wilt dat er vrede is, begin dan bij jezelf. Je hebt kansen harmonisch te bloeien. Een mens heeft zoveel, zo heel veel goeds, door innerlijk groeien.

67

Als je wilt dat er liefde is, geef iets van jezelf. In troosten, een veilig omarmen. Een mens heeft zoveel, zo heel veel steun, om anderen te warmen… Als je wilt dat er licht is, ontsteek dan jouw lamp. In luisteren, beschermend meeleven. Een mens heeft zoveel, zo heel veel liefs, om weg te geven… Als je wilt dat er warmte is, zoek het bij elkaar. In ontmoeten, in vieren, in samenzijn. Een mens heeft zoveel, zo veel om te delen, elkaars allernaaste te zijn. Als je wilt dat je haar nooit vergeet, ga dan de wereld in en vertel, over haar liefde en haar warme hart, vertel zoveel verhalen over haar, dat je haar nooit vergeet. 145. De viool Heb je het gehoord?, vroeg de viool. Heb je mijn stem gehoord? Soms geloof ik zelf maar half dat ik zo zingen kan. Ik kan het ook nog niet zolang, pas sinds ik viool ben eigenlijk. Ik ben ook niet altijd viool geweest. Eerst was ik een boom, een heel speciale boom. Mijn stam was klein, maar stevig en breed. Ik had sterke wortels en mijn takken vol met ritselend blad, waar de vogels graag schuilden; en zo was mijn stem: ritselen en ruisen als het een beetje waaien wou... en verder, gewoon rustig aanwezig zijn. Toen kwam de dag van de houthakkers met hun bijlen en zagen. "Niet bij mij"..., "Niet bij mij", dacht ik. Want ik wilde niet dood. Ik wilde leven. Maar ze kwamen toch en zaagden mijn stam van mijn wortels en ik viel. Veel is er met me gebeurd. Ik werd gesleept over de aarde, doorweekt in water en gedroogd in de wind. Ik ben in stukken gedeeld, in planken gezaagd en uitgekozen door een man, een vioolbouwer. Hij werkte aan mij met beitels en schaven, met lijm en lak en ik werd mooi om te zien. Glanzend en licht gebogen, prachtig gemaakt. Maar het wonder gebeurde toen de speler mij in zijn hand nam. Ik had een stem! Ik die zo bang was om te sterven… Hoor..., hoe ik zing. 146. Parabel van de panfluit Er was eens een boom, een onbekende boom, ergens langs de waterkant, geplant door niemand weet nog wie. Hij leefde daar breeduit, met veel takken. Hij droeg de forse stem van de wind of de doodse stilte van de avondlucht. ‘s Winters was het leven kaal en zwiepend in de harde wind en met zijn twijgen als toe geklemde vuisten vol nieuwe beloften, stond hij daar maar te wachten tot het weer lente werd. Ga je gang, knipoogde dan de voorjaarszon, en dan kwam hij weer aan zijn oude, groene uitbundigheid, zijn takken liepen weer uit en schoten bloesem uit ingehouden leven. Het was een lust voor de ogen! En als dan de zomer kwam, maakte die boom een donkere hand gevuld met schaduw, gratis voor iedereen, en soms een paraplu tegen de stromende regen. Zo leefde de boom met al zijn takken, jaar in jaar uit, zijn krachten verbergend en weer ontplooiend, op en neer, in telkens vier seizoenen.

