Zondag 28 HC 2012 preek en liturgie

-1Zondag 28 Gemeente van onze Here Jezus Christus,

L: Ex. 12:1-28 en Lk. 22:14-20

Christenen vieren het Avondmaal. Joden vieren Pesach. Twee feesten, met veel verschillen, maar ook met een aantal overeenkomsten. De belangrijkste overeenkomst is toch wel, dat bij allebei, Pesach én Avondmaal, uitdrukkelijk door Gód vastgesteld is, dat het gevierd moet worden. 'Die dag moet voortaan een gedenkdag zijn, die je moet vieren als een feest ter ere van de Here’, zegt God in Exodus tegen al de Israelieten. En de Here Jezus heeft, toen Hij het Avondmaal instelde, mij en alle gelovigen nadrukkelijk het bevel gegeven: 'Doe dit om Mij te gedenken.' Gód de Vader gaf de opdracht om van Pesach een jaarlijks gedenkoffer te maken en Gód de Zoon om het Avondmaal als gedachtenis-maaltijd te vieren. De HERE laat geen mogelijkheid ongebruikt om mensen op Hem te attenderen, om ze bij het geloof te betrekken. De Israelieten mogen horen én zien én proeven, wie God is: de verlossende HERE, die zijn volk gered heeft uit Egypte. Wij mogen horen én zien én proeven, wie God is: in Christus wil Hij onze Verlosser zijn. De Here Jezus vierde op de dag voordat Hij stierf aan het kruis voor het laatst het Pesachmaal met zijn leerlingen en Hij maakte van dat feest de eerste Avondmaalsviering. Daarom wil ik deze middag graag over de betekenis van het Avondmaal nadenken vanuit Zondag 28 van de catechismus. En dan beginnen we in het O.T. bij het Pesach-feest, want de Here Jezus sluit er duidelijk op aan. Vanuit het Pesach-feest komen we dan bij Pasen en het H.A. uit. SHEET 1 Thema: Het Heilig Avondmaal toont ons Christus als de vervulling van Pesach 1) De schaduwen van het Pesachfeest 2) De werkelijkheid van Christus 1) De schaduwen van het Pesachfeest SHEET 2 = blanco Het Pesach neemt een heel bijzondere plaats in de joodste godsdienst. Wie van de kinderen weet, wanneer het voor het eerst gevierd werd door de Israelieten? Inderdaad - het werd voor het eerst gevierd is in Egypte. En wanneer precies? In de nacht van de tiende plaag. Toen was het een daad van geloof, dat de Israelieten Pesach vierden. Ze moesten erop vertrouwen, dat God nog in diezelfde nacht hen zou bevrijden, dat morgenvroeg de uittocht zou beginnen. Daarom moeten ze het feest haastig vieren, met hun lange gewaden opgetrokken tot aan de heupen en vastgebonden met een gordel, met de staf in de hand en de sandalen aan. En ze moesten het lam snel klaarmaken, door het te roosteren, want als het eerst gaar moest worden, duurde het te lang. En ze moesten ongezuurde broden eten, die niet de tijd hebben gehad om te rijzen vanwege de gist en het zuurdeeg. En ze moeten geloven, dat God hén zou sparen, als de doodsengel in het hele land Egypte de oudste jongen van elk gezin en de eerstgeborene van het vee zouden laten sterven. En waarom werden de Israelieten gespaard en stierven er bij hen geen oudste kinderen? Inderdaad: omdat ze het bloed van het paaslam aan de deurposten gesmeerd hadden! Zo werd dus het eerste joodse Pesach gevier. En daarna moesten de Israelieten het van de HERE ieder jaar vieren. Ze mochten het nooit vergeten, hoe indrukwekkend God hen bevrijd had. Blijf de verlossende daden van de HERE gedenken! Veertig jaar later trekt het volk Israel het beloofde land Kanaän binnen. Dan laat de HERE weten, dat het Pesach in het vervolg op een centrale plaats gevierd moet worden, namelijk daar, waar eerst de tabernakel, en later de tempel komt te staan. En dus vieren in de tijd van Jezus zo'n 1 tot 2 miljoen joden in Jeruzalem het Pesach vieren. Zij brengen op de middag, tegen de avondschemering, dat is tussen 3 en 6 uur, hun paaslam naar de tempel.

