Goethe deel 3 Klassiek Weimar, Wetenschap

Goethe Weimarer Klassieken Laatste Universele Genie

• Goethe, 38 jaar oud, door Angelica Kauffman 1787

Na de Italië reis • 1788 keerde Goethe naar Weimar terug • Schreef tussen 1813 en 1817 zijn • Italienische Reise in 2 delen • Gebaseerd op zijn dagboeken • Maar verfraaide zijn verhaal sterk • “Et in Arcadia Ego” • Na publicatie werd dit het voorbeeld om na te volgen (zie o.a. Middlemarch van George Elliot)

Tijd van de Wiemarer Klassieken • Vanaf 1789

• Kort na zijn terugkeer ontmoette hij de naaister Christiane Vulpius (1788– 1816) • Zij werd zijn geliefde • Pas in 1806 trouwde hij met haar

Römische Elegien • 24 gedichten met oorspronkelijke titel “Erotica Romana” • Geschreven 1788- 1790 • Verschenen vele voor het eerst in Schiller zijn tijdschrift “Die Horen” • Met daarin de beschrijving van zijn liefde voor de Onbekende Faustina

• Erotiek, seksueel getinte poëzie • Erotiek en (artistieke) ontwikkeling gaan samen

• „… indem ich … die Hand leite die Hüften hinab … Dann versteh ich den Marmor erst recht: ich … sehe mit fühlendem Aug, fühle mit sehender Hand.“

Romeinse Elegie 1 • Saget, Steine, mir an, o sprecht, ihr hohen Paläste! Straßen, redet ein Wort! Genius, regst du dich nicht? Ja, es ist alles beseelt in deinen heiligen Mauern, Ewige Roma; nur mir schweiget noch alles so still. O wer flüstert mir zu, an welchem Fenster erblick ich Einst das holde Geschöpf, das mich versengend erquickt?

• 25 december 1789 wordt hun zoon • August Walter geboren • Vier andere kinderen overleefden het niet

Christiane Vulpius, Zeichnung von Johann Wolfgang von Goethe

Goethe maakte later nog een tweede reis naar Italië

Dat was een teleurstelling

Goethe werd mede verantwoordelijk voor de universiteit van Jena Benoemingen als die van Fichte, Schlegel, Schiller

Weimar moest Klassiek worden volgens Goethe

• 1792 -1793 Neemt deel aan Veldtochten tegen Frankrijk

Goethe quarrel depicting a liberty pole at the border to the short-lived Republic of Mainz, created under influence of the French Revolution and destroyed in the Siege of Mainz in which Goethe participated

• 1788 ontmoeting met Schiller • 1794 begin van de samenwerking met Schiller die duurde tot de dood van Schiller in 1805

• "Homogenialität" ("homogenialiteit") • Schiller had een tijdschrift “De Horen”waar Goethe ook in publiceerde • Goethe en Schiller schreven elkaar 1000 brieven

Klassiek Weimar • Klassieke vorm en moderne inhoud

• Dus hexameter etc. • Afwisseling komt ook in Faust voor

• Op aandringen van Schiller voltooide Goethe Wilhelm Meisters Lehrjahre • 8 boeken • In Wilhelm Meisters leerjaren staan de groei en zelfreflectie centraal van Wilhelm, de zoon van een burgerlijk zakenman. Hij kiest niet voor het zakenleven, maar meent zijn leven inhoud te kunnen geven door zich aan het theater te wijden.

Wilhelm Meisters Lehrjahre • 1795 1796 • Bildungsroman (Ontwikkelingsroman) • Wat zou er zijn gebeurd als Werther niet zijn fatale en wanhopige zelfmoord had gepleegd ???

