Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: `De Nederlanden: van republiek

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie’ Begrip

Uitleg Paragraaf 1 De Nederlanden Het gebied wat tegenwoordig België, Nederland en Luxemburg is omstreeks 1550. ook wel lage landen genoemd. Gewest Provincies waaruit de Nederlanden bestonden in de tijd van de Republiek. Gewestelijke Staten Vergadering per gewest in de Republiek van de adel, de geestelijkheid en de burgers van de steden. Staten-Generaal Het hoogste gezag in een staat. In de republiek en ook in het tegenwoordige Nederland. (1ste en 2de kamer) Landvoogd(es) Plaatsvervanger van de koning in de Nederlanden. Centralisatie Het streven (van Karel V en Filips II) de gewesten vanuit 1 plaats (centrum) te besturen Stadhouder Aanvoerder van het leger van de Republiek Verbond der Edelen Verbond van een aantal edelen, die aan landvoogdes Margaretha van Parma een smeekbrief aanboden, waarin zij vroegen op te houden met het vervolgen van protestanten (1566) Hagenpreken Door calvinisten in het geheim georganiseerde godsdienstige bijeenkomsten op het platteland Beeldenstorm Het vernielen van beelden en schilderijen in kerken door groepjes protestanten in 1566 Paragraaf 2 Tachtigjarige Oorlog Oorlog waardoor de Republiek der Nederlanden ontstond Watergeuzen Aanhangers van Willem van Oranje die vanuit het buitenlandse havens acties uitvoerde in de Republiek; het bekendste werd de inname van den Briel Pacificatie van Gent Besluit tot vrede tussen alle Nederlandse gewesten met het doel de plunderende Spaanse soldaten te verdrijven en te protesteren tegen het Spaanse beleid Unie van Atrecht Een verbond van zuidelijke gewesten die landvoogd Parma en koning Filips II erkende (1579) Unie van Utrecht Een verbond van noordelijke gewesten die landvoogd Parma en koning Filips II niet erkende (1579) Republiek (de Verenigde Nederlanden) De noordelijke gewesten van de Nederlanden die zich onafhankelijk maakte van het Spaanse rijk Twaalfjarig Bestand Een wapenstilstand (pauze) van 1609-1621 in de tachtigjarige oorlog Paragraaf 3 Vrede van Munster Vrede waarbij een einde kwam aan de tachtigjarige oorlog M. Bakker

testweek

geschiedenis

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie’ Staten-Generaal

Gewestelijke Staten

Stadhouder Raadpensionaris Generaliteitslanden

Patriciaat Gegoede burgerij

Kleine burgerij

Het gemeen

Regenten/patriciërs

Stadsbestuur

Vroedschap Schepenen Schout

Stapelmarkt VOC

WIC

M. Bakker

Paragraaf 4 Het hoogste gezag in een staat. In de republiek en ook in het tegenwoordige Nederland. (1ste en 2de kamer) Vergadering per gewest in de Republiek van de adel, de geestelijkheid en de burgers van de steden. Aanvoerder van het leger van de Republiek Belangrijke ambtenaar in de republiek Door de republiek veroverde delen van andere gewesten (vooral van Vlaanderen, Brabant en Limburg) Alle patriciërs of regenten samen Laag van rijke burgers (eigenaren van grote bedrijven: kooplieden, grote boeren en (textiel)fabrikanten), vaak even rijk als de regenten, geen bestuursfunctie Kleine middenlaag van de bevolking in Europa (ambachtslieden, kleine handelaren, winkeliers, schoolmeesters en boeren met een behoorlijk stuk grond.), meestal voldoende inkomsten om van te leven, geen bestuursfunctie Ook het gewone volk: Onderste laag in de republiek zonder bezit (werklieden, landarbeiders, soldaten en matrozen), vaak grote armoede, geen bestuursfunctie, werklieden in nijverheid en havens, soldaten, matrozen, werklozen, landarbeiders. Burgers die het bestuur in handen hadden, rijk, zowel adellijk als niet-adellijk. Bladzijde 102 Het stadsbestuur bestond uit het vroedschap en andere bestuurders als burgemeesters, de schout en de schepenen. Zijn te vergelijken met onze gemeenteraad van nu. Zijn te vergelijken met de rechters van nu Zijn te vergelijken met de commissaris van de politie van nu. Paragraaf 5 Een plaats waar goederen worden verzameld en opgeslagen Verenigde Oost-Indische compagnie; grote handelsonderneming die het monopolie had van de handel met Azië; de VOC stichtte de Nederlandse kolonie Oost-Indië West-Indische compagnie; grote handelsonderneming tijdens de republiek, had het monopolie van de handel met Amerika, deed ook aan kaapvaart en slavenhandel.

testweek

geschiedenis

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie’ De 17de eeuw waarin de Republiek een grote bloei beleefde, bijvoorbeeld in de economie, de wetenschap en de schilderkunst Paragraaf 6 Een huis dat katholieken in de tijd van de republiek als kerk mochten gebruiken. Landhuis in den haag van Jacob Cats (schrijver en raadpensionaris van Holland); nu ambachtswoning van minister president Handelspost in de niet-westerse wereld, bestaande uit een haven, enkele pakhuizen en woningen voor Europese kooplieden. Alle bedrijfjes van handelswerklieden bij elkaar. De handelswerklieden bewerkten grondstoffen, zoals zijde, wol, leer enz. Het recht dat iemand vrij is om zijn godsdienstovertuiging of levensovertuiging te mogen belijden. Keuring (van de media) door de overheid.