68

Maar op zekere dag kwam er een mens, iemand gewapend met een kapmes. De takken hielden van louter schrik het ruisen in. Er was geen ontkomen meer aan, de mooiste tak werd afgesneden en meegenomen naar het huis van die mens, een dode tak, voorgoed uit het leven weggesneden, weggevallen uit de schaduw met velen, onopvallend en straks natuurlijk stomweg vergeten. Wat betekent immers een tak aan een hele boom? Drie dagen later was die mens opeens weer terug en de boom stond windstil van doodsangst met al zijn takken; wie treft het lot vandaag? Maar kijk, de mens ging zitten aan de voet van de boom en...hij blies op een afgesneden tak, die hij zijn panfluit noemde. Hij speelde een lied en de boom verstond het zo: Horen jullie mij? Ik leef, ik leef! Meer dan ooit tevoren. Ik leef, ik zing, ik fluit! 147. Het geheim van leven en dood Het diepste geheim, dat elke mens in zijn greep houdt, is het 'er-zijn' en het 'er-niet-meer-zijn', begin en einde, leven en dood. Het begin overkomt je, onbewust, maar door het einde moet je heen, vroeg of laat, gelaten of opstandig, gelovig of ongelovig. De grens is er en je kunt haar wel vervagen, maar niet ontwijken. Je ziet de einder liever niet, ofschoon hij steeds duidelijker opdaagt. Het kan ook anders: de einder steeds in je blikveld houden, zoals Jezus Christus dat deed. Hij spreekt er telkens over, bij allerlei gelegenheden, op een onverwachte manier. Hij geeft de woorden 'leven' en 'dood' immers een inhoud, tegengesteld aan wat wij er onder verstaan. Wat wij 'leven' noemen, noemt Hij 'dood'. En wat voor ons 'dood' heet, is voor Hem 'leven'. De gelovige mens moet dit spraakgebruik van Jezus overnemen. Durven leven met de dood voor ogen, is het leven in de ogen kijken, zoals het in Jezus van Nazareth is opgebloeid. Voor wie gelooft, betekent de-dood-aanvaarden: binnentreden-in-het-leven. Voor Hem is doodgaan: gaan-leven voor eeuwig. Slechts op deze manier kunnen wij het aanvaarden, als dierbaren ons ontvallen. Zij hebben niet het leven verwisseld met de dood, maar de dood met het leven. Zij zijn door de donkere poort van de dood heengegaan aan de hand van Jezus, om aan de andere kant te ontdekken, dat daar een leven is zonder einde, zonder verdriet en tranen, met enkel vrede en vreugde. 148. De vier seizoenen Zomer: het groene land, bloeiende bloemen, de aarde geeft het beste van zichzelf prijs. We genieten van het leven en werken in Gods schepping. Waar boeren hooien en aren rijpen, daar schittert in het water de zon en wolken werpen schaduwen. Zal dat alles ooit veranderen? ’t Wordt herfst en de aarde gaat sterven, bladeren worden goudbruin aan de bomen, we oogsten de vruchten van zorg en zonnewarmte, samen onderweg zijn en weer thuiskomen, bewonderend wat buiten is, bewarend wat binnenkomt. In vertrouwen blijven uitzien, niet wetend wat de toekomst ons brengen zal. De winter komt en de kou drijft ons naar binnen. Kaal en leeg is de aarde, met knoppen, wachtend op de warmte van het voorjaar. Gaan onze wegen scheiden? Zwaar zal het zijn afscheid te moeten nemen van deze aarde, van al wat tastbaar is, gevoeld en gezien kan worden, en alleen verder moeten. Lente: het land is weer groen en onder een prille zon gaan knoppen open,

69

nieuw leven wordt zichtbaar. Zul je dikwijls aan mij denken als de bloemen openspringen ieder jaar? Als de aarde bloeien gaat? Men zegt, de dood is toch het einde. Maar ik zal bij je zijn vanuit andere verten, waar tijd geen plaats meer heeft en het altijd licht is. Aan de oorsprong van alle leven, waar mensen samenkomen onder de hoede van de Schepper. 149. Angst en bevrijding Te moeten sterven is een angst die in ons sluimert. Die wordt wakker bij de dood of het ongeval van anderen. We schuiven het sterven weg, ver van ons; het is iets voor later. En toch is sterven het enige waar we zeker van kunnen zijn, waar we onvermijdelijk naar toe leven. Leven en dood horen bijeen, maar we hebben ze elk een eigen bestaan gegeven. Voor velen is de dood een eindpunt en geen rustpunt. Dood is ook bevrijding van tijd en ruimte, weg van de drukte, rust voor het lichaam. Het is een stilvallen van elke beweging, een verharden van je gevoel, een verliezen van je stem, een verkillen van je lach, het einde van je dromen. Laten we de dood niet langer doodzwijgen, maar leren ermee leven, wetend dat er een plaats is waar de doden leven. 150. De drie rouwende bomen Gisteren was ik in het bos. Op zoek naar drie bomen, drie bomen die ik gekend had. Drie bomen die alle drie een tak hadden verloren. Drie bomen die daar alle drie op een andere manier mee omgegaan waren. Vandaag heb ik ze gevonden. De eerste boom was gaan treuren om zijn verlies, en zei ieder voorjaar als de zon hem uitnodigde om te groeien: "Dat kan ik niet want ik mis een tak." De tweede boom was geschrokken van de pijn en had maar snel besloten om het verlies te vergeten. En ieder voorjaar als de zon hem uitnodigde te groeien, groeide hij. De derde boom was geschrokken van de pijn. Maar hij had gerouwd om het verlies. En het eerste voorjaar dat de zon hem uitnodigde te groeien had hij gezegd: "Dit jaar nog niet." Maar de zon kwam het jaar daarop terug. Nu zei de boom: "Ja zon, verwarm mij opdat ik mijn wond kan verwarmen, ziet u, mijn wond heeft warmte nodig, opdat hij weet dat hij erbij hoort."

