Les 1: De opkomst van een groot rijk: Leerkrachtenbundel:
eXpertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving Lesgever: Daniel Muñoz
OPLEIDING S Vildersstraat 5, 3500 Hasselt Tel. 011 85 95 54 Fax 011 85 95 82 E-mail:
[email protected]
Vakkencombinatie: GES – INF - NCZ Didactische oefening / Oefenles / stageles
Leervak: Geschiedenis Lesonderwerp: Mexico voor de Conquista School: Leerjaar (+aantal lln):
Opleidingsjaar: 3 SAV
Datum: Lesuur: Mentor: Mevr Dirikx Bijlagen: Ja
Informatie over de didactische beginsituatie A. Vorige les: B. Deze les: Mexico voor de Conquista C. Volgende les: Mexico ontdekt door conquistadores Vakspecifieke en vakoverschrijdende doelstellingen van de les Kennis (K) 1)Begrippen 1.1 clans 1.2 chinampa 1.3 Náhuatl 2)Feiten 2.1 1345 v. Chr. aankomst van de Azteken aan het meer van Atitlan. 3)Relaties 3.1 legende Quitzalcoatl → stichting stad Tenochtitlán → symbool vlag Mexico 3.2 onvruchtbaar land → aanleg chinampa’s + kanalen → vruchtbaar land zoeken → verovering op andere volken → groot rijk 3.3 groot rijk → nood aan: - bestuur → 2 bestuurders → kiezen ambtenaars als steun - leger → 3 legerclans → professioneel leger - rechtspraak - godsdienst → moet maatschappij “redden” → mensenoffers Vaardigheden (V) Cognitief (Vc) De studenten: Vc.1 kunnen aan de hand van de vlag van Mexico ( en voornamelijk het symbool) de link leggen tussen het verleden en het heden en Mexico situeren op de wereldkaart. Vc.2 kunnen met behulp van de brontekst : “De legende van de Azteken”, over de legende van de Azteken het symbool van de Mexicaanse vlag verklaren. Vc.3 kunnen met behulp van de brontekst: ”De Azteken: Een pre – Columbiaanse beschaving”, over de vestiging van de Azteken en de brontekst over het landschap van Mexico, het belang van de landbouw verklaren. Vc. 4 kunnen aan de hand van de kaart van het Azteekse rijk, het belang van een goed bestuur, leger, rechtspraak en godsdienst verklaren. Affectief (Va) De leerlingen: Va.1 zijn nauwkeurig in het formuleren van conclusies om de maatschappij van de Azteken te leren kennen. Va.2 kunnen hun bestaande kennis over Mexico aanwenden om probleemstellingen van deze les aan te vullen. b.v. herkennen en situeren van de Mexicaanse vlag.
Situering in het leerplan OVSG 0/2/2004/108 Vakgebonden eindtermen: 36 Ontdekkingstochten op kaart en op de tijdslijn kunnen lokaliseren (15de tot 18de eeuw) 39 Enkele fundamentele kenmerken van een niet-westerse samenleving kunnen omschrijven 45 Elementen van kolonisatie of prekoloniale elementen kunnen aangeven die tot op vandaag zichtbaar zijn in die maatschappijen
Didactisch materieel Leerkracht: Vlag van Mexico Uitvergroot symbool van de vlag van Mexico Bundel bronnen Bundel afbeeldingen Kaart voor situering van het Azteekse rijk Wereldkaart Leerling: Bundel bronnen
Beoordeling van de lesvoorbereiding door de vakdidacticus of mentor
Persoonlijke reflectie door de student Reflectie vóór de les - persoonlijke aandachtspunten:
Reflectie op de gegeven les:
LESVERLOOP
Doelstellingen & timing (5 minuten)
Werkvormen Aanknopingsfase
Lesfasen en onderwijsgedrag
!
Leergedrag
Voor we de les gaan beginnen zou ik graag willen vragen of er iemand dit symbool kent? Lln. Proberen het symbool te herkenen.
