Kinderen met constitutioneel eczeem Informatie voor ouders en oudere kinderen
dermatologie
Kinderen met constitutioneel eczeem informatiemap voor ouders en oudere kinderen Deze informatiemap is eigendom van : Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoonnummer:
1
dermatologie
Inhoudsopgave 1. Wat is constitutionele eczeem 1.1 Inleiding 1.2 Wat is constitutioneel eczeem 1.3 Hoe ontstaat eczeem 1.4 De huid 1.5 Hoe herken je constitutioneel eczeem 1.6 Diagnostiek 1.7 Allergie 1.8 Kan constitutioneel eczeem worden voorkomen 2. Omgaan met jeuk 2.1 Inleiding 2.2 Zorg voor een goede behandeling van de huidaandoening 2.3 Dagelijkse huidverzorging 2.4 Neem maatregelen die de jeuk tijdelijk verlichten 2.5 Vermijd de factoren die de jeuk verergeren 2.6 Beperk beschadiging van de huid 3. Omgaan met eczeem 3.1 Lichamelijke en geestelijke conditie 3.2 Omgang met anderen – misverstanden en begrip 3.3 Opvoeden en gezin 3.4 Ontwikkeling van het kind 4. Behandelmogelijkheden 4.1 Zalven 4.1.1 Neutrale zalven 4.1.2 Zalven waarin medicijnen zitten • Hormoonzalven • Tracomoluszalf (Protopic®) en Pimecrolimus (Elidel®) • Teerzalven 4.2 Medicijnen in de vorm van tabletten of druppels 4.3 Overige medicijnen 2
03 03 04 04 04 05 06 06 08 09 09 09 09 10 11 11 12 12 12 13 14 16 16 16 17 17 18 19 20 21
4.4 Behandeling voedselallergie 4.5 Behandeling inhalatieallergie Bijlagen I. Algemene zalfadviezen II. Gebruik van hormoonzalven a. Afbouwschema b. Vingertop als maateenheid voor zalven c. Zalf-aftekenlijst III.(Zalf)adviezen bij een nattende huid IV. Zomer en zon Adressen, literatuur en woordenlijst Woordenlijst
21 21 22 22 23 23 24 25 26 27 29 31
dermatologie
Inleiding Voor wie is deze informatiemap? Deze informatiemap is ontwikkeld voor ouders die een kind hebben met constitutioneel eczeem en voor oudere kinderen. Voor de jongere kinderen is een boekje met tekeningen ontwikkeld. Dit kunnen jonge kinderen zelf bekijken. Het boekje wordt toegevoegd aan deze map, als het om een jong kind gaat. Bij uw kind is constitutioneel eczeem vastgesteld. Tijdens de afspraak met de dermatoloog en/of de verpleegkundig specialist heeft u uitgebreide mondelinge informatie gekregen. In deze informatiemap staat veel informatie die u thuis kunt nalezen. De informatiemap is uw persoonlijk eigendom. U kunt hierin zelf aantekeningen maken, bijvoorbeeld naar aanleiding van de gesprekken die u gevoerd heeft met de diverse zorgverleners. Neem de informatiemap altijd mee naar het ziekenhuis!! Om ervoor te zorgen dat u en uw kind zoveel mogelijk profijt hebben van de informatiemap, is het belangrijk dat u het bij elk bezoek aan de polikliniek dermatologie meenemen. De artsen en verpleegkundig specialist kunnen hierin aantekeningen maken. Zij kunnen u tevens wijzen op belangrijke informatie in de map. Het is ook mogelijk andere folders te bewaren in deze map. Wij hopen met deze informatiemap over ‘Kinderen met constitutioneel eczeem’ een bijdrage te kunnen leveren aan een zo goed mogelijke voorlichting bij de behandeling van uw kind. medewerkers polikliniek dermatologie ZGT Almelo 3
Bronvermelding Bij het ontwikkelen van deze informatiemap is gebruik gemaakt van: • Het boekje ‘Eczeem’ van R.J.J. Koopman, A.J. Edwards van Muijen en S.J. Wijmer, Ketting Partners BV, Rotterdam, 1998. • ‘Kinderen met het atopiesyndroom’, UMCU • Diverse folders van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem • Diverse folders van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
dermatologie
1. Wat is constitutioneel eczeem 1.1 Inleiding Eczeem is de verzamelnaam voor verschillende huidziekten met dezelfde soort huiduitslag. Er zijn diverse soorten eczeem. De meest voorkomende soort eczeem is constitutioneel eczeem. In deze Persoonlijke Informatie Map hebben we het vooral over deze vorm van eczeem. In deze map wordt met ‘eczeem’ ‘constitutioneel eczeem’ bedoeld. Wanneer iemand bij zijn geboorte de aanleg voor overgevoeligheid voor bepaalde stoffen heeft meegekregen, spreken we van atopie. Constitutioneel eczeem wordt daarom ook wel atopisch eczeem genoemd. Het kan over het hele lichaam voorkomen en gaat gepaard met hevige jeuk. De afgelopen jaren is het aantal kinderen met eczeem toegenomen. Eczeem verschijnt meestal bij zeer jonge kinderen, maar er zijn ook volwassenen die op latere leeftijd plotseling eczeem krijgen. In Nederland heeft 7.2 procent van de kinderen onder de 12 jaar constitutioneel eczeem (CBS 2002) en is daarmee, na astma, de belangrijkste chronische aandoening bij kinderen. De ernst van het eczeem is niet bij elk kind gelijk: 84 procent heeft mild eczeem, 14 procent matig eczeem en 2 procent ernstig eczeem.
besmettelijk. Uw kind heeft geen eczeem gekregen door contact met een andere eczeempatiënt. Uw kind kan ook nooit andere kinderen of mensen hiermee besmetten. Het kan wel zijn dat bacteriën in een later stadium van eczeem een rol gaan spelen.
1.3 Hoe ontstaat eczeem? Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van constitutioneel eczeem. Een combinatie van factoren speelt een rol bij het ontstaan van eczeem. ‘Aanleg’ is hiervan de belangrijkste, zoals hiervoor al is aangegeven. Een ander woord voor ‘aanleg hebben voor…’ is constitutie, vandaar het woord ‘constitutioneel eczeem’. Atopie, de aangeboren aanleg om allergisch te worden, komt vaak in de familie voor (70%). Iemand met een atopie kan atopische klachten ontwikkelen, maar dat hoeft niet.
1.4 De huid De huid bedekt ons van top tot teen: het is ons grootste orgaan. Onze huid is de beschermlaag tussen het lichaam en de buitenwereld. Op de meeste plaatsen is de huid maar een paar millimeter dik; onze voetzolen en handpalmen hebben een dikkere en hardere huidlaag. De buitenste huidlaag (de opperhuid) schuurt in het dagelijks gebruik af en wordt steeds van binnenuit aangevuld. Direct onder de huid zit de vetlaag:het onderhuidse vet.
1.2 Wat is constitutioneel eczeem? Constitutioneel eczeem is een niet-besmettelijke, chronische huidziekte als gevolg van een ontstekingsreactie in de huid. Het gaat gepaard met roodheid, zwellingen, vochtblaasjes, vochtafscheiding (natten), kloofjes en littekens. Het belangrijkste kenmerk is echter de jeuk, die vaak heel hevig kan zijn. Zo hevig, dat je er gek van wordt. Bij deze ontstekingsreactie van de huid spelen bacteriën, virussen of schimmels géén rol. Eczeem is daarom niet 4
De vier belangrijkste functies van de huid zijn: • beschermen • voelen • temperatuur regelen • vitamine D maken
dermatologie
De beschermfunctie. De huid is van buitenaf en van binnenuit slecht doordringbaar voor water; je kunt wel zeggen dat hij van twee kanten bijna ‘waterproof’ is. Daardoor houdt het lichaam ook in een droge omgeving voldoende water in ons lijf vast. Dat is een hele prestatie wanneer we bedenken dat we voor 70 procent uit water bestaan. De huid blijft vettig en daardoor waterafstotend, omdat klieren bij de haarzakjes vet uitscheiden. De cellen van de buitenste huidlaag liggen stevig dakpansgewijs gestapeld. Bacteriën kunnen niet door de huid heen. De huid van mensen met eczeem is droog en voelt vaak ruw aan. Vaak zie je schilfertjes en kloofjes. Deze droge huid verergert vaak de jeuk. Bij een droge huid scheiden de talgklieren minder vet af dan normaal en is het vetlaagje dunner. De barrière is daardoor beschadigd, en de huid verliest meer vocht en droogt uit. Hierdoor is de beschermfunctie verminderd waardoor stoffen van buitenaf makkelijker kunnen binnendringen en het eczeem beïnvloeden.
1.5 Hoe herken je constitutioneel eczeem Zowel de plaats waar constitutioneel eczeem op het lichaam voorkomt, als de verschijningsvorm zijn afhankelijk van de leeftijd van de persoon en het stadium waarin het eczeem verkeert. Eczeem verschijnt bij driekwart van de kinderen in het eerste levensjaar. Hierbij staat nattend eczeem in het gezicht vaak op de voorgrond; dat wordt ook wel dauwworm 5
genoemd. Ook zie je vaak eczeem bij de overgang van de oorlelletjes naar het gezicht. Bij ernstiger vormen van eczeem kan het gehele lichaam zijn aangedaan, met name de borst/buik en de rug/billen. Tussen de 1 en 3 jaar ‘verschuift’ het eczeem naar de elleboogplooien, knieholtes, polsen en enkels. Bij elk kind kan het verloop echter anders zijn. Bij het ouder worden, wordt het eczeem droger van aard. Bij ongeveer 50 procent van de kinderen verdwijnt het eczeem voor de leeftijd van 4 jaar. Ongeveer 25 procent van de mensen met eczeem blijft last houden na het twintigste levensjaar, waarbij betere perioden zich afwisselen met slechtere perioden. Eczeem kan grofweg in twee fasen worden onderverdeeld: acuut en chronisch. Wanneer eczeem acuut ontstaat zie je een rode, gezwollen huid, die warm aanvoelt. Er ontstaan bobbeltjes en blaasjes gevuld met vocht. Sommige blaasjes gaan kapot en scheiden vocht af, het zogenaamde natten. Een acute eczeemaanval kan van enkele dagen tot enkele weken duren. Daarna drogen de blaasjes, meestal binnen een week, in en worden korstjes. De huid gaat schilferen en wordt minder rood. Bij eczeem kunnen roodheid, blaasjes en korstjes tegelijk voorkomen. Bij een chronische fase van eczeem neemt de roodheid af, de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en droge huid kunnen kloven ontstaan. De verschijnselen van acute en chronische fasen van eczeem kunnen na elkaar maar ook tegelijkertijd voorkomen. Daarnaast kent eczeem een wisselend verloop, met betere en slechtere perioden. Een van de belangrijkste klachten van eczeem is jeuk. Door wrijven en krabben neemt de jeuk toe. Meer hierover leest u in hoofdstuk 2 ‘Omgaan met jeuk’.