Wilhelm Meisters Wanderjahre oder die Entsagenden • 1821 • Vervolg

Toneelstukken • Egmont • Trorquato Tasso • Iphigenie, Egmont, Torquato Tasso, en zijn Reineke Fuchs

Schiller, Wilhelm und Alexander von Humboldt und Goethe in Jena

• Na 1793 weidde Goethe zijn aandacht voornamelijk aan de literatuur • 1823 herstelde hij van een hartziekte en werd verliefd op Ulrike von Levetzow (1804 – 1899) maar haar moeder was tegen

• 1798 Balladen • O.a. • Der Zauberlehrling, "Die Braut von Korinth", "Der Schatzgräber", "Der Gott und die Bajadere". • Goethe en Friedrich Schiller waren in de tijd dat Goethe de ballade schreef in een vriendschappelijke dichterswedstrijd verwikkeld

• 1806 Plundering van Weimar door de Fransen. • Ontroerd door haar dappere houding trouwt Goethe op 19 oktober met Christiane Vulpius.

• 1808 Ontmoeting met Napoleon • Publicatie van het eerste deel van Faust. (voltooid in 1806)

• 1821 Wilhelm Meisters Wanderjahre, deels roman, deels novellen. Het laatste deel van een serie werken waarin Goethe zijn pedagogische inzichten te boek stelt. • Meer anekdotes dan een roman

Mignon (Lieveling) • Mignon mit den Zügen der Schauspielerin Constanze Le Gaye, Gemälde von Wilhelm von Schadow, 1828

Schubert • "An Mignon" • Mignons Gesang - Kennst du das Land D.321 Johannette Zomer (soprano), Arthur Schoonderwoerd (fortepiano). On period instruments.

Mignon I •

Kennst du das Land, wo die Zitronen Blühn, Im dunklen Laub die Gold-Orangen glühn, Ein sanfter Wind vom blauen Himmel weht, Die Myrte still und hoch der Lorbeer steht, Kennst du es wohl? Dahin! Dahin, Möcht ich mit dir, o mein Geliebter, ziehn!

•

Ken je het land waar de citroenen bloeien, In donker loof oranjeappels gloeien Een zoele wind langs blauwe hemel strijkt,’ Hoog de laurier en stil de mirre prijkt? Ken je het wel? Daarheen, daarheen wil ik op reis, mijn lief, met jou alleen!

Kennst du das Haus? Auf Säulen ruht sein Dach, Es glänzt der Saal, es schimmert das Gemach, Und Marmorbilder stehn und sehn mich an: Was hat man dir, du armes Kind, getan? Kennst du es wohl? Dahin! Dahin Möcht ich mit dir, o mein Beschützer,

•

Ken je het huis? Op zuilen rust het dak, De zaal is glanzend, licht het oppervlak. Marmeren beelden staan en zien mij aan: Wat hebben ze, arm kind, jou aangedaan? Ken je het wel? Daarheen, daarheen wil ik op reis, beschermd door jou alleen!

•

ziehn!

• Kennst du den Berg und seinen Wolkensteg? Das Maultier sucht im Nebel seinen weg, In Höhlen wohnt der Drachen alte Brut, Es stürzt der Fels und über ihn die Flut, Kennst du ihn wohl? Dahin! Dahin Geht unser Weg! o Vater, laß uns ziehn!

• Ken je het bergpad steil de wolken door? Het muildier klampt zich aan het mistig spoor. In grotten huist het oude draakgebroed. De rots bezwijkt, verzwolgen door de vloed. Ken je het wel? Daarheen, daarheen Op weg, o vader, laat ons gaan meteen!

• Franse tekst Connais-tu le pays où fleurit l'oranger? Le pays des fruits d'or et des roses vermeilles, Où la brise est plus douce et l'oiseau plus léger, Où dans toute saison butinent les abeilles, Où rayonne et sourit, comme un bienfait de Dieu, Un éternel printemps sous un ciel toujours bleu! Hélas! Que ne puis-je te suivre Vers ce rivage heureux d'où le sort m'exila! C'est là! c'est là que je voudrais vivre, Aimer, aimer et mourir! Connais-tu la maison où l'on m'attend là-bas? La salle aux lambris d'or, où des hommes de marbre M'appellent dans la nuit en me tendant les bras?