(10 minuten) 3.1 Vc. 1 Vc. 2 Va. 2
(15 minuten) 1.1 1.2 2.1 3.2 Vc. 3
(15 minuten) 1.3 3.3
Onderwijsleergesprek (OLG)
1. Probleemstelling: Afbeelding symbool Mexico
1. Probleem bewust worden.
2. Informatie selecterende instelling geven. Afbeelding Mexico vlag Situering van Mexico op de wereldkaart Kaart Mexico Brontekst: De legende van Mexico
2. Informatie selecteren.
OLG
3. Leidende informatie afbakenen.
3. Leergesprek
OLG
4. Releveren
4. Expliciteren
OLG
5. Informatie selecterende instelling geven. Brontekst: De Azteken, Een pre – Columbiaanse beschaving Brontekst: Waarom gebruikten de Azteken Chinampa’s? Kaart Rijk van de Azteken
5. Informatie selecteren.
OLG
6. Leidende informatie afbakenen.
6. Leergesprek
OLG
7. Releveren
7. Expliciteren
Groepswerk
8. Informatie selecterende instelling geven. Brontekst: Het bestuur van de Azteken Brontekst: De maatschappij van de Azteken
8. Informatie selecteren. 4
Vc. 4 Va.1
Groepswerk OLG
Brontekst: Het leger en rechtspraak van de Azteken Bronafbeelding: Offeren voor de Azteekse godsdienst Brontekst Bloemenoorlogen
OLG
9. Leidende informatie afbakenen.
9. Leergesprek
OLG
10. Releveren
10. Expliciteren
(3 minuten)
Evaluatie
11. Evaluatie Kruiswoordraadsel
11. Evalueren
(2 minuten)
Agenda
12. Agenda
12. Agenda invullen
5
BORDSCHEMA
1. Waar staat het symbool voor midden op de vlag? 2. Wie waren de Azteken? 3. Hoe leefden de Azteken?
De Azteken: Opkomst van een groot rijk:
Agenda: De Azteken: Opkomst van een groot rijk
6
1. Bijlage 1 Vergrote vlag:
2. Bijlage 2 Vlag:
Afbeeldingen uit: http://www.google.be/imghp?hl=nl&tab=wi&q=
7
4. Kaart uit: Atlas der Algemene en der Belgische Geschiedenis Kaart 59: De grote ontdekkingen en de koloniale rijken ( 15de en 16de eeuw), Van In, Lier, 2000.
8
1. Brontekst 1: De legende van de Azteken Volgens hun eigen legende woonden de Azteken eerst op Aztlan, een eiland in een meer. Met kano's zijn ze naar het vasteland gevaren en vonden daar een standbeeld van hun god Quetzalcoatl, die vertelde dat ze met een paar andere stammen naar een nieuw land moesten reizen. Tijdens hun reis vielen er steeds volkeren af, omdat die onderweg een plaats hadden gevonden om zich te vestigen. Maar de Azteken reisden verder tot de Vallei van Mexico, waar de andere stammen al het goede land al hadden bezet. Om te laten zien waar de Azteken hun dorp moesten bouwen, gaf hun god hen een teken: waar een adelaar op een cactus zit en een slang verslindt, moest het dorp komen. Het dorp werd Tenochtitlán genoemd, wat "De Plek van de Cactus" betekent. Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
2. Brontekst 2: De Azteken: Een pre - Columbiaanse beschaving ( voor 1492) De Azteken waren een jagersvolk, dat vanuit het noorden Mexico binnenviel ( circa 1200). Na vele omzwervingen vestigden zij zich aan het Texcocomeer en stichtten er in 1345 Tenochtitlán. Deze naam heeft op zich een specifieke betekenis. Op korte tijd onderwierpen zij alle omringende volkeren. Rond 1500 strekte het Azteekse rijk onder Moctezuma II zich uit over delen van Mexico en Guatemala. De samenleving bestond uit een soort clans. Er waren strikt gescheiden standen: een krijgeradel, priesterkaste en het gewone volk. Er was slavernij maar de landbouw was de basis van de samenleving. De Azteken legden vruchtbare drijvende tuinen ( chinampa’s) aan in het Texcoco-meer. Uit: Adams X. & Cuppens L., Anno 4, Van In, Lier 2000.