-2Daar worden de dieren geslacht en het bloed wordt door de priesters naar het altaar gebracht. Daarna worden de paaslammeren gebraden op beweegbare ovens van klei, die waarschijnlijk door de priesters van de tempel hiervoor ter beschikking werden gesteld. Ondertussen zingen de levietenkoren hun lofzangen, vooral de Psalmen 113 – 118. Dat zijn de zogenaamde Hallel-psalmen. Die werden elk jaar tijdens het Pesach gezongen. SHEET 3 In diezelfde tijd wordt ergens anders de paaszaal klaar gemaakt, om daar het Pesach als familie samen te vieren. De hele zaal wordt schoongemaakt: alles wat met gewoon brood in aanraking is geweest, moet verwijderd worden. Er worden ongezuurde broden gebakken en er worden bittere kruiden bereid en een bittere saus om het brood in te kunnen dippen. Ook wordt er wijn klaar gezet, want het Pesach is een echte feestmaaltijd. De Isralieten denken immers terug aan de uittocht uit Egypte en aan het feit, dat ze sinds dat moment een vrij volk waren geworden. Vandaar, dat toen het volk in Israel aangekomen was, het Pesach niet meer haastig, staande en met de reiskleren aan gevierd werd, maar dat men er alle tijd voor neemt, de hele avond, om uitgebreid Gods grote verlossingswerk te gedenken. De feestelijke paasmaaltijd wordt door de huisvader geopend met het inschenken van de eerste beker wijn. Daarbij spreekt hij een zegenspreuk uit, waarin God wordt gedankt voor de redding, die Hij gegeven heeft. Als iedereen uit de eerste beker gedronken heeft, eten alle aanwezigen van de bittere kruiden, die ze eerst indopen in de bittere saus, misschien wel azijn. SHEET 4 = blanco Dat is een belangrijk moment. Het is het symbool voor de bittere tijd, die het volk Israel in Egypte heeft doorgebracht. Volgens sommige joodse geleerden proefden de kruiden eerst zacht aan, maar werden ze later scherp in de mond: zo was het ook met de Egyptenaren, die eerst vriendelijk aandeden, maar zich later als verschrikkelijke slavendrijvers lieten kennen. Het indopen van de kruiden in de azijn-saus wil dan zeggen: wij, die hier aan tafel zitten, zijn met heel onze persoon bij het Pesach toen betrokken. Daarna schenkt de huisvader opnieuw de bekers vol met wijn, ookal had men van de eerste beker nog maar één slok genomen. Want elke keer als de beker feestelijk opgeheven wordt, moet ze vol zijn. Maar voordat de aanwezigen uit de tweede beker gaan drinken, breek voor de jongste zoon in het gezelschap een spannend moment aan. Volgens 12:26 moet er door de kinderen gevraagd worden: 'Waarom vieren we dit feest eigenlijk? Wat betekent het Pesach?' En dat doen de orthodoxe joden tot op de dag van vandaag. De jongste aanwezige in de familie stelt de vraag: 'Vader, waarom is deze avond verschillend van alle andere avonden? Op andere avonden mogen we immers gezuurd én ongezuurd brood eten, vanavond alleen ongezuurd brood. Op andere avonden eten we allerlei groenten, op deze avond moeten we bittere kruiden eten. Op alle andere avonden dopen we ons eten helemaal niet in, vanavond twee keer. Op andere avonden eten we zittend of leunend. Nu liggen we allemaal aan.' SHEET 5 Dan geeft de vader als antwoord, uit Deuteronomium 26 vers 6 - 9: 'In Egypte werden we slecht behandeld. De Egyptenaren onderdrukten ons dwongen ons tot zware slavenarbeid. Toen klaagden we de HERE, de God van onze voorouders, onze nood. Hij hoorde ons hulpgeroep en zag ons ellendig slavenbestaan. En de HERE bevrijdde ons uit Egypte, met sterke hand en opgeheven arm, op angstaanjagende wijze, met tekenen en wonderen. Hij bracht ons hierheen en gaf ons dit land, dat overvloeit van melk en honing.' SHEET 6 En de vader zegt daar dan bij: 'Als de Heilige, geprezen zij zijn naam, onze voorouders niet uit Egypte bevrijd