Lied der Mignon • Nur wer die Sehnsucht kennt • Nur wer die Sehnsucht kennt Weiß, was ich leide! Allein und abgetrennt Von aller Freude, Seh ich ans Firmament Nach jener Seite. • Ach! der mich liebt und kennt, Ist in der Weite. Es schwindelt mir, es brennt Mein Eingeweide. Nur wer die Sehnsucht kennt Weiß, was ich leide!

• • • • • •

Slechts wie het verlangen kent Weet van mijn Lijden ! Alleen en afgewend Van elk verblijden Xie ik aan ‘t firmament Naar gene zijde.

• • • • • •

Ach! Wie mij lieft en kent Is in de wijdte. Ik duizel, voel latent Iets in me strijden. Slechts wie het verlangen kent Weet van mijn lijden!

Mignon • Mignon is een opera in drie akten van Ambroise Thomas op een Frans libretto van Jules Barbier en Michel Carré • Bron; Goethe's verhaal Wilhelm Meister's Lehrjahre. • De eerste uitvoering was in de Opéra Comique in Parijs in 1866

1776 - 1817 • Leider van het Theater in Weimar • Spelers waren leden van adel, personeel , burgers. • Enige professionele speelster was Corona Elisabeth Wilhelmine Schröter

Corona Schröter, Gemälde von Anton Graff (1787)

Das alte Hoftheater 1791 Goethe werd directeur

• 1822 Sterft Goethe. Waarschijnlijk aan hartfalen • Laatste woorden “Mehr Licht” (Meer licht

Goethe en de Wetenschap • Morfologie (biologie/ plantenkunde) • Mineralogie • Optiek

• Goethe vond dat wanneer de wetenschap te ver van de mens is losgezongen zij haar nut verliest

• Bij al zijn wetenschappelijke werken staat de mens en het leven in basis centraal • Subjectiviteit van de mens • Goethe kende het werk van Kant en Fichte • “Fenomenologie” ; filosofische kennis van de wereld voor zover die zich aan (iemand) ons openbaart.

Wetenschap • 1790 Versuch die Metamorphose der Pflanzen zu erklären • Mede grondlegger van de Morfologie • Waarneming; uit het blad komt alles voort

Goethe en de Wetenschap • Er ontwikkelde zich bij hem het idee dat er in de oneindige hoeveelheid plantenvormen een oerplant moest zijn • “Homologie” • Je moet een plant en dier als een levend geheel zien en niet als samenstelling van onderdelen

Metamorphose der Pflanzen • • • •

1798 Elegie Opgedragen aan Christiana Vulpius Geschreven in hexameter en Pentameter

• Leergedicht

• Ginkgo biloba; Goethe erstellte von diesem Gedicht – unter Hinzufügung zweier getrockneter Ginkgo-Blätter – 1815 eine gesonderte Reinschriftfassung; Erstfassung unter Gingo biloba.

Goethe • 1784 Goethe ontdekte zelfstandig het tussenkaaksbeen n.a.v. het bestuderen van een olifantschedel • (Hij was dus niet de eerste)

Goethe • Zorgde ervoor dat de barometer populair werd • Hield zich bezig met meteorologie • Volgens Hegel claimde hij dat er drukverschil was in een gebied maar ook op verschillende hoogten

Zur Farbenlehre • 1810 over de kleurenleer • Zijn optische waarnemingen gingen uit van de mens • Kleuren is niet alleen iets fysisch maar ook iets esthetisch

• Waarneming van kleuren is iets subjectiefs • Fenomenologisch

• Rudolf Steiner (antroposofie) werd door Goethe beïnvloed

Mineralogie • Goethe verzamelde de grootste collectie van gesteenten in Europa • 17.800 exemplaren

Goethiet • Bestudering van mineralen door Goethe leidde tot de vernoeming van een gesteente naar hem • IJzeroxide

Second Goetheanum