dermatologie
1.6 Diagnostiek Niet iedereen is vertrouwd met de symptomen van constitutioneel eczeem. Bovendien is het niet zo makkelijk om het verschil te zien tussen de verschillende soorten eczeem. Wanneer uw kind huiduitslag heeft, zal de arts de diagnose eczeem stellen aan de hand van: • Anamnese (het in kaart brengen van de ziektegeschiedenis): de arts vraagt onder andere hoelang de klachten bestaan, welke verschijnselen optreden en welke factoren van invloed zijn op het eczeem. Belangrijke symptomen voor het stellen van de diagnose eczeem zijn: jeuk, huiduitslag op typerende plekken, langdurige huiduitslag met ups en downs en aanleg voor eczeem, astma of hooikoorts in de familie. • Lichamelijk onderzoek: bij dit onderzoek let de arts onder meer op de plekken waar het eczeem zit, de uitgebreidheid, of de plekken nattend zijn, roodheid, schilfering, verdikking van de huid,vergroving van de huidlijnen, wondjes die meestal op het krabben wijzen en of de huid droog is. • Aanvullend onderzoek: het is lang niet altijd nodig om deze onderzoeken te verrichten, de diagnose wordt in het algemeen op basis van de anamnese en het lichamelijk onderzoek gesteld. Toch kan aanvullend onderzoek in sommige gevallen nuttig zijn. De meest verrichte onderzoeken bij eczeem zijn allergieonderzoek, huidbiopt en huidkweek.
Aanvullende onderzoeken •
6
Allergieonderzoek: Soms vindt de arts het nodig om een allergietest te doen. De meest voorkomende zijn plakproeven, krasjestesten en bloedonderzoek. Meer informatie staat in de folders die specifiek over deze testen gaan.
•
•
Soms is het nodig om een huidbiopt af te nemen. Bijvoorbeeld als de verschijnselen niet kenmerkend zijn of als de diagnose niet duidelijk is. Een huidbiopt wil zeggen dat er een klein stukje huid (meestal 3 mm doorsnede) wordt weggenomen uit een plek waar het eczeem zit. Eerst wordt de huid plaatselijk verdoofd. De verdovingsprik is een beetje pijnlijk, maar het verwijderen van het stukje huid is daarna niet meer pijnlijk. Het stukje huid wordt naar het laboratorium gestuurd en onder de microscoop onderzocht. De uitslag van het onderzoek is meestal na 2 weken bekend. De arts bespreekt de uitslag tijdens het eerstvolgend polibezoek of telefonisch. Huidkweken worden gedaan wanneer er vermoeden is op een infectie. De arts wrijft hiervoor met een wattenstokje over de aangedane huid. Hiervan wordt een kweek gemaakt. In het laboratorium wordt vervolgens onderzocht om welke bacterie of virus het gaat. Het onderzoek is niet pijnlijk.
1.7 Allergie Als je aanleg hebt, hoef je niet perse allergisch te worden. Een Nederlander met eczeem zal niet allergisch zijn voor kangoeroes. Maar als hij/zij in Australië op een kangoeroeboerderij gaat werken, kan hij er wel allergisch voor worden. Je bent dus niet meteen allergisch, je moet het eerst worden. Allergenen zijn stoffen waar allergische personen antistoffen tegen vormen. Het allergisch worden gebeurt door intensief contact met allergenen. Mensen met een allergische aanleg zijn overgevoelig voor de meest verschillende dingen, zoals hond, kat en koemelk. Van te voren is niet te zeggen welke stoffen voor iemand allergeen zijn. Zou een kind nooit in aanraking komen met allergenen, dan zou het nooit last hebben van een allergie. Deze ideale situatie is nauwelijks bereikbaar.
dermatologie
Het menselijk lichaam komt op drie manieren met allergenen in aanraking. • Via voedsel • Via de lucht • Bij huidcontact Een allergische reactie voor dit soort allergenen kenmerkt zich door acute klachten. Dat wil zeggen dat na contact met bijvoorbeeld een kat, die persoon binnen een kwartier klachten krijgt. of het eczeem rechtstreeks door dit soort allergenen kan verergeren blijft tot op heden nog een grote vraag. Het is niet te voorkomen dat een kind in contact komt met dingen waarvoor het allergisch zal worden. Wanneer bekend is dat uw kind allergisch is, dan kunt u wel maatregelen nemen om contact met de allergenen te verminderen. Het lichaam verdedigt zich tegen indringers van buitenaf. Deze reactie speelt zich af op de grens tussen het lichaam en de buitenwereld: dus in de huid (eczeem), de luchtwegen (astma), het maag-darmkanaal (voedselallergie) en de neus en de ogen (hooikoorts). Van de hele Nederlandse bevolking heeft ongeveer 20 procent de aanleg om atopisch te worden, bijvoorbeeld om constitutioneel eczeem, astma, hooikoorts of een voedselallergie te krijgen. Wanneer één of beide ouders één of meerdere atopische aandoeningen heeft, bestaat er een grotere kans dat het kind eczeem krijgt: • Bij ouders zonder constitutioneel eczeem, astma en hooikoorts is de kans op een kind met constitutioneel eczeem ongeveer 10 procent: • Heeft één van de ouders constitutioneel eczeem, astma of hooikoorts, dan is de kans gestegen tot 20 procent; • Is er een broertje of zusje (en ouder) met constitutioneel eczeem, astma of hooikoorts, dan is de kans 30 procent; 7
•
Hebben beide ouders astma en/of hooikoorts, dan is de kans 40 procent; • Hebben beide ouders constitutioneel eczeem, dan is de kans op een kind met constitutioneel eczeem ongeveer 80 procent. Kinderen met constitutioneel eczeem hebben vanwege de atopische aanleg ook een verhoogde kans op het krijgen van (voedsel)allergie, astma en hooikoorts. Ongeveer 40 procent van de kinderen met eczeem ontwikkelt later in het leven astma en 50 tot 70 procent hooikoorts. Dit noemen we de allergische mars. Naast deze aanleg kunnen soms ook allergenen een rol spelen, maar ook vooral niet-allergenen. Tabel 1. factoren die een rol kunnen spelen bij eczeem • Erfelijkheid • Niet-allergene factoren: • Droge huid • Infectie • Psychische gesteldheid • Overige factoren • Allergenen (stoffen die een allergie kunnen veroorzaken) Voorbeelden van niet-allergene stoffen zijn water, zeep, wol en alcohol. Verder kunnen factoren als droge huid, droge lucht, warmte, fel zonlicht, transpiratie, hormonale schommelingen, de psychische gesteldheid en de algehele conditie van invloed zijn op eczeem. Zo kunnen stress of spanningen, maar ook bacteriële of virale infecties het eczeem verergeren.
Allergenen in het voedsel Bij het overstappen van borst- op flesvoeding treden bij een baby vaak overgevoeligheden op. Blijkbaar moet het lichaampje wennen aan dat nieuwe voedsel. Een allergische reactie uit zich vrij kort na het drinken of eten (zo’n twintig
dermatologie
minuten later). De huid begint te reageren. De huid rond de mond, in de mond en op de handen wordt rood en gaat jeuken. Het ziet er uit als eczeem en daardoor denken mensen al snel dat de voedselallergie ook al het eczeem veroorzaakt dat op de rest van het lichaampje zit. Het verwarrende is dat de twee aandoeningen erg op elkaar lijken, maar toch een andere oorzaak hebben. Het belangrijkste is dat u inziet dat constitutioneel eczeem en voedselallergie náást elkaar kunnen bestaan en niet hetzelfde zijn. Als uw kind last van huiduitslag heeft, is het niet verstandig om uit angst voor voedselallergie bij voorbaat al zelf een selectie uit het voedselpakket te maken. Het kind krijgt dan wellicht te weinig vitamines of eiwitten binnen. Houd wel in de gaten of het eczeem altijd veel erger wordt na het eten van bepaald voedsel. Is dat het geval, raadpleeg dan uw arts.
Koemelkallergie Een veel voorkomende allergie bij baby’s is koemelkallergie. Is het kind allergisch voor koemelk dan zal de arts of diëtiste u aanraden over te stappen op een ander soort melk (Bijvoorbeeld Nutrilon Pepti®). Deze melk is verkrijgbaar bij apotheek, supermarkt en drogist en wordt bij bewezen koemelkallergie soms door de verzekering vergoed. Sojamelk en geitenmelk zijn minder geschikt, want daarvoor kan een baby ook allergisch worden. Ook voor andere voedingsbestanddelen kan een kind allergisch worden. Veel voorkomende allergenen zijn: Koemelk, kippenei, pinda’s, schaaldieren en vis. Minder vaak voorkomende allergenen zijn: peulvruchten, noten en zaden, fruit, groentes en granen. Met het ouder worden neemt de gevoeligheid voor sommige allergenen in het voedsel spontaan af. Kinderen die als baby allergisch waren voor koemelk, kunnen dat na hun tweede heel vaak weer normaal verdragen. Een pinda-allergie blijft echter meestal bestaan. 8
Ouders van kinderen met constitutioneel eczeem zijn te gauw geneigd om schommelingen in de ernst van het eczeem te wijten aan de voeding. Echter als uw kind ergens op één plekje eczeem heeft, is het onwaarschijnlijk dat voedsel de boosdoener is.
