Verslag veldwerkdag Utrecht (1069799)

Verslag veldwerkdag Utrecht Bij deze het verslag van de veldwerkdag in Utrecht. Dit is een inhaalopdracht omdat ik niet bij de nabespreking aanwezig kan zijn. Het verslag bestaat uit vier delen, namelijk de vergelijking tussen de twee grachten die we in groepjes hebben bekeken, de lezing over het onderzoek, de uitleg over plaattektoniek en de lezingen over de zandmotor.

Vergelijking Oude Gracht en Nieuwegracht Op het begin van de dag hebben we twee verschillende grachten bekeken. Hiervoor zijn we als groep opgesplitst en hebben we foto’s gemaakt van verschillende onderdelen. Als leidraad gebruik ik de vragen die op het veldwerkformulier staan: - Zijn er verschillen tussen de Oudegracht en de Nieuwegracht wat betreft de oorspronkelijke functie van de gracht? De oorspronkelijke functie van de Oudegracht is niet 100% zeker bekend, maar deze is waarschijnlijk aangelegd om twee redenen. Als eerste als omgrachting van het voormalig Utrechtse Castellum en later een noordelijk deel als verbinding tussen de Rijn en de Vecht, toen de Rijn begon te verzanden. Er ontstond zo een handelsroute. De Nieuwegracht, die, zoals de naam doet vermoeden, later aan is gelegd, heeft waarschijnlijk een afwateringsfunctie gehad, als voorbereiding om te bouwen. - Zouden de werven van de twee grachten vroeger dezelfde functie hebben gehad? Hoe zie je dit? De oorspronkelijke functie van de twee grachten zijn anders geweest, waar de Oudegracht een handelsroute was en de andere een afwatering, hebben ze wel beide werfkelders, waaruit je kan concluderen dat ze allebei voor de handel gebruikt werden. - Uit welke tijd stamt de bebouwing die je nu langs de grachten ziet? Zijn er in dit opzicht verschillen tussen de twee grachten?

Figuur 1: Gevels langs de Oudegracht

De bebouwing stamt uit origineel uit de 17e eeuw, waarin de houten huizen werden afgebroken om plaats te maken voor brandveiligere stenen huizen. De bevolkingsgroei zette in die tijd door en met Utrecht als belangrijke havenstad breidde het hier stevig uit. De gevels die je in het figuur ziet zijn tuitgevels en trapgevels, die ook volgens de veldwerkreader uit deze tijd stammen. Er zijn ook een aantal (naar mijn mening spuuglelijke) nieuwbouwhuizen geplaatst. Ze zijn van stijl sterk verschillend van de rest van de gracht. De Nieuwegracht heeft

- Wat zijn de huidige functies van de werven? Is er een groot verschil tussen Oudegracht en Nieuwegracht? De huidige functies zijn vooral wonen, horeca en winkels. De nieuwe gracht heeft nog het museum Catherijneconvent staan. Beide grachten zijn vooral een historisch erfstuk en esthetisch prachtig om te zien. De werfkelders worden gebruikt als woningen of kantoortjes en naar mijn mening een prachtige plek om te werken of te wonen. Het verschil vind ik moeilijk aan te geven, vooral omdat ik de Nieuwegracht niet met mijn eigen ogen heb gezien op de veldwerkdag. - Omschrijf het sfeerverschil tussen beide grachten Omdat ik alleen de Oudegracht heb gezien en van foto’s je het sfeerverschil veel minder goed kan omschrijven, wil ik graag een sfeerimpressie van de Oudegracht geven, in de vorm van een gedichtje: In het temmen van het water krijgt geschiedenis een gezicht De Utrechtenaar gaf functie voor vroeger en later maar geeft brengt nu schoonheid aan het licht Alles ademt nostalgie brengt plant en steen samen Tot het geven van een plek die een venster geeft in mens en natuur tezamen Met geconcentreerde ogen kijkend naar mens en natuur In een sfeer gezogen waar ik graag een middagje genieten borduur