had, zouden wij, onze kinderen en kleinkinderen, nog in slavernij zijn bij de Farao van Egypte. En daarom rust op ons de plicht om van de uittocht uit Egypte te vertellen.' Na dit antwoord eet iedereen voor de tweede keer van de bittere kruiden in de azijn-saus, en meteen daarna begint men van de ongezuurde broden te eten. Daarbij spreekt de vader de volgende woorden uit: 'Dit is het brood der ellende, dat onze voorouders in Egypte gegeten hebben.' Als iedereen van het brood gegeten heeft, wordt de tweede beker opgeheven en roept men uit: SHEET 7 'Om alle wonderdaden die de HERE voor onze voorouders en voor ons verricht heeft, omdat Hij ons van slavernij tot vrijheid, van leed tot vreugde, van rouw tot feest, van duisternis tot helder licht en uit het diensthuis tot verlossing heeft gebracht, daarom zijn wij verplicht, Hem in dankliederen te prijzen. Laat ons voor Hem een nieuw lied zingen, Halleluja!’ En dan zingt men de eerste twee twee Halleluja-psalmen, namelijk Ps. 113 en 114. Pas dán mag men van de

-3tweede beker wijn, die al een tijdje stond ingeschonken, drinken. SHEET 8 Vanaf dat moment begint de eigenlijke maaltijd: het geslachte en gebraden paaslam. Tijdens deze maaltijd werd ook een gedeelte uit het joodse Pesachformulier gelezen. Daarin komt onder andere de passage voor: 'In elke generatie zijn wij verplicht onszelf zo te beschouwen, alsof ook wij uit Egypte getrokken zijn. Niet onze vaderen heeft de heilige God, geprezen zij zijn naam, verlost, maar ook ons heeft Hij met hen verlost.' In die woorden komt duidelijk naar voren, broeders en zusters, dat de HERE het geloof van de Israelieten in het Oude Testament nieuwe krachten wilde geven door het Pesach. Want het leed en het verdriet kan nooit zo hoog zijn, of je mag als gelovige er aan denken, dat de HERE zijn volk eens, in Egypte, uit de hoogste nood gered had. Ja, je mag als gelovige zeker weten, dat de moeiten, die je nu misschien door moet maken, zodat je vaak met een hart vol zorg het Pesach of het Avondmaal viert – maar vergeet niet: onze nood en ellende zaten bij de uittocht inbegrepen. En omdat God tóen glorieus heeft laten zien, dat Híj voor zijn volk de overwinning en de vrijheid weet te behalen, is het vieren van het Pesach een waarborg, dat zij ook nu er glorierijk doorheen zouden komen. SHEET 9 = blanco Het eten van het Paaslam, afgewisseld met de ongezuurde broden en de bittere kruiden, was dus het hoogtepunt van de maaltijd. álle drie dienden om de herinnering van het éne grote feest van de uittocht uit Egypte levendig te houden. En om dit blij te vieren en gelovig te erkennen, wordt de maaltijd afgesloten met het inschenken van de derde beker wijn. Als alle aanwezigen hun beker opheffen, spreken ze hun dank over Gods grootheid en macht uit. Vandaar dat die derde beker de beker der dankzegging genoemd wordt. Meteen na het dankgebed worden de bekers voor de vierde keer volgeschonken. Nu wordt eerst de buitendeur opengezet, en worden de overige Halleluja-psalmen gelezen of gezongen, namelijk de psalmen 115 - 118. Daarin wordt de betekenis van de verlossing voluit bezongen, en omdat alle mensen het weten moeten, hoe groot en machtig de HERE is, omdat God iedereen kan bevrijden van leed en smart, wordt de voordeur opengezet naar de wereld toe. Iedereen mag weten, waarom men vreugdepsalmen zingt. Pas nadat de laatste verzen van Psalm 118 geklonken hebben, wordt er uit de vierde beker gedronken, en is de Pesach-maaltijd officieel afgelopen. SHEET 10 Zo wordt het Pesach nog steeds door gelovige joden gevierd. Met één verschil. Er wordt nu geen lam meer gegeten. Maar er ligt alleen een botje. Een stukje bot van een lam. Want de tempel is verwoest, sinds het jaar 70. En dus wordt er geen Pesachlam