1.8 Kan constitutioneel eczeem worden voorkomen? Of kinderen met een atopische aanleg ook daadwerkelijk een atopisch aandoening zoals eczeem ontwikkelen, hangt van omgevingsfactoren af. Het is nog onduidelijk welke omgevingsfactoren dat precies zijn en hoe eczeem dus voorkomen zou kunnen worden. De waarde van de volgende adviezen is wetenschappelijk aangetoond: • Niet roken (tijdens zwangerschap en de borstvoedingsperiode) en het kind niet blootstellen aan tabaksrook; • Het langdurig geven van uitsluitend borstvoeding (vier tot zes maanden) kan het ontwikkelen van allergie uitstellen of zelfs voorkomen; • Wanneer geven van borstvoeding niet mogelijk is en er atopische aandoeningen in de familie voorkomen, kan ter preventie hypoallergene flesvoeding worden gebruikt. • Start met bijvoeding als het kind 6 maanden oud is volgens de adviezen van het consultatiebureau. Het op voorhand nemen van maatregelen, zoals het saneren van het huis (huisstofmijtvrij maken) en het wegdoen van huisdieren, heeft geen zin. Sterker nog, het kan zelfs averechts werken. Dat geldt ook voor het houden van een dieet tijdens de zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding. Het liefst wordt hetzelfde, gevarieerde eetpatroon aangehouden; dus ga tijdens de zwangerschap niet ineens bijvoorbeeld (extra) melk drinken als je dat al niet deed.
dermatologie
2 Omgaan met jeuk 2.1 Inleiding Jeuk is bij constitutioneel eczeem allesoverheersend. Het voelt alsof je bloot languit in de brandnetels bent gevallen. Het enige wat helpt is wrijven, krabben en nog eens krabben. Totdat eindelijk de opluchting komt. Het is over … maar wel met een kapotte huid. Het is niet te beschrijven hoe het voelt om zo’n verschrikkelijke jeuk te hebben. Leven met jeuk, elke dag opnieuw, is niet gemakkelijk. De gevolgen van jeuk zijn voor iedereen verschillend. • Door veel te krabben kan de huid kapot gaan, de huidaandoening verergert en de jeuk neemt toe. Door te krabben ontstaan wondjes die na genezing weer jeuk geven. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
•
Ook kunnen schaamtegevoelens over jeuk en krabben bij de oudere kinderen leiden tot verminderen van sociale activiteiten, waardoor eenzaamheid of verveling kan ontstaan.
De arts, verpleegkundige of maatschappelijk werker kunnen helpen om met problemen als gevolg van jeuk om te gaan. De volgende adviezen voor het omgaan met jeuk zullen wellicht niet allemaal van toepassing zijn op uw kind.
2.2 Zorg voor een goede behandeling van de huidaandoening Goede (uitvoering van de) behandeling van de huidaandoening is het belangrijkste middel tegen jeuk. Naast de behandeling van de huidaandoening zijn er medicijnen en zalven die de jeuk kunnen verminderen. De arts en verpleegkundige adviseren u hierover.
2.3 Dagelijkse huidverzorging Beperk contact met water en gebruik lauw water •
•
•
9
Wanneer de jeuk ’s avonds en/of ’s nachts heftig is, kan het slapen zoveel verstoord worden, dat overdag de vermoeidheid toeslaat. Wanneer dit te lang duurt kunnen de de jeuk en de huidaandoening toenemen door de vermoeidheid met eventuele prikkelbaarheid en spanningen. Bij oudere kinderen kunnen jeuk en krabben ook aanleiding geven tot spanningen in de directe omgeving of binnen het gezin. Door deze spanningen kan de huidaandoening verergeren, waardoor de jeuk toeneemt. Opnieuw ontstaat een vicieuze cirkel.
• •
Het grootste deel van een kinderlijfje wordt niet echt vuil. Het kan meestal met een washandje worden schoongemaakt. Ook tijdens hevige eczeemaanvallen kunt u uw kind blijven wassen. Kinderen vinden badderen óók fijn. Om die reden kunnen ook kinderen met eczeem lekker in bad. Beperk het badderen tot een keer per week, water droogt de huid uit. Bij douchen: niet dagelijks en niet te lang (5 à 10 minuten). Gebruik liever niet te warm water; hoe warmer het water hoe meer de huid ontvet.
Gebruik een zeepvervanger en milde shampoo •
Gebruik een zeepvervanger: pH-neutraal, hypoallergeen en ongeparfumeerd. Gebruik bij voorkeur douche- of badolie. Dit gaat het uitdrogende effect van water tegen, irriteert niet en geeft een olielaagje. Enkele
dermatologie
•
veelgebruikte bad/douche-olie’s zijn: Soja Oleum Emulgatum®, Balneum®, Nutraspa®, Oilatum® en Oilatum plus®. De douche- of badolie is meestal op basis van soja, pinda of noten. Over het algemeen worden bij een allergie voor soja, pinda of noten, deze bestanddelen in het badwater wel verdragen. Om irritatie van de hoofdhuid te voorkomen is het gebruik van een milde, liefst ongeparfumeerde shampoo aan te bevelen.
2.4 Neem maatregelen die de jeuk tijdelijk verlichten Zalf met een neutrale zalf Een droge huid geeft vaak jeuk. Neutrale zalf helpt een droge huid voorkomen en kan de jeuk verminderen. Bij droog, vriezend weer zal de huid eerder uitdrogen. Smeer uw gezicht en lippen goed in met vet en lippenbalsem voor u naar buiten gaat.
Zorg voor verkoeling Smeer na douchen of baden de huid meteen in Dep na het douchen of baden de huid droog (niet droogwrijven) en zalf direct in met een neutrale zalf. Hierdoor blijft de huid soepel en droogt niet verder uit.
Wat te doen met zwemmen? Zwemmen kan voor menigeen met eczeem zorgen voor een verergering van het eczeem. Vooraf insmeren met een vette zalf en na afloop douchen en wederom insmeren met een vette zalf kan verergering voorkomen. Gebruik een zalf waar geen lanette in zit, want lanette geeft een witte uitslag op de huid in water. Bespreek het inzalven van uw kind met het badpersoneel, omdat de huid er glad van wordt. Wanneer uw kind zwemlessen gaat nemen is het raadzaam een zwembad te kiezen die minder chloor gebruikt (zie www.vmce.nl), en eens per week een uur te lessen in plaats van twee keer per week een half uur. Samengevat: • Beperk contact met water • Gebruik lauw water • Gebruik een zeepvervanger (bijvoorbeeld een badolie) en een milde shampoo • Smeer na douchen of baden de huid meteen in • Invetten voor en na zwemmen 10
Verkoel de huid met lauw water, koude omslagen, een ventilator, koele wijde kleding, door te blazen op de huid of naar buiten te gaan. Ook een vette zalf uit de koelkast kan verlichting geven. Gebruik ijspakkingen (coldpacks) als jeuk op een klein gebied voorkomt. Doe een doek of washandje om de coldpack om bevriezing van de huid te voorkomen. Coldpacks zijn verkrijgbaar bij drogist of apotheek.
Zoek alternatieven voor krabben Om beschadiging van de huid te voorkomen zijn er alternatieven voor het krabben mogelijk. Probeer bijvoorbeeld te wrijven, te kloppen, te knijpen of te blazen. Soms kan massage ( met een neutrale zalf) ook verlichting geven.
Zoek afleiding Bij jeuk kan afleiding soms helpen. Gedachten ergens anders op richten, leidt de aandacht van de jeuk af. Ontspanningsoefeningen kunnen ook afleiding bieden. Activiteiten waarbij de handen gebruikt worden zijn soms een hulpmiddel, bijvoorbeeld knutselen of antistressballetjes knijpen. Even naar buiten gaan biedt ook vaak afleiding en verkoeling.
dermatologie
• • • •
Samengevat:
Overig
Zalf met neutrale zalf Zorg voor verkoeling Zoek alternatieven voor het krabben Zoek afleiding
•
2.5 Vermijd de factoren die de jeuk verergeren
Zorg voor een goede conditie door voldoende slaap, goede voeding en lichaamsbeweging. • Douche direct en kort na transpireren en verzorg de huid. • Vermijd rokerige ruimtes. Wees matig met gebruik van alcohol (oudere kinderen).
Het is belangrijk na te gaan welke factoren de jeuk verergeren en hoe de factoren kunnen worden vermeden.
Kleding • •
•
•
•
Vermijd warmte door koele kleding te dragen Draag geen knellende of ruwe, prikkelende kleding als wol of fleece, maar katoen. Ook is het belangrijk dat kleding vochtdoorlatend is, dus geen synthetische kleding (nylon). Een onbedekte huid is gevoeliger voor prikkels en leidt eerder tot jeuk. Daarom raden we aan om ook in de zomer een dunne katoenen pyjama te dragen (lange mouwen en pijpen). Spoel kleding na het wassen zorgvuldig uit, zodat er geen zeepresten achterblijven die irriterend kunnen werken. Gebruik bijvoorbeeld het extra spoelprogramma op de wasmachine. Gebruik geen wasverzachter, dit geeft irritatie op de huid. Een half kopje azijn kan een alternatief zijn.
Temperatuur en ventilatie • • •
11
Zet de verwarming thuis niet te hoog. Droge lucht kan jeuk verergeren, bijvoorbeeld door airconditioning. Zorg voor goede ventilatie. Warmte en transpiratie leiden vaak tot jeuk (transpiratie bevat zouten). Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de slaapkamer koel en fris is, en er niet teveel dekens of een warm dekbed op bed ligt.
Factoren die jeuk kunnen beïnvloeden: • • • • •
Kleding Temperatuur Droge lucht Transpiratie Verminderde weerstand
2.6 Beperk beschadiging van de huid Zorg dat de nagels schoon, glad en kort geknipt zijn. Verbinden of inpakken van de huid Bedek de huid, door kleding of verband, zodat u niet op de blote huid krabt. • Er zijn katoenen en zijden handschoenen en sokken op recept verkrijgbaar. Als handschoenen of sokken snel uit gaan, plak ze dan vast met een papieren pleister rond de polsen of enkels. • Ook is er een verbandbroek en verbandshirt op recept verkrijgbaar van ongebleekte, ongeverfde natuurzijde (Dermasilk®) of Viscose (Tubifast®) met antibacteriële werking. Deze zijn verkrijgbaar in diverse maten bij apotheek, thuiszorgwinkels en medische speciaalzaken. • Wanneer lichaamsdelen moeten worden ingepakt, kan dat worden gedaan met een buisverband. Het voordeel hiervan is dat je het plaatselijk kunt verbinden, bijvoorbeeld alleen een been of een arm. Een buisverband beschermt de huid tegen ernstige beschadiging door het krabben. Wrijven kan nog wel;
dermatologie
dit heeft minder vervelende gevolgen. De grote winst wordt behaald doordat het verband de huid beschermt tegen het krabben en zo de huid en u zelf rust geeft. Het genezingsproces kan dan zo optimaal mogelijk verlopen. Het buisverband is van ongebleekt katoen, is absorberend en hypoallergeen. De verpleegkundige kan u instructies geven over het aanbrengen van het buisverband.