Gouden Eeuw

Schuilkerk Catshuis

Handelspost/factorij

Nijverheid

Gewetensvrijheid

Censuur Jaartal 1550 1550 Van 1515 tot 1555 1555 1559 In de 16de eeuw

April 1566 1565-1566

1556 1567 1533-1584 1568-1648 1568 en 1572 1 april 1572

1573 M. Bakker

Gebeurtenis Paragraaf 1 Zijn wat nu Nederland, België en Luxemburg zijn de Nederlanden (lage landen) Was Karel de V er in geslaagd heer van de Nederlanden te worden Was Karel de V heer van de Nederlanden Volgde Filips II zijn vader op als heer der Nederlanden en koning der Spanje Vertrok Filips naar Spanje en werd Margaretha van Parma hier de landvoogdes Waren veel mensen van het plaateland naar de steden getrokken om als arbeider of als ambachtsman te werken. Boden de edelen Margaretha een smeekbrief aan om de protestanten niet te vervolgen De onrust in de Nederlanden nam toe waardoor en hongersnood onder de arbeiders en de ambachtslieden ontstond. Was de beeldenstorm Kwam Alva in de Nederlanden aan Paragraaf 2 Leefde Willem van Oranje Was de tachtigjarige oorlog Waagde Willem 2 maal een inval in de Nederlanden Hadden de watergeuzen wel geluk op zee, want ze veroverde het steunpunt: den Briel Werd Alva opgevolgd door Requesens testweek

geschiedenis

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie’ 1572

1576 1576 1576 1584 1578 1579 1579 1581 1588 1581-1586 17 augustus 1585 1585 1590 1600 1609-1621 1645

1448 1648 1585 Na 1585 1650 Tot de 17de eeuw In de loop van de 17de eeuw

De 17de eeuw De 15de eeuw

1602

M. Bakker

Riepen de opstandelingen de staten van Holland bij elkaar en maakte ze Willem van oranje stadhouder Wilde andere gewesten zeeland en Holland helpen tegen de strijd tegen Filips Sloten de gewesten vrede met elkaar Leek het mogelijk dat de gewesten 1 land zouden worden Werd Willem van oranje vermoord door een Franse katholiek Werd de hertog van Parma de nieuwe landvoogd Sloten gewesten zich aan bij de unie van Atrecht Sloten gewesten zich aan bij de unie van Utrecht Verklaarden de gewesten van de unie van Utrecht Filips niet langer als koning te erkennen Ontstond de republiek de verenigde Nederlanden Onderwierp Parma het grootste deel van Vlaanderen en Brabant De val van Antwerpen Stonden de opstandige gewesten onder leiding van Maurits Veroverde hij Breda en andere grensvestingen Mislukte de slag bij Nieuwpoort Was het twaalfjarig bestand Behaalde Frederik Hendrik door veel veroveringen veel gebieden bij het grondgebied van ons land. Eindigde de opstand Paragraaf 3 Werd door Spanje en de republiek de vrede van munster gesloten Hadden de opstandige gewesten de schelde afgesloten Vertrokken veel handelaren uit Antwerpen Paragraaf 4 Leefde er in de republiek 2 miljoen mensen Was het nog mogelijk om naar de gegoede burgerij te klimmen Werden de verschillen tussen de bevolkingsgroepen groter Paragraaf 5 Noemt men de gouden eeuw Beschikte Hollanders en Zeeuwen al over een grote vloot Werd de VOC opgericht

testweek

geschiedenis

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek tot parlementaire democratie’ 1621 In de 17de eeuw

Werd de WIC opgericht Was de republiek welvarende dan grote landen als Engeland en Frankrijk 1660 Werden de problemen in Engeland opgelost Paragraaf 6 In de 16de eeuw Was de burgerij opgekomen voor de handel 1650 Was 90% van de bevolking katholiek 1690 Was 40% van de bevolking katholiek 1621 Ontsnapte Hugo de groot uit Loevestijn Beroemde schilders in de 17de eeuw: Rembrandt, Frans Hals, Jan Steen, Johannes Vermeer de Vooral in de eerste helft van de 17 eeuw Waren er in de republiek bekende schrijvers: Pieter Corneliszoon Hooft, Jacob Cats, Joost van den Vondel In de 17de/18de eeuw Kon de helft van de bevolking niet lezen en schrijven de In de 17 eeuw Kwam er grote bloei bij de boekdrukkers

M. Bakker

testweek

geschiedenis