meer klaargemaakt. Maar dat lam hoort er wel bij! Vandaar dat botje. SHEET 11 = blanco Weet u wat opvallend is bij de viering van het Pesach? Dat er elk jaar ook weer een paaslam geslacht en geofferd moest worden! Dat paaslam is de kern: in Egypte ging God door het bloed aan de deurposten de Israelieten sparend voorbij. Gód gaf hun nieuwe levenskansen. En door elk jaar weer een paaslam te slachten, daarmee zeiden de gelovigen in het Oude Testament: ook wij kunnen alleen maar aan de dood ontkomen en van onze schuld afkomen, als God zelf ons weer met zich verzoend. De belangrijkste handeling gebeurde dus níet aan de maaltijd, maar bij het altaar: dáár werd het bloed gesprenkeld en gezegd: 'HERE God, verzoen U met ons, laat ons leven voor uw aangezicht.' Door die eindeloze herhaling van dit sakrament maakt God duidelijk: de echte verlossing, uit het diensthuis van de duivel, uit de macht van de zonde, díe moet nog plaatsvinden. Want elk jaar kwam niet alleen de herdenking van de uittocht naar boven, maar ook de herinnering aan de eigen ellende van elke dag. En daarom is het Pesach een schaduw, omdat men feest vierde in de verwachting: eens moet en zal het definitief anders worden, als de Messias komt. En die werkelijkheid is aangebroken, toen de Here Jezus Christus gekomen is. SHEET 12 Het Heilig Avondmaal toont ons Christus als de vervulling van het Pesach 2) De werkelijkheid van Christus SHEET 13 = blanco Wat verandert er nu, als de Here Jezus voor het eerst het Avondmaal met de twaalf discipelen viert? We moeten ons dan goed realiseren, dat de Here Jezus in de avond voor zijn kruisiging het hele Pesach nog één keer met zijn leerlingen gevierd heeft. En tijdens die maaltijd, die al eeuwen volgens dezelfde voorschriften en volgorde wordt gevierd, voert Jezus nieuwe tekens in. En het opvallende is dan, broeders en zusters, dat de Here Jezus bij de instelling van het H.A. heel andere

-4accenten legt. Het hoogtepunt van de Paasmaaltijd is toch het eten van het lam, dat geslacht en gebraden is. Aan dat hoogtepunt gaat de Here Jezus helemaal voorbij. Ook bij het uitreiken van de ongezuurde broden houdt de Here Jezus zich niet aan de formulering: 'Dit is het brood der ellende, dat onze voorouders in Egypte gegeten hebben.' En met de bittere kruiden doet de Here Jezus helemaal niets. Zo laat Jezus aan zijn discipelen zien, dat alles, waar via het paaslam naar verwezen wordt, de definitieve verlossing van álle zonde en ellende - dat gaat nu vervuld worden, en dat ís vervuld: Christus is zelf degene, om wie het gaat in het Pesach. Dus wordt het paaslam overbodig om aan te geven, dat God eens met de totale verlossing zal komen. Want uit de schaduw van het paaslam komt de werkelijkheid tevoorschijn: Jezus Christus Zelf! ‘Hij is het lam van Gods, dat de zonde van de wereld wegneemt', zei Johannes de Doper al. En daarom viert de Here Jezus nog één keer Pesach met zijn discipelen, want, en stel je dat eens voor, gemeente, binnen 24 uur na zijn laatste Paasmaaltijd, voor de joden op dezelfde dag, offert Jezus zichzelf, dan hangt Hij daar, van God verlaten, aan het kruis van Golgota, en is de bevrijding uit de slavernij van de zonden een feit, zodat Hij het uit kan schreeuwen: 'Het is volbracht!' Vanaf dat moment is er dus geen offerdier meer nodig. Om ons dat goed in te prenten, neemt Jezus bij het Avondmaal juist niet het gebraden lam, maar het ongezuurde brood als teken. Niet meer als teken van de haastige uittocht, maar als teken van zijn lichaam, dat Hij voor mij aan het kruis geofferd heeft. En daarom neemt Hij ook juist die derde beker, de beker van de dankzegging, aan het einde van de maaltijd, om met blijdschap te kunnen zeggen: 'Deze beker