Samengevat: • •
Zorg voor schone, gladde en kort geknipte nagels Verbinden of inpakken van de huid: • Handschoenen • Verband broek en – shirt • Buisverband
Helpen al deze maatregelen niet afdoende en ligt uw kind hele nachten wakker van de jeuk, dan kunnen medicijnen uitkomst bieden (zie ‘Behandeling’).
3. Omgaan met eczeem Wanneer een kind ‘lekker in zijn vel zit’, loopt het leven gesmeerd. Goed contact met andere kinderen is een belangrijk onderdeel daarbij. Als eczeempatiënt heeft ‘lekker in je vel zitten’ een dubbele betekenis. Allerlei prettige en minder prettige contacten beïnvloeden het eczeem positief of negatief. Hoe gaan u en uw kind daarmee om?
3.1 Lichamelijke en geestelijke conditie De ene keer kan uw kind heftig reageren op allergenen, de andere keer kan dat meevallen. Als het kind zich lekker voelt, is het lichaam beter opgewassen tegen het eczeem. Voorbeelden van situaties waarin het eczeem kan verergeren zijn: • bij vermindering van de weerstand, bijvoorbeeld bij griep of oververmoeidheid • tijdens infecties, bijvoorbeeld bacteriële huidinfecties of kinderziektes • bij negatieve emoties; stress Gelukkig zijn er ook momenten waarbij het eczeem juist minder wordt. Positieve gebeurtenissen als met vriendjes spelen, complimenten krijgen, verminderen het eczeem. Een vakantie aan zee of in de bergen doet soms wonderen, ook door de ontspannen sfeer. De rol van stress wordt vaak overschat. Stress kan absoluut geen eczeem veroorzaken. Te veel stress wakkert het eczeem wel aan.
3.2 Omgang met anderen – misverstanden en begrip Het grootste misverstand over constitutioneel eczeem is dat mensen denken dat het besmettelijk is. Dat maakt mensen schrikachtig. Maar zelfs wanneer je de eczeemhuid aanraakt, kun je er nog geen eczeem van krijgen. Familie, vriendjes en vriendinnetjes weten niet wat eczeem is. Ze zien het eczeem en vinden het er ‘raar’ uitzien. Het 12
dermatologie
gevolg is onhandige reacties, onbegrip en soms kwetsende opmerkingen. Als uw kind met eczeem naar zwemles gaat, kunt u bijvoorbeeld het commentaar krijgen: ‘Mijn kind mag niet tegelijk met uw kind in het water’. Wat moet u doen in zo’n situatie? U zou in overleg met de leerkracht voorlichtingsmateriaal kunnen geven, waarin wordt uitgelegd dat constitutioneel eczeem niet besmettelijk is. Op school is een kind met eczeem een uitzondering omdat het er anders uitziet en bepaalde dingen niet mag doen of niet mag eten. Ouders van medeleerlingen kunnen bezorgd zijn dat uw kind anderen besmet met die huidziekte. Daardoor zit uw kind in een kwetsbare positie met de kans op pesterijen. Help uw kind om weerbaar te zijn; misschien kan het een spreekbeurt houden om de onbekendheid met eczeem te overbruggen. Allerlei schoolactiviteiten kunnen een probleem zijn. Uw kind zal niet overal aan mee kunnen doen, maar met enig overleg is vaak meer mogelijk dan in eerste instantie lijkt. Vervelend is dat juist gebeurtenissen die hoogtepunten zijn –verjaardagen, Sinterklaas- vaak spanning bij uw kind kunnen oproepen die het eczeem verergert.
Leerproces U neemt als ouder de eerste levensjaren de verantwoordelijkheid voor een optimale behandeling van het eczeem. Uw kind is hier nog niet toe in staat. Maar het is wel verstandig uw kind zo snel mogelijk te betrekken bij de behandeling van eczeem. Het is voor ouders vaak eenvoudiger als het kind zelf weet waar het allergisch op reageert. U bent er immers niet altijd meer bij als uw kind bij anderen of op school is. Het omgaan met eczeem is een leerproces voor u en uw kind. Iedere situatie is anders en ieder kind reageert anders. Dit betekent ook dat er geen pasklaar antwoord is op de vraag hoe u de problemen moet aanpakken waarvoor 13
u komt te staan. Wel is het handig om veel te weten over eczeem, over de behandeling ervan en over de problemen waarmee u geconfronteerd kunt worden bij het opvoeden van een kind met eczeem. Dat maakt het vaak gemakkelijker om oplossingen te bedenken als u daadwerkelijk met de problemen wordt geconfronteerd.
3.3 Opvoeden en gezin De huidaandoening van uw kind treft niet alleen het kind zelf, maar het hele gezin. U moet vaak meer aandacht geven aan uw kind met eczeem, bijvoorbeeld met het zalven en het helpen omgaan met de jeuk. Deze activiteiten moeten ingepast worden in het gezinsleven. De aandacht die uitgaat naar het kind met eczeem kan bij broertjes en zusjes jaloezie oproepen; het is voor hen niet te begrijpen dat het ene kind meer aandacht krijgt dan het andere. Het kan helpen hier met elkaar over te praten, uitleg te geven over de gevolgen die eczeem heeft en de andere kinderen erbij te betrekken. Broertjes en zusjes zijn ook vaak bezorgd en willen graag helpen. Daarnaast kan individuele aandacht voor de andere kinderen op geplande tijden positief werken. Ouders willen vaak een kind met eczeem extra beschermen en veiligheid bieden, om te voorkomen dat het kind nog meer vervelende dingen moet meemaken. Maar het is erg belangrijk voor de ontwikkeling van een kind dat hij in verschillende leeftijdsfasen bepaalde dingen ontdekt en meemaakt, bepaalde vrijheden krijgt maar ook af en toe zijn neus stoot. Het doel van opvoeden is immers dat het kind uiteindelijk zelfstandig kan functioneren. Bij een kind met eczeem kan die ontwikkeling in zelfstandigheid extra moeilijk worden door te veel bescherming van de ouders. Zo gewoon mogelijk opvoeden is daarom belangrijk: zet het kind niet in een uitzonderingspositie.
dermatologie
Huidcontact is belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Blijf uw kindje knuffelen, ook als de huid minder plezierig aanvoelt. Misschien aarzelen anderen om uw kind aan te raken. Leg dan uit dat het eczeem niet vies of besmettelijk is. Daarmee helpt u uw familieleden en kennissen en bovenal uw kind. Als ouder merkt u hoe uw kind vergaat van de jeuk en zich tot bloedens toe kapot krabt. U staat voor een dilemma. Laten krabben of boos worden op uw kind met als gevolg dat het kind zich schuldig voelt als het zich wel krabt. U weet wat de gevolgen zijn van krabben; een kapotte huid en pijn. Maar zelfs een volwassen patiënt die de gevolgen weet, kan zich tijdens een jeukaanval niet beheersen. Krabben is het enige wat het kind tegen de jeuk kan doen. Het is ook beter om het kind begrijpend te benaderen. Bestraf het kind niet als het toch gekrabd heeft en maak een spelletje van het zalven. Een kind ervaart zo dat u van uw kind houdt, ook al krabt het. Het kind voelt zich veilig en gesteund.
3.4 De ontwikkeling van het kind Opvoeden van een kind heeft als doel dat het kind zich ontwikkelt als zelfstandig individu. Het kind wordt hierdoor in de loop der jaren steeds minder afhankelijk van de ouders. Dit ontwikkelingsproces gaat gepaard met een aantal leerprocessen en ontwikkelingen op motorisch, cognitief (verstandelijk), sociaal en emotioneel gebied. Ouders spelen hierbij een belangrijke rol. Iedere leeftijdfase heeft zijn specifieke processen, kinderen kunnen moeilijk (of ander) gedrag vertonen dat te maken heeft met de ontwikkeling die zij doormaken. Dit gedrag hoeft niet altijd een relatie met het eczeem te hebben. Zo wordt slecht slapen of ’s nachts wakker worden van een kind al snel aan het eczeem toegeschreven. Dit gaat niet altijd op omdat de meeste kinderen perioden hebben dat ze ’s nachts wakker worden omdat ze een angstige droom hebben of om andere redenen slecht 14
slapen. Het gaat te ver om uitvoerig in te gaan op de ontwikkelingsprocessen die kinderen meemaken. Enkele processen die in relatie tot eczeem van belang zijn worden hierna besproken.
De baby Een baby (0 tot 1 jaar) is nog volledig afhankelijk van de ouders. Het kind slaapt veel en moet wennen aan het dagen nachtritme. Meestal slaapt een baby na drie maanden ’s nachts goed door. Het kan alleen reageren op honger of ongenoegens door te huilen. Een baby kan pijn of jeuk niet anders aangeven dan door te huilen. De reden van het huilen is vaak moeilijk te achterhalen en ouders moeten vaak gissen naar de oorzaak. Wanneer het kind veel huilt is het vaak emotioneel moeilijk op te brengen om geduldig te reageren en de oorzaak van het huilen te achterhalen. Een baby die veel huilt kan voor de ouders een opgave zijn, die hen onzeker kan maken of erg kan uitputten. Als er perioden zijn waarbij het kind veel last heeft van eczeem is het prettig als de zorg gedeeld kan worden met partner, familie of vrienden. Dit stelt de ouders in staat hun accu weer wat op te laden. Een baby heeft behoefte aan lichamelijk contact, het ruikt de vader en moeder en reageert op de hartslag van hen. Ook als de huid ernstig beschadigd is kan gezocht worden naar lichamelijk contact dat het kind prettig vindt, zoals het masseren van het kind met vette zalf of het wrijven over de huid als het kind jeuk heeft.