70

En het derde jaar dat de zon terug kwam sprak de boom: "Ja zon, laat mij groeien want er is nog zoveel te groeien." Na wat zoeken vond ik de drie bomen, of eigenlijk twee. De eerste boom was klein gebleven. De plaats van de wond was duidelijk te zien, het was het hoogste punt van de boom. De tweede boom was geen boom meer. Een voorjaarsstorm had hem doen omwaaien. De plek van de wond moest ik gaan zoeken. Achter een heleboel bladeren vond ik hem. De derde boom was het moeilijkst te vinden, want ik had niet verwacht dat hij zo groot en sterk was geworden. Maar gelukkig kon ik hem herkennen aan de dichtgegroeide wond die vol trots in het zonlicht stond. 151. Denk je dat we ooit afgelopen zijn? ‘Denk je dat we ooit afgelopen zijn?’, vroeg de mier op een keer. De eekhoorn keek hem verbaasd aan. 'Nou, zoals een feest afgelopen is,' zei de mier. 'Of een reis.' De eekhoorn kon zich dat niet voorstellen. Maar de mier keek uit het raam naar de verte tussen de bomen en zei: 'Ik weet het niet, ik weet het niet...' Er verschenen rimpels in zijn voorhoofd. 'Maar hoe zouden we dan moeten aflopen?' vroeg de eekhoorn. Dat wist de mier niet. 'Als een feest is afgelopen gaat iedereen naar huis,' zei de eekhoorn. 'En als een reis is afgelopen wrijf je in je handen en kijk je of er nog een potje honing in je kast staat. Maar als wij zijn afgelopen...' De mier zweeg. Hij maakte een raar geluid met zijn voelsprieten. 'Wat is dat voor een geluid?' vroeg de eekhoorn. 'Knakken,' zei de mier. Daarna bleef het lange tijd stil. De mier stond op en begon, met zijn handen op zijn rug, door de kamer heen en weer te lopen. 'Denk je erover na?' vroeg de eekhoorn. 'Ja,' zei de mier. 'Weet je het al?' 'Nee.' De mier ging ten slotte weer zitten. 'Ik weet het niet,' zei hij. 'Ik weet vrijwel alles, dat weet je, eekhoorn...' De eekhoorn knikte. 'Wat ik niet weet,' ging de mier verder, 'mag geen naam hebben. Maar of wij ooit aflopen... ik weet het niet, ik weet het niet.’ 152. De eeuwige kroon Er werd eens een kroon gevlochten en het was een kroon van doornen. En het voorhoofd en het hoofd hebben gebloed onder die kroon van bespotting. En het bloed parelde in druppels en het bloed plakte vast in de haren. Maar er is nog een andere kroon gevlochten, een geheimzinnige kroon, een eeuwige kroon. Geheel gemaakt van zachte takken zonder doornen. Van uitbottende takken, takken van einde maart, takken van april en mei. Buigzame takken die zich goed voegen tot een kroon. Zonder één doom. Zeer welriekend, fris aan de slapen, heel zacht en geurig. Gevlochten voor vandaag, voor morgen, voor altijd. Vol kleine knoppen, vol beginnende knoppen, die de geur en de smaak hebben van blad en bloem. De smaak van het groeien, de smaak van de aarde. Om lafenis te brengen voor het koortsige voorhoofd, om vergelding te brengen voor de kroon van de bespotting. Om verfrissing te brengen voor bonzende slapen, voor razende hoofdpijn en hoon. Om het bloed te stelpen dat vastplakte in de haren.

