JA2 Hoofdstuk 2 Staatsrecht Algemeen d.d. 27-11-2008

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij ASSISTENT MAKELAAR IPD JURIDISCHE ASPECTEN 2

www.makelaardijcdrom.nl

HOOFDSTUKKEN: 2 / WEEK 1

HOOFDSTUK 2 STAATSRECHT ALGEMEEN --------------------------------------------------------------------------------------------------------------Betreft de kernpunt(en) van de organisatie van een Staat, waarbij - verdere detail(s) ( in Nederland ) worden geregeld in het bestuursrecht --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Staat: - is een publiekrechtelijke_rechtspersoon ( in Nederland ) - betreft een stuk bewoond land met een regering, dus: - een grondgebied - een volk - een overheid ( soevereine regering, dus geen bovenliggende macht meer ) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Staatsvorm: - kan worden onderscheiden in, onder meer: 1. gecentraliseerd_bestuur: - geen delegatie ( = geen overdracht ) van de macht vanuit de centrale_overheid naar de lagere_overheden / lagere_overheid 2. gedecentraliseerd_bestuur: - wel delegatie ( = wel overdracht ) van de macht ( verticaal ) vanuit de centrale_overheid naar de lagere_overheden, waarbij - de centrale_macht / de centrale_overheid de bevoegdheid die is overgedragen NIET zelf meer mag uitoefenen, maar waarbij - die gedelegeerde bevoegdheid / macht door de centrale_macht wel weer ( d.m.v. een besluit ) kan worden teruggenomen --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Regeringsvorm(en) ( algemeen ): - kan als volgt worden onderscheiden in, onder meer: 1. monarchie: - staatshoofd door erfopvolging - kan verder worden onderscheiden in: 1.1. absolute_monarchie - alleenheerser, geen grondwet, geen parlement 1.2. constitutionele_monarchie - met een grondwet / constitutie waarin de bevoegdheden van de vorst zijn bepaald / beperkt - constitutie = grondwet 1.3. constitutionele_monarchie + parlement / volksvertegenwoordiging - dit is de situatie in Nederland 2. republiek: - staatshoofd wordt gekozen of benoemd --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Grondwet = constitutie ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

1

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

- Trias_Politica: - betreft de scheiding der macht(en) binnen een staat - driedeling in de macht ( horizontale_spreiding ) 1. wetgevende_macht: - betreft de wetgeving, zijnde - het uitvaardigen van wet(ten) - vindt plaats door de volksvertegenwoordiging 2. uitvoerende_macht: - betreft het bestuur, zijnde - de uitvoering & handhaving van de wet(ten) - geschiedt door het bestuur / regering, etc. 3. rechterlijke_macht - betreft de rechtspraak, zijnde - de toetsing aan de wet(ten) van de uitvoering & handhaving van die wet(ten) - geschiedt door de onafhankelijke rechter(s) - in Nederland is er geen strikte vorm van de Trias_Politica, want - de wetgevende_macht is in Nederland een combinatie van de Staten_Generaal + Regering --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Democratie: - de wetgevende_macht is gekozen door het volk - volk mag politieke_partij(en) oprichten en kandidaten stellen --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Scheiding der macht(en) in Nederland 1. wetgevende_macht 2. uitvoerende_macht 3. rechterlijke_macht - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - 1. wetgevende_macht in Nederland: - op rijksniveau is de Trias_Politica is in Nederland m.b.t. de wetgevende_macht niet strikt doorgevoerd, want - de wetgeving geschied door regering en Staten_Generaal ( volksvertegenwoordiging ) gezamenlijk - op de lagere niveaus is de Trias_Politica is in Nederland m.b.t. de wetgevende_macht strikter doorgevoerd, want - de wetgeving geschied op die niveaus door volksvertegenwoordiging gezamenlijk 1.1. wetgevende_macht in Nederland op rijksniveau - Tweede_Kamer: - rechtreeks gekozen door het volk - heeft recht van initiatief en amendement - Eerste_Kamer: - gekozen door de leden van de Provinciale_Staten - heeft GEEN recht van initiatief en amendement; alleen novelle - beide Kamer(s) hebben elk: - recht van vragen stellen en interpellatie - vragen stellen mag ieder lid binnen de kamer ( vragenuurtje ) en buiten de kamer om ( schriftelijk ) - interpellatie over beleid ( mondelinge vragen binnen de Kamer ) alleen na toestemming van de Kamer - recht_van_enquête ( enquête = onderzoek ) - omdat de Koning en de betreffende minister(s) bepaalde wet(ten) ( mede ) moeten ondertekenen, ligt een deel van de wetgevende_macht dus ook bij de regering