De peuter Een peuter (1 tot 3 jaar) wil graag dat zijn ouders in zijn directe omgeving zijn, om in geval van ‘nood’ op terug te kunnen vallen. Zijn leefwereld wordt steeds groter, maar het kind is nog niet in staat al zijn activiteiten en de gevaren die deze met zich meebrengen te overzien. De peuter gaat zijn eigen gang en wil alles zelf doen. Hiermee
dermatologie
wil het zijn onafhankelijke positie onbewust uitbreiden. Door de toename van zijn activiteiten kan het kind moeite krijgen om in te slapen. Het kan dan helpen om structureel rust en vaste rituelen voor het naar bed gaan aan te bieden, zoals voorlezen. Rond de leeftijd van 2,5 jaar kunnen angstige dromen een reden zijn dat het kind wakker wordt. Angstdromen kunnen ook weer een aanleiding zijn dat het kind slecht gaat slapen. Even bij het kind gaan zitten en het gerust stellen, een slokje water geven en een lamp aanlaten kan dan helpen. Slaapproblemen kunnen zich tijdens de peuterperiode regelmatig voordoen, vaak ligt er een relatie met spannende gebeurtenissen, zoals sinterklaas, ziekte of veranderingen binnen het gezin. Het kind is afhankelijk van de verzorgers. Deze afhankelijkheid blijft voor een kind met eczeem langer aanwezig, het is immers niet in staat de dagelijkse medische behandeling op zich te nemen. Door het kind te betrekken bij het zalven kan zijn zelfstandigheidgevoel versterkt worden. Het is belangrijk om uw kind stapje voor stapje inzicht te geven hoe het met zijn chronische aandoening om kan gaan en verantwoordelijkheid hierin kan gaan nemen. Een begin hierin is uw kind zelf te laten zalven met vette zalf en uitleg geven over de noodzaak van het zalven. Naarmate uw kind ouder wordt wil het uitleg over het atopisch eczeem, de medische behandeling en eventueel een ziekenhuisopname. Angst bij het kind kan door een goede voorbereiding en uitleg voor een groot deel worden weggenomen. Het is verstandig zo jong mogelijk te beginnen met uit te leggen wat de dokter bij het kind doet. Kijk samen met het kind naar de armpjes of beentjes, leg bijvoorbeeld uit waarom een prik nodig is en dat er dan een pleister op komt. Voordoen bij een knuffel of op een pop spreekt bij een jong kind meer tot de verbeelding.
15
De kleuter De kleuter (3 tot 6 jaar) wordt al een sociaal wezen dat meer en meer de wereld in gaat. Hij wil spelen, ruzie maken, vechten en problemen met anderen oplossen. De kleuter gaat met ouders en volwassenen het gesprek aan door te vragen ‘Wat doe jij?’en Waarom doe jij dat?’. Deze kleuterfase is dan ook een zeer goede periode om antwoord te geven op de vele vragen over atopisch eczeem en de behandeling hiervan. Probeer eenvoudige, korte antwoorden te geven zodat het kind ze ook kan begrijpen. Het kind kan soms denken in begrippen als ‘de dokter kan alles beter maken, papa en mama kunnen alles oplossen en ziek zijn is een straf’(magisch denken). Het is belangrijk dit soort signalen op te vangen en er over te praten om te voorkomen dat ze een eigen leven gaan leiden. Het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid is voor het kind nog niet altijd te maken. Zij kunnen een wapperend gordijn voor een spook aanzien of zijn bang dat er enge beesten onder hun bed zitten. Dit kan een probleem geven bij het slapen.
Het schoolkind Als het kind op de schoolleeftijd (6 tot 12 jaar) komt, gaat het kind contacten leggen met anderen. Sporten, school, zwemles maar ook logeerpartijen zijn een onderdeel van het zelfstandig worden. Het kind leert hoe het zich dient te gedragen in dergelijke situaties en krijgt meer zelfvertrouwen wanneer de sociale contacten goed verlopen. Ook leert het iets over zichzelf en vraagt zich af; ‘Hoe zie ik mijzelf en hoe zien anderen mij’. Kinderen met atopisch eczeem worden zelf, maar ook door anderen, geconfronteerd met hun ontsierde huid. Van belang is dat zij zich leren realiseren dat het uiterlijk maar een klein onderdeel is van hoe je bent en dat in hun sociale contacten hun persoonlijkheid bepalend kan zijn. Voor de ouders is het belangrijk dat zij de eigenwaarde van het kind vergroten door goede eigenschappen te benadrukken en sociale vaardigheden te stimuleren.
dermatologie
Constitutioneel eczeem betekent voor het kind dat het keuzes moet maken, dat niet alles kan. Sommige sporten zijn niet zo geschikt, het bezoeken van een kinderboerderij kan op sommige momenten beter achterwege blijven. Om in de toekomst zelf te leren omgaan met constitutioneel eczeem is het belangrijk dat het kind leert afwegen om iets wel of niet te doen en om de consequenties van die beslissing te dragen.
4. Behandelmogelijkheden Eczeem en voedselallergie kunnen op verschillende manieren behandeld worden. In dit hoofdstuk vindt u hierover algemene informatie. Uw arts bespreekt met u welke behandeling voor uw kind het meest geschikt is. De meeste kinderen met eczeem worden poliklinisch behandeld.
4.1 Zalven De adolescent/jongere De adolescent, van 12 tot 21 jaar, staan in het teken van de ontwikkeling van de eigen identiteit, onafhankelijkheid en zelfstandigheid. Vanaf ongeveer 12 jaar begint de puberteit. In deze periode speelt het uiterlijk een belangrijke rol. Het kind gaat immers steeds meer contact leggen met vrienden en gaat mogelijk seksuele relaties aan. Hormonale veranderingen leiden in korte tijd tot een lichamelijke en geestelijke ontwikkeling die voor de puber niet eenvoudig te verwerken zijn. Het zich afzetten tegen het gewone en motivatievermindering zijn bekende verschijnselen in deze ontwikkelingsfase. De puber neemt steeds meer zelf de verantwoordelijkheid voor zijn handelen.
Zalf, crème en lotion zijn namen die aangeven hoeveel water en vet er in een smeersel zit. • Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water. • Een crème is een samenstelling van vet en water. • Een lotion bevat veel water. De Latijnse benaming voor zalf is unguentum, dit staat vaak op het etiket van de tube, bijvoorbeeld ung. cetomacrogolis. Voor het gemak spreken we hier steeds van zalf als het over een smeersel – zalf, crème of lotion- gaat. De termen crème of lotion gebruiken we als het specifiek om de eigenschappen van een crème of lotion gaat
4.1.1 Neutrale zalven Mensen met eczeem hebben van nature een andere vetsamenstelling van de huid, waardoor deze droger is.
De puber met eczeem neem zelf steeds meer de beslissing over de medische behandeling, het zalven en vermijden van allergenen. De jongere leert hoe hij zijn problemen kan bespreken met arts of ouders, hoe hij kan onderhandelen over wat wel of niet haalbaar voor hem is en waar hij hulp nodig heeft. Hij neemt verantwoordelijkheid en draagt de consequenties van zijn handelen, waarop hij aangesproken kan worden. waterverdamping
Het bespreken met ouders of professionals van de eigen verantwoordelijkheid, de gevolgen daarvan en de manier waarop deze genomen kan worden, kan er toe leiden dat de jongere zich tegenover zijn behandeling gemotiveerder opstelt. 16
irriterende stoffen zalf
dermatologie
Goede verzorging van de huid is de eerste stap om eczeem zo rustig mogelijk te houden. Bij de dagelijkse huidverzorging is het aanbrengen van een beschermlaag met een zogeheten neutrale zalf erg belangrijk. Neutrale zalven zijn de basis van de behandeling. Zij zorgen ervoor dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Een droge huid geeft meer jeuk en is gevoeliger voor prikkels van buitenaf.
Zelf zalf kopen Wilt u zelf bij de drogist een zalf kopen, let dan op aanwijzingen als pH-neutraal en hypoallergeen. Koop liever geen zalf met conserveringsmiddelen en parfum. Deze toevoegingen kunnen huidreacties oproepen bij kinderen die hiervoor gevoelig zijn.
4.1.2 Zalven waarin medicijnen zitten Neutrale zalven, ook wel basis- of bijsmeerzalf genoemd, bevatten geen medicijnen en zijn ongeparfumeerd. Het verschil zit in de samenstelling, de verhouding van water en vet. Een zalf is vetter dan een crème of lotion en heeft daarom de voorkeur om te gebruiken bij eczeem. Doordat een lotion veel water bevat kan het de huid van kinderen met eczeem juist uitdrogen.
Wanneer welke zalf gebruiken? De neutrale zalven gebruikt u zowel in de actieve fasen als in de rustige fase van het eczeem. In een actieve fase gebruikt u ze om bij te zalven, naast de zalf met geneesmiddel. In een rustige fase houdt de zalf de huid soepel en de bescherming in tact.
Soorten zalf Neutrale zalven zijn op doktersrecept verkrijgbaar, de apotheker maakt de zalf of crème vaak zelf. Voorbeelden zijn; • Cetomacrogolzalf • Lanettezalf • Paraffine vaseline • Vaseline-lanettecrème • Cetomacrogolcrème • Vaseline-cetomacrogolcreme Er zijn veel verschillende soorten zalf. In overleg met de verpleegkundige kunt u tijdens het spreekuur ook zalven uitproberen. Algemene zalftips staan in bijlage l. 17
Zalven met een medicijn zijn meestal zalven met hormonen (corticosteroïden). Soms wordt de zalf gecombineerd met een antibacterieelof antischimmelmiddel. Vrij nieuw is de behandeling met tacrolimuszalf (Protopic®) of pimecrolimus (Elidel®)
Hormoonzalven Hormoonzalven onderdrukken het ontstekingsproces in de huid en daardoor de verschijnselen van het eczeem. Ze gaan roodheid, en jeuk tegen. Veel mensen zijn bang voor de bijwerkingen van hormoonzalven. Toen deze zalven rond 1950 op de markt kwamen, werden ze vaak ondeskundig gebruikt. Maar bij deskundig gebruik en door verbetering van de kwaliteit geven hormoonzalven goede resultaten, met weinig of geen bijwerkingen. Het goede resultaat wil niet zeggen dat het eczeem geneest. Een van de oorzaken, de erfelijke factor, kan immers niet worden weggenomen.