Figuur 2: Spreekwoorden op de wanden van de werven van de Oudegracht

- Doe een vegetatieopname van de genoemde delen van beide grachten, door te kijken of je plantensoorten (aan muren en langs grachten) herkent; als mogelijk, probeer ook aantallen te tellen/ Zijn er verschillen tussen beide grachten? Uit de gegevens van klasgenoten heb ik een verschil in vegetatie proberen te ontdekken. De foto’s waren niet meer te achterhalen van klasgenoten, helaas, maar hier is een lijstje per gracht: Oudegracht Steenbreekvaren Muurvaren Muurleeuwenbek Gele helmbloem Wilde kastanje Amerikaanse vogelkers Krokussen + Narcissen Rozenbottel Nieuwegracht Linde Narcis Klimop Populier Muurvaren Tongvaren Gewoon muursterretje Gele helmbloem

- Heb je een vijgenboom gevonden? Waar staat deze vijgenboom? De Vijgenboom staat op de Weesbrug op de Oudegracht. Een mooie hoge boom die verschrikkelijk oud oogt.

Lezing onderzoek duinvorming in verhouding tot klimaatverandering Het tweede wat we de dag hebben gedaan is een presentatie van het onderzoek van een PhD student van de UU. Deze ging over duinvorming en duinerosie en wat de klimaatverandering in de wereld er voor een effect op heeft. Een samenvatting vanuit mijn aantekeningen: Duinerosie is voor een groot deel afhankelijk van het zeeniveau. Als de zeespiegel stijgt, dan wordt het onderste deel van de duinen weggeslagen en erodeert de duin. Als de zeespiegel meters boven een duin uit komt, verdwijnt de duin volledig, maar Nederlandse duinen komen gemiddeld 20 meter boven de zeespiegel uit. Het behoud van deze duinen is bepaald door de aanvoer van zand vanuit de zee, maar ook voor een groot deel door de vegetatie die erop groeit. Deze houdt met de wortels het zand vast. Als een duin erodeert door water, dan gebeurt dit op vier verschillende manieren: - Erosie van een embryonaal duinenveld - Klifvorming (1-6m) - Slumps - Geheel duinfront (~15m) wegzakken door weggeslagen onderste paar meter Om duinen te beschermen is er een kustbeleid opgesteld in 1953. Dit is nadat veel duinen beschadigt waren na Duitse bombardementen. Elke regio verschilt iets in de exacte eisen voor duinhoogte/breedte. Het verschil is bepaalt door hoe belangrijk de regio is voor Nederland als geheel, waarbij de Randstad het zwaarst beschermt wordt. De dijkhoogte houdt hier rekening mee dat het een storm kan verdragen die in sterkte maar één keer per 10.000 jaar voorkomt. Om te berekenen hoeveel zand per jaar afslaat worden rekenmodellen gebruikt, die relatief simpel in het gebruik zijn. Het effect van klimaatverandering is bestudeerd in dit onderzoek. Uit eerdere onderzoeken bleek al dat de zeespiegel 30-80 cm zou gaan stijgen tot 2100, als klimaatverandering in de huidige trend doorzette. In dit onderzoek is juist gekeken of de klimaatverandering zou hebben voor de golfhoogte die mee zou komen. De conclusie die het onderzoek kan trekken, met modellen bepaalt, is dat de golfhoogte hetzelfde blijft en zelf lichtelijk afneemt. Ik vond het zelf een zeer interessante lezing. Het zien waar onderzoek zich in die richting zich nu bevindt is machtig interessant. Door meegenomen te worden in een verhaal waar een daadwerkelijke conclusie aanzit, in plaats van een hoorcollege, blijft bij mij informatie beter plakken.

Demonstratie platentektoniek Na de lezingen hebben we een bezoek gebracht aan de aardwetenschappen faculteit om kennis te maken met een analoog lab dat zich focust op de effecten van plaattektoniek. Er werden een aantal demonstraties gegeven wat verschillende soorten plaatverschuivingen voor effect hebben op het landschap. Om hier een goed beeld van te geven gebruik ik een aantal foto’s om duidelijk te maken wat er verteld is.

