18 Ontdekkingsreizen 19 Mens- en wereldbeeld van de renaissance

TIJDVAK 5

Tijd van ontdekkers en hervormers Andere namen voor deze tijd:

Renaissancetijd 16e eeuw

18 Ontdekkingsreizen 19 Mens- en wereldbeeld van de renaissance 20 Herleving van de Oudheid

21 De Reformatie 22 De Nederlandse Opstand Het pictogram: Op de achtergrond een tekening van Leonardo da Vinci: de mens als volmaakt wezen. Op de voorgrond een schip van ontdekkers zoals Columbus

Dit tijdvak hoort bij de VROEGMODERNE TIJD

18 ONTDEKKINGSREIZEN Het begin van de Europese overzeese expansie. Op 8 juli 1497 begon de In de loop van de 15e eeuw ontdekten de Portugese zeeofficier Vasco Europeanen zeeroutes naar Afrika, Azië en da Gama met vier schepen Amerika. Langs de kusten van deze en 170 bemanningsleden een werelddelen stichtten ze forten, van waaruit ontdekkingsreis naar India ze handel dreven met de plaatselijke (zie kaart). Na de kaap te bevolking. In Amerika beperkten de hebben gerond, maakte hij Europeanen zich niet tot handel aan de een stop in Malindi aan de kust. Ze veroverden er gebieden die ze als Afrikaanse oostkust. Daar vestigingsplaats of wingewest gingen nam hij een gids In India wildeArabische Da Gama handelscontracten exploiteren. Deze expansie ging ten koste sluiten met aan boord,leiders, die hem inheemse maarbewoners, hij werd tegengewerkt door van de oorspronkelijke de navigeerdehandelaren, naar India, waarin hem een concurrent zagen. Arabische Indianen, die niet tegendie de Europese hij op 20 meienige 1498jaren aankwam. Het duurde voordat indringers opgewassen waren. de Portugezen in India vaste voet aan de grond kregen. Om te bewijzen dat hij er WAT IS EEN VOORBEELD EEN was geweest, nam Da GamaVAN op zijn terugreis specerijen ONTDEKKINGSREIS UIT DEZE mee. PERIODE?

19 MENS- EN WERELDBEELD VAN DE RENAISSANCE Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Aan het Een voorbeeld eind van is het de Middeleeuwen uitbeelden ontstond invan rijkemensen. steden (het eerst in Italië) Linksgrote een Maria opleving met Jezus, van kunst en geschilderd inDe wetenschap. 1305. kritische, Rechts onderzoekende hetzelfdevan houding tafereel, Grieken en Romeinen werd geschilderd weer aangenomen. door een Daarbij stond kennis renaissancekunstenaar van de mens en de wereld in in het 1460. Mariavan middelpunt en Jezus de belangstelling, zijn meer veel kennis dan natuurlijker van godsdienst, afgebeeld, zoals in de als ‘echte mensen’. Middeleeuwen gebruikelijk Op de was. Een mens achtergrond kon op eigenzie kracht je een heel ‘echte wat bereiken, zo wereld’, werd gedacht. door perspectief ruimtelijk weergegeven. WAT IS HIERVAN EEN VOORBEELD IN DE RENAISSANCEKUNST?

20 HERLEVING VAN DE OUDHEID Een hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid. Door de renaissance raakte de klassieke oudheid in Europa erg in de mode. De Grieken en Romeinen waren nooit helemaal verdwenen. De middeleeuwse geestelijken bestudeerden hun filosofie. Latijn bleef altijd de taal van kerk en wetenschap. Rond 1450 groeide de belangstelling ook bij burgers, vooral in steden in Noord-Italië. Deze waren onafhankelijk. Insteden Venetië staatrijk diten ruiterbeeld Ze leken een beetje op stadstaten uit van een 15e-eeuwse de oudheid. De burgers legeraanvoerder. Het lijkt wilden net Een voorbeeld is het kopiëren van de Grieks-Romeinse bouwkunst. als de burgers in de Oudheid precies op de ruiterbeelden Aan deze in 1567 gebouwde Italiaanse villa is dat goed te zien: worden: politiek bewust, die de Romeinen van hunbezig met zuilen, timpanen, een koepelvormig dak, beeldhouwwerk. De villa had kunst en keizers encultuur. legeraanvoerders bijna wel in de Oudheid gebouwd kunnen zijn. maakten. WAT ZIJN VOORBEELDEN VAN DE HERLEVING VAN DE OUDHEID?

21 DE REFORMATIE De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. Tegen de Luther publiceerde rijkdom van 95 de kerk stellingen en misstanden tegen(zoals de de aflaathandel. handel in aflaatbrieven) Toen de paus en de Duitseaan ontstonden keizer het eind hem van vroegen de Middeleeuwen zijn geschriften protesten. tegen Het bekendst de rooms-katholieke is het optreden kerkde van te herroepen, monnik Maarten weigerde hij dat. Zo ontstond een Luther. nieuwe WAT DEED christelijke HIJ IN kerk: 1517,de protestanten. Veel WAARDOOR DE Duitse vorsten kozen Luthers REFORMATIE OP GANG kant, en daarmee ook hun KWAM? onderdanen. WAAROM ZIJN DE AFBEELDINGEN TYPEREND VOOR DE REFORMATIE?

De afbeeldingen laten het verschil in uiterlijke stijl tussen katholiek en protestant zien. De katholieke kerk hecht aan uiterlijk vertoon in een rijk versierde kerk met veel beelden en altaren. De protestanten zijn tegen rijkdom in de kerk, heiligenbeelden en altaren. Voor hen gaat het alleen om de verkondiging van Gods Woord: de preek vanaf de preekstoel.

22 DE NEDERLANDSE OPSTAND Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat. De Nederlanden omvatten in de zestiende eeuw ongeveer het gebied van de huidige Benelux. Zij werden geregeerd door de katholieke vorst Filips II, die ook koning van Spanje was. De opstand tegen hem slaagde uiteindelijke alleen in de noordelijke provincies. Die stichtten een nieuwe Republiek: De zeven provincies die in 1579 een ‘nadere unie’ hadden gesloten. HOE HEETTE DIE UNIE EN WELKE GEWESTEN HOORDEN ERBIJ?

Dat was het ‘Plakkaat van Verlating’ (1581). Er stond in dat een vorst er voor zijn volk is, en niet omgekeerd. Een vorst moet zijn volk rechtvaardig en redelijk regeren en mag hun rechten niet schenden. En als hij dat niet doet, mogen zijn onderdanen hem afzetten en Dat een wasandere de Unievorst van kiezen. Utrecht.Het De gewesten waren was de eerste Utrecht, keer in de Holland, Zeeland, Gelderland, Overijssel, Europese geschiedenis dat zo Friesland en Groningen. iets gezegd werd. Deze gewesten besloten de koning af te zetten. HOE HEETTE HET DOCUMENT WAARMEE ZE DAT DEDEN EN WAT STOND ERIN?