Verschillende sterkten van hormoonzalven Hormoonzalven zijn er in vier verschillende sterkten. Hoe hoger de klasse, hoe sterker de werkzame bestanddelen. Soms kiest een arts ervoor om met een lage klasse te beginnen. Bij onvoldoende resultaat schrijft hij een sterkere hormoonzalf voor. Soms begint een arts meteen met een sterke hormoonzalf, zodat de ontsteking in de huid snel en krachtig wordt onderdrukt. Op de lange termijn leidt dit vaak tot minder gebruik van hormoonzalven.
dermatologie
Zalf, crème of lotion Uw kind krijgt het medicijn meestal in een zalf, soms in een crème of lotion. Corticosteroïden in een zalf zijn effectiever dan in een crème, behalve bij een nattend eczeem. In welke vorm uw kind het medicijn krijgt is afhankelijk van de aard en de plaats van het eczeem. We spreken in deze tekst verder van hormoonzalven. Vindt u de zalf waarin de medicijnen zitten niet prettig, geef dit dan door aan de arts. Hij kan dan met u bekijken welke zalf geschikter is.
Toepassing van hormoonzalven In de beginfase van het eczeem, als er een rode jeukende huid ontstaat, smeert u meestal één of twee keer per dag. Vaker dan twee keer per dag smeren is niet effectief. Voor plaatsen waar de huid anders is samengesteld, is een minder sterke hormoonzalf of minder vaak smeren beter. deze plaatsen zijn het gezicht, rond de ogen en in huidplooien. Houd globaal bij hoeveel u smeert en hoe vaak. U kunt hiervoor de zalfaftekenlijst uit bijlage 2 gebruiken. Een alternatief is dat u de datum noteert waarop u een tube hormoonzalf open maakt, wat erin zit en hoeveel gram. Noteer vervolgens de datum waarop u de tube weggooit.
Bijwerkingen van de hormoonzalven Bij langdurig, dagelijks gebruik van hormoonzalf op dezelfde plek, kan onder andere een dunne huid, oppervlakkige bloedvaatjes en striae ontstaan. Het is dus erg belangrijk de adviezen van de specialist op te vlogen. Het is echter wel belangrijk het eczeem voldoende te behandelen, aangezien anders de huid blijvend beschadigd raakt door het eczeem en het krabben. Wees dus niet bang voor goede behandeling met hormoonzalven.
Goed gebruiken is: • •
• • • • •
Leer goed te kijken naar de huid om te beoordelen welke zalf in welke situatie het beste is Juiste klasse en juiste frequentie op het juiste moment (dus geen klasse 3 bij licht eczeem en geen klasse 1 bij ernstig eczeem) Smeer alleen de eczeemplekken in, behalve als er bijvoorbeeld veel plekjes op een lichaamsdeel zitten Laat hormoonzalf ongeveer een uur inwerken voor u er een vette basiszalf overheen smeert Bouw bij voldoende verbetering geleidelijk af, stop nooit zomaar in één keer (zie bijlage 2) Zoek naar de laagste frequentie van smeren om het eczeem onder controle te houden (bijv 1 a 2x per week) Houd globaal bij hoeveel hormoonzalf u smeert en hoe vaak (hoelang doet u met een tube van 30 gram)
Afbouwen van hormoonzalven Na een week is meestal duidelijke verbetering te zien. Voor u de zalf gaat afbouwen, moet de huidaandoening echt sterk verbeterd zijn. Let hierbij op: • Vermindering van de roodheid van de huid • De huid moet gladder aanvoelen • De jeuk moet beduidend minder zijn geworden Stop nooit ineens met smeren van hormoonzalven. Bouw bij voldoende verbetering geleidelijk af en bouw niet af als u merkt dat het eczeem terug komt. Bespreek het afbouwen van de zalf met de arts of verpleegkundige. Er zijn verschillende mogelijkheden, deze staan in bijlage 2.
Tacrolimuszalf (Protopic®) en Pimecrolimus (Elidel®) Er zijn sinds enige tijd twee nieuwe uitwendige antieczeemmiddelen op de markt, die anders werken dan de hormoonzalven:
18
dermatologie
• •
Tacrolimus 0,1 en 0,03% zalf (Protopic®): vergelijk met klasse 2 hormoonzalf Pimecrolimus 1& crème (Elidel®): vergelijk met klasse 1 hormoonzalf
Deze zalven zijn even effectief als de hormoonzalven van de klassen die er achter genoemd staan. Het belangrijkste voordeel van deze zalven is dat ze geen tijdelijke huidverdunning geven.
De werking van Protopic® en Elidel® Bij constitutioneel eczeem is het immuunsysteem van de huid overactief. Door deze overdreven afweerreactie ontstaat een ontsteking die zorgt voor jeuk en roodheid. Tacrolimus en Pimecrolimus onderdrukken deze ontstekingsreactie in de huid.
Bijwerkingen Mogelijke bijwerkingen van tacrolimuszalf en pimecrolimuscrème zijn: • Huidirritatie, alleen bij tacrolimuszalf. Aan het begin van de behandeling met tacrolimuszalf kan huidirritatie ( branderig gevoel, jeuk en roodheid) ontstaan op de plaatsen waar de zalf is aangebracht. • Deze bijwerkingen zijn gewoonlijk mild en verdwijnen meestal binnen één week na begin van de behandeling. • Infecties, zowel bij tacrolimuszalf als pimecrolimuscrème. Er is mogelijk een licht verhoogde kans op ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) en activering van oude herpesinfecties, bijvoorbeeld een koortslip. • Het zijn beide nieuwe medicijnen waarvan op dit moment de bijwerkingen op lange termijn nog niet bekend zijn.
Toepassing van Protopic® en Elidel® De arts spreekt met u af hoe en hoe vaak uw kind de zalf gaat gebruiken. Afhankelijk van het resultaat kan hij beslissen of u vaker of minder vaak moet smeren. • Breng de zalf dun aan op de eczeemplekken • Alleen die delen van de huid die eczeem vertonen hoeven te worden ingesmeerd • Net als bij hormoonzalf moet de zalf eerst een uur intrekken, voordat andere zalven kunnen worden opgebracht • Als de zalf is aangebracht, is langdurige blootstelling van de huid aan de zon onverstandig. Is uw kind toch buiten tijdens zonnig weer, bescherm dan de huid met kleding en een goede zonnebrandcrème • In de zomer kunt u de Protopic® en Elidel® het beste ’s avonds smeren
19
Teerzalven Teerzalven hebben een vergelijkbare werking als hormoonzalven. Het verschil is dat teerzalven langzamer werken en andere soort bijwerkingen hebben. Teerzalven kunnen een alternatief zijn voor hormoonzalven. De zalven kunnen worden afgewisseld. Teerzalven helpen tegen de jeuk. Daarnaast remmen ze de huidontstekingen en verminderen ze zwelling en roodheid van de huid.
Teersoorten Er zijn drie soorten teerzalven: houtskool (pix liquida), steenkool (pix lithantracis) en ichthyol. Ze kunnen in verschillende sterkten gemaakt worden, afhankelijk van de ernst van het eczeem en de plaats op het lichaam.
dermatologie
Bijwerkingen
Aanbrengen van teerzalf
Een bijwerking die kan optreden is dat de huid geïrriteerd raakt, maar dit wordt meestal na enige tijd minder. U moet contact opnemen met uw arts als de huid ontstoken (rood, gezwollen en pijnlijk) uitziet, of als hevige jeuk en irritatie, ongewone zwelling of verergering van de klachten optreden. Deze verschijnselen wijzen namelijk op overgevoeligheid voor teer. Teer kan een ontsteking van de haarzakjes veroorzaken; er ontstaan dan kleine puistjes. De kans hierop neemt toe bij zeer langdurig gebruik (vele maanden).
Teerzalf brengt u op advies van de arts één a twee keer per dag aan bij uw kind. Om de bijwerkingen van teer zalven te beperken, volgt hier een aantal tips in het gebruik ervan: • Teerzalven kunnen irritatie opwekken. Wees daarom voorzichtig met het aanbrengen van teer in de huidplooien. U kunt beter geen teerzalf op de lippen smeren en rondom de ogen (met uitzondering van ichthyol die juist geschikt is voor plekken rondom de ogen). Komt de teer per ongeluk in de ogen terecht, spoel de ogen dan direct met veel water. • Om te controleren of uw kind overgevoelig is voor teer, kunt u het eerst uitproberen op één plek op het armpje of beentje. Is de huid op die plaats de volgende ochtend niet geïrriteerd dan kunt u teerzalf voor de overige eczeemplekken van uw kind gebruiken. • U kunt de zalf met een olie op lichaamstemperatuur verwijderen (bijvoorbeeld slaolie). • Vermijd direct zonlicht. • Bedek de ingesmeerde huid met (buis)verband om vlekken in beddengoed en kleding te voorkomen. • Gebruik eventueel oud beddengoed en oude kleding. • Teerzalven moeten, in tegenstelling tot hormoonzalven, iets dikker worden gesmeerd.
Geur en kleur Nadelen van teerzalven zijn ondermeer de typische geur en de kleur. De omgeving ruikt het en kan er opmerkingen over maken. Mensen met astma kunnen er benauwd van worden. Teerzalven zijn lichtbruin tot zwart. Ze kunnen de huid en haren verkleuren en geven vlekken op beddengoed en kleding. Deze vlekken zijn niet altijd uitwasbaar.
Zonlicht Sommige stoffen in teer, met name die in steenkoolteer, reageren op zonlicht en kunnen tot heftige huidreacties (verbranding) en huidirritatie leiden. Op zonnige dagen kan zelfs in de schaduw deze huidreactie optreden. Bij gebruik van zalf met steenkoolteer mag de huid van uw kind tot zeker 24 uur na het aanbrengen niet aan zonlicht blootstellen. Bij houtskoolteer raakt de huid minder snel geïrriteerd, maar ook hierbij is het aan te raden de ingesmeerde plekken niet bloot te stellen aan zonlicht. Bedek de ingesmeerde huid goed als uw kind naar buiten gaat, bijvoorbeeld door lange mouwen te dragen en gebruik te maken van een hoofddeksel.
20
4.2 Medicijnen in de vorm van tabletten of druppels Is de behandeling met zalven onvoldoende, dan kan de arts medicijnen in de vorm van tabletten voorschrijven.
Antihistaminica Bij ernstige jeukklachten schrijft de arts, naast alle zalven, ook anti-histaminica voor in de vorm van druppels, siroop of tabletten. Antihistaminica hebben geen effect op het eczeem. Wel kunnen ze de jeuk verminderen doordat ze als (bij) werking hebben dat kinderen zich wat suffer voelen.
dermatologie
Hierdoor worden ze rustiger, voelen minder jeuk en kunnen gemakkelijker in slaap vallen. Heel soms worden kinderen juist actiever door antihistaminica.
