Pangngalan Part 2

Pangngalan Parte 2 Filipino 5 Elinore Lubiano

Kaukulang: ANG, NG, SA, PARA SA CASE

Kaukulang: Ang (Nominative case) • Sa gramatika, “designating of, or in the case of the subject of a finite verb; a word in this case.” • Hindi lamang pangngalan ang nasa nominative case kundi maaari ring – pandiwa (verbal noun) – pang-uri (adjective) – pang-abay (adverb) – Prepositional phrase

Mga Halimbawa • Ang nasa tabi ay akin. (parirala o phrase) • Ang kumakain sa loob ng kusina ay kapatid ko.(pandiwa o verbal noun) • Ang nakahiga ay inaantok. (Pang-abay o adverb) • Ang maganda ay siyang kinoronahan. (pang- uri o adjective) • Ang sa kanila ay hindi maganda. (panghalip na SA, pronoun) • Siya ay hindi kasali sa laro. (panghalip na ANG) – Hindi ito nangangailangan ng ANG sapagkat nasa nominative case ito.

ANG KAUKULANG NG Genitive Case • Ano ang accusative case? – “Designating, of, or in the case of the direct object of a finite verb; sometimes the objective case in English.” (Webster); i.e. marker of direct object – Sa Filipino, ginagamit ang marker o panandang NG para sa tuwirang layon (direct object) – Pero genitive o possessive case din ang NG sa Filipino

ANG KAUKULANG: NG Genitive Case • Ano ang genitive case? – Nangangahulugan ito ng pag-aari (possession). – Sa Ingles, pwede itong the king’s crown o the crown of the king – Sa Filipino, parang dative ang the king’s crown– sa haring korona. – Genitive naman ang katumbas ng the crown of the king– korona ng hari

Mga Halimbawa • Malinis ang kotse ng lalaki. – The car of the man is clean. – Ang pag-aari ng lalaki ay ang kotse.

• Maganda ang kuwintas ng babae. – The girl’s necklace is pretty. – Ano ang pag-aari ng babae?

Ang kaukulang SA o Dative case • “Grammar. Designating, of, or in the case of the indirect object of a finite verb. In English, this case may be expressed analytically with the preposition to” • Halimbawa: – I gave the cheese to Minerva. – Ibinigay ko ang keso kay Minerva.

Iba pang Halimbawa • I gave him the phone. – Ibinigay ko sa kanya ang telepono.

• She gave the money to the poor man. – Ibinigay niya sa mamang mahirap ang pera.

Ano ang case? • “Case denotes the “syntactic relationship shown in highly inflected languages such as German and Latin by changes in the form for nouns, pronouns, and adjectives” – the form that a noun, pronoun, or adjective takes to show such relationship – any of the sets of such forms

Halimbawa • The children’s mother (possessive noun) – Walang possessive noun sa Filipino – Ang pag-aari ay ipinapahayag sa pamamagitan ng ni, nina, kay, at kina– kasunod ang pantanging ngalan; o kaya sa pamamagitan ng NG at SA na Panghalip. – Kaya ang salin sa Ingles ng the children’s mother ay “ang nanay ng mga bata” o “sa mga batang nanay”

• Ano ang finite verb? – “having limits of person, number, and tense; said of a verb that can be used in a predicate”

• Ano naman ang ablative case? – “designating, of, or in a case expressing removal, deprivation, direction from source, cause, or agency. May nahahawig na kahulugan ang kaukulang SA sa Filipino”

Halimbawa ng ablative case • Kinuha ko ang damit sa kanya. – Removal

• Aking kinuha ang damit. – Agent, doer of action

• Kinuha ko ang tubig sa kanya. • Kinain ko ang pagkain sa kanila.

Mga Panghalip na SA SA NA MARKER

Ginagamit sa nakikinabang sa aksiyon, direksyon o nag-mamayari

Pangalan ng tao

ISAHAN

MARAMIHAN

kay

kina

Pangngalang pambalana

sa

Sa mga

PANGHALIP

(sa) akin

(sa) atin [lahat, pati nakikinig at kausap] (sa) amin (hindi kasama ang kausap]

PAMATLIG [demostratives]

(sa) iyo

(sa) inyo

(sa) kanya

(sa) kanila

Tumutukoy sa lugar Dito Diyan Doon

rito riyan roon

[malapit sa nagsasalita] [malapit sa kausap] [malayo kapwa sa nagsasalita at sa kausap]

Mga Tuntunin sa Paggamit ng Panghalip na SA 1. Gamit ng mga Panghalip at Marker na SA a) b) c) d)

Ginagamit na paari Ginagamit na di-tuwirang layon (indirect object) Pantukoy ng Direksyon Sa pagsagot sa tanong na kanino at para kanino

2. Gamit na Paari – Sa Ingles, may tinatawag na Possessive Nouns at Possessive Pronouns. Sa Filipino, dalawa ang paraan ng pagpapahayag ng pag-aari: sa pamamagitan ng mga marker na NG at SA (genitive at dative). Gayundin, may mga panghalip na NG at SA na nangangahulugan ng pag-aari.