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

2

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

1.2. wetgevende_macht op provincieniveau - Provinciale_Staten - gekozen door de ingezetene(n) van de provincie 1.3. wetgevende_macht op gemeenteniveau - Gemeenteraad - gekozen door de ingezetene(n) van de gemeente 1.4. wetgevende_macht op waterschapniveau - Algemeen_bestuur - gekozen door de bepaalde categorie(en) ingezetene(n) van het waterschap 2. Uitvoerende_macht / regering in Nederland met delegatie van die macht naar de lagere_overheden 2.1. uitvoerende_macht / regering op rijksniveau 2.1.1. koning: - constitutionele_koning = koning + ministers = de regering = de Kroon - koning als persoon: erfopvolging, huwelijk 2.1.2. regering = koning + minister(s) 2.1.3. Ministerraad = vergadering van minister(s) o.l.v. de minister_president 2.1.4. minister: geeft leiding aan een ministerie 2.1.5. kabinet = minister(s) + staatssecretaris(sen) - staatssecretaris = GEEN lid van de regering = GEEN lid van de ministerraad ( hoogstens alleen als vervanger van de eigen minister ) 2.2. uitvoerende_macht op provincieniveau - commissaris_der_koningin - gedeputeerde_Staten 2.3. uitvoerende_macht op gemeenteniveau - burgemeester - college_van_B&W 2.4. uitvoerende_macht op waterschapniveau - voorzitter - dagelijks_bestuur 3. Rechterlijke_macht in Nederland met deconcentratie ( = horizontale spreiding van de macht ) 3.1. rechter(s) voor het leven benoemd --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Decentralisatie: - betreft de overdracht ofwel delegatie van bevoegdheid / bevoegdheden naar de lagere_overheden / lagere_overheid ( verticale_spreiding ) - kan worden onderscheiden m.b.t. de volgende aspect(en) 1. vorm(en) van decentralisatie 1.1. territoriale_decentralisatie: - overdracht m.b.t. een gebied, zoals: - provincie, gemeente 1.2. functionele_decentralisatie: - overdracht m.b.t. een functie, zoals: - de bedrijfsorganisaties - productschap(pen) en bedrijfschap(pen) 1.3. territoriale_decentralisatie & functionele_decentralisatie: - waterschap

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

3

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

2. decentralisatie van de wetgevende_macht: - betreft de territoriale_overdracht / territoriale_decentralisatie van de wetgevende_macht vanuit het Rijk naar de: - provincie(s) - gemeente(n) - waterschap(pen) waarbij: - formele_wet, AMvB, KB, etc., blijft bij het Rijk in Den Haag maar: - provinciale_verordening(en) door de provincie(s) - gemeentelijke_verordening(en) door gemeente(n) - waterschapsverordening(en) en keur(en) door waterschap(pen) 3. decentralisatie van de uitvoerende_ macht: - betreft de territoriale_overdracht / territoriale_decentralisatie van de uitvoerende_ macht vanuit het Rijk naar de: - provincie - gemeente - waterschap waarbij kan worden onderscheiden: 3.1. autonomie ( Gw 124-1 ): - het zelfstandig toepassen van bevoegdheden / bevoegdheid ( huishouding ) 3.2. medebewind ( Gw 124-2 ): - het in opdracht zelfstandig uitvoeren van een door hogerhand opgelegde regeling 4. deconcentratie van de rechterlijke_macht: - Let op: hier GEEN overdracht / geen decentralisatie, maar - WEL deconcentratie ofwel verspreiding ofwel horizontale verdeling van de macht - net als bij belastingdienst: alleen deconcentratie - rechter(s) mogen WEL lagere wet(ten) toetsen aan hogere wet(ten), en dan - de lagere wetgeving buiten toepassing laten - rechter(s) mogen NIET een wet_in_formele_zin en verdrag(en) toetsen aan de grondwet - maar wel toetsing van een wet aan een internationaal_verdrag --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Het ontstaan van bevoegdheid / bevoegdheden bij decentralisatie - kan worden onderscheiden in: 1. attributie: - het toekennen van een nieuwe, nog niet bestaande bevoegdheid aan een ( nieuw ) lichaam - middels een wet die een nieuwe taak voor een nieuw lichaam / orgaan regelt, bijvoorbeeld: - het instellen van de Algemene_Rekenkamer krachtens de Grondwet ( Gw 76 ) 2. delegatie ( Awb 10:13 ): - het overdragen / de overdracht van een bestaande bevoegdheid, waarbij - degene die een bevoegdheid overdraagt de bevoegdheid zelf niet meer kan uitoefenen 3. mandaat ( Awb 10:1 ): - het gebruik maken van de bevoegdheid van een ander, waarbij - degene die mandateert zijn bevoegdheid gewoon mag blijven gebruiken ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