Antibiotica Bij veel kinderen wordt het eczeem erger door de bacteriën op de huid. Als het eczeem geïnfecteerd raakt, ontstaan er korsten. De arts kan dan een antibioticakuur voorschrijven. Denk erom dat uw kind de kuur afmaakt, ook als de klachten zijn verdwenen. Gebeurt dit niet dan kan de infectie weer snel de kop opsteken. Antibioticum kan ook aan de zalf toegevoegd zijn.
4.3 Overige medicijnen Bij zeer ernstig of hardnekkig eczeem kan de arts uw kind sterkere medicijnen in tabletvorm of drank voorschrijven, bijvoorbeeld prednison of ciclosporine (Neoral®). Deze tabletten werken sterker dan smeren, maar kunnen vooral bij langdurig gebruik leiden tot bijwerkingen. Uw kind krijgt dan ook alleen tabletten als het eczeem zeer ernstig is en smeren niet voldoende helpt. De arts bespreekt dit met u.
4.4 Behandeling voedselallergie Als duidelijk is welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken, dan kan uw kind beginnen met de dieetbehandeling. Patiënten met een bewezen voedingsallergie worden naar een diëtiste verwezen. Voedingsallergie kan niet genezen met medicijnen. De behandeling bestaat uit het weglaten van de bestanddelen die de klachten veroorzaken. Het dieet moet altijd worden gevolgd, dus ook op vakantie, op school, op verjaardagsfeestjes en tijdens het spelen bij vriendjes. Gaat het om één of twee voedingsmiddelen, dan is dit te overzien. Maar gaat het om meer voedingsmiddelen, of om belangrijke voedingsmiddelen die lastig zijn te vervangen, zoals koemelk, dan is het zinvol een diëtiste in te schakelen. 21
De voeding moet immers, ondanks de dieetbeperkingen, alle stoffen bevatten voor het goed functioneren van het lichaam. De diëtiste kan ook informatie met u bespreken over variaties of hoe om te gaan met het dieet tijdens vakantie of schoolfeestjes.
Noodset Komt uw kind toch per ongeluk in contact met het voedingsmiddel waar hij allergisch voor is, dan kan hij klachten krijgen. Omdat deze klachten soms ernstig kunnen zijn, adviseren wij een noodset bestaande uit antihistaminica en adrenaline (de Epipen®). Hoe en wanneer u deze geneesmiddelen het beste kunt gebruiken, wordt uitvoerig met u besproken door de arts en/of verpleegkundige. Het kind moet deze geneesmiddelen altijd bij zich hebben. Deze medicijnen moeten jaarlijks vernieuwd worden.
4.5 Behandeling inhalatieallergie Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat sanatie van huisstofmijt geen effect heeft op eczeem of hooikoorts. Op dit moment wordt huisstofmijtsanatie, zoals matrashoezen en gladde vloeren, dan ook niet meer geadviseerd.
dermatologie
Bijlage l
•
Algemene zalfadviezen Zalfkeuze • • •
•
•
•
•
Gebruik bij nat eczeem een crème en bij droog schilferend eczeem een zalf. Hoe droger de huid, hoe vetter de zalf. Vette zelf kan vooral in de zomer jeuk veroorzaken, doordat er een broeireactie op de huid ontstaat. Kies dan voor een minder vette zalf of crème. Soms leidt gebruik van vette zalf tot ontsteking van de haarzakjes. Smeer daarom altijd met de haarrichting mee. Kies ook in dit geval voor een minder vette zalf of crème. Voorkeur voor een bepaalde zalf is heel persoonlijk. Jaargetijden kunnen hierop van invloed zijn: ’s zomers wordt vaak een minder vette zalf gebruikt. De zalf moet u en uw kind bevallen. Vraag de arts of verpleegkundige om een andere zalf als deze niet bevalt. Gebruikt uw kind hormoonzalf en bijsmeerzalf tegelijk: • Behandel dan eerst de eczeemplekken met de hormoonzalf • Laat deze een uur intrekken • Smeer vervolgens de hele huid in met bijsmeerzalf
Overige zalfadviezen • •
• • • 22
Zorg voor een aangename temperatuur tijdens het zalven Probeer steeds dezelfde volgorde aan te houden, bijvoorbeeld van boven naar beneden, zodat u geen lichaamsdelen overslaat. Masseer de zalf goed in. Gebruik bij kleine oppervlakken een vingertop zalf en wrijf deze goed in. Maak van het zalven zoveel mogelijk een plezierige gebeurtenis, masseer bijvoorbeeld de huid extra in.
Probeer uw kind zo snel mogelijk bij het zalven te betrekken door het zelf ook te laten zalven met een neutrale zalf.
Let goed op hygiëne • • •
Let op de houdbaarheidsdatum op pot of tube. Was uw handen voor u gaat zalven en zorg voor warme handen. Schep de zalf met een lepel of spatel uit de pot, zodat u niet steeds met uw handen in de zalfpot hoeft, zeker bij open eczeem.
dermatologie
Bijlage ll
Afbouwschema Start met 2 keer per dag gedurende 1 week en dan afbouwen
Gebruik van hormoonzalven In de beginfase van het eczeem geeft de arts het advies één- of tweemaal per dag te smeren. Smeer de hormoonzalf alleen op de eczeemplekken. Zijn er over een groot gedeelte van het lichaamsdeel veel kleine plekjes eczeem, smeer dan het hele lichaamsdeel in. Op de bijgevoegde zalfaftekenlijsten kunt u bijhouden wanneer u welke hormoonzalf heeft gesmeerd bij uw kind en op welke plekken.
Zaterdag Zondag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
wk.1 x x x x x x x x x x x x x x huid rustig? jeuk weg?
wk.2 x x x x x x x
wk.3 x x x x x idem idem
wk.4 x x x x idem
wk.5 x x x idem
wk.6 x x idem
wk.7 x idem
A. Afbouwschema hormoonzalf Na een week ziet u meestal duidelijk verbetering. Stop nooit ineens met het smeren van hormoonzalf. Voordat u de behandeling gaat afbouwen, moet de huid echt voldoende verbeterd zijn; het actieve eczeem is niet meer zichtbaar en de jeuk vermindert.
Afbouwen: • Zalft u 2 keer per dag; ga naar 1 keer per dag • 2 dagen stoppen, 5 dagen smeren • 3 dagen stoppen 4 dagen smeren, enzovoort Hieronder staat een aantal afbouwmogelijkheden uitgewerkt. Bouw af tot u uitkomt op enkele dagen smeren in de week, bijvoorbeeld alleen in het weekend. dit kunt u zo maanden volhouden. Bouw niet verder af als er geen verbetering is, of als u merkt dat het eczeem terugkomt. Bij opvlammen van het eczeem gaat u weer terug in het schema. Is de huid helemaal rustig dan kunt u opnieuw beginnen met afbouwen. De afbouwschema’s zijn een handleiding, belangrijk is te blijven kijken naar het eczeem en dan beslissen om (verder) af te bouwen of vaker te gaan smeren met hormoonzalf.
23
Volg dit schema als afbouwen niet lukt Zaterdag Zondag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
wk.1 wk.2 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x huid rustig?
jeuk weg?
idem
wk.3 x x x x x
wk.4 * x x x x x x * eczeem idem vlamt op
wk.5 wk.6 x x x x x x x x x x x x huid rustig?
wk.7 x x x x
jeuk weg?
idem
idem
Volg dit schema bij een snelle verbetering na 3 à 4 dgn wk.1 wk.2 wk.3 wk.4 wk.5 wk.6 wk.7 Zaterdag x x x Zondag x x Maandag x x Dinsdag x x x x x x x x Woensdag x x x x Donderdag x x x Vrijdag x x huid rustig? jeuk weg? idem idem idem idem idem idem x = smeren met hormoonzalf, “- = geen hormoonzalf smeren
dermatologie
B. Vingertop als maateenheid voor zalven Om te weten hoeveel medicinale (hormoon) zalf nodig is per lichaamsdeel, is het onderstaande schema gemaakt. Dit schema gaat uit van de vingertop (buitenste vingerkootje van de wijsvinger) als maateenheid.
Aantal vingertop eenheden Leeftijd 3-12 mnd 1-2 jaar 3-5 jaar 6-10 jaar volwassene
24
Hoofd en hals 1 1,5 1,5 2 2,5
Arm en hand 1 1,5 2 2,5 4
Been en voet 1,5 2 3 4,5 8
Romp (voorkant) 1 2 3 3,5 7
Rug en dijen 1,5 3 3,5 5 7
dermatologie
C. Zalf-aftekenlijst Datum Hoofd Romp Rug 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Zalf-aftekenlijst Been/ voet
Arm/ hand
Bijzonderheden
Datum Hoofd Romp Rug
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Geef per dag aan of er hormoonzalf gesmeerd wordt, gebruik daarvoor bijvoorbeeld de eerste letter van de hormoonzalf Bij bijzonderheden kun je aangeven of en hoe vaak je bijsmeerzalf gebruikt hebt, in bad geweest en/of er druppeltjes gebruikt zijn. 25
Been/ voet
Arm/ hand
Bijzonderheden
Geef per dag aan of er hormoonzalf gesmeerd wordt, gebruik daarvoor bijvoorbeeld de eerste letter van de hormoonzalf Bij bijzonderheden kun je aangeven of en hoe vaak je bijsmeerzalf gebruikt hebt, in bad geweest en/of er druppeltjes gebruikt zijn.
dermatologie
Bijlage lll (Zalf)adviezen bij een nattende huid Bij een nattende huid wordt vaak twee of drie dagen zinkolie gebruikt. Dit droogt de huid snel in. Soms is de zinkolie niet direct op de huid aan te brengen omdat deze te nat is. Gebruik dan een katoenen gaas, smeer hier de zinkolie op en breng het gaas met een verbandje aan op de nattende huid. Bij een nattende huid kunnen naast zinkolie ook natte kompressen helpen. Dit is een verband dat gedrenkt is in kraanwater en daarna uitgeknepen wordt. Het verband kan als een omslag op de natte plekken worden gelegd, drie of vier keer per dag gedurende een paar uur. Droog daarna de huid aan de lucht, dus niet afdrogen. Natte kompressen hebben een sterk indrogend effect. Een waterbadje is een andere manier om de huid in te drogen. Dit is vooral zinvol als de blaasjes of natte plakken verspreid zitten over de hele hand of voet. U houdt de hand of voet dan, drie tot vier keer per dag, tien minuten in een badje van lauw kraanwater en laat vervolgens de huid aan de lucht drogen. Vergeet daarnaast niet de nattende huid met een medicijn te behandelen, bijvoorbeeld met hormooncrème. Deze crème moet een uur intrekken voordat zinkolie of een nat verband gebruikt mag worden.