In de foto hiernaast is te zien als platen langs elkaar schuiven. De focus was om te zien wat er voor een reliëf verschil zou ontstaan hieruit. Het meest opvallende was het patroon dat ontstond na het verschuiven van de platen. Hiernaast is te zien dat er twee ophogingen ontstaan en dat er een deel lager is geworden. Ook als het weer terug wordt geschoven, herstelt het niet, maar wordt juist het reliëf sterker Hiernaast is te zien als een plaat duwt tegen een andere plaat, waardoor bergvorming ontstaat. De richting waarop de plaat beweegt brengt het zand naar boven en veroorzaakt een stevig verschil in reliëf. De grote vraag is alleen, hoe de onderliggende lagen van gesteente zich rangschikken als dit gebeurd.

Dit is in de bovenstaande figuur heel mooi geïllustreerd. Met lagen van gekleurd zand, nat gemaakt om een mooie doorsnede te kunnen maken, is duidelijk geworden dat lagen schuin over elkaar heen gaan. Waar ik persoonlijk een golfpatroon verwachtte, kwam juist deze trapeziumvormige constructie naar voren.

Lezing zandmotor In het tweede deel is er gekeken naar de zandmotor, wat het precies is en wat de doelstellingen ervan zijn. Ik heb bij dit gedeelte zowel de introductie als de verschillende sprekers meegenomen. De vraag die bij alle lezingen voorop stond was of de zandmotor een succes was. Om deze vraag te beantwoorden is er gekeken naar alle verschillende invalshoeken waarvoor de zandmotor in het leven is geroepen. De reden dat de zandmotor is aangelegd is tweeledig. Ten eerste is er een probleem met de duinen die eroderen. Hierdoor schuift de kustlijn landinwaarts, zoals al lang gaande is. Omdat aan de kust dichtbevolkte gebieden de overhand hebben. Het is daarom belangrijk om de kustlijn te onderhouden Ten tweede is er een economisch aspect. Het onderhouden van duinen kost de overheid een flinke som per jaar en er moet worden gekeken naar goedkopere opties om dit te verbeteren. Om een groot project, waarvan de resultaten niet gegarandeerd zijn, te laten slagen, is er gekeken naar drie verschillende motivaties om het project uit te voeren. Dit zijn: - Het stimuleren van natuurlijke duingroei - Kennisontwikkeling - Ontwikkelen van natuur en recreatie in het gebied Al deze effecten zijn meegenomen in het opwerpen van de zandmotor. De vorm van de zandplaat heeft ruimte gegeven voor een kraamkamer voor vissoorten (natuur), de lokale bevolking heeft een plek om te recreëren op de zandplaat (recreatie) en er is een toren met wetenschappelijke camera’s in alle richtingen opgezet om te monitoren (kennisontwikkeling). Als laatste is het stimuleren van de natuurlijke duingroei, wat over een lange streep langs de kust wordt waargenomen. Conclusies die alle sprekers trekken, is dat het project nu al succesvol is. Duinen groeien aan, er groeien speciale planten en vispopulaties op en bij de zandplaat en mensen willen het gebied als recreatiegebied niet meer kwijt. Ook wordt er gemeten dat het zand zich verspreid als voorspeld, waardoor er dus minder kosten gemaakt hoeven worden in de toekomst aan ophoging van de duinen.

Evaluatie veldwerkdag Voor mij persoonlijk was het een enorm interessante dag. Er zijn meerdere invalshoeken gekozen in het veldwerk, zoals het vergelijken van de grachten, met rivierlopen die daar getemd zijn en wat de historie van een stad als Utrecht heeft. De universiteit is voor een veldwerkdag voor ons als HBO studenten erg geschikt. Je krijgt een kijkje waar de huidige wetenschap en beleidsmaker nu mee bezig zijn. Het geeft een perspectief op wat we studeren en hoe de huidige stand van zaken zijn. Ook werkt het aanwezig zijn in een universiteit voor mij heel motiverend. Het is een plek waar veel onderzoek plaats vindt en waar mensen bezig zijn op de rand van de huidige wetenschap. De lezingen op het eind van de dag mochten voor mij wel beter ingeleid worden. De insteek bleek achteraf op beleid te liggen, in plaats van de inhoud van het zandmotor project. Hierdoor heb ik met foute ogen gekeken op het begin en vond ik moeilijk te plaatsen wat we hiervan op moesten steken. De dag kan naar mijn mening iets korter gemaakt worden, waardoor er meer ruimte ontstaat om te verwerken van de opgedane kennis op het eind van de dag.