4

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

- Toezicht - bij decentralisatie / delegatie behoort toezicht door de bovenliggende overheid - kan worden onderscheiden in: 1. preventief_toezicht: - betreft toezicht vooraf, bijvoorbeeld - een besluit treedt pas in werking als vooraf toestemming van een betreffende bovenliggende overheid is verkregen 2. repressief_toezicht: - betreft toezicht achteraf, bijvoorbeeld - een besluit werkt meteen, maar kan na toetsing door een bovenliggende overheid worden geschorst of vernietigd - schorsing = werking van een besluit opschorten ofwel tijdelijk buiten werking stellen - vernietigen = besluit geheel ongedaan maken 3. autonomie en medebewind zijn beiden onderhevig aan toezicht --------------------------------------------------------------------------------------------------------------Organisatie van de publiekrechtelijke_rechtspersonen / overheidslichamen - een overheidslichaam bevat overheidsorganen - binnen ieder overheidslichaam zijn er overheidsorganen met verordenende bevoegdheden ! --------------------------------------------------------------------------------------------------------------1. Publiekrechtelijke_rechtspersonen: 1.1 Rijk / Staat 1.2. provincie(s) 1.3. gemeente(n) 1.4. waterschap(pen) - zie ook: diverse schema(s) op de Repertorium CD ROM 2. Publiekrechtelijke_bedrijfsorganisatie(s) ( Gw 134 ) - betreft de openbare_lichamen voor beroep en bedrijf - beroepsgroep(en): advocaten, accountant(s) - bedrijfsgroep(en): agrarische sector, ambacht, detailhandel 2.1. SER = Sociaal_Economische_Raad 2.2. Productschap(pen) en bedrijfschap(pen) ---------------------------------------------------------------1. Publiekrechtelijke_rechtspersonen: 1.1. Rijk / Staat - een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon ( BW 2:1 ) - functioneert volgens een dualistisch_stelsel, met: - enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur (= regering ) en - anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Staten_Generaal ) en waarbij - de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = regering ) NIET tevens lid mogen zijn van de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Staten_Generaal ) - Indeling van het bestuur van het Rijk / de Staat - Koning ( = staatshoofd ) - Regering = Koning + minister(s) = de Kroon = dagelijks_bestuur / uitvoerende_macht van het land - controlerende macht - Eerste_Kamer en Tweede_Kamer ( wetgevende_macht ; wordt niet tot het bestuur gerekend ) ---------------------------------------------------------------

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

5

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

1.2. Provincie - een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon - functioneert sinds 2003 volgens een dualistisch_stelsel, met: - enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur ( = Gedeputeerde_Staten, Commissaris_van_de_koningin ) enerzijds en - anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Provinciale_Staten ) anderzijds en waarbij - de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = Gedeputeerde_Staten, Commissaris_van_de_koningin ) NIET tevens lid mogen zijn van de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Provinciale_Staten ) ------------------------------------------------------------1.3. Gemeente - een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon - functioneert sinds 2002 volgens een dualistisch_stelsel, met: - enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur ( = College_van_B&W, de burgemeester en de commissie(s) ) en - anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = gemeenteraad ) en waarbij - de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = College_van_B&W, de burgemeester en de commissie(s) ) NIET tevens lid mogen zijn van de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = gemeenteraad ) -------------------------------------------------------1.4. Waterschap - Let op: GEEN dualistisch, maar ( nog steeds een ) monistisch stelsel, waarbij - de leden van het Dagelijks_bestuur tevens lid zijn van het Algemeen_Bestuur en beslissen dus over eigen voorstel(len) en de uitvoering daarvan ! ) - wordt bestuurd door bestuurorganen, waaronder: - Voorzitter + Dagelijks_Bestuur - Algemeen_Bestuur - gekozen door de ingezetene(n) / ingelanden van het waterschap - is het hoogste_orgaan / wetgevende_macht en staat aan het hoofd van het waterschap - waarbij elk van deze organen zijn eigen bevoegdheden en taken heeft ----------------------------------------------------2. Publiekrechtelijke_bedrijfsorganisatie(s) ( Gw 134 ) - betreft de openbare_lichamen voor beroep en bedrijf - beroepsgroep(en): advocaten, accountant(s) - bedrijfsgroep(en): agrarische sector, ambacht, detailhandel --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Rechtsbron(nen) op rijksniveau en op lager / hoger overheidsniveau 1. Grondwet ( geldt alleen voor Nederland ) - is een wet_in_formele_zin - regelt, onder meer, de volgende zaken: 1.1. Grondrecht(en) 1.1.1. klassieke_grondrechten: geen overheidsbemoeienis ofwel de afweerrechten m.b.t. mensenrechten - vrijheid van godsdienst ( Gw 6 ev ), etc. 1.1.2. sociale_grondrechten: oproep tot overheidsbemoeienis - werkgelegenheid, etc. ( Gw 19 ev ) 1.2. Regering = landsbestuur - wordt gevord door de Koning en de minister(s) ( Gw 24 ev ) Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