26
dermatologie
Bijlage lV Zomer en zon De zon zorgt bij veel mensen met eczeem voor een verbetering van de huid. Maar soms is juist het omgekeerde het geval, en verslechtert de huid door zonlicht. In deze bijlage leest u meer over de invloed van zon op de huid en bescherming tegen de schadelijke gevolgen van zonlicht.
Invloed van zon op de huid Na de winter moet de huid vaak wennen aan de eerste zonnestralen. Het eczeem kan dan eerst verergeren. Laat de huid dan ook langzaam aan de zon wennen: eerst vijf tot tien minuten en dan iedere dag steeds iets langer. Ga bij gebruik van bepaalde zalven, zoals teer, Protopic® en Elidel® zeer voorzichtig om met zonlicht.
Bescherming Iedereen heeft bescherming nodig tegen verbranding. Zonnehoedjes, petjes en zonnebrillen zijn dan ook geen overbodige luxe. Ook dunne katoenen, gekleurde, luchtige kleding beschermt de huid: witte en natte kleding laat veel zonlicht door. Bedenk dat in de schaduw, of onder de parasol, nog vijftig procent van de zonnestralen weerkaatst. Een gevoelige huid kan ook nog verbranden. Voor iedereen geldt: vermijd de volle zon tussen 11.00 en 15.00 uur. De zon staat dan op haar hoogst en schijnt dan het felst. Blijf ook niet te lang in de zon, maar zoek regelmatig verkoeling in de schaduw.
Antizonnebrandmiddelen Mensen met eczeem moeten oppassen dat ze het niet te warm krijgen, gaan transpireren of verbranden. Vooral als uw kind zalven gebruikt om de huid soepel te houden, kan dat een probleem opleveren. De zalf sluit de huid af en maakt dat de warmte niet weg kan. Zo kunnen dan jeukende warmtebultjes ontstaan. Het is dan ook beter om op warme dagen wat vaker met een crème te smeren en juist ’s avonds, als het koeler is, de zalf aan te brengen. Veel kinderen knappen op aan zee, van de zon, het water, de zoute zeelucht of de ontspanning. Het zoute zeewater is vaak heilzaam omdat zout desinfecteert. Maar bij eczeem prikt het water en dat vindt een kind vaak niet prettig. Het is een kwestie van uitproberen. Vaak knapt een kind op tijdens een vakantie. Zon;licht heeft een ontstekingsremmende werking – zoals hormoonzalf. Waardoor het nu precies beter gaat is niet altijd goed te herleiden. Mogelijk komt dit door de combinatie van zon, zee en rust.
27
Let bij de aanschaf en het gebruik van een antizonnebrandmiddel op een aantal dingen: • Gebruik een antizonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor die past bij het huidtype van uw kind, minimaal factor 16. Soms is er een hogere beschermingsfactor – 20 of 30 - nodig. • Er zijn verschillende merken crèmes op de markt. De keuze is persoonlijk, belangrijk is dat de crème de huid niet extra uitdroogt en irriteert. Probeer het product uit op een rustige huid, bijvoorbeeld aan de binnenkant van de onderarm. Is er na twee dagen smeren geen reactie op de huid te zien, dan kan de crème veilig gebruikt worden. • U hoeft dus niet beslist dure merken te gebruiken, Nivea® kan bijvoorbeeld voor uw kind prima werken. Andere merken die meestal goed worden verdragen zijn: Vichy®, Roc® en Vision®. • Beschermingsfactoren zijn getest met een dikke laag op de huid. Alleen dan is bescherming betrouwbaar. Breng een antizonnebrandmiddel daarom altijd royaal aan.
dermatologie
•
•
Smeer de huid regelmatig opnieuw in. In elk geval om de twee uur en zeker na het zwemmen, na het afdrogen en bij flink transpireren. Waterproefproducten zijn wel beter tegen water bestand, maar bij het zwemmen of afdrogen verdwijnt toch een deel weer van de crème.
Zwemmen Laat uw kind niet zwemmen als het eczeem open of ontstoken is. • Chloorwater droogt de huid uit en irriteert de huid nog meer. • Open zwemwater kan verontreinigt zijn, waardoor een eventuele infectie erger wordt. • En ook het zwembadje in de tuin is na een halve dag verre van schoon. Is de huid rustig en niet extreem droog, dan kunt u uw kind voor en na het zwemmen goed insmeren met een vette zalf of crème om uitdroging te voorkomen. Maar zorg ervoor dat uw kind niet met een vette zalf in de volle zon gaat. Zolang uw kind het fijn vindt, ga dan vooral lekker samen zwemmen.
28
dermatologie
Adressen en literatuur Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) Postbus 26 3860 AA Nijkerk Huidinfolijn, tel. 026-3514160 (9.00-17.00u) Internet: www.vmce.nl E-mail:
[email protected] Schriftelijke informatie: Boekje: ‘Leven met Constitutioneel Eczeem’ Zelfzorgboekje Constitutioneel eczeem: praktische tips voor de basiszorg.
Vereniging Samenwerkende ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP) De Vereniging Samenwerkende ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP) is een samenwerkingsverband van ongeveer zestig ouder- en patientenorganisaties. De VSOP staat voor de belangen van mensen met erfelijke ziekten of aandoeningen. Dan hier genoemd, kunt u ook met de VSOP contact opnemen. Voor informatie over andere patiëntenverenigingen. Vredehofstraat 31 3761 HA Soestdijk Tel: 035-6034040 Internet: www.vsop.nl E-mail:
[email protected]
Vereniging Het Nederlandse Astma Fonds Postbus 5 3830 AA Leusden Tel: 033-4341212 Astma Fonds Advieslijn: 0900-2272596 (€0.10 per minuut) Internet: www.astmafonds.nl E-mail:
[email protected]
Voedingscentrum Postbus 85700 2508 CK Den Haag Tel: 070-3068888 Internet: www.voedingscentrum.nl
Nederlandse voedsel Allergie Stichting (NVAS) Patiëntenorganisatie voor voedselallergie en –intolerantie Postbus 207 3860 AE Nijkerk Tel: 033-4655098 (9.00-17.00u)
29
Nederlands Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) Het NIGZ heeft veel voorlichtingsmateriaal gericht op allochtone patiënten en zorgverleners. In het NIGZ is ook het coördinatiepunt ondergebracht van de Regionale Steunpunten van Voorlichters in de Eigen taal en Cultuur (landelijk steunpunt VECT). Via het NIGZ kunt u gebruik maken van FONA, een informatietelefoon voor allochtone families, tel. 0800-9999333. Postbus 500 3440 AM Woerden Tel: 0348-437600 Internet: www.ingz.nl E-mail:
[email protected]
Landelijke Vereniging Kind en Ziekenhuis De Landelijke vereniging Kind en Ziekenhuis richt zich op het bevorderen van het welzijn van het kind voor, tijdens en na de ziekenhuisopname. De vereniging geeft telefonisch en schriftelijk informatie, organiseert thema- en voorlichtingsavonden en ontwikkelt voorlichtingsmateriaal. Korte Kalkhaven 9 3311 JM Dordrecht Tel: 078-6146361 (dinsdag t/ vrijdag van 9.00 – 16.30 u) Internet: www.kindenziekenhuis.nl E-mail:
[email protected]
30
Woordenlijst Allergie Verhoogde gevoeligheid voor stoffen die tot ziekelijke reacties leidt. Allergieonderzoek Onderzoek (pricktest, plakroef, bloedonderzoek) waarbij wordt onderzocht of er sprake is van allergie voor bepaalde stoffen. Allergeen Stof die een allergie kan veroorzaken. Allergologie Leer van de allergieën Allergisch contacteczeem Een vorm van eczeem dat ontstaat door contact met een stof waarvoor allergie bestaat (komt weinig voor bij kinderen jonger dan 10 jaar). Antibiotica (antibioticum) Stof die de groei van bacteriën belemmert. Antihistaminica Medicijnen die jeukremmend zijn. Atopisch eczeem Zie constitutioneel eczeem. Basiszalf Zie neutrale zalf. Bijsmeerzalf Zie neutrale zalf.
31
Chronisch eczeem Een vorm van eczeem die geldt als alle andere vormen van eczeem uitgesloten zijn en de huidafwijkingen langer duren dan een aantal maanden. Constitutioneel eczeem Vorm van eczeem waarbij aanleg de belangrijkste rol speelt. Corticosteroïden Hormonen. Dermatologie Huidziekten. Diagnose Vaststelling van een ziektebeeld. Diagnostiek Leer en toepassing van het stellen van een diagnose. Handeczeem Eczeem aan de handen. Histamine Stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op allergenen en bij eczeem. Huidbiopt Een klein stukje huid dat kan worden gebruikt voor onderzoek onder de microscoop. Hooikoorts Een allergische reactie bij personen van wie het neusslijmvlies bijzonder gevoelig is voor stuifmeelkorrels van grassoorten.
‘Natten’ Het afscheiden van vocht door blaasjes op de huid. Neutrale zalf Zalf zonder medicijnen die ervoor zorgt dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Neutrale zalven dienen als basis voor de behandeling van eczeem. Synoniemen zijn basiszalf of bijsmeerzalf. Niet-allergene stoffen Stoffen die het eczeem kunnen verergeren, maar geen allergische reactie veroorzaken zoals allergenen. Nummulair eczeem Een vorm van eczeem die zich kenmerkt door muntgrote eczeemplekken. Ortho-ergisch contacteczeem Een vorm van eczeem dat ontstaat door inwerking ven een of meerdere irriterende stoffen; het heeft niets te maken met allergieën. Uitdrogingseczeem Een vorm van eczeem dat veroorzaakt wordt door uitdroging van de huid. Unguentum Latijnse benaming voor ‘zalf’.
A Zilvermeeuw 1 7609 PP Almelo I zgt.nl
40054869 / aug-10
32
40053531
ZGT heeft ziekenhuizen in Almelo en Hengelo | zgt.nl