71

Een eeuwige kroon. De kroon van de hoop. 153. De oude boom Op het dorpsplein stond een boom. Hij stond daar al vele jaren en deelde het leven van vogels, huizen en mensen om zich heen. En hij gaf de tijd aan van zomer en winter, van de wisselende seizoenen in het dorp. In het voorjaar zong hij groenomkranst: 'Nu is het lente, de vogels komen weer in mij nestelen'. In de zomer bood de boom schaduw aan mensen, die onder zijn takken neerzaten en daar het lief en leed van hun kleurrijke levens met elkaar uitwisselden. In de herfst sierde de boom het dorpsplein met warme kleuren die tot mijmeren uitnodigden en tot omzien in dankbaarheid. En in de winter stak de boom stoer en vertrouwenwekkend af tegen een ijle vrieshemel. De boom was in de loop van veel jaren een deel van het dorpsleven geworden, verweven met de levens van velen. Totdat de boom, moe en oud geworden, zijn levenssappen ging verliezen zoals ook mensen dat doen. De dorpstuinman die erbij geroepen werd zag het: zijn dagen van groei en bloei waren geteld. ‘Maar hoe dankbaar mogen we niet voor al die dagen zijn’, sprak hij tot de mensen op het dorpsplein. ‘En’, zei hij, ‘de plaats van de oude boom zal geen lege plaats in ons midden zijn. Uit zijn zaad groeien jonge scheuten die straks willen doen wat de oude boom gedaan heeft: schaduw en houvast bieden, voorjaar aankondigen en tot wijsheid uitnodigen in de herfst.’ En zo werden op het dorpsplein nieuwe bomen, nakomelingen geplant. En in het voorjaar zag je: Ja, het zijn bladeren als die aan de oude vertrouwde boom. En in de winter die volgde, zag je hoe jonge boomkruinen zich tegen de hemel aftekenden zoals de oude boom dat vroeger gedaan had. En er kwamen vogels ook in hun takken nestelen. Want de jonge bomen waren gastvrij en deelden van harte hun leven met velen: met vogels en mensen, groten en kleinen. 154. De witte roos Zo was zij een tere witte roos, bijna doorschijnend, kwetsbaar. Zo was zij geplant in die grote tuin, die de aarde is, tussen al die andere planten. Die tuin is geen paradijs meer. Er groeien dorens en distels en overal dreigen gevaren voor de kwetsbare en nietige planten. Maar ook is er schaduw en zon, koren als voedsel en bomen die vruchten dragen. Voor sommigen stond die roos daar misschien nutteloos en wellicht gingen ze aan haar voorbij. Zij hadden geen oog voor de uniekheid van deze unieke kleine bloem. Maar de tuinlieden, aan wie de zorg voor deze roos was toevertrouwd, hielden van haar, zij kenden haar, haar warmte, haar geur. Zij omgaven haar met zorg en liefde. Soms kwam de Heer van de tuin kijken naar het werk van de tuinlieden en als Hij dan de moeite en de zorg zag waarmee de tuinlieden de roos omgaven, dan zei Hij: ‘zal Ik de roos maar plukken?’ Dan zeiden de tuinlieden: ‘och Heer, alstublieft, nog niet.’ En de Heer ging weg en liet de zorg voor de roos aan hen over. Enkele dagen geleden is de Heer opnieuw gekomen en heeft de roos geplukt, vrij plotseling en zonder veel pijn. De tuinlieden vroegen: ‘Waarom Heer, deden wij niet goed ons best?’ Maar de Heer zei: ‘Het is goed zo, Ik heb zelf de zorg voor deze roos ter hand genomen; Ik zorg nu zelf voor haar.’

72