6

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

1.3. Staten_Generaal = Eerste_Kamer en Tweede_Kamer - de Staten_Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk ( Gw 50 ev ) - worden niet als een bestuursorgaan gezien 1.4. Raad_van_State, Algemene_Rekenkamer, Nationale_ombudsman, en vaste college(s) van advies - de Raad_van_State ..... wordt gehoord over voorstellen van wet en .. ( Gw 73-1 ev ) 1.5. Wetgeving en bestuur - vaststelling van wet(ten) geschiedt door regering en de Staten_Generaal gezamenlijk ( Gw 81 ) 1.6. Rechtspraak - aan de rechterlijke macht is opgedragen de berechting van geschil(len) over burgerlijke_recht(en) en over schuldvordering(en) ( Gw 112-1 ev ) - de wet kan de berechting van niet-burgerlijke rechtsbetrekking(en) opdragen hetzij aan de rechterlijke_macht, hetzij aan gerecht(en) die niet tot de rechterlijke_macht behoren ( Gw 112-2 ev) - dus niet alleen voor geschil(len) over burgerlijke rechten, maar ook voor niet-burgerlijke rechten ofwel administratieve geschillen ( = bestuursrecht ) ( Gw 112-2 ) 1.7. Provincie(s), gemeente(n), waterschap(pen) en andere openbare_lichamen - aan het hoofd van de provincie en de gemeente staan Provinciale_Staten onderscheidenlijk gemeenteraad ( Gw 125-1 ) - bestuur van de provincie en de gemeente omvat tevens CdK en Gedeputeerde_Staten onderscheidenlijk burgemeester, wethouder(s) en het College_van_B&W ( Gw 125-2 ) - provincie, gemeente mogen niet zelf belasting(en) verzinnen; formele_wet nodig ( Gw 132-6 ) 1.8. Herziening van de grondwet ( Gw 137 ev ) - een wijziging van de Grondwet geschiedt in twee fase(n) 1.8.1. vaststelling in de vorm van een wet van de voorgenomen wijziging van de Grondwet door de Tweede_Kamer met een gewone meerderheid van stem(men) 1.8.2. ontbinding van de Tweede_Kamer 1.8.3. nieuwe verkiezing(en) 1.8.4. vaststelling van de wijziging van de Grondwet met 2 / 3 meerderheid van de Staten_Generaal ( dus niet alleen door de Tweede_Kamer ) 2. Het Statuut: - geldt voor het Koninkrijk: Nederland, Nederlandse_Antillen en Aruba - staat boven de Grondwet - de Grondwet geldt alleen voor Nederland - de afzonderlijke staten behartigen hun eigen belang(en) 3. organieke_wet(ten) - wet(ten) zoals in de Grondwet aangewezen, bijvoorbeeld - wet(ten) over de organisatie van de staat, waaronder - provinciewet, gemeentewet 4. ongeschreven_recht - bijv. vertrouwensregel: het ( verlies van ) vertrouwen in een minister door de Tweede_Kamer --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- EU_regelgeving - verordening = wet = rechtstreeks bindend voor de burger(s) - richtlijn = bindend voor staten = opdracht om eigen wetgeving aan te passen en in overeenstemming met de inhoud van de richtlijn te brengen - beschikking = besluit voor een individueel geval

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij

www.makelaardijcdrom.nl

7