3. Brontekst 3: Waarom gebruikten de Azteken Chinampa’s? Mexico is erg bergachtig, een onbarmhartig land, alleen in de smalle stroken langs de kusten en op het schiereiland Yucatán in het zuidoosten is wat vlakker. De rest van Mexico is woest en bergachtig, met veel dorre streken die zo rotsachtig of met zout doordrenkt zijn dat er behalve gras en wat boompjes niets wil groeien. In grote delen van Mexico is het zo heet dat alles verdort. Eén van de weinige vruchtbare streken is de Vallei van Mexico, die 2000 meter boven zeeniveau ligt. Deze vallei was het centrum van Azteekse rijk. Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
9
2. Kaart 2: Het rijk van de Azteken op zijn hoogtepunt!
10
Kaart uit: http://www.google.be/imghp?hl=nl&tab=wi&q=
4. Brontekst 4: De maatschappij van de Azteken: De keizer: De keizer was de leider van de Azteken. Hij verscheen zelden in het openbaar en werd behandeld als een god. Als de keizer stierf wees een kleine groep edelen en priesters een lid van de koninklijke familie als opvolger aan. Keizers werden meestal gekozen om hun ervaring en moed in de oorlog. De adviseurs van de keizer: De belangrijke adviseur van de keizer was een vrouw met een vreemde titel: Cihuacoatl, wat "slangenvrouw" betekent. De "slangenvrouw" was plaatsvervangster van de keizer en opperrechter en zorgde voor het dagelijks bestuur van het keizerrijk. Onder de "Slangenvrouw" stonden vier generaals die het bevel voerden over de soldaten in de vier districten van Tenochtitlán. Daaronder stond de raad van adviseurs van de keizer. De edelen: Onder de bestuurder stond de hoge adel, de tlatoani, die aan het hoofd van de provincies stond. Daaronder stond de lagere adel, de tecuhtlis. Dat waren de rechters, de generaals en de ambtenaren die het dagelijks bestuur over de steden voerden. De meeste edelen waren behoorlijk rijk. De keizer schonk hen stukken land als er nieuwe gebieden waren veroverd en bovendien hoefden ze geen belastingen te betalen. Gewone mensen konden in de adelstand worden verheven door hun bedrevenheid en moed in de oorlog, maar de meeste edelen erfden hun titels en landgoederen. Het volk: De maceualtin, "het gewone volk", vormde de grootste bevolkingsgroep. Ze waren verdeeld in families of clans, die calpulli heetten. Iedere calpulli had een stuk land dat door de leden werd bebouwd. Elk jaar kwam de raad van de calpulli bijeen om het land onder de familieleden te verdelen. Sommige gewone mensen hadden zoveel land dat ze rijker waren dan sommige leden. De slaven: De slaven vormden de laagste klasse in de Azteekse samenleving. Sommige slaven waren in de oorlog gevangen genomen, anderen waren Azteken die aan lager wal geraakten. De inwoners van Tenochtitlán konden als slaaf worden verkocht als ze grote schulden hadden, of als ze werden betrapt op diefstal. Sommige mensen verkochten zichzelf als hun oogst mislukt was als slaaf om aan hun eten en onderdak te komen.
11
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
5. Brontekst 5: Het bestuur van de Azteken: De veroverde gebieden De Azteken veroverden geen dorpen en steden om het dagelijks leven van de inwoners er te gaan regelen. Ze wilden maar drie dingen: ten eerste moesten alle onderdanen van het rijk naast hun eigen stamgoden de Azteekse god Huitzilpochtli vereren. Bovendien moest elke stad schatting, een soort belasting, aan Tenochtitlán afdragen. De derde eis was dat elke stad onvoorwaardelijk trouw en gehoorzaam aan de Azteken moest zijn, vooral door in tijden van oorlog soldaten te leveren. De meeste steden in het rijk vonden het vreselijk om de Azteken schatting te betalen. Ze konden er echter weinig aan doen vanwege het sterke Azteekse leger. Als de Azteken een stad veroverden, namen ze vaak duizenden mensen gevangen, en dan vooral gezonde jonge mannen. De gevangenen werden naar Tenochtitlán gestuurd om geofferd te worden. De veroverde steden bleven verzwakt achter en de Azteken hoefden voorlopig geen aanvallen te verwachten. Een paar volkeren werden nooit door de Azteken overwonnen. In het Westen woonden de Tarascanen, die een invasie van de Azteekse koning Axayacatl afsloegen. Veel dichterbij zaten de Tlaxcalteken, die een grote hekel aan de Azteken hadden. De Tlaxcalteken sloten zich aan bij de Spaanse indringers en speelden een belangrijke rol bij de omverwerping van de Azteken. Het dagelijkse bestuur van de Azteken was in handen van de keizer en zijn belangrijkste adviseur. Deze adviseur ‘de slangenvrouw genoemd’ was een soort minister voor binnenlandse zaken. De keizer hield zich enkel bezig met de buitenlandse zaken en het leger. Tenslotte waren er ook nog de ambtenaren die een zeer belangrijke rol binnen het bestuur van het Azteekse rijk hadden. Zij moesten ervoor zorgen dat alle onderworpen volkeren de juiste belastingen betaalden. Zij moesten ook zorgen dat deze belastingen konden worden opgehaald en ze waren verantwoordelijk voor het plannen van de openbare werken.
