Ijzer in onco-haematologie: Vriend en vijand - AZ Sint-Jan

Ijzer in onco‐haematologie: Vriend en vijand 

D.Selleslag AZ Sint‐Jan Brugge‐Oostende  Afdeling Haematologie Oncologische congres 6 februari 2016 

Agenda • Ijzermetabolisme • Ijzertekort:  – symptomen en diagnose – absolute en functionele ijzerdeficientie – ijzersubstitutie

• Anemie bij kanker – Rol van IV ijzer

• Ijzeroverbelading:  – Erfelijk – Door transfusies 

Ijzer is levensbelangrijk • Haem – Hemoglobine: zuurstoftransport – Myoglobine: zuurstofopslag – Cytochromen in mitochondriën:  electronentransportketen > ATP synthese    – Cytochroom P450: detoxificatie 

• Celgroei en differentiatie • Synthese van neurotransmitters  

Ijzermetabolisme

Verdeling van ijzer in het lichaam 

2.4 tot 4 gram ijzer in lichaam 

Hepcidin • • • •

Ontdekt in 2000 Peptide van 25 amimozuren Productie in lever Masterregulator van ijzerhomeostase

Interleukin 6

Erytroferrone

Ijzertekort

Wereldwijd is ijzertekort de oorzaak van 50% van de gevallen van bloedarmoede Wereldwijd hebben 2 miljard mensen ijzertekort 

Ijzertekort: symptomen • • • • • • • • • • • • • • • •

Moeheid Depressie Verminderd geheugen Libidoverlies Inspanningsdyspnee Palpitaties Hoofdpijn Duizeligheid Restless legs syndroom Pica (ijs,klei..) Haarverlies Droge bleke huid  Glossitis Cheilosis Koilonychia (lepelnagels) Slokdarmweb

Diagnose van ijzertekort

Ferritine 1 complex bevat 4500 Fe3+ionen

Serum ferritine weerspiegelt ijzerdepots

Diagnose van ijzertekort • Ferritine (g/l) – – – –

Goede indicator van ijzervoorraad in lichaam Zegt iets over absoluut ijzertekort Stijgt bij inflammatie Minder bruikbaar bij gestegen CRP

• Transferrine saturatie (%) – – – –

TSAT= Serumijzer/transferrineconcentratie Indicator voor vrijstelling van ijzer uit opslagplaatsen Zegt iets over functioneel ijzertekort Daalt bij zwangerschap en anticonceptie

normocytair

microcytair = laag MCV

Niet iedere microcytaire anemie is ferriprief Vb: thalassemie dragerschap

BE/INF/15/ 0022 juli 2015

ABSOLUTE vs FUNCTIONELE ijzerdeficiëntie Uitgeputte ijzerreserves Absolute  ijzerdeficiëntie

Laag serum ferritine ( 70 kg)

Voorzorgsmaatregelen bij IV ijzer (EMA/FAGG 2013)

• Niet tijdens zwangerschap , tenzij absoluut nodig in 2de en 3de trimester • Reanimatiefaciliteiten in buurt van infusie • Observatie gedurende 30 min na infusie • Testdosissen niet betrouwbaar

Rol van IV ijzer bij behandeling van

“anemia of cancer”

Anemia of chronic disease Nutritioneel tekort

Verminderde ijzeropname

Myelo suppressie door chemotherapie CIA

Anemia of cancer Verminderde EPO productie

Beenmerg invasie

Bloeding uit tumor

Prevalentie anemie bij enrolment

European Journal of Cancer, 2004

Prevalentie van anemie (Hgb < 12 g/dl) bij enrolment: 39 % Incidentie van anemie (Hgb< 12 g/dl) tijdens survey: 54 %

BE/INF/15/ 0022 juli 2015

Gerandomizeerde studies bij kankerpatienten behandeld met chemo + ESA die IV ijzer vergelijken met oraal ijzer of geen ijzer

Geen chemo

* p< 0.05