Mga Panghalip na Pamatlig (Demonstrative Pronouns) Panghalip na Pamatlig

ANG Pronominal Pinanghahalili lamang sa mga pangalan ng tao o bagay na ginagamit na paksa

NG paari (of this, of that, of yonder)

SA Paukol (here, there, over there) Sagot sa tanong na SAAN

Para sa Tumatanggap (for here, for there, for over there)

Malapit sa nagsasalita

Ire, yari, ito

Nire, niyari, nito

Dine,dito

Para dito

Malapit sa kausap

Iyan, yaon

niyan

diyan

Para diyan

Malayo ang bagay sa kausap at kumakausap o nagsasalita

Iyon, yoon

Noon,niyon

doon

Para doon

Halimbawa • Saan ba ang parti? Pagod na pagod na ako sa paglalakad. – Ay! Diyan pala sa Jollibee.

• Bakit pinaglalaruan mo ang kaldero? Para doon sa kusina iyan. Ibalik mo nga!

Iba pang Pamatlig Iba Pang Pamatlig

Panawag Pansin o Pahimaton (to call attention) Nagsasaad ng pook na kinaroroonan ng tinutukoy

Patulad (To compare) Ginagamit sa paraang naghahambing. Maaring isagot sa tanong na GAANO KA- +______?

Palunan (To denote a place) Naghihimatong din ng pook na kinaroroonan. Sagot sa tanong na NASAAN?

Malapit sa nagsasalita ang bagay/tao

(h)ere; (h) eto

Ganire, ganito, (gaya nito)

Narini, nandini, narito, nandito

Malapit sa kausap ang bagay/tao

(h) ayan

Ganyan (gaya niyan)

Nariyan, nandiyan

Malayo ang bagay sa kausap at kumakausap o nagsasalita

(h) ayun

Ganoon, gayon (gaya noon)

Naroon, nandoon

Halimbawa • Nasaan ba ang mga prutas? • • • •

Ay! Nandoon pa! Katabi ng mga gulay. Eto na pala ang mga prutas. Nasaan ang mga otong at saluyot? Ayun!

Mga Panghalip na Panaklaw at Pananong • Ang mga Panghalip na Panaklaw ay sumasaklaw sa kalahatan, dami, o kaisahan ng mga tao, bagay at iba pa (Indefinite Pronoun) • Ang panghalip na pananong ay inihahalili sa mga ngalan ng tao, bagay, atbp. (Interrogative Pronoun)

Mga Panghalip na Panaklaw (Indefinite Pronoun)

isa

Kinuha ko ang isa (I got one)

Mga Halimbawa

iba

other

Mga iba ang nagsalita.

balana

Anyone, anybody

Ang balana’y naiinip na.

bayan

The people, public, nation

Masaya ang bayan sa pamahalaan.

lahat

All; pang- uri, pawa

Kunin mo na ang lahat ng pagkain. Pawang lahat ay sumang-ayon.

tanan

All; everyone

madla

(ind. Pron) all everyone; the public; the people. Sino. Ang tanan, mga tao, ang publiko

Ang publiko ng Pilipinas ay mulat na.

anuman

Whatever; whatsoever (not ano man); a thing, no matter of what kind, singular- kahit ano

Maraming salamat Walang anuman!

alinman

Either one (of two) whichever

Gusto mo ba ang ispageti o arroz caldo? Alinman! Gutom na gutom na kasi ‘ko eh!

sinuman

Sinonimo ng balana

Sinuman ay pwedeng magenrol.

ilanman

However the number

kailanman

Adv. & conjunction at whatever time, whenever, ano mang oras, kahit anong oras

Kailanman tayo magkita uli, hindi ako magbabago.

saanman

Adj. everywhere, anywhere, kahit saan, maski saan; conj. Wherever, whateverplace or situation

Kahit saanman ikaw nakatira, bibisitahin kita.

gaanuman

However much, many

Gaanuman karami ang sasakay sa kotse ko, magkakasiya tayo.

magkanuman

However much the price

Magkanuman ang presyo, bibilihin ko na!

kuwan

A word used instead of a person or thing that one cannot immediately express or recall to mind, but may usually be understood

Pakiabot nga ang kuwan.

ano

Interrogative, relative pronoun. Pareho ng gamit ng “kuwan”

Ano nga ang pangalan mo ulit?

Mga Panghalip na Pananong ISAHAN (Singular)

MARAMIHAN (Plural)

Ano (what)

Anu-ano

Sino (who)

Sinu-sino

Alin (which)

Alin-alin

Kanino (whose)

Kani- kanino

Ilan (how many)

Ilan-ilan Saan ginagamit?

Ginagamit ang sino at kanino sa tao. (Pokus sa Aktor na Pandiwa) Ginagamit ang ano at alin para sa bagay, hayop o lunan. (Passive o Pasibo na Pandiwa) Ang ilan ay maari sa tao, hayop, o lunan.

Panghalip na Pamanggit • Sa Filipino, ang panghalip na pamanggit o relative pronoun sa Ingles ay tinutumbasan ng katagang NA. Sa Ingles, ang maaring maging salin ay who, which o that • Halimbawa – – – – – –

Ang lalaki na nakapula ay kapatid ko. The man who is in red is my brother. Ang palda na nakapatong sa kama ang labahan mo. Wash the skirt that is lying on the bed. Pangit ang polo na isinuot niya sa klase. The shirt which he wore to class is ugly.

WAKAS