12
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
6. Brontekst 6: Het leger en de rechtspraak van de Azteken: Wetten: De Azteken hadden tientallen wetten voor bijna elk onderdeel van het dagelijks leven, waaronder misdaad, scheiding en grondbezit. Er was niet één vast wetboek dat voor hele rijk gold, dus de wet kon van plaats tot plaats verschillen. De rechtbank: Eenvoudige strafzaken werden door plaatselijke rechtbanken behandeld, met oudere krijgers als rechter. Ernstiger vergrijpen dienden in Tenochtitlán door de rechtbank behandeld te worden Straffen: De Azteken kenden geen gevangenisstraf. Misdadigers konden op twee manieren worden gestraft. Bij kleine vergrijpen moest de overtreder de schade van de benadeelde partij in natura vergoeden of door er voor te werken. De andere soort straf was slavernij: de misdadiger werd als slaaf aan de benadeelde partij gegeven en moest net zolang voor hem werken tot de schade dubbel was terugbetaald. Op zwaardere misdaden als moord, stelen op de markt, struikroverij of openbare dronkenschap kon de doodstraf staan. De edelen werden veel strenger voor hun misdaden gestraft dan gewone mensen. De aanvoerders: De keizer was opperbevelhebber van het Azteekse leger. Elke stad onder zijn gezag moest desgevraagd soldaten leveren om ten strijde te trekken. De Azteken verpletterden hun vijanden vaak alleen al vanwege hun getalsterkte. De krijgers van elke stad vormden een legereenheid onder bevel van eigen officieren, maar de keizer had het opperbevelhebber.
13
De officieren: De meeste officieren waren beroepssoldaten die al op jonge leeftijd uit de groep beste krijgers werden gekozen. Er waren drie ridderorden: De orde van de Pijl, de Adelaar en de Jaguar. De krijgers: Elke gezonde Azteekse man werd geacht te vechten als er op de grote oorlogstrom werd geslagen. Op school leerden de jongens met wapens om te gaan en zodra ze 15 waren konden ze worden opgeroepen voor de oorlog. Soldaten kregen niet betaald, maar soms werden degenen die zich in de oorlog onderscheidden beloond met land, slaven en kleding. Iedere krijger die vier gevangenen kon overdragen werd in de adelstand verheven.
Uit: http: // home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
3. Afbeeldingen: Offeren voor de Azteekse godsdienst
14
15
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
7. Brontekst 7: De bloemenoorlogen: Zonder offerbloed zou de zon niet opkomen. De hoogste plicht van de mens was de wereldorde in stand te houden door de goden te behagen. Op de Azteken rustte de zware last erop toe te zien dat die wereldorde ook gehandhaafd bleef. Vandaar de offers. Uit deze offers ontstonden de “bloemenoorlogen”. De bloemenoorlogen ontstonden tussen alle regeerders van Mexico, Texcoco en Tlacopan Ook de onafhankelijke stadsstaten van Uetotzinco, Cholula en Tlaxcala namen deel. Er werd overeengekomen op afgesproken tijdsstippen formele veldslagen te houden met geen andere bedoeling dan voldoende gevangenen in handen te krijgen voor de broodnodige offers. Zo werd een netelig probleem opgelost. Door de uitbreiding van het Azteekse rijk was een gordel van gebieden ontstaan. Doordat de Azteken zoveel gebieden bezaten werd het moeilijker om gevangenen te nemen waardoor op haar beurt de wereldorde in gevaar kwam. Hierop volgde steeds verdere veroveringen door de Azteken om steeds meer volkeren te onderwerpen en offers te kunnen doen. Al deze offers, nodig om de wereldorde in stand te houden, gebeurde in Tenochtitlán op de grote tempel.
16