is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt , omdat mijn bloed voor júllie is vergoten.' De overeenkomsten zijn beslist wel aan te wijzen. Toch zijn de verschillen groter. Bij het Pesach waren twee elementen nadrukkelijk aanwezig: het was enerzijds een offer tot verzoening, omdat God de israelieten gespaard had, en anderzijds een maaltijd van gelovigen die herdachten, dat God hen uit de ellende in Egypte gered had. Maar het Avondmaal wordt door ons na Golgota gevierd: de allergrootste ellende, onze zonden, zíjn weggenomen. Hét bloed van hét lam, Christus, heeft gevloeid. En daarom is het zo ontzettend jammer, dat de meeste joden nog steeds alleen maar Pesach vieren. Daarmee zetten ze, ookal willen ze het niet erkennen, de klok van Gods welbehagen een behoorlijk eind terug. Daarmee laten ze zien, dat ze het werk van Christus niet erkennen. Terwijl Paulus er geen twijfel over laat bestaan: 'Ons paaslam is geslacht: Christus.' Het Avondmaal is de vervulling van het Pesach. SHEET 14 Het Pesach is een offer én een maaltijd. Christus werd zelf het offer en gaf ons de maaltijd. Het Avondmaal is de maaltijd van de verlossing die op offer Christus berust. Om dat elke keer weer goed tot ons te laten doordringen, heeft de Here Jezus alle mensen in zijn kerk de opdracht gegeven, het H.A. te vieren. Behalve door het levende Woord, door de bijbel en de preek en het gebed, wil Hij ons geloof ook nog stimuleren door het nog een keer ekstra uit te beelden en te laten ervaren: 'Wie in Mij gelooft, heeft eeuwig leven', zo waarachtig als je brood en wijn uit de hand van Gods dienaar ontvangt. SHEET 15 = blanco Zo zorgt de Here Jezus voor kontakt, voor gemeenschap tussen Hem en ons. Want we krijgen niet alleen steeds opnieuw te horen, dat onze schulden kwijtgescholden zijn, we krijgen ook telkens meer kontakt met Christus zelf. We groeien steeds meer naar Hem toe, worden meer en meer één met Hem. Die verbondenheid ontstaat op initiatief van de Here Jezus zelf. Wij zouden er uit onszelf niet aan beginnen. Maar Christus geeft ons de opdracht, en we kunnen er niet onderuit: 'Neem, eet, dit is mijn lichaam, voor ú! Neem, drink, dit is mijn bloed, voor jóu!' Broeders en zusters, geef aan die oproep gehoor! Denk er serieus over na, of je dit jaar belijdenis wilt doen. En doe elke keer mee als het Avondmaal gevierd wordt. Zó wil de heilige Geest het geloof van zwakke mensen –en we zijn allemaal superzwak als het om geloven gaat– aansterken. Want als je aan tafel komt of het Avondmaal door de rijen viert, en je pakt eerbiedig de schaal met brood en de beker met wijn aan en neemt ervan – dan proef je niet alleen een stukje brood en een slokje wijn, maar dan geeft de Here Jezus je nieuwe krachten om de strijd tegen zonde, sleur, moeite en zwakheid in het leven weer aan te kunnen. Dan neem je met de mond van het geloof de Here Jezus in als medicijn. Om je geloof nog eens extra te versterken. Dat wil God je elke zondag in de kerk en elke dag in de bijbel al laten weten, maar nog eens extra

-5door het sakrament van het Avondmaal. Ja, het is werkelijk waar: het Heilig Avondmaal laat je zien én proeven, dat Jezus Christus de vervulling is van het Pesach. Ook als christen mag je Halleluja zingen, en dat doen we straks ook: 'Halleluja, lof zij het Lam, die onze zonden op zich nam, wiens bloed ons heeft geheiligd.' AMEN

Zondag 28 LITURGIE MIDDAGDIENST Votum + Zegengroet Amenlied: Psalm 113 : 1 + 2 Gebed Schriftlezing 1: Exodus 12 : 1 - 28 Middenzang 1: Psalm 114 : 1, 2, 4 Schriftlezing 2: Lukas 22 : 14 - 20 Middenzang 2: Psalm 116 : 1, 4, 7, 10 Lezing van de tekst: Zondag 28 Preek Amenlied: Psalm 118 : 8 + 10 Geloofsbelijdenis Antwoordlied: Gezang 109 : 1 + 3 Dankgebed Kollekte + sheet 16 Slotzang: Psalm 117 Zegen